“Taari Ngkami Ni Kabaneingkami”
“Ma tai atongaki ngkami ba Rabi: ba ti temanna ami tia Reirei, ao taari ngkami ni kabaneingkami.”—MATAIO 23:8.
1. Tera ae e riai iangoana iroura ngkai?
“ANTAI ae e bati riki karineana, te mitinare ke te tia mwakuri ni Beta-era?” e titiraki te aine ae te Kristian are kaain aban Atia teuana, nakon te mitinare temanna ae kaain Aotiteria. E tangiria n ataia bwa antai ae e riai ni karineaki riki, te mitinare ae te ianena, ke te minita are kaain te aba are e mwakuri n aobitin te Watch Tower Society. E mimi te mitinare arei n te titiraki ae aki buakaka aei, ae e boto i aon katein te aba arei, are e tabeakina aron kakannaton nakoan te aomata. Ma te titiraki ae antai ae kakannato riki, e a nako man tangiran ataakin nneia aomata ni kaineti ma te mwaaka ao te kakannato.
2. Tera ae riai n aron tarakiia raora n taromauri iroura?
2 Te bwai aei, bon tiaki te bwai ae e boou tabeakinana. Taan rimwin Iesu, a aki toki ni kauntaekaea ae antai ibuakoia ae kakannato riki. (Mataio 20:20-24; Mareko 9:33-37; Ruka 22:24-27) Nakai naba boni kaain te baronga ae kateina, e tabeakina aron kakannaton te aomata, are te baronga are e waakina te Aro n Iutaia n te moan tienture. E iangoia te koraki aikai Iesu ngke e reireinia taan rimwina ni kangai: “Tai atongaki ngkami ba Rabi: ba ti temanna ami tia Reirei, ao taari ngkami ni kabaneingkami.” (Mataio 23:8) Te nakoa n Aro n aron “Rabi” are nanona “te tia Reirei,” “e karika te nano ni kamoamoa ao iangoan ae a rietata riki, irouia aomata aika e a reke te nakoa anne irouia, ao te bakantang ao namakinan ae a mangori riki, irouia aomata ae e aki reke irouia; ao bwaai ni kabane ake a nanonaki ao a nako mai iai a bane ni bobuaka ma ‘aron te Kristo ae aki kangaanga,’” e taku te tia rabakau n te Baibara, ae Albert Barnes. Ni koauana, Kristian a rawa n atonga aia mataniwi bwa “Te Unimwaane are Ten Naewa,” ao kabonganan te taeka ae “unimwaane,” bwa aongkoa te nakoa ae rangi ni kakannatoa te aomata. (Iobi 32:21, 22) Ma n te itera are teuana, unimwaane ake a maiuakina nanon ana reirei Iesu, a karineia kaain te ekaretia, n aron naba Iehova are e karineia taan taromauria aika kakaonimaki, ao Iesu Kristo e karineia naba taan rimwina aika kakaonimaki.
Aia Katoto Iehova ma Iesu
3. E a kanga Iehova ni karineia aomata aika taamnei ake e karikia?
3 E ngae ngkai Iehova bon “Teuare Moan te Rietata,” ma e karineia naba aomata ake a karikaki irouna man moan karikaia, n te aro ae e kariaia bwa a na buokanibwai ma ngaia n ana mwakuri. (Taian Areru 83:18) Ngke e karika te moan aomata, Iehova e kamwakura Natina ae ana rikitemanna iai bwa “te tia makuri ae rabakau.” (Taeka N Rabakau 8:27-30; Karikani Bwaai 1:26) Ngke Iehova e a tia ni bairea kamaunan Aaba are te Uea ae buakaka, E kaoiia naba ana anera ake i karawa bwa a na kaotii nanoia i aon te aro are e kona ni waakinaki kakoroan bukin anne.—1 Uea 22:19-23.
4, 5. E a kanga Iehova ni karineia aomata ake e karikia?
