Ti Bia Riki Bwa Aomata Aika A Onimaki

“Bon aomata ngaira aika ti onimaki, ba ti aonga ni kamaiu tamneira.”—EBERA 10:39, BK.

1. Bukin tera ngkai e kona n taekinaki bwa e kakawaki aia onimaki ana toro Iehova aika kakawaki n tatabemania nako?

NGKANA ko a manga mena inanon te Maneaba n Uea ae onrake irouia taan taromauria Iehova, ao taiaoka n tarataraia aomata aika a mena irarikim. Iangoi aaro aika mwaiti aika a kaotii iai aia onimaki. Tao ko na noria aomata aika a kara aika a a tia ni beku iroun te Atua inanon ririki aika mwaiti, kaain te roro-n-rikirake aika a katoa bong ni kaitara ma kairoroakiia nakon bwaai aika bubuaka irouia raoraoia, ao kaaro aika a kakorakoraia ni kaikawaiia natiia bwa a na maaka te Atua. Iai naba unimwaanen ekaretia ao tooro-ni-minita aika a tabeki uota aika mwaiti. Eng, ko kona n noriia iai taari-mwaane ao taari-aine n taamnei, aika e kakaokoro nako roroia, aika a tokanikai i aon kangaanga aika mwaiti bwa a aonga ni beku iroun Iehova. Ai kakawaki ra aia onimaki aomata aikai n tatabemania nako!—1 Betero 1:7.

2. Bukin tera bwa e manena ana reirei Bauro aika a mena n Ebera mwakorona 10 ao 11 ibukira ni boong aikai?

² Mai buakoia aomata aika a aki-kororaoi aikai, bon tii tabeman ke tao akea, aika a ataa riki kakawakin te onimaki nakon ataakina iroun Bauro. Ma n te koaua ni koaua, e taekinna bwa te onimaki ni koaua e karekea ‘kamaiuan taamneira (soul).’ (Ebera 10:39) Ma E ataia Bauro bwa te onimaki e kona n niniaki ma n uruaki, iroun te aonnaba ae aki-onimaki aei. E rangi n tabeaianga ibukia Kristian ake I-Ebera ake a mena i Ierutarem ao Iuta, ake a keiakina aron kawakinan aia onimaki. Ngkana ti tara kibun Ebera mwakorona 10 ao 11 tabeua, ti bia nori iai aaro ake a kabonganaki iroun Bauro ibukin kateimatoan riki aia onimaki. Ngkana ti karaoa anne, ti na noria iai bwa ti na kanga ni kona ni kakorakora riki oin ara onimaki ao aia onimaki aomata ake a mena irarikira.

Kaotiota Onimakinara Imarenara

3. A kanga ana taeka Bauro aika a taekinaki n Ebera 10:39 ni kaotia bwa e onimakinia tarina ao mwaanena n te onimaki?

³ Tao te moan bwai ae ti noria, bon aron raoiroin ana kaantaninga Bauro ibukia aomata ake a ongora irouna. E korea ae kangai: “Tiaki aomata ngaira aika ti na koerikaki ba ti na kabuanibai, ma bon aomata ngaira aika ti onimaki, ba ti aonga ni kamaiu tamneira.” (Ebera 10:39, BK) Bauro e iangoa ae raoiroi ao tiaki ae buakaka ibukia raona ni Kristian aika kakaonimaki. Taraia naba bwa e kabongana te taeka ae “ti.” Bauro bon te aomata ae raoiroi. Ma e ngae n anne, e aki kamangoria aomata n arona n taetae nakoia, bwa tao kaanga e a rangi n rietata ma ni kakannato riki nakoia. (Kabotaua ma Te Minita 7:16.) Ma e taekinna bwa ngaia bon raoraoia. E kaotiota onimakinana ma nanona ni koaua, bwa ngaia ma Kristian aika kakaonimaki ake a wareka ana taeka, a na bane ni kaitarai kangaanga aika korakora, ao a na ninikoria n rawa ni koerikaki nakon te kamaunanakoaki, ao a na kaotiia bwa aomata aika iai te onimaki irouia.

