Kabwaninan Au Tai n te Mwakuri ni Minita E a Tia ni Kairai Nakon te Tia ae I Uaiakinna

I RIKI bwa kaain te utu ni Betaera i Brooklyn n Tebetembwa 7, 1950. N te tai anne, e kaainaki te utu ni Betaera irouia taari mwaane ao aine aika 355 mwaitiia ake a a roko man aaba aika rangi ni bati ao a kakaokoro aia ririki bwa i marenan 19 nakon 80. Angiia mai buakoia boni Kristian aika kabiraki.

AROU NI MOANA AU BEKU IBUKIN IEHOVA

I a kaman reiakina te beku ibukin “[Atuara] ae kukukurei” iroun tinau. (1 Timoteo 1:11) E moani beku tinau ibukin Iehova ngke te teinimwaane ngai ae I uarereke. N Turai 1, 1939 ao I a bwabetitoaki ngke tebwina au ririki n te zone assembly (ae arana ngkai te runga n aono) i Columbus, i Nebraska, i U.S.A. Ti bane n ikotaki ae tao tebubua mwaitira n te auti ae kabooaki tangoana n ongoraea iai te reirei ae raweaki ae te “Fascism or Freedom” ae taekan te Tautaeka ae Komuniti ke ae Inaomata are kabwarabwaraa Joseph Rutherford. Ngke e a bwaka i nukana te kabwarabwara ao a a roko naba i tinanikun te auti are e boo iai te botaki te koraki n iowawa. A a bon rin naba ao a kairoroira bwa ti na katoka ara botaki ao ni kanakoira man te kaawa. Ti a botaki n ana tabo te tari temanna are a kawakinaki iai maan ae e aki raroa ma te kaawa ao n ongoraei nikirani kaetieti n te botaki. N aron ae ko kona n iangoia, I bon tuai mani mwaninga te bong are I bwabetitoaki iai!

E kataia tinau ni kataningamaraua ni kaikawaai n te koaua. E ngae ngke e raoiroi aroaron tamau ao bon te karo ae tatangira ma e aki rangi n tabe ma te Aro ke marurungin au onimaki. E anganai tinau taeka ni kaungaunga ake I rangi ni kainnanoi n ikotaki naba ma taani Kakoaua tabeman n te Ekaretia i Omaha.

E A BITAKI TIAU

I riai ni karaoa au motinnano ngke e nangi bane au tai man te reirei ni kauarinan bwa tera ae N na karaoia ni maiu. Ni katoaa motirawan te reirei n tain te kabuebue, I beku bwa te vacation bwaiania (ae ataaki ngkai bwa te auxiliary bwaiania) ma tabeman riki aika bon rorou.

A mwiokoaki taari mwaane aika uoman aika rooro n rikirake ake a tuai n iein aika John Chimiklis ao Ted Jaracz, ake a a tibwa bane aia tai man te Kuura ni Kireata ae te kaitiua bwa a na beku bwa taani mwamwananga n ara aono. I mimi ngke I a ataia ae ngaia ai tibwa 20 tabun aia ririki ni maiu. Bon 18 au ririki n te tai anne ao e a kaani bane au tai man te kauarinan. Ma I kona n ururinga Brother Chimiklis are e tuangai bwa tera ae N na karaoia ni maiu. Ngke I tuangnga au iango ao e a kaumakai ni kangai: “Ngaia anne, iangoa tiam ni kabwanina am tai n te mwakuri ni minita ngkai naba. Ko aki ataia bwa e na kairiko nakea.” E rangi n anaaki nanou n te taeka n reirei anne n ikotaki naba ma aia katoto taari akanne. Ngaia are imwini banen au tai n te kauarinan, I a moana au bwaiania n 1948.

ARON ROKOU N TE BETAERA

N Turai 1950 ao I mwananga ma au karo ni kaaea te bwabwaro ibukin aaba aika kakaokoro n te Yankee Stadium i New York City. N tain te bwabwaro ao I kaaea te maroro ibukia te koraki ake a kani beku n te Betaera. I kanakoa au reta bwa I kukurei ni beku iai.

