Kimwareirei N Aroaron Iehova Ae Eti

“Ane e keiaki ni baina te eti ma te akoi ao e na maiu, ao e na akoaki ma ni karineaki.”​—TAEKA N RABAKAU 21:21, BK.

1. Baikara aroaroia aomata ni boong aikai aika a karika te mangaongao?

“IAI te kawai ae e taku te aomata ba e riai, ao tokina boni kawai aika nako n te mate.” (Taeka N Rabakau 16:25) Ai eti ra ana kabwarabwara te Baibara ni kaineti ma angiia aomata ni boong aikai! Angiia aomata a a tii tabe naba ma karaoan are a taku irouia bwa e raoiroi, n aki iangoa kainnanoia aomata riki tabeman. (Taeka N Rabakau 21:2) A baka n aantaeka nakon tuua ma kaetieti ake a kateaki ibukiia, ma ni koauana a kona ni manga kataia n urui nanon tuua aikai ngkana e angaraoi. Ao anne bukina ae e a bati iai te mangaongao ao te iraraure irouia aomata.​—2 Timoteo 3:1-5.

2. Tera ae a rangi ni kainnanoia aomata ibukin karekean kabwaiaia?

² Ibukin karekean kakabwaia nakoira ao kateimatoan te rau ao te mweeraoi irouia aomata nako, ti rangi ni kainnanoa te tua ke te kaetieti ae riai ma n eti raoi, are a na kona ni butimwaeia ao n aantaeka iai aomata ni kabaneia. Ni koauana, bon akea te tua ke te kaetieti teuana ae karaoaki irouia aomata aika wanawana, ae e na kona ni karekei kakabwaia aikai. (Ieremia 10:23; I-Rom 3:10, 23) Ma ngkana arona bwa iai te kaetieti ae ai aron anne, ao e na kuneaki iia? Tao aio te titiraki ae kakawaki ae riai ni mutiakinaki: Ngkana iai te kaetieti ae eti raoi, ko na kukurei ni maiuakinna?

Kakaaean te Eti ni Koaua

3. Antai te aomata ae tau ni katea te kaetieti are e na kona ni butimwaeaki irouia aomata ao ni kakabwaiaiia naba, ao bukin tera?

³ Ngkana ti na karekea te kaetieti ae riai ma ni bongana nakoia aomata nako, ti riai n reitaki ma te aomata ae e aki kabotoa ana iango i aon te reeti teuana, te katei, te waaki n tautaeka, ao ae e aki naba kabwaraki nanona n aia aki-kororaoi aomata. Akea te nanououa bwa bon tii Iehova ae te Atua ae te tia Karikiriki ae tau iai. E taekina ae kangai: “Ba aron rietatani karawa i etan aonaba ao ai aron rietatan au iango i aon ami iango.” (Itaia 55:9, BK) Ma te Baibara e kaotia bwa Iehova bon “te Atua ae kakaonimaki ae akea ana buakaka, E raoiroi ao E eti Ngaia.” (Te Tua-Kaua 32:4) N te Baibara, ao e aki toki n noraki te kibu n taeka ae “E raoiroi Iehova ao E eti.”a (Te Otinako 9:27; 2 Rongorongo 12:6; Taian Areru 11:7; 129:4; Baebaeti 1:18) Eng, ti kona n onimakina Iehova ibukin te eti ni koaua kioina ngkai e kakaonimaki, e karaoa ae riai, ao e eti arona.

4. Tera nanon te taeka ae eti?

⁴ Angiia aomata a aki kukurei irouia te koraki ake a taekinna bwa a eti riki ke a raoiroi riki aroia, nakoia ake tabemwaang, ao a bukinia bwa a baka n taua te Aro ke a baka n raoiroi. Ma ni kaineti ma are e taekinaki n te Baibara, nanon te eti boni kakaraoan ae riai, ae raoiroi; katinanikuan te buakaka ao te bure; te aantaeka n ana tua te Atua ao te aroaro ni maiu ae katauaki irouna; ao kakaraoan ae eti ma n raoiroi. Ko aki kukurei n te tua ke te kaetieti ae a bane iai aroaro akanne?