4. Tera bukina ae Bauro e onimakinia raona n onimaki?

⁴ E na kanga Bauro n onimakinia n te aro anne? E boni mataki n te aro ae e aki nori mamaaraia Kristian ake I-Ebera? Tiaki ngaia, ao e anganiia reirei aika kaonoti nakoia aika a na buokia n tokanikai i aon mamaaraia n taamnei. (Ebera 3:12; 5:12-14; 6:4-6; 10:26, 27; 12:5) Ma e ngae n anne, iai bukina aika uoua aika e riai iai Bauro n onimakinia tarina n te aro anne. (1) Kioina ngke e katotonga aroaron Iehova, Bauro e kataia n taraia ana aomata te Atua n te aro ae e tarataraiia naba Iehova. E aki tii karaoa anne ni kaineti ma aia kairua, ma ni kaineti ma aroaroia aika raraoi, ao aroia ni kona ni karaoa ae raoiroi naba nakon taai aika imwaiia. (Taian Areru 130:3; I-Ebeto 5:1) (2) E korakora iroun Bauro onimakinan mwaakan te taamnei ae raoiroi. E ataia bwa akea te kangaanga teuana, ke mamaamaran te aomata, ae e kona n tuka Iehova man karokoan “te mwaaka ae moan te korakora,” nakon te Kristian temanna are e kekeiaki ni kataia ni kakaonimaki ni beku Irouna. (2 I-Korinto 4:7; I-Biribi 4:13) Mangaia are onimakinaia tarina ao mwaanena n taamnei iroun Bauro, bon tiaki te bwai ae kairua ae aki riai, ke e aki norii kangaanga aika a kona n riki. E aanaki ma ni boutokoaki raoi i aon te Baibara.

5. Ti na kanga ni kona ni katotonga ana onimaki Bauro, ao tera uaana ae e na bae n nako mai iai?

⁵ Te koaua bwa onimakinaia ae kaotiotaki iroun Bauro, e kaungai nanoia aomata tabemwaang. Tao a rangi n unga nanoia ekaretia ake i Ierutarem ao Iuta ngke e taetae Bauro nakoia n te aro ae rangi ni kaunga anne. A buokaki n taeka aikai Kristian ake I-Ebera, bwa a na kakorakorai riki nanoia bwa a na teimatoa n aroia aomata aika a onimaki, aika a kona ni kaitara ma kakanikoakiia mairouia kairiribai aika I-Iutaia aika a aki-ako. Ti kona naba ni karaoa anne imarenara n taai aikai? A kai noraki aia kairua ao aroaroia aika a aki raraoi, aomata tabemwaang. (Mataio 7:1-5) Ma e ngae n anne, ti kona n ibuobuoki imarenara, ngkana ti noria ma n iangoa te onimaki ae kaokoro ae mena inanoia raoraora n tatabemania nako, bwa te bwai ae kakawaki. E bae n rikirake riki te onimaki n te aeka ni kaunga nano anne.—I-Rom 1:11, 12.

Kabonganan Ana Taeka te Atua n te Aro ae Riai

6. E mwanewei ana taeka antai Bauro ngke e koroi taeka aika a mena n Ebera 10:38?

⁶ Bauro e kakorakora naba aia onimaki raoraona rinanon rabakauna ni kabongana te Baibara. N aron anne, e korea ae kangai. “E na maiu au aomata ae raoiroi n te onimaki,” ao “ngkana e kerikaki, ao e aki kukurei tamneiu i rouna.” (Ebera 10:38) N te kibu aei, Bauro e mwanewei ana taeka te burabeti ae Abakuka.a A bae ni kinai taeka aikai taani wareware n ana koroboki Bauro, aika Kristian ake I-Ebera ake a atai kanoan booki ni burabeti. Ngkana e iangoaki ana kaantaninga Bauro iai—ae kakorakoran aia onimaki Kristian ake a mena inanon ao irarikin Ierutarem n te ririki 61 C.E.—e noraki bwa e rangi n raoiroi rinean ana taeka Abakuka. Bukin tera?

