KEKEIAKI MA RIKIRAKENI BOONI BWAAI

Rabakau n Tikotikona Am Mwane

Ngkana a ririkirake booni bwaai, ti na bane n rotaki iai. Ma ko aki riai n iangoia bwa ai akea buokam ae kona n reke. A bae n iai bwaai ake ko kona ni kanakoraoa iai te bae ko rinanona.

BUKINI KAKAWAKINA

Ngkana ko aki kabongana raoi am mwane, e na bati riki am kangaanga iai, ao ni kona ni kauaataoa riki raraomam ao tabeaiangam. E ngae naba ngkana e aki rangi ni bati am mwane, ma iai baika ko kona ni karaoi ni kanakoraoa iai bairean am mwane.

TE BAE KO KONA NI KARAOIA

Maiuakina ae boraoi ma am karekemwane. Ngkana ko karaoa aei, ko na bae ni bwaati riki arom ni bairea aron am mwane, ao e na tauraoi naba am tianti nakon te bae ko aki kantaningaia.

Ngkana ko na maiuakina ae boraoi ma am kabanemwane, karaoa am kataumwane ae te babaire ni kaineti ma am kabanemwane ao am karekemwane. Imwin rinanoan am kataumwane, taraia raoi bwa baikara baike ko boni kainnanoi. Imwina, kabanea am konaa n irira am babaire anne, ao kaangaraoia ngkana iai te bitaki n am karekemwane ke ni booni bwaai. Ao ngkana iai buum, karina ana iango n am babaire nako.

Kataa aei: N oneani mwin are ko na kabooi bwaai n te taarau, kabooi n te mwane ngkana ko konaa. A noria tabeman bwa karaoan aei irouia, a kona ni bwaati riki iai ni kataumwane ao n aki naba taarau. Karekea naba am tai n rinanoi mwin am mwane ake n te bangke, bwa mwaitira ae ko karinna ke ae ko kabanea. Ko na aki rangi n tabeaianga ngkana ko a ataa mwaitin am mwane are iai iroum.

E kona ni kangaanga maiuakinan ae boraoi ma am karekemwane. Ma e rangi n ibuobuoki te kataumwane ae karauaki ni barongaaki raoi. E na bae n uarereke riki iai raraomam n taekan te mwane.

“Warebwaia te kabanemwane.”—Ruka 14:28.

Kawakina am mwakuri ni kareketianti. Baikara baika manena ake ko kona ni karaoi ni kateimatoa iai am mwakuri ni kareketianti? Aikai tabeua: Roroko i aon te tai. Bwaina te iango ae riai ibukin am mwakuri. Kaota te biririmoa ni kan ibuobuoki ao mwakuri korakora. Bwabwaina te karinerine. Irii tuua ao kataia ni karikirakea riki mwaataim n te mwakuri.

Rarawa ni bakataea am mwane. Titirakiniko aei, ‘I bwabwaina te anua ae te boobwai n aki akaka ke te bakatae? N te katoto, a bati aomata aika bakataei aia mwane ake a karekea mani korakoraia ni kabongana buaka n te drug, te kemboro, te moko, ke ni kabatiaan te nim kamanging. A kona naba baikai ni karuanikaia marurungia ao ni kabuaa aia mwakuri ni kareketianti.

“E a kukurei te aomata ae kunea te wanawana . . . E raoiroi riki . . . nakoni karekean te tirewa.”—Taeka N Rabakau 3:13, 14.

Kawakina teutana am mwane ibukini baika kona n rina n riki. Ngkana ko konaa, kakatuka am mwane teutana ibukini baika aki kantaningaaki ke baika kona n rina n riki. E kona te mwane anne n riki bwa am tatabwi bon ibukim ke ibukin am utu temanna ngkana e aitara ma te aoraki ae karina, ke buan am mwakuri ni kareketianti, ke te bwai riki teuana ae aki kantaningaaki rikina.

“A [taoniranako] ni kabane n te tai are a riki iai baika aki kantaningaaki.”—Te Minita 9:11.