5. Kabwarabwaraa ae nanonaki n te eti, ni kaineti ma are e kaotia te Baibara.

⁵ E taku te Encyclopaedia Judaica: “Te eti bon tiaki te bwai ae mena n aia iango aomata, ma e boto i aon karaoan te riai ao te raoiroi ni bwaai ni kabane.” N aron anne, ana eti te Atua, e aki tii kaineti ma aroarona teuana, n aron te itiaki ke mimitongina. Ma e kaotiotaki ana eti rinanon karaoan ae riai ma n raoiroi. E kona n taekinaki bwa a bane n eti bwaai ni kabane ake e karaoi Iehova, kioina ngkai e tabu ao e itiaki. N aron ae e kaotia te Baibara, “E raoiroi Iehova n arona ni kabane, ao E akoi n ana makuri ni kabane.”​—Taian Areru 145:17.

6. Tera ana taeka Bauro ibukia I-Iutaia ake a aki onimaki ake n ana bong, ao bukin tera?

⁶ E katuruturua taekan aei te abotoro Bauro n ana reta nakoia Kristian ake i Rom ngke e korea ae kangai ibukia I-Iutaia ake a aki onimaki: “Ba ngkai a babanga n ana Raoiroi te Atua, ao a kani katea oin aia raoiroi, ao a rawa ni karinanoia i aan ana Raoiroi te Atua.” (I-Rom 10:3) Bukin tera bwa Bauro e taekinia te koraki anne bwa “a babanga n ana Raoiroi te Atua?” Tiaki te koaua bwa a a tia n reireinaki n te Tua, are e kaotaki iai ana kaetieti te Atua aika eti? E koaua bwa a bon reiakinaki iai, ma angiia a iangoa te eti bwa te aroaro ae e riai n uaiakina rekena te aomata, rinanon te kakaonimaki n ira raoi tuan te Aro. A aki iangoa te eti, bwa te kaetieti ae e na kairiia n aia iraorao ma raoia n aomata. A katotongia mataniwin Aaro n ana bong Iesu ake a aki ota raoi n nanon te kaeti-taeka ae riai ao te eti.​—Mataio 23:23-​28.

7. E kanga Iehova ni kaotiota te eti?

⁷ Ni kaitaraa anne, aron Iehova ae eti e kabwarabwaraki ao n noraki raoi ni bwaai ni kabane ake e karaoi. E ngae ngkana aroarona ae te eti e nanonaki iai bwa e aki kona ni kakeaa taekan aia bure aomata ake a karaoi ni bon nanoia, ma tiaki nanona bwa e riai n taraaki bwa te Atua ae kakamaaku ae akea ana nanoanga, n te aro are e na betanga iai kawarana n te tataro. Ma ana mwakuri aika eti, a a tia ni katauraoa te kawai ae a na kona ni kawaria iai aomata, ao ni kamaiuaki man rawawatan boon aia bure. Ai ngaia ae e bon riai kabwarabwaran Iehova, bwa “te Atua ae e eti ae te tia kamaiu.”​—Itaia 45:21, BK.

Te Eti ao te Kamaiuaki

8, 9. E kanga te Tua ni kaotiota aron te Atua ae eti?

⁸ Ibukin reken te ota ni kaineti ma aroaron te Atua ae eti ao ana mwakuri ni kakamaiu ae tatangira, iangoa moa te Tua are e angania tibun Iteraera rinanon Mote. Akea te nanououa bwa e bon eti te Tua arei. E taku Mote n ana kabanea n taeka ni kauring nakoia tibun Iteraera: “Akea naba te botanaomata teuana ae e ababaki ae iai ana tua ma ana moti aika a eti n ai aron te tua ae I anganingkami n te bong aei?” (Te Tua-Kaua 4:8, BK) N tienture ake imwina ao e taekina ae kangai te Uea are Tawita: “A koaua ana moti Iawe, a eti n tai nako.”​—Taian Areru 19:9, BK.

⁹ E katereterea raoi ana kaetieti ae kororaoi Iehova ibukin te riai ao te kairua, rinanon te Tua. Te Tua aei e katereterei raoi aroaroia I-Iteraera tiaki tii ni kaineti ma te waaki n taromauri, ma ni kaineti naba ma aroia ni waakina aia bitineti, aroaroia n te maiu n taanga, kanaia ma aroia ni kakaitiaki, ao ai aron aia kaeti-taeka. Iai naba n te Tua aei taekan rekenikai aika kakamaaku nakoia taan iowawa, n ikotaki naba ma te rekenikai ae te tiringaki nakoia ake a tau n anganaki.b Ma te koaua bwa ana kaetieti te Atua aika eti ake a kabwarabwaraki n te Tua, a aki raoiroi ma ni karawawata naba nakoia aomata? E koaua bwa e anaaki iai inaaomataia ao kimwareireia, n aron ae a taekinna aomata aika mwaiti ni boong aikai?