7. N ningai te tai are Abakuka e korea ana taetae ni burabeti, ao baikara bwaai ake a kakaraoaki i Iutaia n te tai arei?

⁷ E teretere bwa Abakuka e korea ana boki uabwi tabun te ririki imwain kamaunan Ierutarem n 607 B.C.E. N te miitara teuana, e noria kaain Kareria (ke, kaaini Baburon), are “te botanaomata are tiritiri ma ni kakaiun,” bwa e na ubaria Iuta ma ni kamauna Ierutarem, ao e kataea aia kai aomata ao botannaomata aika mwaiti. (Abakuka 1:5-11) Ma te kabuanibwai aei e a kaman taetae ni burabetiaki iroun Itaia, tebubua tabun te ririki mai imwaina. N ana tai Abakuka, Ieoiakim e ruamwin te Uea ae raoiroi are Iotia, ao e a manga taabangaki riki te buakaka i Iuta. Ieoiakim e bainikirinia ma ni kamateia aomata aika a taetae n aran Iehova (2 Rongorongo 36:5; Ieremia 22:17; 26:20-24) Tiaki te bwai ae kamimi ngke e rawawata nanon te burabeti ae Abakuka ao e tangitang ni kangai: “Iehova, ai ti maan ra tangu?”—Abakuka 1:2.

8. Bukin tera bwa e na manena ana katoto Abakuka nakoia Kristian ake a maiu n te moan tienture ao ni boong aikai naba?

⁸ E aki ataia Abakuka bwa ai tii kaan ra kamaunan Ierutarem n te tai arei. N aron naba anne, Kristian ake a maiu n te moan tienture a aki ataia bwa e na toki n ningai aia waaki I-Iutaia. Ngaira naba ti aki ataa te “bong arei ma te aua” are e na roko iai ana motiki taeka Iehova i aon te waaki ae buakaka ae ngkai. (Mataio 24:36) Mangaia are ti na nora ana kaeka Iehova nakon Abakuka, ae iai mwaangana aika uoua. Te moan, e karaua nanon te burabeti n tuangnga bwa e na roko te toki n te tai ae riai. “E na aki baenikai,” e taku te Atua, e ngae ngkana tao e na tara n rimwi n aia taratara aomata. (Abakuka 2:3) Te kauoua, Iehova e kauringa Abakuka ni kangai: “E na maiu ane raoiroi n ana onimaki.” (Abakuka 2:4) Ai tamaroa ra ma ni kai ota ra, koaua aikai! Te bwai ae kakawaki riki, bon tiaki tain rokon te toki, ma bon aron teimatoan ma maiuakinan te onimaki iroura.

9. A kanga ana toro Iehova aika ongeaba n teimatoa ni maiuakini aia onimaki (a) n 607 B.C.E.? (b) n 66 C.E.? (c) Bukin tera bwa moan te kakawaki ngkai ae ti na kakorakora riki ara onimaki?

⁹ Ngke e kuribwaiaki Ierutarem n 607 B.C.E., Ieremia, ana tia koroboki ae kakaonimaki are Baruka, Ebeta-meraka, ao tibun Rekaba aika kakaonimaki, a nora koauan ana berita Iehova nakon Abakuka. A ‘teimatoa ni maiu’ ngke a rawei maiuiia man kamaunanakoan Ierutarem ae kakamaaku. Bukin tera? Iehova e kakabwaiaiia ibukin aia kakaonimaki. (Ieremia 35:1-19; 39:15-18; 43:4-7; 45:1-5) N aron naba anne, Kristian ake I-Ebera ake a maiu n te moan tienture, a butimwaea raoi ana reirei Bauro, bwa ngke a ninia Ierutarem ana taanga ni buaka Rom n 66 C.E. ao a manga mumun nako n akea bukina, Kristian akekei a kakaonimaki n ira nanon ana reirei Iesu ae a na birinako mai iai. (Ruka 21:20, 21) A teimatoa ni maiu ibukin aia kakaonimaki. N aron naba anne, ti na teimatoa ni maiu ngkana ti noraki bwa aomata aika kakaonimaki ngaira, ngkana e a roko te toki. Ai riai ra ngkanne kakorakoran ara onimaki ngkai!

