Mwakoro Tebwi Ma Wanua
“Tiaki ana Bai Aonteaba Ngaiia”
1. (a) Tera ae e tataroia Iesu ibukia taan rimwina imwain matena? (b) Bukin tera bwa e kakawaki te ‘aki-irekereke ma te aba’?
N TE tairiki are i mwain maten Iesu, ao e tataro ibukia taan rimwina. E ataia are a nang boni mena i aan te kariri ae korakora mairoun Tatan, ngaia are e taku Iesu nakon Tamana: “I aki butiko ba ko na anaiia mai aonteaba, ma I butiko ba ko na kawakinia mairoun teuare e buakaka. Tiaki ana bai aonteaba ngaiia, n ai arou ae tiaki ana bai aonteaba ngai.” (Ioane 17:15, 16, BK) Bukin tera ngkai e rangi ni kakawaki te raurenako ma te aba? Ibukina bwa Tatan bon te tia taua taekan te aonnaba aei. A aki tangiria n irekereke Kristian ma te aba ae tauaki taekana irouna.—Ruka 4:5-8; Ioane 14:30; 1 Ioane 5:19.
2. N te aro raa, ae e aki irekereke iai Iesu ma te aonnaba aei?
2 Te aki-irekereke ma te aba iroun Iesu, e aki nanonaki iai bwa e karako ana tangira nakoia aomata. Ma e boni kamaiuia aoraki, e kautia maate, ao e reireinia aomata taekan ana Tautaeka te Atua. E bon anga naba maiuna ibukin kamaiuan te botannaomata. Ma e aki tangira aia kaantaninga ao aia mwakuri te koraki aika buakaka aika a kaotiota nanon ana aonnaba Tatan. E kauringia bwa a na aki karaoi mwakuri n aron te wene ni bure, te kanibwaibwai ao ai te kani kakannato. (Mataio 5:27, 28; 6:19-21; Ruka 20:46, 47) E bon aki kamimi ngkai e teiararoa Iesu ma te waaki n tautaeka n te aonnaba. E ngae ngke bon te I-Iutaia ngaia, ma e bon aki irekereke naba ma te itabarara are riki i marenaia kaain Rom ao I-Iutaia.
“Tiaki Mai Aon te Aba Ueau”
3. (a) Tera are a bukina iai Iesu mataniwin te Aro n Iutaia nakon Birato, ao bukin tera? (b) Tera ae oti iai bwa e aki kan riki Iesu bwa te uea i aon te aba?
3 Iangoa te bwai ae riki, ngke a tuatua mataniwin te Aro n Iutaia bwa e na tauaki Iesu ao e na kairaki nakon Bontio Birato are te kowana n Rom. A kakiriweaki nanoia mataniwi aikai ngke e kaotia Iesu bwa bon taani mwamwana te aba ngaiia. N te aro bwa e aonga ni motikaki taekan Iesu iroun te kowana, a bukinna ni kangai: “Ti nora Teuaei ba E tabe n anaa nanon ara botanaomata aei ni kabwaoa, ma n tuka te angani Kaitara ana mane, ao E taku ba boni Ngaia te Mesia ae te uea.” (Ruka 23:2) E teretere bwa bon te kewe anne, ibukina bwa n te ririki are mai mwaina ngke a kani kaueaa Iesu aomata, ao ngaia e aki kariaia. (Ioane 6:15) E ataia bwa e na bon riki bwa te Uea i karawa n te tai ae na roko. (Ruka 19:11, 12) Irarikin anne, e na kaueaaki iroun Iehova ao tiaki aomata.
4. Tera ana kaantaninga Iesu ni kaineti ma kabwakaan te angabwai nakon te tautaeka?
4 Ngke ai tii tenibong imwain katikan Iesu, ao a kataia Baritaio ni kamwanea bwa e na atonga ae aki-riai ni kaineti ma kabwakaan te angabwai. Ma e taku Iesu: “Kaota te tiring [te mwane n Rom] nako Iu. Ante tamneina aei, ao ante korobokiana?” Ngke a a atonga ae kangai “Kaitara,” ao e a manga kaekaia ni kangai: “Ma ngaia ae kam na angani Kaitara akana ana bwai Kaitara, ao angan te Atua akana ana bwai te Atua.”—Ruka 20:20-25.