10. Tera aron iangoakin ana tua Iehova irouia te koraki ake a tangiria?

¹⁰ Te koraki ake a tangira Iehova, a kimwareirei n ana tua ao n ana moti nako. N te katoto, te Uea are Tawita, e aki tii taekina ana motinnano Iehova bwa a koaua ao a eti, ma e anaaki naba nanona iai ao e kakaitau ibukiia. E korea ae kangai ni kaineti ma ana tua ao ana moti Iehova: “A kakawaki riki nakon te koora, eng, nakon te koora ae itiaki ae bati: Ao a kangkang riki nakon aia karewe maniberu ma timtimni nena. Ao e reireiaki naba am toro n am moti nako: Ao e bati booni kawakinaia.”​—Taian Areru 19:7, 10, 11.

11. E a kanga n riki te Tua bwa te “tia reirei ae kairirira nakoni Kristo”?

¹¹ Imwin tienture tabeua, e kaota aron manenan te Tua Bauro ae kakawaki riki nakon anne ngke e korea ae kangai n ana reta nakoia I-Karatia: “E riki te Tua ba ara tia reirei ae kairirira nakoni Kristo, ba ti aonga ni karaoiroaki n te onimaki.” (I-Karatia 3:24) N ana bong Bauro, te tia angareirei bon te touati ke te toro n te utu ae bubura. Tabena bwa e na tararuaia ataei ao n iriia nakon aia tabo n reirei. N aron anne, te Tua e kamanoia I-Iteraera man aaro n taromauri ao aroaro ni maiu aika bubuaka, ake a kakaraoaki irouia botannaomata ake i rarikiia. (Te Tua-Kaua 18:9-​13; I-Karatia 3:23) N ikotaki naba ma anne, te Tua e katereterea nakoia I-Iteraera bwa taani bure ngaiia aika kainnanoa kabwaran aia bure ao kamaiuaia. (I-Karatia 3:19) Te babaire ibukin te angakarea, e a kaota kainnanoan te karea ni kaboomwi, ao e kaota naba te banna are e na kona ni kinaaki raoi iai te Mesia. (Ebera 10:1, 11, 12) Mangaia are e kaotiota aroarona Iehova ae eti rinanon te Tua, i aan te kaantaninga are e na karekea te mweeraoi ao te maiu ae aki toki nakoia aomata.

Aomata Ake A Eti Aroia i Matan te Atua

12. Tera ae e na reke nakoia I-Iteraera ngke arona bwa a kawakina te Tua?

¹² Ibukina bwa e eti te Tua are e anga Iehova n iterana nako, te aantaeka nako iai ngkanne irouia I-Iteraera, e na kona ni karekea taraakiia ae eti iroun te Atua. Mote e kauringia I-Iteraera imwain raoi riniia n te Aba ni Berita ni kangai: “A na eti arora i matani Iawe ae Atuara, ngkana ti kakaonimaki n tou muin tua akanne ni kabane aika e a tia n anganira.” (Te Tua-Kaua 6:25, BK) E a tia naba Iehova ni berita ni kangai: “Kam na kawakin au tua ma au baire ni iri nanoia, ba kam aonga ni maiu. Boni Iawe ngai.”​—Nakoaia Ibonga 18:5, BK; I-Rom 10:5.

13. E ribuaka Iehova n arona ni kaumakia aomata bwa a na kawakina te Tua ae eti? Kabwarabwaraa.

¹³ E kananokawaki bwa tibun Iteraera a kabwaka “n tou muin tua akanne ni kabane,” i matan Iehova ai ngaia are a a kabuai iai kakabwaia ake a beritanaki nakoia. A kabwaka ni kawakin ana tua nako te Atua, ibukina bwa a kororaoi ana Tua te Atua, ao ngaiia a aki. E nanonaki n aei bwa e ribuaka te Atua? Tiaki nanona anne, bwa e korea ae kangai Bauro: “Ao ti na kanga iai? Iai te aki-eti iroun te Atua? Bon akea.” (I-Rom 9:14) Ni koauana, bon iai aomata ake a maiu imwain ao imwin rokon te Tua, ake a atongaki iroun te Atua bwa a eti aroia, e ngae ngke a aki-kororaoi ao a kai bubure. Aikai araia tabeman mai buakoia aika mamaaka te Atua, Noa, Aberaam, Iobi, Nei Raaba, ao Taniera. (Karikani Bwaai 7:1; 15:6; Iobi 1:1; Etekiera 14:14; Iakobo 2:25) E kangai ngkanne te titiraki: A kanga n taekinaki te koraki aikai bwa a eti aroia i matan te Atua?

