Karikirakea Te Ongeaba Bwa E A Kaan Roko Te Toki

‘Bwain Tiro te iraki nanona irouia botanaomata.’​—KARIKANI BWAAI 49:10.

1. (a) Tera ae nanonaki naba n te ongeaba iroun Iehova, ngkoa? (b) Tera te taetae ni burabeti ae kaineti ma te ongeaba are e taekinna Iakoba?

TE ONGEABA iroun Iehova e bae n nanonaki naba iai te ongeaba irouia taan tei ibukina. Taan tei aikai ngkoa bon anera, baatua, taani moti, ibonga, burabeti, ao ueea. E aranaki aia kaintokanuea uean Iteraera bwa ana kaintokanuea Iehova. (1 Rongorongo 29:23) Ma e ngae n anne, e rangi ni kananokawaki bwa mwaitiia taan tautaeka i aon Iteraera a bon aki ongeaba iroun te Atua, ao ibukin anne, a karokoi kangaanga nakoia ma ake a ongo ni bwanaia. Ma, Iehova, e bon aki kitania taan taromauria ke ni kakeaa te kaantaninga ibukia, bwa e karaui nanoia n ana berita ae e na kateirakea te Uea ae raoiroi, are a na kukurei n ongeaba irouna aomata aika raoiroi. (Itaia 9:6, 7) E taetae ni burabeti te baatua are Iakoba ngke e nangi mate, ibukin te tia tautaeka aei ae e na roko rimwi riki, ni kangai: “E na aki nako te kainuea mairoun Iuta, ao okon te tia tautaeka mai marenani waena, ni karokoa Tiro; ao bwaina te iraki nanona irouia botanaomata.”​—Karikani Bwaai 49:10.

2. Tera nanon “Tiro,” ao antai kaain ueana?

² “Tiro,” bon te taetae n Ebera ae nanonaki iai, “Teuare Ana Bwai.” Eng, e na anganaki te tautaeka Tiro, n aron ae e kaikonakaki n te kainuea, ao te mwaaka ni kairiri, ae kaikonakaki n ana oko te tia tautaeka. Irarikin anne, e na kaainaki ueana tiaki tii irouia natin Iakoba, ma bon irouia naba “botanaomata” ni kabane. E boraoi aei ma are e beritanna Iehova nakon Aberaam ae kangai: “E na bain aia mataroa ana kairiribai am kariki; ao a na bane botanaomatan aonaba ni kabaia iroun am kariki.” (Karikani Bwaai 22:17, 18) E kamatoaa kinaakin te “kariki” aei Iehova n 29 C.E., ngke e kabira Iesu are te I-Natareta n te taamnei ae raoiroi.​—Ruka 3:21-​23, 34; I-Karatia 3:16.

Ana Moan Tautaeka Iesu

3. Tera te tautaeka are e anganaki Iesu ngke e rierake nako karawa?

³ E aki moana ueana i aoia kaain te aonnaba ni kabane Iesu, n te tai are e rierake iai nako karawa. (Taian Areru 110:1) Ma e ngae n anne, e bon anganaki “ueana” ma kaaina aika a ongeaba irouna. E katereterea taekan te tautaeka n uea anne te abotoro Bauro ngke e kangai: “E a tia ni kamaiuira [te Atua] mani mwakan te ro, ao E uotira [Kristian aika kabiraki n te taamnei] nako nanon uean Natina are tangiraki.” (I-Korote 1:13) E moanaki te kakamaiu aei ni Bentekota 33 C.E. ngke e kabwaroaki te taamnei ae raoiroi i aoia taan rimwin Iesu aika kakaonimaki.​—Mwakuri 2:1-4; 1 Betero 2:9.

