E Reiakinaki Irouni Kristo Kantaningaan Te Maiu Are Aki Toki N Te Aonnaba?
“E na kabane rannimataia te Atua ni kaoi mai mataia. Ao e na akea riki te mate.”—TE KAOTIOTI 21:4.
1, 2. Ti na kanga n ataia bwa a bati I-Iutaia n te moan tienture ake a a tia ni kantaningaa te maiu are aki toki n te aonnaba?
E KAWARA Iesu te rorobuaka ae kaubwai ma ni kakannato, e katorobubua i matana ao e kangai: “Te tia Reirei ae Ko raoiroi, tera te bwai ae N na karaoia ba e aonga n reke i rou te maiu are aki toki iai?” (Mareko 10:17) E titiraki te rorobuaka aei aron reken te maiu are aki toki irouna, ma e nanona te maiu ia, i karawa ke n te aonnaba? N aron ae ti a tia ni maroroakinna n te kaongora ae imwaina, e a tia te Atua n angania I-Iutaia n tienture ake rimoa te kantaninga ibukin te mangauti ao te maiu are aki toki n te aonnaba. E teimatoa n onimakinaki te kantaninga anne ngkoa i buakoia I-Iutaia aika bati n te moan tienture.
2 Tao e bae n uringa te mangauti i aon te aba raoraon Iesu ae Mareta ngke e taekina mwaanena are e a tia ni mate ni kangai: “I ataia ba e na bon uti n te manga-uti n te bong n toki.” (Ioane 11:24) E koaua bwa a aki kakoauaa te mangauti Tarukaio ake n taai akanne. (Mareko 12:18) Ma e ngae n anne, e taekina ae kangai George Foot Moore n ana boki ae te Judaism in the First Centuries of the Christian Era: “N taiani koroboki . . . ake n te kauoua ke te moan tienture imwain ara tai, ao e boni kateretereaki koauan te koaua ae a na kautaki bwa a na maiu n te aonnaba ara bakatibu ake rimoa ake a a tia ni mate n tain te bitaki i aon te aonnaba ae kantaningaaki.” E kani karekea te maiu ae aki toki n te aonnaba te rorobuaka are kaubwai are e kawara ngkoa Iesu.
3. Baikara titiraki aika a na rinanoaki n te kaongora aei?
3 A bati Aaro ao taan rabakau i aon te Baibara ni boong aikai, aika a taekinna bwa e aki reirei Iesu te kantaninga ibukin te maiu are aki toki n te aonnaba. A kakoauaa angia aomata bwa imwini mateia ao a na maiu n aki toki n te aba n taamnei. Ai ngaia are ngkana a wareka te taeka ae “te maiu are aki toki” taani wareware n te Koroboki ni Kristian ae Tabu n te Taetae ni Kuriiti, a bati aika a iangoia n taai nako bwa e nanonaki iai te maiu i karawa. Ma e koaua anne? Tera ae e nanonna Iesu ngke e taekina te maiu are aki toki? Tera aia koaua iai taan rimwina? E reiakinaki n te Koroboki ni Kristian ae Tabu n te Taetae ni Kuriiti bwa ti kona ni karekea te maiu are aki n te aonnaba?
Te Maiu Are Aki Toki ‘n te Manga Maiu’
4. Tera ae na karaoaki ‘n te manga maiu’?
4 E reiakinaki n te Baibara bwa a na kautaki nako karawa Kristian aika kabiraki bwa a na tautaekana te aonnaba mai iai. (Ruka 12:32; Te Kaotioti 5:9, 10; 14:1-3) Ma e ngae n anne, ao ngke e taekina te maiu are aki toki Iesu, e aki tii iangoia te koraki anne n taai nako. Iangoa te bwai are e taekinna nakoia taan rimwina ngke e a tia ni kitanna te rorobuaka ae kaubwai are e rawawata nanona n te kakao, are e riai ni kitan ana bwai ni kabane ao n riki bwa te tia irira Kristo. (Wareka Mataio 19:28, 29.) E tuangia ana abotoro Iesu bwa a na boni mena naba i buakoia te koraki ake a na tautaeka bwa ueea ao taani moti i aoia “aia baronga Iteraera ake tengauni ma ua baronga,” ae a nanonaki iai botannaomata ni kabane, ma tiaki te koraki ake a na tautaeka i karawa. (1 I-Korinto 6:2) E taekina naba te kaniwanga ibukia ‘aomata ni kabane’ ake a iriria. E ‘na reke te maiu are aki toki’ irouia aeka n aomata akanne. A na bane n riki baikai ‘n te manga maiu.’