14. Tera ae nanonaki n te Baibara ngkana e taekinaki te aomata iai bwa e “eti” arona?

¹⁴ Ngkana e taekinaki aron te aomata bwa e “eti” n te Baibara, e aki nanonaki iai bwa e aki bubure ke e kororaoi. Ma nanona bwa e kakororaoa raoi tabena te aomata anne i matan te Atua ao i mataia aomata. N te katoto, e aranaki Noa bwa “te aomata ae raoiroi” ao “moan te eti arona i buakoia ana roro,” ibukina bwa “e toua mwin aron are E tuangnga te Atua ni kabane.” (Karikani Bwaai 6:9, 22; Maraki 3:18) Ana karo Ioane te tia Babetito, aika Tekaria ma Nei Eritabeta, “a raoiroi i matan te Atua, ao a tou mwin ana tua nako te Uea ma ana moti ni kabane n aki bubure iai.” (Ruka 1:6) E taekinaki mataniwia tautia are mai Itare ae Korenerio, ae tiaki te I-Iteraera, bwa “te aomata ae raoiroi, ae maka te Atua.”​—Mwakuri 10:22.

15. E irekereke ma tera te aro ae eti?

¹⁵ Karekean te aro ae eti iroun te aomata, e irekereke ma ana kaantaninga ni kaineti ma onimakinan ao tangiran te Iehova ma ana berita nako, ao kaotiotan ana kakaitau iai. E aki tii irekereke ma kakaraoan ae e tangiria mairouna te Atua. E kaotia te Baibara bwa Aberaam, “e onimakina Iehova, Are E atonga aei ba ana raoiroi.” (Karikani Bwaai 15:6) Aberaam e aki tii onimakina ae bon iai te Atua, ma e onimakina naba ana berita are taekan te “kariki.” (Karikani Bwaai 3:15; 12:2; 15:5; 22:18) Ibukin onimakinan anne iroun Aberaam are e kakoauaki n ana mwakuri, Iehova e kona ni kakabwaiaa ma n iraorao ma ngaia, n ikotaki naba ma te koraki ake a kakaonimaki irouna, e ngae ngke a aki-kororaoi.​—Taian Areru 36:10; I-Rom 4:20-​22.

16. Tera mwin onimakinan te karea ni kaboomwi?

¹⁶ Karekean raoi te aro ae eti iroun te aomata, e boboto i aon onimakinan ana karea ni kaboomwi Iesu Kristo. E taekina ae kangai Bauro ibukia Kristian ake n te moan tienture: “A karaoiroaki n aki kaboaki karaoiroaia n ana akoi [te Atua] n te kamaiu are irouni Kristo Iesu.” (I-Rom 3:24) E taekina aei Bauro ibukia te koraki ake a rineaki bwa a na uaia n ababa ma Kristo n te Tautaeka n Uea i karawa. Ma ana karea ni kaboomwi Iesu e kauka te kawai nakoia aomata aika mirion ma mirion mwaitiia, bwa a aonga ni karekea taraakia ae eti i matan te Atua. Te abotoro Ioane e noria “te koraki ae uanao, ae e aki kona temanna ni warekia, . . . [bwa] a tei i nanoaan te kaintokanuea, ao i matan te Tiibutetei, ao a kunnikaiia n ninira aika mainaina.” Kunnikai aika mainaina, a tei ibukin itiakiia ao aroia ae eti i matan te Atua, ibukina bwa a a tia “n teboki niniraia, ao a kamainainai n raraan te Tiibutetei.”​—Te Kaotioti 7:9, 14.