Aia Katoto Aomata Aika Onimaki A Kabwarabwaraki n te Aro ae Kamaiu

10. E a kanga Bauro ni kabwarabwara ana onimaki Mote, ao ti na kanga ni kona ni katotonga aron Mote iai?

¹⁰ Bauro e katea aia onimaki raoraona rinanon rabakauna ni kabonganai taiani katoto. Ngkana ko wareka Ebera mwakorona 11, taraia bwa e a kanga iai ni kabwarabwara taekan aia katoto ae raoiroi aomata n te Baibara, n te aro ae kamaiu. N aron anne, e taekinna bwa Mote “e teimatoa n ana iango, n ai aron te aomata ae e nora te Atua ae e aki nonoraki.” (Ebera 11:27, BK. Ara bwai man reireiti.) N taeka tabeua, e a rangi ni koaua Iehova iroun Mote, n te aro are kaanga, e nora te Atua ae aki nonoraki. E kona naba n taekinaki anne ibukira? E kai reke taekinan te iraorao ma Iehova, ma e tangira te kakorakora ni mwakuri ibukin karekean ao kakorakoran riki te iraorao anne. Bon te mwakuri ae ti riai ni karaoia! E rangi ni koaua Iehova iroura, n te aro ae ti iangoa naba taekana ngkana ti karaoi moti n nano, n ikotaki naba ma moti n nano aika a tara n aki rangi ni kakawaki? Te aeka n onimaki anne e na buokira n nanomwaaka naba i aan te kairiribai ae moan te korakora.

11, 12. (a) Tao baikara bwaai ake a kataa ana onimaki Enoka? (b) Tera te kaniwanga ae kaunga nano are e reke iroun Enoka?

¹¹ Iangoa naba ana onimaki Enoka.Moan te kangaana iangoan aron korakoran te kairribai ae kaitara ma ngaia.E mwiokoaki Enoka bwa e na taekina te motiki taeka ae matoatoa, nakoia aomata aika buakaka ake a maiu n te tai arei. (Iuta 14, 15) Te bainikirinaki ae kaitara ma te mwaane ae kakaonimaki aei e rangi ni kakamaaku ma n tiritiri, n te aro e Iehova e ‘uotia nako,’ are nanona e onikia man te maiu nakon kaanga te matau n te mate,imwain ae e kona n tauaki irouia ana kairiribai. Mangaia are Enoka, e aki nora kakoroan bukin te taetae ni burabeti are e taekinna. Ma e ngae n anne, n itera tabeua.​—Ebera 11:5; Karikani Bwaai 5:22-24.

¹² E kabwarabwara ni kangai Bauro: “I main ana tai [Enoch] ni uotaki nako, ao e a kamani kaotaki ba e kukurei te Atis irouna.” (EBera 11:5, BK) Tera ae nanonaki iai? Imwain matuna n te mate, tao Enoka e anganaki te miitara teuana, are tao Enoka e anganki te miitara teuana are e na uti nako iai n te tai ae aki rabgi n raroa ma ngkai. E ngae n anne, ma Iehova e kaonimaki. E kakukureia n anuana ae kakaonimaki. E kakukureia nanon IEhova Enoka. (Kabotaua ma Taeka N Ranakau 27:11.) E kaunga iangoan maiun Enoka, ke a aki? Ko tangiria naba ni maiuakina te onimaki n aron anne naba? Ngkana ngaia anne, ao iangoi katoto aikai; iangoia bwa aomata ni koaua ngaiia. Motika nanom bwa ko na maiuakina te onimaki ni katoa bong. Uringnga naba bwa aomata aika a onimaki a aki beku iroun Iehova tii i aan kaantaningan rokon te bong teuana ke te tai teuana are te Atua e na kakoroa bukin ana berita ni kabane. Ma ti motika nanora bwa ti na beku iroun Iehova n aki totoki! Karaoan anne ngkai bon te aro ni maiu ae te kabanea n raoiroi ae kona n reke irouia aomata aika a maiu n te waaki ae ngkai, ao are e na roko.

Aron Kakorakoran Riki Ara Onimaki

13, 14. (a) A kanga ana taeka Bauro ake a koreaki n Ebera 10:24, 25 ni kona ni buokira ni karaoa ara bobotaki bwa taai aika kakukurei? (b) Tera raoi bukin karaoan botaki ni Kristian?