5. Ko na kanga ni kabwarabwaraa nanon te taeka ae ‘te manga maiu’?
5 Tera ae nanonna Iesu n ‘te manga maiu’? E rairaki te taeka aei bwa “te aonnaba ae boou” n Te Nu Tetemanti n te Taetae ni Kiribati ae Ngkai. N te Baibara ae te Jerusalem Bible e rairaki bwa “kaboouani bwaai ni kabane” ao n te Baibara ni Katorika “te maiu ae e bou.” Kioina ngke e kabongana te taeka aei Iesu n akea kabwarabwaraana, e teretere iai bwa e nanona te baere a a tia ni kakantaningaia I-Iutaia i nanon tienture aika bati. A na manga kaboouaki aaro nako i aon te aba, bwa a aonga n okiri aroia ake n te onnaroka are i Eten, imwaini ngkoa karaoan te bure irouia Atam ao Ewa. E na kakoroaki bukin ana berita te Atua are e na “karika karawa nabangkai ma aonaba nabangkai,” ngkana a a manga kaboouaki bwaai nako.—Itaia 65:17.
6. Tera reireiara n te kantaninga ibukin te maiu are aki toki n te kaikonaki ibukia tiibu ma kooti?
6 E a manga taekina te maiu are aki toki Iesu n ana kabwarabwara ibukin tokin te waaki ae ngkai. (Mataio 24:1-3, NW) E taku: “Ngkana E nako mai Natin te Aomata ma neboakina, ma anera ni kabaneia i rarikina, ao ane E na tekateka i aon ana kaintokanuea ae mimitong: ao ane a na bane ni botaki botanaomata i matana: ao E na karaureia te korakina ma te korakina n ai aron te tia kawakin-tiibu ngkana e karaureia tiibu ma kooti.” A na “nakon reken te kai are aki toki” ake a motikaki taekaia n te aro ae matoatoa, “ma e na nako te koraki ae raoiroi nakon te maiu are aki toki.” “Te koraki ae raoiroi” ake a karekea te maiu are aki toki bon ake a kakaonimaki ni koaua ni boutokaia ‘tarini’ Kristo aika kabiraki n te taamnei. (Mataio 25:31-34, 40, 41, 45, 46) Kioina ngkai a rineaki taani kabiraki bwa taan tautaeka n te Tautaeka n Uea i karawa, ngkanne “te koraki ae raoiroi” boni kaain te aonnaba aika aantaeka nakon te Tautaeka n Uea anne. E taetae ni burabetinaki ae kangai n te Baibara: “E na tau-taeka naba [te Uea ae rineia Iehova] man tari teuana nakon tari teuana, Ao man te Karanga nakon tabon aonaba.” (Taian Areru 72:8) E na reke te maiu are aki toki n te aonnaba irouia aomata aika a na tautaekanaki aikai.
Tera ae Kaotaki n Ana Euangkerio Ioane?
7, 8. Baikara kantaninga aika uoua ake a kaokoro ake e taekin Iesu nakon Nikotemo?
7 N aron ae koreaki n aia Euangkerio Mataio, Mareko ao Ruka, e kabongana te taeka ae “te maiu are aki toki” Iesu n taai akana a a tia n taekinaki mai mwaina. E mwaneweaki n te Euangkerio ae Ioane bwa tao 18 ana tai Iesu n taekina te maiu are aki toki. Ti na neneri tabeua mai buakoni baika a riki aikai bwa ti aonga n ota n te baere e taekinna Iesu n te kantaninga ibukin te maiu are aki toki n te aonnaba.
