Te Maiu Are Aki Toki N Te Aonnaba Bon Te Kantaninga Mairoun Te Atua
“A riki n aki bongana baika a karikaki . . . Ma iai te kantaninga.”—I-ROM 8:20, BK.
1, 2. (a) E aera bwa e kakawaki nakoira te kantaninga ibukin te maiu are aki toki n te aonnaba? (b) E aera ngkai a bati aomata aika nanokokoraki ibukin te maiu are aki toki n te aonnaba?
TAO ko bae n uringa te kimwareirei are ko namakinna ngke ko moan reiakina ae n te tai ae e a uakaan imwaira, ao a nang aki manga rikirake ni kara ao ni mate aomata, ma a na maiu n aki toki n te aonnaba. (Ioane 17:3; Te Kaotioti 21:3, 4) Tao ko a bae naba n tia n tibwaa te kantaninga man te Baibara anne ma te kimwareirei nakoia aomata nako. Mangaia are, te kantaninga ibukin te maiu are aki toki, bon iteran te rongorongo ae raoiroi ae rangi ni kakawaki ae ti tataekinna. E boni bitii aroaroni maiura.
2 N angiin te tai, a kakeaa bongan te kantaninga ibukin te maiu are aki toki n te aonnaba Aaro ake aongkoa Kristian ngaiia. E ngae ngke a reiakinaki aomata n te Baibara bwa akea iteran te rabwata ae teimatoa ni maiu ni maten te aomata, ma angia Aaro a reiakina te reirei ae aki boraoi ma ana reirei te Baibara, are aongkoa iai iteran te rabwata ae aki mamate ae teimatoa ni maiu ni maten te aomata, ao e maeka n te aba n taamnei. (Etekiera 18:20) Ibukin anne, a a bati aomata aika nanokokoraki ibukin te maiu are aki toki n te aonnaba. Mangaia are, tao ti kona n titirakinira ni kangai: E boutokaaki raoi te kantaninga anne ni baika ti wareki n te Baibara? Ngkana e koaua anne ao e moani kaotia te Atua nakoia aomata n ningai?
“A Riki n Aki Bongana . . . Ma Iai te Kantaninga”
3. E kanga n teretere raoi ana kantaninga te Atua mani moani karikaia aomata?
3 E karauaki ni kateretereaki ana kantaninga Iehova ni moani karikaia aomata. E kamataataa n taekinna te Atua bwa e na maiu n aki toki Atam ngke arona bwa e ongeaba. (Karikani Bwaai 2:9, 17; 3:22) Akea te nanououa bwa a ataa bukini bwakan te aomata man te kororaoi kanoan Atam ake rimoa, ibukina bwa a bon nori bwaai ni kakoaua. E kainaki mataroan te onnaroka are i Eten ao a a rikirake ni kara ao ni mate aomata. (Karikani Bwaai 3:23, 24) Ni waakinakon te tai ao e a kekerikaaki anauni maiuia aomata. Ana ririki ni maiu Atam bon 930, ao Tem are e maiu imwin te Ieka tii 600 ana ririki, ao natina te mwaane are Arebaketiata bon 438. Ana ririki ni maiu taman Aberaam are Tera 205. Ao Aberaam 175, ao natina te mwaane ae Itaaka 180 ao Iakoba 147. (Karikani Bwaai 5:5; 11:10-13, 32; 25:7; 35:28; 47:28) A riai n tia n ataa nanoni kerikaakin anauni maiuia aomata aika bati, bwa bon ibukini buan te kantaninga ni kaineti ma te maiu are aki toki! Iai bukina irouia ae a kona ni kakoauaa iai bwa e kona ni manga kaokaki te maiu are aki toki?
4. E aera ngkai a kona mwaane ake a kakaonimaki rimoa ni kakoauaa ae e na manga kaoki kakabwaia te Atua ake e a tia ni kabuai Atam?