4 E tautaeka Iehova bwa te tia Tautaeka ae Moan te Rietata n te iuniweeti. (Te Tua-Kaua 3:24) Akea irouna kainnanoakin moa te maroro ma aomata. Ma e ngae n anne, kaanga, e kananorinanoa n tabeakiniia. E anene ni kangai te tia areru temanna: “Ai antai ae ai aron Iehova are Atuara, are tekateka i eta, are kananorinanoa ba E na tarai bwaini karawa ma aonaba? E kateirakea ane akea ana bwai mai buakon te tano.”—Taian Areru 113:5-8.
5 Imwain kamaunan Totom ma Komora irouna, Iehova e mutiakina ana titiraki Aberaam ao e karaua nanona ae e tangira karaoan te kaeti taeka ae riai. (Karikani Bwaai 18:23-33) E ngae ngke Iehova e a kaman ataa mwiin ana bubutii Aberaam, ma e taotaona nanona n ongo iroun Aberaam ao e kariaia naba ana iango.
6. Tera mwiin ana karinerine Iehova ngke e titirakinaki te bwai teuana iroun Abakuka?
6 Iehova e ongo naba iroun Abakuka are e titiraki ni kangai: “Iehova, ai ti maan ra tangu, ao Ko aki kan ongo?” E iangoa te titiraki anne Iehova bwa kaanga te taeka ni karitei ae urua aron kakannatona? E aki, ma e iangoa ana titiraki Abakuka bwa bwaai aika riai, ao ngkanne, e kaota ana kaantaninga are e na kateirakea I-Kareria bwa a na karokoa ana motikitaeka iai. E kaunga nanon te burabeti bwa ‘e na bon tai roko te motikitaeka are burabetinaki.’ (Abakuka 1:1, 2, 5, 6, 13, 14; 2:2, 3) E karinea te burabeti are Abakuka Iehova ngke e mutiakin ma n tabeakina raoi are e tabeaianga iai. Ibukin anne e kabebeteaki nanon te burabeti ae nanokawaki aei, ao e manga kimwareirei ma n onimakina raoi te Atua ae ana tia kamaiu. E kaotaki aei n te boki are e kairaki koreana are Abakuka, are e kakorakora riki mwiokoan Iehova iroura, n taai aikai.—Abakuka 3:18, 19.
7. Bukin tera ngke e kaotaki te bwai ae kakawaki n ana mwakuri are e anganaki Betero ni Bentekota n 33 C.E.?
7 Iesu Kristo bon temanna riki are e karaoa te katoto ae raoiroi n aron karineaia aomata tabemwaang. E a tia ni kaman tuangia taan rimwina Iesu bwa “ane kaakeai i mataia aomata, ao Ngai I a manga kaakea naba i matan Tamau.” (Mataio 10:32, 33) Ma a bane ni kaakea Iesu taan rimwina n te tairiki are e kamwaneaki iai, ao te abotoro Betero e kaakeaa tenua te tai. (Mataio 26:34, 35, 69-75) E aki tii tara tinanikun te aomata Iesu, ma e mutiakina naba nanon Betero ae rangi n nano, ae nanona ni koaua ni kan raraoma. (Ruka 22:61,62) Tao tii 51 te bong imwin aei, ao Kristo e karinea te abotoro are e a tia n raraoma aei, ngke e kariaia bwa e na tei ibukia taan rimwin Iesu aika 120 mwaitiia ni bongin Bentekota, ao bwa e na kabongana moan ‘kingiin ueani karawa.” (Mataio 16:19; Mwakuri 2:14-40) Betero e anganaki ana tai ni ‘manga oki ni kateimatoaia riki tarina.’—Ruka 22:31-33.
Karineaia Kaain te Utu
8, 9. Ngkana e karinea buna, e na kanga te bu-te-mwaane ni kona ni katotonga aron Iehova ma Iesu?
