Te Kamaiuaki Ibukia Te Koraki Ake A Rinea Te Oota
“Bon ootau ma au tia kamaiu Iehova; ai antai ae N na makua?”—TAIAN ARERU 27:1.
1. Baikara bwaai ni kakamaiu ake e katauraoi Iehova?
IEHOVA bon Nibwan te riringa ae a maiu iai bwaai ake i aon te aonnaba. (Karikani Bwaai 1:2, 14) Boni ngaia naba te tia Karika te oota i aon bwaai n taamnei, ae kamauna te rotongitong ae kamamate ae bwain ana aonnaba Tatan. (Itaia 60:2; 2 I-Korinto 4:6; I-Ebeto 5:8-11; 6:12) Akana a rinea te oota a kona ni botii bwanaia ma te tia areru are e kangai: “Bon ootau ma au tia kamaiu Iehova; ai antai ae N na makua?” (Taian Areru 27:1a) Ma n aron are e riki n ana tai Iesu, te koraki ake a tangira riki te rotongitong a na tii kaantaninga reken te motikitaeka ae matoatoa.—Ioane 1:9-11; 3:19-21, 36.
2. N taai ake rimoa, tera ae riki nakoia aomata ake a rarawa nakon ana oota Iehova, ao nakoia aomata ake a ongora n ana taeka?
2 N ana bong Itaia, angiia mai buakoia ana aomata Iehova ake a mena n te berita ma ngaia, a rarawa nakon te oota. Ibukin anne, Itaia e a nora kamaunan te tautaeka n uea ae Iteraera meang, ao buan te botannaomata anne. Ao n 607 B.C.E., e a kamaunaki Ierutarem ma ana tembora, ao kaain Iuta a kairaki nako bwa taenikai. Ma te koraki ake a ongora n ana taeka Iehova a kakorakoraki bwa a na kona n rarawa nakon kitanan ao kabwaouan te koaua are e waakinaki ni boong akekei. E berita Iehova ni kaineti ma 607 B.C.E., bwa aomata ake a ongora irouna a na kamaiuaki. (Ieremia 21:8, 9) Ni boong aikai, ngaira aika ti tangira te oota, ti a kona ni karekea reireiara ae bati man bwaai aika a a tia n riki n taai aika a nako.—I-Ebeto 5:5.
Kukureia Akana A Mena n te Oota
3. Ni boong aikai, tera ae ti kona n onimakinna, tera te “botanaomata ae raoiroi” ae ti tangiria, ao tera te “kawa ae korakora” ae mena iroun te “botanaomata” anne?
3 “Iai ara kawa ae korakora; E na katea te maiu te Atua ba te nono ma te bono. Kam na kauki mataroana, ba e aonga n rin te botanaomata ae raoiroi ae kakawakina te kakaonimaki.” (Itaia 26:1, 2) Aikai aia taeka ni kimwareirei aomata ake a onimakina Iehova. I-Iutaia aika kakaonimaki n ana bong Itaia a onimakina Iehova bwa bon tii ngaia Nibwan te mweeraoi, ao a aki onimakinia atua ni kewe ake a onimakinaki irouia kain abaia. Ni boong aikai ao bon anne naba aron ara onimaki. Irarikin anne, ti tangira ana “botanaomata ae raoiroi” Iehova—ae “ana Iteraera te Atua.” (I-Karatia 6:16; Mataio 21:43) Iehova e tangira naba te botannaomata aei, ibukin aroarona ae kakaonimaki. Ibukin ana kakabwaia are mena iai, bon iai iroun ana Iteraera te Atua te “kawa ae korakora,” ae te botaki teuana ae ai aron te kawa, ae e boutokoia ma ni kawakinna.