5. (a) Tera te reirei are e reireinia iai taan rimwina Iesu, n te tai are e nang katikaki iai? (b) E kanga ni kabwarabwaraa bukin te bwai are e a tia ni karaoia Iesu? (c) Tera mwin te kaboowi anne?
5 E bon aki reireia aomata Iesu bwa a na karitei nakon te tautaeka. Ngke a roko tautia ma mwaane riki tabeman bwa a na katika Iesu, e korea taningan temanna mai buakoia Betero, n ana kabaang. Ma e taku Iesu: “Karina am kabaang i nanoni nena: ba a na bane ni mate n te kabaang akana anaa te kabaang.” (Mataio 26:51, 52) E a manga boni kabwarabwaraa riki arona Iesu nakon Birato n te bong are imwina ni kangai: “Tiaki mai aon te aba ueau: ngkana mai aon te aba ueau, ao a buaka au aomata, ba e kawa n anga te aba Ngai nakoia I-Iutaia.” (Ioane 18:36) E taekinna Birato bwa ‘akea ana bure ae e kunea ni bwaai nako ake a bukinna iai.’ Ma ibukina bwa e kariaia Birato nanoia ae korakora ni kani kamauna Iesu, e a tua bwa e nang tauraki.—Ruka 23:13-15; Ioane 19:12-16.
A Kakairi Iroun Iesu Taan Rimwina
6. A kanga Kristian ake rimoa ni kaotia bwa a kararoaa nanon aon te aba, ao a tangiria aomata?
6 A mataata taan rimwin Iesu n aroni waakinan te aki-irekereke ma te aba. E nanonaki iai kararoan te nano n aki kan tabe ma te Atua ao mwakuri nako aika a kakaraoaki n te aonnaba aei, n ikotaki ma aia kamataku ni kakibotu aika tiritiri ma ni kammaira, ake a waakinaki i Rom rimoa. Ibukin anne, ao a aranaki iai taan rimwin Iesu bwa a riribaia aomata. Ma ni kaaitaran are aongkoa a riribaia aomata, a rangi ni mwakuri korakora ni buokia aomata bwa a na kamaiuaki naba iroun te Atua.
7. (a) Tera te bwai are a rinanona taan rimwin Iesu rimoa ngke a aki irekereke ma te aba? (b) Tera aia kaantaninga ibukia taan tautaeka ao te kabwaka angabwai, ao bukin tera?
7 A boni bwainikirinaki taan rimwin Iesu n aron naba are e a tia n riki nakon Iesu, ao e bati ni karaoaki anne irouia aobitia n te tautaeka aika a aki oota raoi n aia waaki. Ma e ngae n anne, e koroboki te abotoro Bauro tao n 56 C.E. nakoia Kristian i Rom, ni kaumakiia bwa a na “ongeaba . . . irouia ake a tau-taeka i aoia [taan tautaeka], ba akea ae tau-taeka ba ti mairoun te Atua.” Tiaki nanona bwa e katei tautaeka akanne Iehova, ma e kariaia bwa a na waakinako ni karokoa te tai are e nang tautaekana iai te aonnaba ni kabutaa ana Tautaeka n Uea. E reireinia Kristian Bauro bwa a na karineia taan tautaeka ao ni kabwakai naba aia angabwai.—I-Rom 13:1-7; Tito 3:1, 2.
8. (a) A riai Kristian n ongeaba nakon te tautaeka ni bwaai ni kabane? (b) A kanga Kristian ake rimoa ni katotonga aroaron Iesu?
8 E ngae n anne, ma e na bon iai naba tian aia aantaeka nakon te tautaeka. Ngkana iai te kauntaba i marenan ana tua Iehova ma aia tua aomata, a na boni bae n ongeaba riki nakon Ana tua Iehova te koraki ake a toro irouna. Nora ae taekinaki n te boki ae On the Road to Civilization—A World History, ibukia Kristian rimoa: “A rawa Kristian ni karaoi mwakuri tabeua ake a kabaeaki iai kaain Rom bwa a na karaoi. A iangoia Kristian . . . bwa e bobuaka ma aia onimaki ngkana a kaaina te taanga ni buaka. A aki kona n riki bwa taan tei n te tautaeka ao a aki naba taromauria te embera.” Ngke a ‘tuangaki’ taan rimwin Iesu iroun te boowi ae rietata i Iuta bwa a na katoka aia uarongorongo, ao a kaeka ni kangai: “E riai riki iran nanon te Atua nakon iran nanoia aomata.”—Mwakuri 5:27-29.