E ngae ngke e aki totokoa au mwakuri ni bwaiania tamau ao tikuu i rarikia, ma e iangoia bwa I riai ni kabwakaa te mwaiti ae bon tau ibukini boon au ruu ao kanau. Ngaia are n te taina ni moan Aokati ngke I a mwananga bwa N na kakaaea au mwakuri, I tei moa n nora kanoan ara bwaoki n reta. I a nora kanoana ae te reta nakoiu mai Brooklyn. E bon tiainaaki iroun Nathan H. Knorr are e korea ae kangai: “E a tia n reke i nanoni baira am reta ni bubutii ibukin te mwakuri n te Betaera. I a oota iai bwa ko kukurei n tiku n te Betaera ni karokoa anaakim iroun te Uea. I kukurei ni kaongoko bwa ko na ribooti n Tebetembwa 7, 1950 nakon te Betaera n te atureti ae 124 Columbia Heights, Brooklyn, New York.”

Ngke e oki tamau ni mwakuri n te bong anne, I a kaongoa ae e a reke au mwakuri. E taku: “E tikiraoi, ma ko na mwakuri ia?” I kaekaa ni kangai: “N te Betaera i Brooklyn ae te boo iai $10.00 ni katoa namwakaina.” E bon tounako mani mimi teutana ma e tuangai bwa ngkana anne ae I a tia n rineia, I riai ni kakorakoraai ni kanakoraoia. Tabeua te tai imwin anne, e a bwabetitoaki tamau n te bwabwaro n te Yankee Stadium n 1953!

E kakukurei bwa I kaoaki n te tai ae tii teuana ma raou ni bwaiania ae Alfred Nussrallah bwa ti na mwakuri n te Betaera ao ti kaai ni mwananga. E mare imwina riki ao e airi ma buuna ae Joan bwa a na mitinare i Rebanon ao imwina a manga okira te United States ni karaoa te mwakuri ni mwamwananga iai.

MWIOKOAU N TE BETAERA

Te moani mwioko ae I anganaki n te Betaera bon te mwakuri n te Tabo ni Boki ike I itui booki ni kanimwi. Te moani boki are I karaoa anne iai bon te boki ae What Has Religion Done for Mankind? I mwakuri iai tao e nakon wanua te namwakaina ao imwina I a manga kamwaingaki nakon te Aobiti Ibukin te Mwakuri i aan ana tararua Brother Thomas J. Sullivan. E kakukurei te mwakuri ma ngaia ao I kakabwaiaaki ni karekean te rabakau ao te ataibwai n te aro n taamnei mairouna, ake e a tia ni karekei i nanon ririki aika bati n ana botaki Iehova.

Ngke e a kani bane tenua au ririki ni beku n te Aobiti Ibukin te Mwakuri, e a tuangai te mataniwi n te tabo anne ae Max Larson bwa e tangirai Brother Knorr bwa N na kawaria. I a bon iangoia bwa tera ae I a tia ni karaoia ae kairua. E oki nanou ngke e tuangai Brother Knorr bwa e kan ataia bwa iai au iango ni kitana te Betaera n taai aika na roko ke akea. E kainnanoa raona temanna ae na mwakuri n ana aobiti n te tai ae aki maan ao e kan ataia bwa I kona ni karaoa te mwioko anne ke I aki. I tuangnga bwa bon akea au iango ni kitana te Betaera. N tokina, I a kakabwaiaaki bwa N na mwakuri n ana aobiti i nanon 20 riki te ririki.

I aki toki n taekinna bwa I aki kona ni kabooa mwin reireiau ake I karekei n au tai ni mwakuri ma Brother Sullivan ao Knorr, n ikotaki naba ma tabeman riki n te Betaera n aroia Milton Henschel, Klaus Jensen, Max Larson, Hugo Riemer ao Grant Suiter.a

A rangi ni baireaki raoi aia mwakuri taari mwaane ake I beku irouia ni mwiokoaia ibukin ana botaki te Atua. Bon te aomata ae rangi ni mwamwakuri Brother Knorr are e tangira te mwakuri ibukin te Tautaeka n Uea bwa e na rikirake ao ni butanako n aron ana kabanea ni kona. A noria te koraki ake a mwakuri n ana aobiti bwa a kai mamaroro ma ngaia. E ngae ngke a kaokoro ara iango n te bwai teuana, ma ti kona n taekin nanora n akea te imamaakin ao n teimatoa n onimakinna.