4. Tera te nano ae ti riai ni karikirakea i nanora?
4 Akana a mena i nanon te “kawa” aei a ataa raoi ae te “nano ae boutokoaki raoi, e na kawakinaki [iroun Iehova] n te rau ae akea tokina, bwa e kairaki te aomata bwa e na onimakina [Iehova].” Iehova e boutokoia akana iai irouia te nano ni kani mwiokoia ma n ira nanon ana reirei aika raraoi. Mangaia are te koraki ake a kakaonimaki i Iuta rimoa a ira nanon ana kaungaunga Itaia aei: “Kam na onimakina Iehova n aki toki: ba te bwa ae rietata ae akea tokina Iaah ae Iehova.” (Itaia 26:3, 4, NW; Taian Areru 9:10; 37:3; Taeka N Rabakau 3:5) Te koraki ake a nanona te nano anne a onimakina “Iaah ae Iehova” bwa bon tii ngaia te Bwa ae korakora. A namakina te ‘rau ma ngaia n aki toki.’—I-Biribi 1:2; 4:6, 7.
Kamaamaeakiia Aian te Atua
5, 6. (a) Tera aron karinanoakin Baburon rimoa? (b) Tera aron karinanoakin ‘Baburon ae Kakanato’?
5 Ma tera ngkana te koraki ake a onimakina Iehova a rangi ni karawawataki? A aki riai ni maaku iai. Iehova e kariaia rikin bwaai aikai i nanon tabeua te tai, ma imwina riki e na boni bae ni kamaiuia ana aomata, ao te koraki akana a karika te karawawataki a nang kaitara ma motikan taekaia irouna. (2 I-Tetaronike 1:4-7; 2 Timoteo 1:8-10) Iangoa rongorongon te “kawa ae rietata” teuana. E kangai Itaia: “Ba [Iehova] E karinanoia akana maeka i eta, ae te kawa ae rietata: E kabwaka, E kabwaka nako aontano; E kanimma ma bubun te tano. E na toutoua te wae; aika waeia akana akea aia bwai ma mwanekaia akana a kai nanoia.” (Itaia 26:5, 6) Tao te kaawa ae rietata ae e taekinaki ikai bon Baburon. A boni karawawataia ana aomata te Atua kaain te kaawa anne. Ma tera are e a riki nakon Baburon? E bwaka n 539 B.C.E. irouia kaaini Miria ma Botia. Ai boni mangori ra ngkanne te kaawa anne!
6 N ara bong aikai, ana taetae ni burabeti Itaia a kaineti raoi ma are e a tia n riki nakon “Baburon are te kawa are kakanato” ni moa man 1919. Te kaawa ane rietata anne e kamaamaaeaki ni kabwakaki n te ririki anne, ngke e kairoroaki bwa e na kainaaomataia ana aomata Iehova man tautoronakiia n te aro n taamnei. (Te Kaotioti 14:8) E a kamaamaa riki are e riki imwin anne. Kristian akekei ake a karako mwaitiia a moanna n ‘toutoua’ te tia tautoronia rimoa. N 1922, a moanna ni katanoata taekan rokon tokin Krititentom, are kaotiotan taekan tangin aia bu anera ake aman, are e taekinaki n Te Kaotioti 8:7-12, ao reke-ni-kai aika tenua ake a taetae ni burabetinaki n Te Kaotioti 9:1–11:15.
“Aroaron te Aomata ae Raoiroi bon te Aro ae Riai”
7. Tera te kairiri ae reke irouia aomata aika a rairaki nakon ana oota Iehova, a onimakina antai, ao tera ae a tangiria?
7 Iehova e kamaiuia aomata aika a rairaki nakon ana oota, are e kaira kawaia, n aron are e kaotaki iroun Itaia ni kangai: “Aroaron te aomata ae raoiroi bon te aro ae riai: Ngkoe ae Ko raoiroi, Ko kaeta kawain ane raoiroi. Eng, ti kaantaningaiko, Iehova, i nanoni kawain am moti; a tangira aram ma ni kan uringko tamneira.” (Itaia 26:7, 8) Iehova bon te Atua ae raoiroi, ao akana taromauriia a riai ni mutiakini naba ana kaetieti aika raraoi. Ngkana a karaoa anne, ao Iehova e na kaiririia ma ni kaetieta kawaiia. Aroia ni butimwaea te kairiri aei, a kaotia iai aomata ake a nimamannei bwa a onimakina Iehova ma n tangira arana—ae ‘kanuringana’—ma nanoia ni kabane.—Te Otinako 3:15.