9. (a) Bukin tera ngke a birinako Kristian ake i Ierutarem n 66 C.E.? (b) E kanga n riki anne bwa te katoto ae kakawaki nakoira?
9 A teimatoa n tei i nuka taan rimwin Kristo ni kaineti ma waaki n tautaeka aika kauntaekaki, ao n taiani buaka. N 66 C.E., a karitei nakon Kaitara I-Iutaia ake a mena i Iuta. E waekoa n otabwaninia Ierutarem ana taanga ni buaka Rom. Ma tera ae a karaoia Kristian ake i nanon te kaawa? A uringa ana taeka Iesu are e tuangia bwa a na kitana te kawa. Ngke a a manga uamumun n nako kaain Rom, a birinako Kristian nakon te aba ae maungaunga ae Pella, are n iteran te Ioretan are teuana. (Ruka 21:20-24) Aia aki-irekereke ma te aba e a riki bwa te bwai n reirei nakoia Kristian ake a kakaonimaki ake a maiu imwina riki.
Aia Aki-irekereke ma te Aba Kristian, i Nanoni Boong Aika Kaitira Aikai
10. (a) Te mwakuri raa ae a tabe ni kakaraoia Ana Tia Kakoaua Iehova, ao bukin tera? (b) A aki-irekereke ma tera?
10 Te koaua bwa rongorongon te aonnaba, e kaotia bwa iai naba ni boong aika kaitira aikai, te koraki aika a aki irekereke ma te aba, ni katotongia Kristian rimoa? Eng, a boni karaoa anne Ana Tia Kakoaua Iehova. A teimatoa n tataekina rongorongon te Tautaeka n Uea ni karokoa te tai aei, are bon tii ngaia ae e na karekea te rau ae teimatoa, te toronibwai, ao te kukurei nakoia aomata aika tangira te raoiroi. (Mataio 24:14) Ma a boni kateimatoaa naba te aki-irekereke ma te aba ni kaineti ma te itabarara irouia te natannaomata.
11. (a) Tera te kaokoro n aroia Taani Kakoaua n aki irekereke ma te aba, ma aroia mataniwin Aaro iai? (b) Tera aia kaantaninga Ana Tia Kakoaua Iehova ni kaineti ma irekerekeia aomata tabemwaang ma waaki n tautaeka?
11 A rangi ni kaokoro aroia mataniwin Aaro, bwa a rangi n irekereke ma waaki n tautaeka. N aaba tabeua, a ananai nanoia aomata bwa a na rinea te aomata are a tangiria nakon te nakoa n tautaeka. Tabeman mataniwin Aaro a a riki naba bwa taan tautaeka. Ake tabeman a kataia ni kairia kaain te tautaeka bwa a na karaoa ae a tangiria. Ma e ngae n anne, a bon aki irekereke ma waaki n tautaeka Ana Tia Kakoaua Iehova. Ma a aki totokoia aomata tabeman man kaainakin te bwaatei n te tautaeka, rineakiia bwa taan tei, ke te karebwaoki n tain te rinerine. E taekinna Iesu bwa a na aki irekereke taan rimwina ma te aonnaba, ngaia anne ae a aki irekereke iai Ana Tia Kakoaua Iehova ma waaki n tautaeka.
12. Tera mwin irekerekeia Aaro ma te aba?
12 N aron are e a kaman taekinna Iesu, a okioki botannaomata ni buaka i bon i marenaia. Te barongana e kona ni buakana te barongana i nanon te natannaomata ae tii teuana. (Mataio 24:3, 6, 7) N angiin te tai, mataniwin Aaro a boutokoa te natannaomata ke te baronga teuana, ao a kaungai nanoia aia koraki bwa a na karaoa naba anne. Tera mwina? Kaain te aro teuana a kona ni bon tiringia kaain aia Aaro tabeman n tain te buaka, tii ibukin kakaokoron nako aia reeti ke aia baronga. E bon aki boraoi aei ma nanon te Atua.—1 Ioane 3:10-12; 4:8, 20.