¹³ Bauro e kaotaia Kristian ake -I-Ebera aaro tabeua aika manena aika a kona ni kakorakora riki aia onimaki iai. Ti na rinanon uoua mai buakoia. Tao ti taneiai a ana taeka ni kaunga nano ae mena n Ebera 10:24, 25, are e kaungaira bwa ti na na kakaonimaki ni kaei ara bobotaki ni Kristian. Ma uringnga bwa ana taeka Bauro aika a kairaki koreaia aikai, a aki nanonna bwa ti na tii kaei botaki aikai, a aki nanonna bwa ti na tii kaei botaki aikai ni matakau iai n akea te bwai ae ti na karaoia. Ma Bauro e kabwarabwarai botaki aikai bwa taai aika ti kona n ikikina iai imarenara, ni kakorakoraira bwa ti na kabiatia riki ara beku iroun te Atua, ma ni uaia ni kaungai nanora. Ti roko iai bwa ti na anga, tiaki bwa ti na tii anganganaki.Ti a buokaki, ti na karika ara tai ni bobotaki bwa taai aika kakukurei.​—Mwakuri 20:35.

¹⁴ Ma ae kakawaki riki, ti kaei botaki ni Kristian bwa ti na taromauria Iehova ae te Atua iai. Tikaraoa anne ngkana ti uaia na tataro ma n anene, ngkana ti kakauongo raoi, ao ngkana ti anga ‘uāni matanriara,’-aika taeka aika a karaoiroa Iehova ngkana ti kaekai titiraki ma n anga reirei n te botaki. (Ebera 13:15) Ngkana ti uring tiia aika ma ni uaiakini ni katoa botaki, e na bon kakoraki riki ara onimaki iai ni katoa tai.

15. Bukin tera Bauro ngke e kaungai nanoia Kristian ake I-Ebera bwa a na tautaua aia mwakuri ni minita, ao bukin tera bwa e manena naba te reirei anne n taai aikai?

¹⁵ Te anga riki teuana ae ti kona ni kakorakora riki ara onimaki iai, bon riananon te mwakuri n tataekina te rongorongo. E korea ae kangai Bauro: “ti na taua kaotan tauani bukin ara kāntaninga ba e na aki nanokokoraki; ba E kakaonimaki Teuare atonga te taeka n akoi.” (Ebera 10:23) Tao ko na kaungai nanoia aomata tabemwaang bwa a na taumatoa te bwai teuana ngkana tao e taraa n ae a nang bwara nanoia iai. Tatan e boni kairoroia Kristian ake-I-Ebera akekei bwa a na kaakea aia mwakuri ni minita,ao boni ngaia naba are e kataia ni kairoroia ana aomata te Atua naba iai n taai aikai. Tera ae ti riai ni karaoia ibukin kaitaran kaitaran kairoroakira iai? Iango are e Karaoia Bauro.

16, 17. (a) E a kanga Bauro n ninikoria n ana mwakuri ni minita? (b) Baikara bwaai aika ti riai ni karaoi ngkana ti noria bwa ti maaku ni waakina aron karaoan te mwakuri ni minita ni Kristian teuana?

¹⁶ E Korea ae kangai Bauro nakoia Kristian ake a mena i Tetaronike : “Ma ngke ti tia ni kamarakaki ma n binikirinaki, n te aro are kam bon ataia, i Biribi, ao ti ninikoria iroun Atuara n taekina ana euangkerio te Atua nako imi n te buaka ae bati.” (1 I-Tetaronike 2:2) A a kanga Bauro ma raoraona ni “kamarakaki ma n bainikirinaki” i Biribi? N aia koaua taan rabakau tabeman, te taeka n Erene ae kabonganaki iroun Bauro n te kibu aei e taekina karaoan ae Kamatauninga, ae kanaanaa, ke e ribuaka, nakon te aomata. Taan tautaeka ake i Biribi a kataereia, a karenakoiia nakon te karabuti, ao a kabaeia n te bwai ni kabaewae. (Mwakuri 16:16-24) E a kanga aron rootakin Bauro ni kammarakana anne? E noraki Bauro irouina kaain te kaawa are Tetaronike are e kawaria imwin anne ni mwanangana ni mitinare, bwa e kerikaki ni maaku? E aki, ma e “ninikoria.” E tokanikai i ano te maaku ao e teimatoa n tataekina te rongorongo n akea te ,maaku.