8. Tera te aroaro ae moan te raoiroi ae kaotiotaki iroun Itaia?
8 E tangira aran Iehova Itaia. E teretere aei man ana taeka ake imwina riki: “I tangiriko n tamneiu ni bong; eng, N na ukoukoriko n te karangaina ma tamneiu ae i nanou: ba ngkana a roko am moti i aonaba, ao a reireiia n te raoiroi akana maeka i aonaba.” (Itaia 26:9) E tangira Iehova Itaia ma ‘tamneina’—are maiuna ni kabane. Iangoa te burabeti aei are e kabongana te tai ae rau riki n te bong ibukin waakinan ana tataro nakon Iehova, are e kaotii iai nanona aika raba ma ni bubutii kairirana mairoun Iehova ma te nanokorakora. Ai raoiroi ra te katoto anne! Irarikin anne, Itaia e reiakina taekan te raoiroi man ana mwakuri ni motikitaeka Iehova. N aei ao e kauringira iai n riain te botumwaaka n tantani, ao te kamarurung n ataa nanon Iehova.
Tabeman A Rinea te Rotongitong
9, 10. Baikara mwakuri n akoi ake e karaoi Iehova nakon ana botannaomata ae aki kakaonimaki, ma tera aroaroia iai?
9 Iehova e kaota te tangira ao te akoi ae moan te bati nakon Iuta, ma e kananokawaki ngkai angiia kaaina a aki butimwaea anne. N taai aika mwaiti, angiia aomata ikekei a rinea riki te karitei ao kitanan ma kabwaouan te koaua, nakon ootan te koaua mairoun Iehova. E kangai Itaia: “Ngkana tao e akoaki te aomata ae buakaka, ao e aki kan reireia naba n te raoiroi; ane na karaoa ae aki riai n te aba n eti, ao e na aki tarataraa neboakin Iehova.”—Itaia 26:10.
10 N ana bong Itaia, angiia aomata a rawa ni kakoaua ae bon Iehova ae e kamanoa Iuta mairouia aiana. Ngke e kakabwaiaia n angania te rau, ao a aki kakaitau iai te botannaomata aei. Mangaia are Iehova e kakeaaia bwa a nang boni beku irouia ‘uea tabeman,’ ao n tokina e a kariaia kairakia I-Iutaia nako Baburon bwa taenikai n 607 B.C.E. (Itaia 26:11-13) Ma e ngae n anne, imwin tabeua te tai, nikiraia kaain te botannaomata aei a okiri abaia, imwin katuaeakiia.
11, 12. (a) Tera ae e mena imwaiia taan tautoronia Iuta rimoa? (b) N 1919, tera are e mena imwaia taan tautoronia ana toro Iehova?
11 Ma tera aroia taan tokanikai i aon Iuta? E kaeka anne Itaia n te taetae ni burabeti aei: “A tia ni mate, a na aki manga maiu, a na aki manga teirake tamneia, ba ko a tia ni karekei kaia ma ni kamaunaia a na aki manga uringaki.” (Itaia 26:14, BK) Eng, e na aki manga waaki Baburon imwin bwakana n 539 B.C.E. Imwin tabeua te tai, e nang bon aki manga noraki te kaawa anne. E nang bon ‘aki konamaki ngkai e a mate,’ ao e nang mauna nako naba ana embwaea are abwabwaki. Ai korakora ra te kauring anne nakoia aomata aika a onimakinia akana iai irouia te mwaaka n te aonnaba aei!
12 Rongorongo tabeua man te taetae ni burabeti aei, a a kakoroaki bukia ngke e a kariaia te Atua kairakia ana toro aika kabiraki nakon te tautoronaki n taamnei n 1918, ao e a manga kainaaomataia ma iai n 1919. Man te tai anne, ao e a bon aki kakukurei iai taekan bwaai ake a na riki nakoia taan tautoronia rimoa, are e a nanonaki iai te botaki ni Krititentom. Ma a taonako kakabwaia aika a mena imwaia ana aomata Iehova.
“Ko Kararaka Rake te Botanaomata”
13, 14. Baikara kakabwaia aika taonako ake a a tia n reke irouia ana toro Iehova aika kabiraki, ni moa man 1919?