N te tai teuana, e tuangai Brother Knorr bwa iai riain tabeakinani baika a kona n iangoaki bwa a aki rangi ni kakawaki. Ibukini kabwarabwaraana, e tuangai bwa ngke e mataniwi n te tabo ni karao boki, e weteia Brother Rutherford n te tareboon ni kangai: “Ngkana ko mwananga Brother Knorr ni katawanou man am tabo ni mwakuri, ko a rekenibai naba taian rabwa ni kamauna tabeua bwa I kainnanoi i aon au taibora.” E taekinna Brother Knorr bwa te moani bwai are e karaoia, e nako n anai taian rabwa ni kamauna man te ruu ni bwai ao ni karini i nanon ana buua. Ngke e a tawanou, e a uotii ni katikui n ana aobiti Brother Rutherford. Bon te mwioko ae aki rangi ni kakawaki ma e rangi ni bongana iroun Brother Rutherford. Imwin anne e taku Brother Knorr nakoiu: “I tangiri bentira aika a kakang wia i aon au taibora. Ngaia are taiaoka ma katauraoi ikai ni katoa ingabong.” I nanon ririki aika bati ao I a tia n taraia raoi bwa a na kakang win ana bentira.

E aki toki n taekina riain te kakauongo raoi Brother Knorr ngkana ti tuangaki bwa ti na karaoa te mwakuri teuana ae okoro. N te tai teuana ao e anganai te kaetieti ae karaua raoi ni kamataataa ibukini karaoan te bwai teuana ma I aki kakauongo raoi. N tokina, e a bon rangi ni maamaa iai. I rotaki n te nanokawaki ngaia are I a korea au reta ae kimototo ni kaota rawawatau ae korakora n te baere I a tia ni karaoia ao I namakinna bwa e raoiroi riki ae N na kamwaingaki man ana aobiti. Imwina riki n te ingabong anne, e a kawarai Brother Knorr ao e taku: “E a tia n reke irou am reta, Robert. Ko a tia ni karaoa ae kairua. I a tia ni kabwarabwaraa anne nakoim ao I kakoauaa bwa ko riai n taratara raoi riki n taai aika a na roko. E aoria ma ngkai ti a manga waakina ara mwakuri.” E korakora rotakin nanou n ana moti ae aanaki n te akoi.

TE INGAINGA NI KANI MARE

Imwin au mwakuri n te Betaera i nanon wanua te ririki, bon akea au babaire riki i rarikin ae N na teimatoa ni beku iai. Ma e ngae n anne, e a bitaki au babaire. N tain te bwabwaro ibukin aaba aika kakaokoro n te Yankee Stadium ao n te Polo Grounds n 1958, I a nora Nei Lorraine Brookes are I a tia ni kaitiboo ma ngaia n 1955 ngke e bwaiania ni kaawan Montreal i Canada. E ringaki nanou n aroarona ni kabwanina ana tai ao nanona n anga ngaia ma te kukurei nakon taabo ake e kanakoaki nako iai man ana botaki Iehova. Tian ngkoa Lorraine bwa e na rin te Kuura ni Kireata. Ngke ai 22 ana ririki, e a kaoaki bwa e na ira te ka-27 ni kuura n 1956. Imwini banen ana tai iai, e a mwiokoaki bwa e na mitinare i Brazil. I a manga reitaanako au itoman ma Lorraine n 1958 ao e kukurei ni butimwaea au rongorongo ibukin te mare. Ti bairea ara mare n te ririki are imwina ao ni kantaningaia bwa ti na kaai ni mwakuri bwa mitinare.

Ngke I kaongoa Brother Knorr au iango aikai, e tuangai bwa e raoiroi riki ae ti tataninga tenua te ririki ao imwina ti a tibwa mare ao ni beku n te Betaera i Brooklyn. N taai akanne, ngkana a kan tiku taanga ni mare n te Betaera imwini mareia, e riai temanna irouia n tia ni beku tebwina te ririki ke e nako riki ao are temanna tenua te ririki. Ngaia are e kukurei Lorraine bwa e na beku uoua te ririki n te Betaera i Brazil ao imwina teuana te ririki n te Betaera i Brooklyn imwain ara mare.