¹⁷ E a kanga n ninikoria Bauro? Ibon irouna? Tiaki, bwa e taekinna bwa e “ninikoria iroun Atuara.” Te boki teuana ae buokia taan raira te Baibara e kaotia bwa te taeka aei e kona n rairaki bwa “te Atua e anaa te maaku mai nanora.” Mangaia are ngkana ko aki rangi n ninikoria n am mwakuri ni minita, ke ngkana ko maaka riki aron karaoan te mwakuri ni minita teuana, bukin tera bwa ko aki butiia Iehova bwa e na karaoa naba anne ibukim? Butiia bwa e na anaa te maaku mai nanom. Butiia bwa e na buokiko bwa ko na ninikoria ni karaoa te mwakuri. Irarikin anne, karaoi bwaai tabeua aika a manena aika a na buokiko. N te katoto teuana, bairea am tai ni mwakuri ma te aomata ae mwaatai n aron tataekinan te rongorongo ae ko tabeaianga iai. Tao e nanonaki iai tataekinan te rongorongo nakoia taani bitineti, te mwakuri irarikin te kawai, tataekinan te rongorongo n te tai ae aki baireaki, ke tao te kaotioti rinanon kabonganan te tarebon. Tao toam e na kukurei ni karaoa te kakairi moa. Ngkana ngaia, ao mataku irouna ao karekea reireiam mai iai. Ma imwina, ninikoria ni kataia naba ni karaoia.

18. Baikara kakabwaia aika a kona n reke iroura ngkana ti ninikoria n ara mwakuri ni minita?

¹⁸ Ngkana ko a ninikoria iai, ao iangoa uaan karaoan anne. Ngkana ko teimatoa ni karaoa anne ao e aki bwara nanom iai, a na bae n riki bwaai aika raraoi ngkana ko mwakuri n tibwatibwa te koaua, aika tao a na aki reke iroum ngkana ko aki karaoa anne. E na rau nanom n ataakin ae ko kakukureia nanon Iehova n te aro ae ko karaoa te bwai ae kangaanga karaoana iroum. Ko na namakina kakabwaiam mairouna ao ana ibuobuoki ibukin reken te tokanikai i aon te maaku ae e itutuko. E na korakora riki am onimaki. Te koaua bwa ko aki kona ni kakorakora riki aia onimaki tabemwaang ngkana ko aki mwakuri moa ni kakorakora naba oin am onimaki.—Iuta 20, 21.

19. Tera te kabwaia ae kakawaki ae mena imwaia ‘aomata aika a onimaki’?

¹⁹ Ko bia teimatoa ni kakorakora riki am onimaki ao aia onimaki aomata ake irarikim. Ko kona ni karaoa anne ngkana ko kateimatoako ao aomata tabemwaang naba, rinanon kabonganan ana Taeka te Atua n te aro ae manena, ngkana ko rinanon aia katoto aomata aika onimaki aika a taekinaki n te Baibara n te aro ae kamaiu, ngkana ko katauraoi ma ni kaei bobotaki ni Kristian, ao ngkana ko tautaua te kakabwaia ae kakawaki iroum ae kakaraoan te mwakuri ni minita imataia aomata. Ngkana ko karaoi bwaai aikai, ao onimakina ae ngkoe naba bon te ‘aomata ae ko onimaki.’ Uringnga naba bwa bon iai kakabwaiaiia ae kakawaki, aomata aika ai aroia aikai. Ngaiia, bon ‘aomata aika a onimaki, bwa a aonga ni kamaiui taamneia (soul).’b E bia teimatoa n rikirake riki am onimaki, ao e bia kamaiuko n aki toki Iehova ae te Atua!

[Kabwarabwara ae nano]

Ko na Kanga ni Kaeka

◻ E a kanga Bauro ni kaota onimakinaia Kristian ake I-Ebera, ao tera reireiara mai iai?

◻ Bukin tera ngkai e rangi n riai taekinan te burabeti are Abakuka iroun Bauro?

◻ Baikara katoto man te Baibara ibukin te onimaki aika a taekinaki iroun Bauro n te aro ae kamaiu?

◻ Baikara aaro aika manena, ake e taekin Bauro, bwa a kona ni kakorakora riki te onimaki?

[Taamnei n iteraniba 29]

Imwin kammarakana i Biribi, e ninikoria Bauro n teimatoa n tataekina te rongorongo

[Taamnei n iteraniba 30]

Ko kona n ninikoria naba n te aro ae ko na tataekina te rongorongo n aaro aika kakaokoro nako?