8 Buu-mwaane ao kaaro a karaoa ae riai ngkana a katotonga Iehova ma Iesu Kristo n aroia ni kabongana mwaakaia are a mwiokoaki iai iroun te Atua. E kaungaunga ni kangai Betero: “Ngkami aika mwaane, kam na tekateka naba ma bumi ma te nanowanawana, n anga te karineaki nakon te aine ba kaanga te mangko ae mamara riki.” (1 Betero 3:7) Iangoa arom ae ko na uouota te mangko ae moan te raoiroi ae karaoaki man te kaatiibu, ae e kai uruaki riki nakon te mangko ae karaoaki man te kai. Tiaki te koaua bwa ko na tarabwai riki iai? Te buu-te-mwaane e kona ni karaoa anne ngkana e katotonga aron Iehova, ni mutiakina naba nanon buna are te aine, ngkana e bairei bwaai ibukin te utu. Uringnga bwa e karekea ana tai ni kakarabakau ma Aberaam Iehova. Kioina ngkai e aki kororaoi te buu-te-mwaane, e kona n aki tabwanin raoi otana n te bwai teuana. Mangaia are tiaki te koaua bwa e na wanawana ngkana e karinea naba buna are te aine, n te aro are e mutiakina raoi nanona?
9 N aaba ake e a matoatoa tauan te katei ae e mwaaka ni bwaai ni kabane te mwaane, te buu-te-mwaane e riai n ururinga bwa e kona n rangi ni kangaanga iroun buuna are te aine, bwa e na ninikoria n tokanikai i aon te katei ao e na kaota nanona ni koaua nakoina. Katotonga Iesu Kristo ngke e mena i aon te aonnaba, n arona ni mwamwakuri nakoia taan rimwina, ake a na riki bwa kaain te koraki aika kaanga buuna, nakon taai aika a na roko. E tongaia, e mutiakina mamaaraia n te itera n rabwata ao n taamnei, e ngae ngke a tuai ni kaotii aia kangaanga nakoina. (Mareko 6:31; Ioane 16:12, 13; I-Ebeto 5:28-30) Irarikin anne, karekea am tai n tara ae e karaoia bum are te aine ibukim ao am utu, ao kaota am kaitau n am taeka ao n am mwakuri. Iehova ao Iesu a uaia n tangiria, ni kamoamoaia, ma ni kakabwaiaia aomata aika a raoiroi. (1 Uea 3:10-14; Iobi 42:12-15; Mareko 12:41-44; Ioane 12:3-8) Ngke buna are te mwaane e a tia n riki bwa kaain Ana Tia Kakoaua Iehova, te aine ae te Kristian are kaain aban Atia teuana e kangai: “Ngkoa, buu-te-mwaane e aki toki n rimoau tenua ke aua te mwaneka, ao e katukai bwa N na uouotii bwaai ni kabane. Ngkai, boni ngaia ae e uouotii taiani baeki ao e kakaitau nakoiu ibukin au mwakuri ake I karaoi n te mwenga!” Te taeka teuana are e kaota te kaitau ni koaua, e rangi ni buoka buum are te aine bwa e na namakina tangirana iroum.—Taeka N Rabakau 31:28.
10, 11. Tera te reirei nakoia kaaro man ana katoto ae raoiroi Iehova are e kaotia ngke e mwamwakuri ma te botannaomata are karitei are Iteraera?
10 Kaaro a riai riki ni kakairi n ana katoto te Atua ngkana a mwamwakuri ma natiia, ao e moamoa riki ngkana a na reireinia ke ni katuaeiia. “E tuangia Iteraera Iehova, ma tibun Iuta, n reireiia” bwa a na rairaki man aroia aika bubuaka, ma a “kamatoai roroaia.” (2 Uea 17:13-15) Tibun Iteraera a “kamoamoaa ni karang ni wiia, ao a kewekewe nako Ina n neweia.” A mwaiti kaaro aika a taku bwa natiia naba aika a karaoa te aro anne n taai tabetai. A “kata te Atua” tibun Iteraera, ao a kammaraka nanona. Ma e ngae n anne, Iehova e “nanoanga, ao E kabara aia bure, ao E aki kamaunaia.”—Taian Areru 78:36-41.