13 N 1919, te Atua e kakabwaia nanoia ni kan raraoma ana toro aika kabiraki, ao e kararaka rake mwaitiia. E mutiakinaki moa ikotakiia nikiraia kaain ana Iteraera te Atua, ao ngkanne, e a moanna n ikotaki naba kaain “te koraki ae uanao” aika “tiibu tabemang.” (Te Kaotioti 7:9; Ioane 10:16) A kaman taetae ni burabetinaki kakabwaia aikai n ana taetae ni burabeti Itaia: “Ko kararaka rake te botanaomata, Ko kararaka rake te botanaomata; Ko neboaki: Ko karaka tian aon te aba ni kabane. Iehova, a kawariko ngke a rawawata, a atonga aia tataro ngke a reke kaiia mai Roum.”—Itaia 26:15, 16.
14 A a tia ni karababaki riki tian ana Iteraera te Atua ni katobibia te aonnaba, ao te koraki ae uanao are e a tia n ikotaki ngkai ao e a roko n te mwaiti ae onoua tabun te mirion aomata aika a ingainga ni buoka te mwakuri ni kabuta te euangkerio. (Mataio 24:14) Ai raoiroi ra te kakabwaia aei mairoun Iehova! Ao ai korakora ra neboan arana ae reke ma iai! E ongoraeakinaki te ara anne ngkai n aaba aika 235 mwaitiia—ae kakoroan bukin te taetae ni burabeti anne n te aro ae kamimi.
15. Tera te manga-uti ni kaikonaki are riki n 1919?
15 Iuta e kainnanoa buokana mairoun Iehova bwa e aonga ni kainaaomataki man te tautoronaki mai Baburon. A aki kona ni karaoa anne n oin korakoraia. (Itaia 26:17, 18) N aron anne, kainaaomatakin ana Iteraera te Atua n 1919 e a kakoaua aron boutokoaia iroun Iehova. E aki kona ni karaoaki n akea te ibuobuoki mairouna. Ao e rangi ni kamimi te bitaki are e a riki nakoia, n te aro are Itaia e a kabotaua te bitaki anne ma kaanga, te manga-uti: “A na manga maiu am aomata aika mate; a na manga tei rake bannaia au aomata. Kam na uti ao anene ni kimareirei, ngkami aika kam maeka i buakon te tano: ba ai aron te aoi i aon te uteute am aoi, ao e na manga kaotinakoia maate te tano.” (Itaia 26:19; Te Kaotioti 11:7-11) Eng, te koraki ake a mate, kaanga a na manga bungiaki bwa a na manga mwakuri!
Te Kamanomano n Taai Aika Karuanikai
16, 17. (a) N 539 B.C.E., tera are a kainnanoa karaoana I-Iutaia bwa a aonga n rawei maiuia ngkana e a bwaka Baburon? (b) Tao tera ae nanonaki n ‘ru aika raba’ ni boong aikai, ao ti na kanga ni kakabwaiaki iai?
16 Ana toro Iehova a kainnanoa kamanoaia mairouna n taai nako. Ma n te tai ae e a kaan rokona ngkai, e na arora baina bwa ana kabanea n tai n ringa ana aonnaba Tatan, ao taan taromauriia a na kainnanoa ana ibuobuoki n te aro ae tuai man noraki arona. (1 Ioane 5:19) E reireinira taekan te tai ane karuanikai anne Iehova ni kangai: “Nako mai, au botanaomata, rin i nanon am ru ae raba, ao kaina am mataroa i mwim: karabako ni kamaaniko ti teutana, ni katia te un. Ba noria, E oti nako Iehova mai nanon ana tabo ba E na kareke kaiia kaain aonaba i bukin aia bure: ao e na kaota naba te raraa are i nanona aontano, ao e na aki manga rabunia ana aomata aika kamateaki.” (Itaia 26:20, 21; Tebania 1:14) Te reirei aei e kaotaia I-Iutaia aroia ni kona n rawea maiuia ni bwakan Baburon n 539 B.C.E. Akana ira nanon te reirei anne a na tiku i nanon aia auti, ao a na aki reke irouia tautia aika a ninia te kaawa ake a mena i nanon taiani kawai.