4. N aaro ra, ake a kaotiota iai te ongeaba taan rimwin Iesu, ao tera araia are e angania Iesu?

⁴ A ongeaba ni moana ikoikotakiia aomata ake a na riki bwa raao n “ababa” n te tautaeka n Uea i karawa, taan rimwin Kristo ake a kabiraki, kioina ngke “taan raoi . . . i bukini Kristo” ngaiia. (I-Ebeto 2:19, BK; 2 I-Korinto 5:20; Mwakuri 1:8) Irarikin anne, a riai aomata aikai n teimatoa ni “botaki n te nano ae ti teuana ao n te iango ae ti teuana,” bwa a aonga ni kukukurei n akoakiia iroun aia Uea ae Iesu Kristo. (1 I-Korinto 1:10, BK) E riki te koraki aei bwa te “toro ae kakaonimaki ae wanawana,” ke te touati ae kakaonimaki.​—Mataio 24:45; Ruka 12:42.

Kakabwaiaki Ibukin te Ongeaba Iroun Ana “Touati” te Atua

5. Tera aron Iehova n reireinia ana aomata n taai ake rimoa?

⁵ E a kaman tia ni katauraoia taan angareirei ibukia ana aomata Iehova. N aron anne, imwin okia I-Iutaia mai Baburon, Etira ma tabeman riki aika rabakau, a aki tii wareka ana Tua te Atua nakoia aomata, ma a “kaeta nanona,” ma ni ‘kabwarabwaraa bwa a aonga n ota’ aomata n ana Taeka te Atua.​—Neemia 8:8.

6, 7. E kanga te toro ae kakaonimaki n tia ni kakatauraoi amwarake n taamnei n taai aika riai rinanon te Rabwata n Tautaeka, ao bukin tera ngkai e riai ni bwainaki te aantaeka nakoia?

⁶ Ngke e a riki te kauntaeka i aon te korotobibi n te ririki 49 C.E. n te moan tienture, kaain te rabwata n tautaeka ibukin te toro ae kakaonimaki, a tatataroakina taekana, ao a karaoa te moti ae boraoi ma ana reirei te Baibara. Ngke a katanoatai aia moti rinanon taian reta, a bane n ongeaba n te kaetieti ekaretia nako, ao e korakora kakabwaiaia iroun te Atua iai. (Mwakuri 15:6-​15, 22-​29; 16:4, 5) N aron naba anne, ni boong aikai, e a tia te toro ae kakaonimaki ni kamataatai ao ni kabwarabwarai raoi bwaai tabeua aika rangi ni kakawaki, rinanon te Rabwata n Tautaeka, n aroia Kristian n aki irekereke ma waaki n tautaeka, tabun te raraa, ao kabonganan bwaai ni kamanging ma te baake. (Itaia 2:4; Mwakuri 21:25; 2 I-Korinto 7:1) E kakabwaiaia ana aomata Iehova ake a ongeaba nakon ana Taeka ao nakon te toro ae kakaonimaki naba.

⁷ Ngkana a aantaeka iroun te toro ae kakaonimaki ana aomata te Atua, a bon kaotia iai bwa a ongeaba iroun te Toka ae Iesu Kristo. E kakawaki riki te ongeaba aei n taai aikai, kioina ngkai e a kabatiaaki mwaakan Iesu, n aron are e taetae ni burabetinna Iakoba ngke e nangi mate.

E Riki Tiro bwa te tia Tautaekana te Aonnaba ae Riai

8. E kanga ni kabatiaaki riki mwaakan Kristo, ao e a riki anne n te ririki raa?

⁸ E a kaman taetae ni burabeti Iakoba ibukin Tiro bwa e na “iraki nanona irouia botanaomata.” E teretere iai, bwa e na raka nako riki ana tautaeka Kristo, ao tiaki tii nakon te Iteraera n taamnei. Antai aika a na kaainna? E anganira te kaeka Te Kaotioti 11:15 ni kangai: “E riki te uea ae aonaba ba uean ara Uea ao uean ana Kristo; ao ane E na uea n aki totoki.” E taekinaki n te Baibara bwa e reke iroun Iesu te mwaaka anne, n tokin taai aika burabetinaki aika “itiua te tai,” aika “aia bong Tientaire,” n 1914.a (Taniera 4:16, 17; Ruka 21:24) N te ririki anne, e moanaki ‘menan’ Kristo ibuakoia aomata bwa te Uea ae te Mesia ae aki noraki, ao e a roko ana tai n “tauu taeka i buakoia [ana] kairiribai.”​—Mataio 24:3; Taian Areru 110:2.