11 Iehova e bon bubutiia naba I-Iteraera ni kangai: “Mai ikai, ba ti na iango: ngkana tao ai aroni kunnikai aika uraura ami bure, ao a na riki ni mainaina n ai aron te tinoo.” (Itaia 1:18) E ngae ngke e aki kairua Iehova, ma e wetea te botannaomata ae karitei arei bwa a na kawaria ni kaetii bwaai ma ngaia. Ai raoiroi ra te katoto ae kaotaki n te kaantaninga anne, are a na kakairi iai kaaro ngkana a mwamwakuri ma natiia! Ngkana e riai, ao karineia n te aro ae ko ongo irouia n taekan te bwai are e a riki, ma ni maroro raoi ma ngaiia ni kaotia nakoia bwa bukin tera ngkai a riai ni bitaki.
12. (a) Bukin tera ngkai ti riai n rawa ni karinea riki natira nakon karinean Iehova iroura? (b) Tera ae kainnanoaki ngkana ti na kaaomataia natira ngkana ti boaiia n reireinia?
12 Te koaua bwa n taai tabetai ataei a kainnanoa te reirei ae matoatoa. Kaaro, a aki riai ni katotonga aron Eri are e ‘karineia riki natina nakon Iehova.’ (1 Tamuera 2:29) Ma e ngae n anne, ataei a riai ni kona n noria bwa a mwamwakuri kaaro ngke a kairaki n te tangira, ao anne bukin kaetan aroia. A riai n namakinna bwa a bon tangiraki irouia aia karo. E kaungai nanoia taama ni kangai Bauro: “Tai karawawatai nanoia natimi, ma kam na kaikawaia i nanon te kaetaki ma te reireiaki ae mairoun te Uea.” (I-Ebeto 6:4, BK) E ngae ngke e ataaki mwaakan te tama, ma e kaotaki iai bwa te tama e riai ni kaaomataia natina n te aro ae e na aki kaunia n angania tuua aika rangi ni matoatoa. Eng, kaaomatakin natiia, e kainnanoa te tai ao te kakorakora irouia kaaro, ma e manena taotaonakin nanoia kaaro iai bwa a mwaiti uaa aika raraoi aika a kona n nako mai iai.
13. Tera ana reirei te Baibara ibukia kaain te utu aika kara?
13 Karineaia kaain te utu e aki tii nanona karinean buum are te aine, ao natim. “Ngkana ko a kara, ao ongeaba irouia natim,” e taekinna te taeka n rabakau n Tiaban. E nanonaki n te taeka n rabakau aei bwa kaaro aika kara, a aki riai n riaon mwaakaia ni karo, ao a riai ni mutiakina are e taekinaki irouia natiia aika a ikawai. E kaotaki n te Baibara ae kaaro a na karineia natiia n te aro ae a na ongora irouia, ma ataei a aki riai ni kakeaa bongaia kaain te utu aika a kara. “Tai riba tinam ngkana e a unaine,” e taekinna Taeka N Rabakau 23:22. Te Uea are Toromon e maiuakina te taeka n rabakau aei, ao e karinea tinana ngke e roko irouna ni butiia te bwai teuana. Toromon e tuatua bwa e na kateaki te kaintokanuea i angataina, ao e ongora iroun tinana ae kara ae Nei Bata-teba.—1 Uea 2:19, 20.
14. Ti na kanga ni kona ni karineia kaain te ekaretia aika kara?
14 Ti riai naba ni “biri rimoa” ni karineia kaain te ekaretia aika a ikawai riki, bwa kaain naba ara utu n taamnei ae mwaiti kaaina. (I-Rom 12:10) Tao e uarereke aia konabwai ngkai nakon are rimoa, ao tao a rawawata nanoia iai. (Te Minita 12:1-7) E taekina ae kangai te tia Kakoaua temanna ae kara ae kaain te koraki ake a kabiraki, are e wene n aki konamaki n te oo-n-aoraki: “E ingainga nanou ni kani mate, bwa I aonga ni manga teirake ni mwakuri.” Arora ni mwamwannanoia ma ni karineia kaara aikai, e kona n rangi ni buokia. A tuangaki ae kangai tibun Iteraera: “Ko na tei rake i mwain ane iaia, ao karinea moan ane unimwane, ao ko na maka te Atua.” (Nakoaia Ibonga 19:32) Mwamwannanoia aomata aika kara n te aro ae ko kaotia bwa a kainnanoaki ma n tangiraki iroum. Te ‘tei rake’ e kona n nanonna bwa ko na tekateka ma ngaiia n ongora ngkana a karakin bwaai ake a karaoi inanon ririki ake a a tia n nako. Karaoan anne e na kaaomataia kaara ma ni katamaroai naba maiura n taamnei.