13. Tera te kakoaua ae kaotaki ibukin te aki-irekereke ma te aba irouia Ana Tia Kakoaua Iehova?
13 Ma e ngae n anne, a rangi ni matoatoa n rawa n irekereke ma aeka n itabarara nako Ana Tia Kakoaua Iehova. E taku Te Taua-n-Tantani ae bwain Nobembwa 1 1939: “Te koraki ni kabane ake a irana te Uea, a na bane n aki irekereke ma te buaka irouia natannaomata.” Ana Tia Kakoaua Iehova ni katobibia te aonnaba, a bane ni mena i aan te babaire aei. A aki kariaia bwa e na uruakaki nanoia n itaritari, n taian itabarara i marenan tautaeka, ao n taiani buaka. A “kariki aia kabang ba aia kai n ribana ao kainewa ba aia taaba n erere.” Kioina ngkai a aki irekereke ma te aba, a aikoa manga reireiia te buaka.—Itaia 2:3, 4, BK; 2 I-Korinto 10:3, 4.
14. Ibukin aroia Ana Tia Kakoaua Iehova ni kateimatoaa te raurenako ma te aba, tera ae a a tabe n rinanona?
14 Tera mwin aia aki-irekereke ma te aba? E taku Iesu: “E ribaingkami te aba ba tiaki ana bwai te aba ngkami.” (Ioane 15:19) A mwaiti Ana Tia Kakoaua Iehova aika a a tia ni karabutinaki ibukina bwa a toro iroun te Atua. Tabeman a kammarakaki n te aro ae riao, ke a a bon tiringaki, n aron are e riki naba nakoia Kristian n te moan tienture. E riki aei ibukina bwa Tatan bon “atuan aon te aba” ao e tabe ni kaaitaraia ana toro Iehova ake a aki irekereke ma te aba.—2 I-Korinto 4:4; Te Kaotioti 12:12.
15. (a) E a tabe ni waaki nakea te natannaomata, ao tera ae a tarataraiia mai iai Ana Tia Kakoaua Iehova? (b) Bukin tera bwa e rangi ni kakawaki te raurenako ma te aba?
15 A kukurei Ana Tia Kakoaua Iehova ngkai a aki irekereke ma te aba, ibukina bwa natannaomata ni kabane a a tabe ngkai ni waaki nakon tokiia ae Aremaketon. (Taniera 2:44; Te Kaotioti 16:14, 16; 19:11-21) E na aki riki anne nakoira ibukina bwa ti kaokoro ma te aba. Ti bane ni katiteuanaki ni kakaonimaki nakon ana Tautaeka te Atua i karawa. E koaua, bwa ibukina ngkai ti aki irekereke ma te aba, ti a rangi ni kai kakanikoaki ao ni bwainikirinaki. Ma a na waekoa n toki mwakuri aikai, kioina ngkai e nang boni kamaunaki n aki toki te aonnaba ae buakaka aei ae kairaki iroun Tatan. N te itera are teuana, te koraki ake a toro iroun Iehova a nang maeka n aki toki n ana aonnaba ae boou ae raoiroi i aan ana Tautaeka n Uea te Atua.—2 Betero 3:10-13; 1 Ioane 2:15-17.
Te Maroro Ibukin te Kauring
• E kanga Iesu ni kaota nanon te ‘aki-irekereke ma te aba’?
• Tera aia kaantaninga Kristian rimoa ni kaineti ma (a) nanon aon te aba aei, (b) taan tautaeka, ao (c) kabwakaan te angabwai nakon te tautaeka?
• A kangaa Ana Tia Kakoaua Iehova ni kaotiota aki-irekerekeia ma te aba, n taai aikai?
[Taamnei n iteraniba 165]
E kabwarabwaraa Iesu bwa “tiaki ana bwai aonteaba” ngaia n aroia naba taan rimwina