17 Ni boong aikai, ‘ru aika raba’ ake a taetae ni burabetinaki a tei ibukia ekaretia aika ngaa ma ngaa mwaitiia ni katobibia te aonnaba ake a kaainaki irouia ana aomata Iehova. Ekaretia aikai bon taabo naba ni kamanomano n taai aikai, ike a katanaki iai Kristian i buakoia taria, ao a tangiraki ma ni mwamwannanoaki irouia unimwaane. (Itaia 32:1, 2; Ebera 10:24, 25) E a moamoa riki aei ngkai e a rangi ni kaan tokin te waaki ae ngkai, bwa te kamaiuaki n te tai anne e na boto i aon te ongeaba.—Tebania 2:3.
18. E na kanga Iehova ni “kamatea te rakon are i taari” n te tai ae e a kaan roko ngkai?
18 E taekina ae kangai Itaia n taekina te tai anne: “N te bong arei ao E na karekea kain te ribaietan Iehova n ana kabaang are kamaraki are ababaki are korakora, ae te ribaietan ae te naeta ae biri mwaka, ao te ribaietan ae minominotaki; ao ane E na kamatea te rakon are i taari.” (Itaia 27:1) Tera te “ribaietan” ae ngkai? Bon taekan “te naeta nikawai” are Tatan n ikotaki ma ana waaki aika bubuaka, are e kabonganai ibukin buakanakia ana Iteraera te Atua. (Te Kaotioti 12:9, 10, 17; 13:14, 16, 17) N 1919, e a manga bua iroun Ribaietan, tauakin aroia ana aomata te Atua. Imwin tabeua te tai ao e nang boni mauna. (Te Kaotioti 19:19-21; 20:1-3, 10) Mangaia are Iehova e na “kamatea te rakon are i taari.” Ma ni karokoa te tai anne, akea te bwai ae e kona ni karaoia Ribaietan nakoia ana aomata Iehova, ae e kona n teimatoa n tokanikai iai. (Itaia 54:17) Ai rau ra nanora ngkai n ataakin anne!
“Te Ne ni Kurebe ma te Wain”
19. Tera aroaroia kaain te nikira ni boong aikai?
19 Ibukin te oota ae bati aei mairoun Iehova, ao tiaki te koaua bwa iai bukina ae ti riai ni kimwareirei iai? Eng boni iai! E tamaroa ana taeka Itaia ngke e kabwarabwara kimwareireia ana aomata Iehova, ngke e korea ae kangai: “N te bong arei: Te ne ni kurebe ma te wain, kam na anene nako iai. Ngai ae Iehova I kakawakina; N na tebokia n te mineti ae koraki: N na kawakinna ni bong ao ni ngaina, ba e kawa ni bwakaria te bwai teuana.” (Itaia 27:2, 3) E a tia ni kakawakina ana “ne ni kurebe” Iehova, ae taekaia nikiraia kaain ana Iteraera te Atua, ao raoraoia ake a korakai ni mwakuri ma ngaiia. (Ioane 15:1-8) E a reke mai iai uaa aika a neboa arana ao a karika te kimwareirei ae bati i buakoia ana toro ake a mena i aon te aonnaba.
20. E na kanga Iehova ni kamanoa te ekaretia ni Kristian?
20 Ti kona ni kukurei ngkai unin Iehova rimoa irouia ana toro aika kabiraki—are e a kariaia iai tautoronakia n te aro n taamnei n 1918—e a tia n toki. E kangai Iehova: “Akea te un i Rou: a bia tei n un ma Ngai n te buaka kaai aika kateketeke ma akanta! N na ri buakoia n ekiia nako, N na boboti ni kabuoki. Ao ngkana tiaki arona ao ke e taua korakorau, ba e aonga n raoi ma Ngai; eng, ke e raoi ma Ngai.” (Itaia 27:4, 5) Ibukin kateimatoan uaan ana nne ni kurebe ae te “wain” ae bati, Iehova e kamanatua ma ni kamaunai kariri ni kabane aika kaanga, ai aroia kai ni kateketeke aika urubwai. Mangaia are bon akea te aomata ae e na kariaiakaki n urua mweeraoin te ekaretia ni Kristian! Ti bia ‘taua korakoran Iehova’ ni kakaaea akoakira ao kamanoara irouna. Ngkana ti karaoa anne, ao ti karekea iai te rau ma te Atua—ae te bwai ae rangi ni kakawaki, n te aro are e kauoua ana tai Itaia n taekinna.—Taian Areru 85:1, 2, 8; I-Rom 5:1.