“Biri Rimoa n i Karinerine”
15. Tera aroia unimwaane ae a kona iai ni kaaomataia kaain te ekaretia?
15 A rangi ni maiuraoi kaain te ekaretia ngkana unimwaane a karaoa te katoto ae raoiroi nakoia. (1 Betero 5:2, 3) E ngae ngkai a rangi n tabetabe, ma unimwaane aika a tatangira, a kona n rimoa ni kawaria kaain te ekaretia aika ataei riki, atun taian utu, tiina aika akea buuia, aine n uma, ao kaara, n aki ongea bwa iai aia kangaanga aomata aikai ke akea. A kakauongo unimwaane irouia kaain te ekaretia, ao a kamoamoaia ibukin bwaai ake a kona ni karaoi. Te unimwaane ae matairiki are e taetae ni kakaitau ibukin aroia taari-mwaane ke taari-aine, e a katotonga naba Iehova, are e tatangiria aomata ake e karikia.
16. Bukin tera ngkai ti riai n iangoia bwa a riai ni karineaki unimwaane irarikia naba kaain te ekaretia tabemwaang?
16 Ngkana a kakairi iroun Iehova, unimwaane a karaoa te katoto ae raoiroi n aron kamanenakin ana taeka ni kaungaunga Bauro aikai: “Kam na i tangitangiri n aia i tangitangiri taari; kam na biri rimoa n i karinerine.” (I-Rom 12:10) Tao e kangaanga riki karaoan aei n aaba ike a taneiai aomata ni mutiakina aron kakannaton nakoan te aomata. N te katoto teuana, n aban Atia teuana, bon iai taeka aika uoua aika a raira te taeka ae “te tari,” are teuana ae rangi n rine, ao teuana ae mangori riki. Ni karokoa taai aika a tibwa nako, kaain taian ekaretia a atongia unimwaane ao akana a ikawai riki, n te taeka ae rangi n rine, ao a kabongana te taeka ae mangori riki n taekinia iai aomata tabemwaang. Ma a kaungaki nanoia bwa a na kabongana te taeka ae mangori riki n taai nako, bwa n aron are e taekinna Iesu nakoia taan rimwina, “taari ngkami ni kabaneingkami.” (Mataio 23:8) E ngae ngkana tao e aki noraki te kaokoro ae korakora n aron anne n angiin aaba, ma ti riai ni bane ni kararoaira ma aroaroia aomata ae a tabeakina kakannaton te aomata.—Iakobo 2:4.
17. (a) Bukin tera ngkai bwa unimwaane a riai n tauraoi ni butimwaea kawarakia irouia aomata? (b) A na kanga unimwaane ni kona ni katotonga aron Iehova ngkana a mwamwakuri ma kaain te ekaretia?
17 Te koaua bwa Bauro e kaungai nanora bwa ti riai ni ‘kabatiaa karineaia’ unimwaane tabeman, ma e ngae n anne, bon taari naba ngaiia. (1 Timoteo 5:17) Ngkana ti aki “maku ni kaania te kaintokanuea are e akoaki te aba iai” ae ana kaintokanuea Teuare Tautaeka i aon te Iuniweeti, ao tiaki te koaua bwa ti riai naba ni kona ni kawaria unimwaane, ake a bae ni kakairi iroun Iehova? (Ebera 4:16; I-Ebeto 5:1) Unimwaane a kona n ataia bwa a maku aomata ni kawaria ke a aki, ngkana a iangoia bwa iraua mwaitin aia tai ni kawaraki irouia aomata aika a kani buokaki irouia, ke a kan anga aia ibuobuoki nakoia. Karekea reireiam man aron Iehova ni kamwakuria aomata ni bwaai ake e karaoi. E karineia aomata n te aro are e angania te mwiokoaki. E ngae ngkana iango tabeua aika a kaotaki iroun te tia Kakoaua temanna a tara n aki kona ni kamanenaki, ma unimwaane a riai naba ni kukurei n nanon te tari arei ni kani buobuoki. Uringa aron Iehova n tabeakin ana titiraki aika nano Aberaam, ao tangin nanon Abakuka ngke e rawawata nanona.