9. Tera are e karaoia Iesu ngke e a anganaki ana Tautaeka n Uea, ao tera aron rotakia aomata iai, ao riki, taan rimwina?

⁹ Te moanibwai are e karaoia Iesu imwin anganakina te mwaaka n uea, boni karenakoan te aomata are ngaia boton te aki-ongeaba ae Tatan, “nako aon te aba” n ikotaki naba ma ana taimonio. Man te tai arei ni karokoa ngkai, taamnei aika bubuaka aikai a kariki kangaanga aika tuai n noraki rimoa nakoia aomata, ao a karikirakea irouia aomata iangoan te nano n ongeaba nakon Iehova bwa te bwai ae rangi ni kangaanga karaoana. (Te Kaotioti 12:7-​12; 2 Timoteo 3:1-5) Ni koauana, e moani matania ana kabiraki Iehova Tatan, “ake a kakawakin ana tua te Atua, ma n taua kaotiotan Iesu,” ma raoia ake “tiibu tabemang.”​—Te Kaotioti 12:17; Ioane 10:16.

10. Kakoroan bukin taetae ni burabeti raa man te Baibara, ake a kaotia bwa e aki kona n tokanikai Tatan n ana buaka ma Kristian ni koaua?

¹⁰ E aki kona ni koro bukin ana kaantaninga Tatan, ibukina bwa ngkai ai bon “ana bong te Uea,” ao bon akea te bwai ae e kona n totokoa Iesu n ‘otinako n tokanikai.’ (Te Kaotioti 1:10; 6:2) N aron anne, e na katiaa raoi kabaneani kanikinaeaia kaain te Iteraera n taamnei aika 144,000 mwaitiia. E na kamanoia naba “te koraki ae uanao, ae e aki kona temanna ni warekia, mai buakoia botanaomata ni kabaneia, ma baronga ma natanaomata ma taian taetae ni bane.” (Te Kaotioti 7:1-4, 9, 14-​16) A kaokoro aroia aomata aikai ma raoia ake a kabiraki, bwa a na bon riki bwa ana aomata Iesu aika ongeaba aika mena i aon te aba. (Taniera 7:13, 14) Ikoikotakia aomata aikai, e kakoauaa bwa e a tia Tiro n “tautaeka ngkai i aonaba.”​—Te Kaotioti 11:15, BK.

Boni Ngkai te Tai n “Ira Nanon te Euangkerio”

11, 12. (a) Antai aika a na kamaiuaki n tokin te waaki ae ngkai? (b) Baikara aroaro aika a riiriki irouia aomata ake a nanona “nanon aon te aba”?

¹¹ A riai, aomata ni kabane ake a tangira te maiu n aki toki n reireiniia te ongeaba, bwa e kateretereaki raoi n te Baibara, ae aomata “akana a aki ata te Atua, ao a aki ira nanon te Euangkerio ae taekan ara Uea ae Iesu,” a na bon aki kamaiuaki n ana bong te Atua ni karekekai. (2 I-Tetaronike 1:8, BK) Ma ibukin korakoran te buakaka ao te nano ni kani karitei nakon ana tua ma ana kaetieti te Baibara, e kangaanga te ongeaba nakon te rongorongo ae raoiroi.

¹² E kabwarabwaraki n te Baibara te nano ni karitei nakon te Atua aei, bwa “nanon aon te aba.” (1 I-Korinto 2:12) E kabwarabwaraa aron rotakia aomata iai te abotoro Bauro, ngke e korea ana reta nakoia Kristian ake n te moan tienture i Ebeto ni kangai: “Kam nakonako iai ngkoa n ai aron aon te aba aei, n ai aron aia uea ake a korakora ake n te ang, are te tamnei are mamakuri ngkai i nanoia natin te aki-ongeaba. Ake ti bane ni kaoti arora naba i buakoia ngkoa n aia kaibabaru rabatara, n iri nanon aia taeka rabatara ma nanora, ao bon aomata ngaira aika a nangi reke kaira ba bon arora ni bungiaki, n ai aroia aomata ni kabaneia.”​—I-Ebeto 2:2, 3.