4 E taekinaki ae kangai n Ana Taeka te Atua: “A riki n aki bongana baika a karikaki [aika aomata] . . . Ma iai te kantaninga.” (I-Rom 8:20, BK) Te kantaninga raa? E kaotaraeaki n te moan taetae ni burabeti n te Baibara te “kariki” are e na ‘kaikoaka atun te naeta.’ (Wareka Karikani Bwaai 3:1-5, 15.) E reke aan aia kantaninga n te berita ibukin te Kariki anne aomata aika kakaonimaki, are e na bon aki mwanuoka ana kantaninga te Atua ibukia botannaomata. Ibukin anne, e a karekea nakoia mwaane n aroia Abera ma Noa bukini kakoauaan are e na manga kaoki kakabwaia te Atua ake e a tia ni kabuai Atam. Tao a a tia n ataia mwaane aikai ae e na irekereke ma te katuturaraa ‘kaikoakani bukini waen te kariki.’ —Karikani Bwaai 4:4; 8:20; Ebera 11:4.
5. E oti man tera bwa e onimakina te mangauti Aberaam?
5 Iangoa Aberaam. Ngke e kataaki Aberaam, ao “e anga iai Itaaka . . . [ae] ana rikitemanna.” (Ebera 11:17) E aera ngke e kariaia karaoan aei? (Wareka Ebera 11:19.) Ibukina bwa e kakoauaa te mangauti! Bon iai aani kakoauaan te mangauti iroun Aberaam. Ni koauana, e a tia ngkoa Iehova ni kaoka te kona ni kariki nakon Aberaam ike e a kona iai ngaia ma buuna ae Tara ni karika natiia ngke a a kara. (Karikani Bwaai 18:10-14; 21:1-3; I-Rom 4:19-21) Ma bon iai naba ana taeka Iehova nakon Aberaam. E a tia te Atua n tuangnga ni kangai: “A na atoatongaki am kariki nako i nanon Itaaka.” (Karikani Bwaai 21:12) Mangaia are, iai bukina aika riai iroun Aberaam, ngkai e kakoauaa ae e na kauta Itaaka te Atua.
6, 7. (a) Tera te berita are e karaoia Iehova ma Aberaam? (b) E kanga ana berita Iehova nakon Aberaam n angania botannaomata te kantaninga?
6 Ibukin rianakon ana onimaki Aberaam, e a karaoa ana berita Iehova ma ngaia ni kaineti ma kanoana ke ana “kariki.” (Wareka Karikani Bwaai 22:18.) E boni kaotaraeaki raoi bwa te moan uaa ae te kabanea ni kakawaki man te “kariki” anne bon Iesu Kristo. (I-Karatia 3:16) E a tia Iehova n tuanga Aberaam bwa e na kabatiaaki ana “kariki n ai aron itoini karawa, ao n ai aron tanon aon te bike” ae te mwaiti ae aki ataaki iroun Aberaam. (Karikani Bwaai 22:17) Ma e ngae n anne, e a kaotaraeaki te mwaiti anne imwina riki. Kanoan te “kariki” anne bon Iesu Kristo ao te koraki ae 144,000 mwaitiia, ake a tautaeka ma ngaia n ana Tautaeka n Uea. (I-Karatia 3:29; Te Kaotioti 7:4; 14:1) A na “bane botannaomatan aonaba ni kabaia” rinanon te Tautaeka n Uea iroun te Mesia.
7 Tao e bae n aki tabwanin raoi otan Aberaam n ana berita Iehova are e karaoia ma ngaia. Ma e ngae n anne, “e kaantaninga te kawa are iai aana aika nene,” are e taekinaki n te Baibara. (Ebera 11:10) Bon Ana Tautaeka n Uea te Atua te kaawa anne. E riai ni manga maiu Aberaam ngkana e na karekei kakabwaia i aan te Tautaeka n Uea anne. E kona n reke irouna te maiu are aki toki n te aonnaba rinanon te mangauti. Ao e kona naba n reke te maiu are aki toki irouia te koraki ake a kamaiuaki man Aremaketon ke ake a na kautaki man te mate.—Te Kaotioti 7:9, 14; 20:12-14.
“E Kairoroai Nanou”
8, 9. Bukin tera bwa te boki ae Iobi bon tiaki tii rongorongoni kataakin te aomata temanna?