8 Ni kaineti ma are e taekinna Ioane, e moan taekina te maiu are aki toki Iesu nakon te Baritaio ae Nikotemo. E tuanga Nikotemo ni kangai: “Ngkana e aki bungiaki te aomata n te ran ma te Tamnei, ao e aki kona n rin n uean te Atua.” A riai ni “manga bungiaki” te koraki ake a rin n te Tautaeka n Uea i karawa. (Ioane 3:3-5) Ma tiaki tii anne are e taekinna Iesu, bwa imwina riki ao e taekina te kantaninga ae kona n reke irouia aomata ni kabane. (Wareka Ioane 3:16.) Te bwai ae taekinna Iesu, bon te kantaninga ibukin te maiu are aki toki i karawa, ibukia taan rimwina aika kabiraki ao i aon te aba ibukia ake tabemwaang.
9. Tera te kantaninga are e taekinna Iesu nakon ainen Tamaria?
9 Imwini kataetaean Nikotemo iroun Iesu i Ierutarem ao e a nakoiang n nako Kariraia. E kaitiboo i aoni kawaina ma te aine n ana mwanibwa Iakoba ae uakaan ma te kaawa ae Tukara i Tamaria. E taku nakon neiei: “Ane moi n te ran ae N na anganna ao e na bon aki manga taka, ma te ran ae N na anganna ao bon te maniba n ran i nanona ae koburake nako nanon te maiu are aki toki.” (Ioane 4:5, 6, 14) E tei te ran aei ibukini baike e a tia ni katauraoi te Atua ibukia aomata ni kabane bwa a na kona ni karekea te maiu are aki toki, n ikotaki naba ma ake a na maiu n te aonnaba. E kabwarabwaraaki n te boki ae Te Kaotioti bwa e kangai te Atua: “N na angan ane kani moi nimana mani koburaken te ran are kamaiu, ao akea boona.” (Te Kaotioti 21:5, 6; 22:17) Mangaia are, e taetae Iesu nakon ainen Tamaria ibukin te maiu are aki toki bwa tiaki tii ibukia taan ababa ake a kabiraki bwa ueea n te Tautaeka n Uea, ma ibukia naba aika onimaki ake a kantaningaa te maiu n te aonnaba.
10. Ngke e a tia Iesu ni katoka aorakin te mwaane temanna n te nei are Beteteta, tera ngkanne are e taekinna ibukin te maiu are aki toki nakoia taani kaitaraa man Aaro?
10 N te ririki are imwina, e a manga roko Iesu i Ierutarem. E a katoka aorakin temanna te mwaane ikanne n te nei ae Beteteta. E kabwarabwaraa Iesu nakoia I-Iutaia ake a kabuakakaa te baere e karaoia bwa “E aki kona te makuri teuana te Nati i bon i Rouna, ma ti are E noria ba E karaoia te Tama.” Imwin tuangakia ae e a tia te Tama n “angan te Nati te motiki-taeka ni kabane,” e taku Iesu: “Ane ongo au taeka, n onimakina Teuare kanakomaiai, ao e reke i rouna te maiu are aki toki.” E taku riki Iesu: “E na bon roko te aua, ae a na bane iai n ongo bwanana [Natin te aomata] aomata ake a mena i nanon ruaia ni mate [ake a uringaki], ao a na oti nako; akana karaoa ae raoiroi, nakon te manga-uti are ana bwai te maiu; ao akana karaoa ae buakaka, nakon te manga-uti are ana bwai te kabuakakaki.” (Ioane 5:1-9, 19, 22, 24-29) E tua Iesu nakoia I-Iutaia ake a bwainikirinna bwa boni ngaia are e a tia n rineia te Atua, bwa e aonga ni kakoroi bukin aia kantaninga I-Iutaia ibukin te maiu are aki toki n te aonnaba ao e na karaoia rinanoni kautaia maate.
11. Ti kanga n ataia bwa iai irekereken te kantaninga ibukin te maiu are aki toki n te aonnaba ma ana taeka Iesu ae koreaki n Ioane 6:48-51?