Ara aanga n itoman i nanon uoua te ririki ni kabae bon tii rinanon te kororeta. E bon rangi ni bobuaka te tareboon ao akea naba te kanako meeri rinanon te Internet n taai akanne! Ti kakabwaiaaki bwa e karaoa te kabwarabwara n ara mare Brother Knorr n Tebetembwa 16, 1961. Ni koauana, e taraa n ae e a rangi ni maan ara tai n tataninga i nanon ririki tabeua akanne. Ma ngkai ngkana ti ururing rikaaki ma te raunnano ae bati ao te kimwareirei ni kaineti ma tekatekara n taanga ae e raka i aon 50 te ririki, ti a kakoauaa bwa a materaoi ara tai n tataninga!

KAKABWAIA N TE MWAKURI

N 1964 ao I a mwiokoaki bwa N na kawari aaba riki tabeua ngkai I a riki bwa te mataniwi ae kakawari aobiti n tararua. N taai akanne ao a aki kariaiakaki buuaine bwa a na iria buuia n aia tai ni mwamwananga. E a karaoaki te bitaki n 1977 ike a a kona buuaine n iriia buuia. N te ririki anne, ti a iriia Grant ao Edith Suiter ngai ma Lorraine ni kawari aobiti n tararua i aon Tiaman, Austria, Kuriiti, Kubero, Turkey, ao Iteraera. Bon 70 tabun botan aaba ni kabane ni katobibia te aonnaba ake I a tia ni kawari.

N te kaetieti ibukini mwanangara teuana nako Brazil n 1980, ti roko naba i Belém ae mena i aon te ekuetoa ae te kaawa ngkoa are e mwakuri ni mitinare iai Lorraine. E reke naba rokora irouia taari i Manaus. N te kabwarabwara teuana ae karaoaki n te tabo n takaakaro, ti nora te kurubu teuana ake a bane n tekateka aika a aki kakairi n te katei ae kakaraoaki i buakoia kaaini Brazil are a riai aine ni kaboria ao taari mwaane n taubai i marenaia ni kamauri. E aera a aki karaoa anne?

Bon tarira aika tangiraki aika taani Kakoaua ake a maeka n te kaawa n rebera teuana i nukan te buakonikai ae kakarau ae te Amazon. A rawa ni kaboria ao n taubai ma ake a roko, ibukin totokoan te aoraki. E ngae n anne, a bon ringaki nanora iai ao ti bon aki mwaninga noran te kimwareirei i aon ubuia! Ai boni koauara ana taeka Itaia aikai: “Ane a na anene au toro ni kakatongan nanoia.”—Itaia 65:14, BG.

TE MAIU AE MANENA AO NI KAKABWAIAAKI

Ti aki toki ni kaai n iaiangoi maiura ngai ma Lorraine ake ti a tia iai ni katabui ni beku iroun Iehova aika a raka i aon onobwi te ririki. Ti rangi ni kukurei n aaro ake ti kakabwaiaaki ibukin arora ni kariaia Iehova bwa e na kairirira rinanon ana botaki. E ngae ngkai I aki kona ni kawari aaba ni katobibia te aonnaba n aron are I kakaraoia n ririki aika nako, ma I kona ni karaoi au mwakuri ni katoabong ngkai te tia ibuobuoki n te Rabwata n Tautaeka ngai, I mwakuri ma Taani Babaire n te Komete ao te Komete Ibukin te Mwakuri. E korakora nanou ni kakaitau ni mwiokoau ae karako ae uataboani boutokaan te botaki n itaritari ni katobibia te aonnaba n te aro aei. Ti teimatoa ni mimi n noraia ataeinimwaane ao ataeinnaine aika rooro n rikirake aika rangi ni bati ake a kabwanina aia tai ni beku ma te nano are iroun Itaia are e kangai: “Aio ngai; kanakoai.” (Itaia 6:8, BG) E noraki koauan ana taeka te mataniwi ae mwamwananga irouia te koraki aika mwaitikurikuri aikai, ngke e kangai ngkoa nakoiu: “Ngaia anne, iangoa tiam ni kabwanina am tai n te mwakuri ni minita ngkai naba. Ko aki ataia bwa e na kairiko nakea.”