8 E maiu te mwaane are Iobi i marenan ana tai ni maiu tibutorun Aberaam are Ioteba ao te burabeti are Mote. E bae ni koreaki irouni Mote bokin te Baibara ae Iobi are e kabwarabwaraaki iai bukini kariaiakan Iobi iroun Iehova bwa e na kammarakaki, ao aroni baike a a riki imwina nakoina man te karawawataaki anne. Ma te boki ae Iobi bon tiaki tii rongorongoni kataakin te aomata temanna, ma e maroroakini baika a rotaki iai aomata ni kabane ao anera naba. E katauraoaki i nanon te boki aei te atatai ibukin te koaua ae e tautaeka Iehova n te raoiroi. E kaotaraeaki iai naba ae a irekereke ma te titiraki are e tabekaki ngkoa i Eten, kakaonimakia n te aro ae eti ana toro te Atua ni kabane aika i aon te aba ao kantaningaan te maiu irouia. E ngae ngke e aki ota raoi Iobi n te titiraki aei, ma e aki kariaia raona ake teniman bwa a na kairia bwa e na iangoia ae e a tia ni kabwaka ni kateimatoa kakaonimakina n te aro ae eti. (Iobi 27:5) E riai ni kakorakoraaki ara onimaki n aei ao ni buokira naba n ataia ae ti boni kona ni kateimatoa kakaonimakira n te aro ae eti ao ni boutokaa naba riain Iehova n tautaeka.
9 Imwin tokin aia taetaenikawai naake aongkoa taani kabebetea nanon Iobi ake teniman ao e kaeka “Eriu are natini Barakera are te I-Buti.” Tera te bwai are e kairia bwa e na taetae? E taku: “I on n taian taeka; E kairoroai nanou.” (Iobi 32:5, 6, 18) E ngae ngke baike e taekin Eriu rinanon te taamnei, a kakoroaki bukia ni manga kamarurungan Iobi, ma a bon rangi ni manena naba ana taeka ibukia aomata nako. Boni ngaai naba aan aia kantaninga aomata ni kabane ake a teimatoa ni kakaonimaki nakon te Atua.
10. E kaotaki man tera bwa ana rongorongo Iehova nakon te aomata temanna, e kona n raababa riki n tabetai te bwai ae nanonaki iai ibukia botannaomata ni kabane?
10 N tabetai ao Iehova e anga te rongorongo nakon te aomata temanna, ae kona naba n raababa riki te bwai ae nanonaki iai ibukia botannaomata ni kabane. E kona n noraki aei n ana taetae ni burabeti Taniera, ae e irekereke ma miin Ueani Baburon are Nebukaneta ni kaineti ma korean te kai ae rangi n totoakaei. (Taniera 4:10-27) E ngae ngke e kaineti ma Nebukaneta kakoroan nanon te mii anne, ma e boni katuruturuaki naba iai te bwai teuana ae rangi ni kakawaki riki. E kateretereaki iai bwa ana tautaeka te Atua ni kaineti ma te aonnaba e na boni manga kaotaki imwin te tai ae maanna 2,520 te ririki ao e na moanaki n 607 B.C.E.a E na noraki n te tautaeka are e kairaki irouia kanoan te Uea ae Tawita. E manga moanaki kaotiotan riain te Atua n tautaeka n ara aonnaba ni katean Iesu Kristo bwa te Uea i karawa n 1914. Iangoa moa aron ana kairiri te Tautaeka n Uea ni waekoa ni kakoroi bukin aia kantaninga botannaomata aika ongeaba!
“Kamaiua Bwa E na Aki Ruo Nakon te Rua ni Mate!”