11 A a moanna n irira Iesu aomata aika nga ma nga i Kariraia ake a tangira te bwerena are e a tia n angania n te aro ni kakai. Ma e tuangia Iesu te aeka ni bwerena riki teuana ae “te berena ni kamaiu.” (Wareka Ioane 6:40, 48-51.) E taku: “Te berena ae N nang anga bon irikou.” E anga maiuna Iesu tiaki tii ibukia te koraki ake a na tautaeka ma ngaia n te Tautaeka n Uea i karawa ma bon ‘ibukini kamaiuaia aomata’ ake a tau nako iai. “Ngkana e amarake n te berena aei te aomata,” e nanonaki iai bwa e kaotiota onimakinan ana karea ni kaboomwi Iesu ao mwaakana ni kakamaiu, ao e na bon reke irouna kantaningaan te maiu are aki toki. Ni koauana, e irekereke taekan “te maiu are aki toki” ma te kantaninga are a a kaman onimakinna I-Iutaia i nanon te tai ae rangi ni maan, ae kantaningaan “te maiu n aki toki” n te aonnaba n ana tai n tautaeka te Mesia.
12. Te kantaninga raa are e taekinna Iesu ngke e tuangia taani kakaaitara bwa ‘e na angania ana tiibu te maiu are aki toki’?
12 Imwina riki, ao e tuangia taani kakaaitara Iesu n te Toa ae te Katabu i Ierutarem ni kangai: “Kam aki ira nanou, ba tiaki au tiibu ngkami. A ongo bwanau au tiibu, ao I kinaia, ao a irirai; ao I angania te maiu are aki toki.” (Ioane 10:26-28) E tii taekina te maiu i karawa Iesu, ke e iangoa naba te maiu ae akea tokina n te aonnaba ae bwaretaiti? E a tia Iesu ni kabebetei nanoia taan rimwina ni kangai: “Tai maku, ngkami ae te nanai ae uarereke; ba E kukurei Tamami n anganingkami ueana.” (Ruka 12:32) Ma e ngae n anne, e kangai Iesu n te Toa ae te Katabu: “Iai au tiibu tabemang, ake tiaki kaain te ne aei: ao e riai ba N na kairiia.” (Ioane 10:16) Ai ngaia are ngke e kataetaeia taani kakaaitara akekei Iesu, e irekereke naba n ana taeka kantaningaan te maiu i karawa ibukia kaain te “nanai ae uarereke” ao kantaningaan te maiu are aki toki i aon te aonnaba ibukia mirion ma mirion “tiibu tabemang.”
Te Kantaninga ae Aki Kainnanoa Kabwarabwaraana
13. Tera ae nanonna Iesu ngke e kangai: “Ko na mena ma Ngai n te Bwaretaiti”?
13 Ngke e tine ni kammarakaki Iesu n te aro ae riao i aon te kai ni kammaraki, e a anga iai kamatoaan te koaua ni kaineti ma aia kantaninga botannaomata ae aki kona ni kakeweaki. E taku te kamwarua are tauraki irarikina: “Iesu, Ko na uringai ngkana Ko roko n ueam.” E berita nakoina Iesu ni kangai: “E koaua ae I a tuangko n te bong aei bwa ko na mena ma Ngai n te Bwaretaiti.” (Ruka 23:42, 43, NW) Kioina ngkai e teretere bwa te I-Iutaia ngaia, e a aki kainnanoa kabwarabwaraan te Bwaretaiti. E bon ataa te kantaninga ibukin te maiu are aki toki n te aonnaba ae na roko.
14. (a) E oti man tera bwa e kangaanga otaia abotoro n te kantaninga ibukin te nako karawa? (b) A ota raoi n ningai taan rimwin Iesu n te kantaninga ibukin te nako karawa?
14 Ma e ngae n anne, te bwai ae riai ni kabwarabwaraaki bon ana taeka Iesu ibukini kantaningaan te maiu i karawa. Ngke e kataetaeia taan rimwina ibukin nakona nako karawa ni katauraoi nneia, a bon aki ota raoi naakai n te baere e nanonna. (Wareka Ioane 14:2-5.) Ngaia are e a tuangia rimwi riki aei: “A bati riki au bwai aika I kan atongi nako imi, ma kam aki kona n ataia ngkai. Ma ngkana E roko Teuare Tamnein te koaua, ao E na kairingkami nakon te koaua ni kabanea.” (Ioane 16:12, 13) Bon tibwa imwin naba Bentekota 33 C.E. ao a a kabiraki taan rimwin Iesu n taamnein te Atua bwa a na riki bwa ueea nakon taai aika imwaira, ao a ataia iai bwa a na mena aia kaintokanuea i karawa. (1 I-Korinto 15:49; I-Korote 1:5; 1 Betero 1:3, 4) Bon te kaotioti tibwangaia ibukin te ababa i karawa ae kaatuuaki taekana n reeta ake a kairaki koreaia rinanon te taamnei n te Koroboki ni Kristian ae Tabu n te Taetae ni Kuriiti. Ma e koaua bwa e a manga kamatoaaki koauan te kantaninga ibukin te maiu are aki toki n te aonnaba n reeta aikai?