Aanga n Ibuobuoki Ibukin Tikonakin te Mwane

Amwamwarake riki ni mwengam.

Te katoatai n amwarake ke ni moi n taabo n amwarake ake a kabooaki, e kona n rangi ni kabanemwane. E ngae ngke e tangira te tai ae bati ao te kakorakora katauraoan te amwarake n te mwenga, ma ko kona n tikotikona iai am mwane. Ko na taua naba arom ni kanakoraoa kanam ibukini marurungim.

Iangoraoi n am boobwai.

Kokorei bwaai ake ko na kabooi, ao iriria. Rarawa ni kabooi bwaai ake akea i buakon ake ko korei.
Kabooi ni kabatiai bwaai tabeua ngkana e na boraoi riki iai iroum. Ma taraia bwa ko na kawakin amwarake aika kai buakaka n te tabo ae a na mano iai, bwa totokoan te bakatae.
Boobwai n titooa aika materaoi booni bwaai iai ngkana a raraoi bwaia ke aroni karaoaia.
Boobwai rinanon te intanete ni kakaaei bwaai aika materaoi iai, bwa ko aonga n aki kabooi n te titooa baike akea i buakoni baike ko korei, ao tataui mwin am kabanemwane iai. Ngkana e kakaraoaki te boobwai rinanon te intanete n am tabo, ko kona ni boobwai iai?
Tatarai bwakaniboo, ao kabonganai baike a na bebete iai booni bwaai ngkana iai. Kabotaui booia, n ikotaki naba ma boon te mita, te ran, ao bwaai riki tabeua.

Iango imwaini kabooani baike a boou riki teia ke kaboouan am bwai.

Kambwana ake a karaoi tareboon ke bwaai riki tabeua, a katoatai ni kaotinakoi aia kakaraoi aika boou riki teia ibukin aia raka. Ngaia are iango moa ao titirakiniko aei: ‘Iai kabwaiau ngkana I kabooa ae boou riki teina ke ni kabooua au bwai? I riai ni kabooa ae e a boou riki teina ngkai? Ao ngkana I kabooa, te koaua bwa I bon rangi ni kainnanoia?’

Onobwaian ao manga kabonganaani bwaai.

Tararuai am bwai n aron te aitibwaoki ke te titoobu bwa a na teimaan, ao karaoa te onobwai ngkana iai uruakia bwa ko aki kabanemwane iai. Ko kona naba ni kabooi bwaai ake a tia ni kabonganaaki.

Unika oini kanam.

Ko kona n unika oini kanam n am tabo ae mwaawa? Ibukini kauarerekean riki am kabanemwane n te amwarake, ko kona naba n unika te bae ko na iokinibwaia, ni kaboonakoa, ke ni kaonono iai.

“A na bon nakoraoi ana babaire te aomata ae mwakuri korakora.”—Taeka N Rabakau 21:5.

“Ti tutuoi booni bwaai ake ti taneiai ni kabooi ni katoabong, ao ti taratara raoi ni kaineti ma kakabonganaakin ara credit card.”—Miles, Engiran.

“Ti kokorei baike ti na kabooi ake ti kainnanoi, ngai ma au utu imwain ara boobwai.”—Jeremy, U.S.A.

“Ti ririnanon ara kataumwane n ara utu ni kaangaraoi ma booni bwaai, ao iai ae ti katikua ibukini baika aki kantaningaaki rikia.”—Yael, Iteraera.

“Ti reireinia natira aroni karaoani bwaai ngkana a uruaki, n oneani mwin are a na kabooaki aika boou. E irekereke naba aei ma tararuaan ara kaa ao bwaini mwengara. I kataia naba ngai ma buu n rarawa ni kabooi bwaai aika boou riki teia.”—Jeffrey, U.S.A.

“I kauarerekea au kabanemwane n arou n uniki oini kanau, ao ni maniman n te moa. Ao I a kona naba ni kaonia tabemwaang ni kanau ake I bon uniki.”—Hono, Myanmar.

Te mwaane ae rikoi uaanikai aika kakaokoro n te onnaroka.