11. Tera ae kaotaki ibukin te Atua n ana taeka Eriu?
11 Ni kaekaan Iobi iroun Eriu ao e taekina “te tia uataeka ae te tia taetae ae temanna mai buakoia nga, bwa e na tuanga te aomata arona ae eti.” Ma tera ae na riki ngkana te tia uataeka aei e “tataro n onnon nakon te Atua bwa e aonga ni kukurei irouna”? E taku Eriu: “Imwina riki e atataiaomata [te Atua] nakoina, ao e kangai, Kamaiua bwa e na aki ruo nakon te rua ni mate! E a reke irou booni maiu! E na raoiroi riki irikona nakon irikon te teei, e na manga okiri ana bong n ataei.” (Iobi 33:23-26, NW) E kaotaki n taeka akanne ingaingan nanon te Atua ni butimwaea ‘boon te maiu’ ibukia aomata aika raraoma ao n rairi nanoia.—Iobi 33:24.
12. Tera aia kantaninga botannaomata ni kabane ae reke man ana taeka Eriu?
12 E bae n aki tabwanin raoi otan Eriu n te karea ni kaboomwi, n aroia naba burabeti ake a aki ota raoi naba ni baike a korei ni kabane. (Taniera 12:8; 1 Betero 1:10-12) Ma a kaotiota raoi te kantaninga ana taeka Eriu bwa n te bong teuana ao e na butimwaea te karea ni kaboomwi te Atua, ao ni kainaomataia aomata mani baika a na riki n rikiraken te kara ao te mate. E kaotaki n ana taeka Eriu te kantaninga ae moan te kakukurei ibukin te maiu are aki toki. E oti naba n te boki ae Iobi bwa iai te mangauti.—Iobi 14:14, 15.
13. Tera nanon ana taeka Eriu ae reke irouia Kristian?
13 E teimatoa ni manena ana taeka Eriu ni boong aikai ibukia mirion ma mirion Kristian ake a kantaningaa kamaiuaia ngkana e a kamaunaaki te waaki ae ngkai. A nangi manga okiri aia bong n ataei te koraki ake a a kara, ake a mena i buakoia te koraki ake a na kamaiuaki. (Te Kaotioti 7:9, 10, 14-17) I rarikin anne, a teimatoa ni kimwareirei aomata aika kakaonimaki n te kantaninga, are a na noraki te koraki ake a na kautaki bwa a na manga okiri aia bong n ataei. Ni koauana, a boto i aoni kaotiotan onimakinan ana karea ni kaboomwi Kristo, te maiu are aki toki i karawa ibukia Kristian aika kabiraki, ao te maiu are aki toki i aon te aonnaba ibukia ana “tiibu tabemang” Iesu.—Ioane 10:16; I-Rom 6:23.
E Ongaki te Mate Man te Aonnaba
14. E kaotaki man tera bwa a kainnanoa tibun Iteraera te bwai ae kakawaki riki nakon te Tua Rinanoni Mote, bwa a aonga ni kantaningaa te maiu are aki toki?
14 A riki kanoan Aberaam bwa te natannaomata ae inaomata ngke a a rin n aia berita ma te Atua. E taku Iehova ngke e angania te Tua: “Kam na kakawakin au tua, ma au moti: ngkana aron te aomata aei, ao e na maiu iai.” (Nakoaia Ibonga 18:5) A kabuakakaaki tibun Iteraera n te Tua, kioina ngke a aki kona ni maiuakini kaetieti aika kororaoi ake n te Tua. Ao ibukin anne, a kainnanoa kainaomataaia mani kabuakakaaia anne.—I-Karatia 3:13.
15. Tera te kakabwaia ibukin taai aika imwaira are e kairaki Tawita rinanon te taamnei bwa e na koreia?
15 Imwin ana tai Mote, ao Iehova e kairiia taani korea te Baibara rinanon taamneina bwa a na taekina te kantaninga ibukin te maiu are aki toki. (Taian Areru 21:4; 37:29) N te katoto, e motika te areru ae kaineti ma katiteuanaakia taan taromauri ni koaua i Tion te tia areru ae Tawita ngke e kangai: “E tua te kabaia Iehova ikanne, Are te maiu are aki toki.”—Taian Areru 133:3.