Tera ae Taekinaki n Reeta Ake A Kairaki Koreaia Rinanon te Taamnei?
15, 16. E kanga ni kakoauaaki te kantaninga ibukin te maiu are aki toki n te aonnaba, n te reta ae kairaki koreana rinanon te taamnei nakoia kaain Ebera ao n ana taeka Betero?
15 N ana reta te abotoro Bauro nakoia kaain Ebera, ao e arania iai raao n te onimaki bwa ‘tarina aika itiaki aika raona ni weteaki mai karawa.’ Ma e taekinna naba Bauro bwa e a tia te Atua n angan Iesu tauan taekan ‘te aba ae maekanaki ae nangi roko.’ (Ebera 2:3, 5; 3:1) N te Koroboki ni Kristian ae Tabu n te Taetae ni Kuriiti ao oin aia taetae ibukin ‘te aba ae maekanaki ae nangi roko’ e nanonaki iai n taai nako te aonnaba ae maekanaki irouia aomata. Ai ngaia are ‘te aba ae maekanaki ae nangi roko’ bon te waaki nakon taai aika imwaira n te aonnaba i aan ana tautaeka Iesu Kristo. N te tai anne e na kakoroaki nanon ana berita te Atua iroun Iesu are e kangai: “A na abana te aba akana raoiroi, Ao a na mamaeka iai n aki toki.”—Taian Areru 37:29.
16 E kairaki naba te abotoro Betero rinanon te taamnei bwa e na korei taekani baike a na riki nakoia aomata n taai aika imwaira. E korea ae kangai: “A kaikoaki taiani karawa aika iai ngkai ma aonaba n ana taeka naba, ni kawakinaki ba karean te ai n te bongi ni kaeti ma ni kamateia aomata aika aki tangira te Atua.” (2 Betero 3:7) Tera ae na onea mwin te tautaeka are mai karawa ao aia waaki aomata ae buakaka ae ngkai? (Wareka 2 Betero 3:13.) A nang oneaki mwia ni “karawa nabangkai” ae Ana Tautaeka n Uea te Atua rinanon te Mesia ao “aonaba nabangkai” ae aia waaki ae raoiroi aomata aika taan taromauri ni koaua.
17. Tera aroni kabwarabwaraan aia kantaninga botannaomata n te boki ae Te Kaotioti 21:1-4?
17 A kaungaaki nanora ni kabaneani bokin te Baibara ibukin te miitara are iai, bwa a nangi manga kaokaki botannaomata nakon te kororaoi. (Wareka Te Kaotioti 21:1-4.) Aio aia kantaninga aomata aika onimaki ni moa mani buani kororaoia aomata n te onnaroka are i Eten. A na maeka aomata aika raoiroi n te Bwaretaiti i aon te aba n aki toki ike ai akea iai mwin te kara ae karawawata. E boto raoi te kantaninga aei i aon te Koroboki ae Tabu n te Taetae n Ebera ao te Koroboki ni Kristian ae Tabu n te Taetae ni Kuriiti, ao e teimatoa ni kakorakoraia ana toro Iehova aika kakaonimaki ni karokoa taai aikai.—Te Kaotioti 22:1, 2.
Ko Kona ni Kabwarabwaraa?
• Tera ae e nanonna Iesu n ‘te manga maiu’?
• Tera te baere e taekinna Iesu nakon Nikotemo?
• Tera ana berita Iesu nakon te kamwarua are e tauraki irarikina?
• E kanga ni kakoauaaki te kantaninga ibukin te maiu are aki toki n te aonnaba n te reta nakoia kaain Ebera ao n ana taeka Betero?
[Taamnei n iteraniba 15]
E na reke irouia aomata aika ai aroia tiibu te maiu are aki toki n te aonnaba
[Taamnei n iteraniba 16]
E taekina te maiu are aki toki Iesu nakoia aomata nako