18. A na kanga unimwaane ni kona ni katotonga aron Iehova ni kaetii aroia akana a kainnanoa buokaia?
18 A boni kainnanoa naba kaetakiia, Kristian tabeman. (I-Karatia 6:1) Ma e ngae n anne, a boni kakawaki naba imatan Iehova, ao a riai ni karineaki. “Ngkana e karineai te aomata are e reireinai, ao I aki maaku ni kawaria,” e taku te tia Kakoaua temanna. Angiia aomata a butimwaea raoi te reirei ngkana a kaaomataki. Tao e na kainnanoaki te tai ae maan riki, ma te kakauongo raoi nakoia aomata akana a a tia ni kairua, e kabebetea riki aron butimwaean te reirei are a kainnanoia. Uringa aron Iehova n okioki ni mamaroro ma tibun Iteraera, ibukina bwa e nanoangaiia. (2 Rongorongo 36:15; Tito 3:2) Reirei aika a anganaki ake a raonaki ma te atataiaomata ao te nanoanga a na riing nanoia aomata aika a kainnanoa buokaia.—Taeka N Rabakau 17:17; I-Biribi 2:2, 3; 1 Betero 3:8.
19. Tera arora ae riai n aron tarakiia aomata aika a kaokoro aia koaua ma aia koaua Kristian?
19 Karineaia aomata iroura e nanona naba karineaia aomata aika tao a kona n riki bwa tarira n taamnei n taai aika imwaira. Tao aomata aikai a kona n iremwe ni butimwaea ara rongorongo ngkai, ma e ngae n anne, ti riai naba n taotaona nanora nakoia ma ni kaaomataiia. Iehova “e aki tangira maten temanna, ma a na bane aomata n rairi nanoia.” (2 Betero 3:9) Tiaki te koaua bwa ti riai naba n iango n aron Iehova? N tarakin aroaroia angiia aomata, ti boni kauka te kawai ibukin tataekinan te rongorongo nakoia, ngkana ti aki toki ni karaoa ae riai nakoia. Te koaua bwa ti aki waakina te iraorao ma ngaiia ae kona ni kariki kangaanga nakoira n te itera n taamnei. (1 I-Korinto 15:33) Ma e ngae n anne, ti ‘akoia aomata,’ ao ti aki ribaiia ngkana e kaokoro aia koaua ma ara koaua.—Mwakuri 27:3.
20. Tera ae ti riai ni kairaki bwa ti na karaoia man aia katoto Iehova ao Iesu Kristo?
20 Eng, Iehova ma Iesu Kristo a atongira n tatabemanira nako bwa aomata aika a riai ni karineaki. Ti bia ururinga aroaroia, ma ni katotongia n arora ni biri rimoa n ikarinerine imarenara. Ao ti bia aki mwanuokina ana taeka ara Uea are Iesu Kristo aikai: “Taari ngkami ni kabaneingkami.”—Mataio 23:8.
Tera Am Kaeka?
• Tera arom ae ko riai n taraia iai raoraom n taromauri?
• E a kanga aia katoto Iehova ma Iesu ni kairiko bwa ko na karineia aomata tabemwaang?
• A na kanga buu-mwaane ao kaaro, ni kona ni karineia aomata tabemwaang?
• Tarakia raoia ni Kristian bwa taria, e a kairia unimwaane bwa a na mwamwakuri n te aro ra?
[Taamnei n iteraniba 26]
Karinea buum te aine n am taeka ni kakaitau
[Taamnei n iteraniba 26]
Kaaomata natim n te aro ae ko kakauongo irouia
[Taamnei n iteraniba 26]
Karineia kaain te ekaretia