16. Tera are e beritanna Iehova rinanon Itaia ibukin taai aika imwaira ibukia kaain te “aonaba ni bane”?
16 E kaira Itaia Iehova rinanon taamneina bwa e na taetae ni burabetina te maiu are aki toki n te aonnaba. (Wareka Itaia 25:7, 8.) A a tia n riki te bure ao te mate bwa uota aika rangi n rawawata i aoia botannaomata kaanga ai aron te “roki” ae te burangketi ae kabonoike. E karau nanoia ana aomata Iehova bwa a na ongaki ke ni kamaunaaki te bure ao te mate “mai aonaba ni bane.”
17. Tera ana mwakuri te Mesia are e taetae ni burabetinaki are e kauka te kawai nakon te maiu are aki toki?
17 Iangoa naba te babaire ae taekinaki n te Tua Rinanoni Mote ni kaineti ma te kooti ibukin Atatera. Teuana te tai ni katoa ririki, n te Bong ni Kabwara Bure, ao te ibonga ae rietata e na ‘katokai baina ake uaai i aon atun te kooti ane maiu, ao e na taekin aia buakaka tibun Iteraera ni kabane, ma riaoan te tua ni kabane irouia, ake aia bure ni kabane, ni kaoti i aona; ao e na kaaki i aon atun te kooti, ao e na kanakoa ni bain te aomata ae e tae nangina nakon te rereua.’ (Nakoaia Ibonga 16:7-10, 21, 22) E taetae ni burabeti Itaia ibukin rokon te Mesia are e na karaoa te aeka ni mwakuri naba anne ao n uotii nako “rawawatara,” “nanokawakira,” ao “aia bure aomata aika bati,” ao ngkanne e a kauka iai te kawai nakon te maiu are aki toki.—Wareka Itaia 53:4-6, 12.
18, 19. Tera te kantaninga ae kateretereaki n Itaia 26:19 ao Taniera 12:13?
18 E tua ae kangai nakoia Iteraera Iehova rinanon Itaia: “A na manga maiu am aomata aika mate; a na manga tei rake bannaia au aomata. Kam na uti ao anene ni kimareirei, ngkami aika kam maeka i buakon te tano: ba ai aron te aoi i aon te uteute am aoi, ao e na manga kaotinakoia maate te tano.” (Itaia 26:19) E kateretereaki n te Koroboki ae Tabu n te Taetae n Ebera bwa iai kantaningaan te mangauti ao te maiu n te aonnaba. N te katoto, ngke e a kaani koro 100 ana ririki Taniera, e karaua nanona Iehova ni kangai: “Ko na motika rawam, ao ko na tei n tibangam, n tokini boong.”—Taniera 12:13.
19 Ibukini kantaningaan te mangauti, e a kona n taekina ae kangai Mareta nakon Iesu ibukini mwaanena are e a tia ni mate: “I ataia ba e na bon uti n te manga-uti n te bong n toki.” (Ioane 11:24) Iai bitakin te kantaninga aei n ana reirei nako Iesu ao aia koroboki taan rimwina ake a kairaki rinanon te taamnei? E teimatoa naba ngkai te kantaninga ibukin te maiu are aki toki n te aonnaba n riki bwa ana bwaintangira Iehova ae e na angania botannaomata? Ti na maroroakini kaekaan titiraki aikai n te kaongora ae imwina.
[Kabwarabwara ae nano]
a Nora mwakoro 6 n te boki ae Pay Attention to Daniel’s Prophecy!
Ko Kona ni Kabwarabwaraa?
• E iangoaki te kantaninga raa ngke ‘a riki n aki bongana baika a karikaki aika aomata’?
• E oti man tera bwa e onimakina te mangauti Aberaam?
• Tera te kantaninga man ana taeka Eriu nakon Iobi ae reke irouia botannaomata?
• E kanga ni kateretereaki te kantaninga ibukin te mangauti ao te maiu are aki toki n te aonnaba n te Koroboki ae Tabu n te Taetae n Ebera?
[Taamnei n iteraniba 10]
E reke te kantaninga man ana taeka Eriu ae a na boni kainaomataaki aomata mani baika a na riki man rikiraken te kara ao te mate
[Taamnei n iteraniba 12]
E karauaki nanon Taniera bwa ‘e na tei n tibwangana n tokini boong’