Kimwareirei n Aroaron Iehova ae Eti

17. Baikara mwaneka aika a riai n touaki ibukin karekean te eti?

¹⁷ E ngae ngke e a tia Iehova n anga Natina ae Iesu Kristo bwa kawaia aomata ni karekea aroia ae eti i matana, ma a bon aki kona ni karekea anne ngkana akea te bwai ae a karaoia. A riai n onimakina te karea ni kaboomwi ao ni kaboraoa maiuia ma nanon te Atua. A riai naba ni katabui maiuia nakon Iehova, ao ni kaota anne n te babetito n te ran. A riai ngkanne ni kateimatoaa ukeran te eti, n ikotaki naba ma aroaro n taamnei riki tabeua. E kaungaki iroun Bauro ni kangai te Kristian are e a tia ni babetitoaki ae Timoteo, are kaain te nako karawa: “Ukera te eti, karinean te Atua, te onimaki, te tangira, te nanomaka, te nimamannei.” (1 Timoteo 6:11, BK; 2 Timoteo 2:22, BK) E katereterea naba kainnanoakin te kakorakora Iesu ngke e kangai: “Ukoukora moa uean te Atua ma ana raoiroi.” Tao ti kona ni kakorakoraira n uaiakin reken kakabwaia ake a na reke man ana Tautaeka n Uea te Atua, ma te koaua bwa e boraoi ara kekeiaki ma korakorara ae ti kabanea ibukin katotongan aron Iehova ae eti?​—Mataio 6:33.

18. (a) Bukin tera bwa e aki bebete uaiakinan te eti? (b) Tera reireira ae reke man ana katoto Rota?

¹⁸ E koaua bwa e aki bebete uaiakinan te eti. E riki aei ibukina bwa ti bane n aki-kororaoi, ao nanora, bon te kani kakaraoa ae buakaka. (Itaia 64:6) Irarikin anne, ti otabwaniniaki irouia aomata aika a aki mutiakina aroaron Iehova ae eti. Bon tii te arona ara kangaanga ma Rota, are e maeka ngkoa n te kaawa are Totom, are rangi n ataaki ibukin mwakuri aika bubuaka. E kabwarabwaraa te abotoro Betero bwa e aera ngkai e riai Iehova ni kamaiua Rota man te kamaunanakoaki are e nang roko, ngke e kangai: “E maeka i buakoia te aomata ae e raoiroi anne, ao e karawawataki nanona ni katoa bong, ba e nonori ma n ongongo taekan aia makuri ake a buakaka.” (2 Betero 2:7, 8, BK) Mangaia are ti riai n titirakinira ni kangai: ‘Iai i nanou tangiran waaki ni wene ni bure aika taabangaki ni boong akai? I iangoia bwa a aki rangi ni bubuaka aaro ni kakibotu ke takaakaro aika tiritiri aika bwainaki ngkai? Ke I karawawataki ni mwakuri aika bubuaka, n aron Rota?’

19. Baikara kakabwaia ake a na reke nakoira ngkana ti kimwareirei n aroaron te Atua ae eti?

¹⁹ Ni boong aika karuanikai ao ni kakamaaku aikai, te kimwareirei n aroaron Iehova ae eti, e kona ni karekea nakoira te mweeraoi, ao ni kamanoira naba. Ni kaineti ma te titiraki ae kangai: “Iawe, antai ae e na maeka i an umam i aon am maunga ae e tabu?” ao e kaekai Tawita ni kangai: “Te aomata ae e raoiroi arona, ae e kakaraoa ae e eti.” (Taian Areru 15:1, 2, BK) Ti boni kona n teimatoa n iraorao ma te Atua ao ni karekea akoara ma kabwaiara mairouna, ngkana ti ukera te eti mairouna ma ni kimwareirei iai. N te aro anne e na kakukurei maiura, e na rau nanora, ao ti na ataia bwa ti boni karaoa ae riai. “Ane e keiaki ni baina te eti ma te akoi ao e na maiu, ao e na akoaki ma ni karineaki,” e taekina anne ana Taeka te Atua. (Taeka N Rabakau 21:21, BK) Irarikin anne, e na reke te itoman ae kakukurei i marenara ma aomata nako, ngkana ti kabanea korakorara ni karaoa ae riai ao ae raoiroi, ao e na nakoraoi naba maiura n te itera n rabwata ao n taamnei. E taekina ae kangai te tia areru: “A kabaia akana a kawakina te tua aika a eti aroia n tai nako.”​—Taian Areru 106:3, BK.

[Kabwarabwara ae nano]

Ko Kona ni Kabwarabwaraa?

• Tera ae nanonaki n te eti?

• Tera irekereken kamaiuakira ma aroaron te Atua ae eti?

• A kanga aomata n taekinaki bwa a eti aroia i matan te Atua?

• Ti na kanga ni kimwareirei n aroaron Iehova ae eti?

[Taamnei n iteraniba 11]

E kaotiota tangiran ana tua te Atua ae nako mai nanona te Uea ae Tawita

[Taamnei n iteraniba 12]

A taekinaki Noa, Aberaam, Tekaria, Nei Eritabeta, ao Korenerio, bwa a eti aroia iroun te Atua. Ko ataia bwa bukin tera?