21. E na kanga ni kaonaki te aba n “uaaia”?
21 A reitaki nako taiani kakabwaia: “Ni boong aika na roko ao tibun Iakoba a na buti wakaia; a na ue Iteraera ma ni bwebwe: ao a na kaon aonaba n uaaia.” (Itaia 27:6) E a kakoroaki bukin te kibu aei man 1919 rake, are e a kakoauaki iai mwaakan Iehova. Kristian aika kabiraki a a tia ni kaona te aonnaba aei n “uaaia,” ae te amwarake n taamnei ae tamaroa. Ibuakon te aonnaba ae babakanikawai aei, a kimwareirei ngkai a kateimatoa wawaakinan ana kaetieti te Atua aika rietata. Ao e teimatoa Iehova ni kakabwaiaiia n angania te raraka rake. Ibukin anne, raoraoia aika mirion ma mirion mwaitiia aika tiibu tabemwaang “a toro [iroun te Atua] ni ngaina ao ni bong.” (Te Kaotioti 7:15) Ti bia aki mwanuokina te kakabwaia ae moan te kakannato ae ti a tia n anganaki, ae katoongan “uaaia” ao tibwatibwakina nakoia aomata tabemwaang!
22. Baikara kakabwaia aika a reke irouia te koraki ake a butimwaea te oota?
22 I nanoni boong aika kamamate aikai, are e a rabunaki iai te aonnaba n te ro, ao botannaomata n te rotongitong, tiaki te koaua bwa ti riai ni kakaitau ngkai Iehova e a kaota te oota n taamnei i aoia ana aomata? (Itaia 60:2; I-Rom 2:19; 13:12) Ibukia aomata ni kabane ake a butimwaea, te oota aei e nanona te rau n nano ao te kimwareirei ngkai, ao n taai aika a na roko, n te maiu are aki toki. Bon iai bukina ngkanne ae ngaira aika ti tangira te oota, ti na kairi nanora bwa ti na karaoiroa Iehova ma ni boti bwanara ma te tia areru are e kangai: “Bon te tabo ni kamaiuai ae korakora Iehova; ai antai ae N na maku i rouna? Ko na kaantaninga Iehova: Ko na korakora, ao kabebetea nanom; Eng, ko na kaantaninga Iehova.”—Taian Areru 27:1b, 14.
Ko Uringnga?
• Tera ae mena imwaia aomata ake a karawawataia ana aomata Iehova?
• Tera te rikirake are e taetae ni burabetinaki iroun Itaia?
• Baikara ‘ru aika raba’ ake ti riai n titiku iai, ao bukin tera?
• Bukin tera bwa aroaroia ana aomata Iehova e karika karaoiroakina?
[Te Bwaoki n te iteraniba]
TE BOKI AE BOOU
Angiin rongorongo aika a maroroakinaki ni kaongora ibukin reirei aika uoua aikai, a a tia n taekinaki n te kabwarabwara teuana n te bwabwaro ibukin te aono n 2000/2001. N tokin te kabwarabwara, bon iai te boki ae boou ae kaotinakoaki, ae atuna ae Isaiah’s Prophecy—Light for All Mankind I. Te boki aei ae iai baana ae 416 mwaitiia, e maroroakin moan mwakoron te boki ae Itaia aika 40, n te kibu n aron teuana imwin teuana.
[Taamnei n iteraniba 16]
Bon tii aomata aika raoiroi aika a kariaiakaki n rin nakon ana “kawa ae korakora” Iehova, ae ana botaki
[Taamnei n iteraniba 17]
Itaia e kakaaea Iehova ‘n te bong’
[Taamnei n iteraniba 19]
Iehova e kakawakina ana “ne ni kurebe” ao e kabatiaa uaana