13. A na kanga Kristian n totokoa te nano n aon te aba, ao baikara kakabwaia aika a na reke imwin karaoan anne?

¹³ E kakukurei bwa a bon aki teimatoa ni kaaunganaki n te nano n aki-ongeaba Kristian ake i Ebeto. Ma, a riki bwa natin te Atua aika ongeaba ma n aantaeka nakon taamneina, ao a karekei uaan mwakuri aikai aika mwaiti. (I-Karatia 5:22, 23) N aron naba anne, ni boong aikai, taamnein te Atua are te kabanea ni korakora i aon te iuniweeti, e bon tabe ni buokiia aomata aika mirion ma mirion mwaitiia bwa a na ongeaba iroun Iehova, n te aro are rimwi riki, a na kona n namakina te ‘kakorakoraki nakon ataakin raoi te kaantaninga ni karokoa te toki.’​—​—Ebera 6:11; Tekaria 4:—6.

14. E kanga Iesu ni kaongoia Kristian ni kabane aika maiu i nanoni boong aika kaitira, taekan bwaai tabeua ake a na kataa ongeabaia?

¹⁴ Ururingnga naba are e korakora aron boutokakira iroun Tiro n ikotaki naba ma Tamana. A na bon aki kona ni kariaia ara kairiribai temanna ae te taimonio ke te aomata bwa e na kaririira n te aro ae ti na aki kona n teimatoa iai. (1 I-Korinto 10:13) Ao ibukin buokara n ara buaka n taamnei ma nanon aon te aba, e a tia Iesu ni kabwarabwarai aron kangaanga tabeua ake ti na kaaitara ma ngaai i nanoni boong aika kaitira aikai. E karaoa aei rinanon reeta aika itua ake e angan te abotoro Ioane rinanon te miitara. (Te Kaotioti 1:10, 11) E boni koaua bwa iai reirei i nanoia aika rangi ni kakawaki ibukia Kristian ake ngkoa, ma a kaineti riki nakon “ana bong te Uea” are moanaki man 1914. Ai rokoraoi ra ngkanne, ae ngaia ti na riai ni mutiakin rongorongo aikai!b

Kararoaa te Aki-bwerengaki, te Wene ni Bure, te Mataai ni Kanibwaibwai

15. Bukin tera ngkai ti riai n tararuaira n aron te kangaanga are e rotiia kaain te ekaretia are i Ebeto, ao ti na kanga ni kona ni karaoa anne? (2 Betero 1:5-​8)

¹⁵ E korea ana moan reta Iesu nakon te ekaretia i Ebeto. Imwin kamoamoan te ekaretia anne ibukin nanomwaakaia, e taku Iesu: “Ma bon iai au bwai ni boaiko iai, ngkai ko kitana tangirau are ko moa n tangirai iai.” (Te Kaotioti 2:1-4) Ni boong aikai, iai naba tabeman Kristian aika a a tia n ingainga nanoia rimoa, ao ngkai e a bua tangiran Atuaia are e a tia ngkoa n reke irouia. Ngkana e bua tangiran te Atua, ao ngkanne e kona ni kamamaaraa ana iraorao te aomata anne ma Atuana, ao e riai ni waekoa ni kaetaki te aro aei. E na kanga ni kona ni manga kakorakoraki riki te aeka n tangira anne? Boni man te katoa tai n reirei n te Baibara, irirakin bobotaki, te tatataro, ao iaiangoan raoi nanon bwaai ake ti reireiaki iai. (1 Ioane 5:3) E koaua bwa e kainnanoaki te “tataningamarau ni kabanea,” ma e rangi ni manena karaoan aei. (2 Betero 1:5-8) Ngkana ko tuoa raoi nanom ao ni kunea bwa e a moanna ni kekerikaki am tangira, ko riai ni waekoa ni kaetia ngkai naba, ao toua mwin ana kaungaunga Iesu ae kangai: “Uringa te aro are ko bwaka mai iai, ao ko na raira nanom, ao karaoi makuri ake moani makuri.”​—Te Kaotioti 2:5.

16. Baikara kariri aika rangi ni karuanikai ni kaineti ma bwaai n taamnei aika riiriki i Berekamo ao i Tuateira, ao bukin tera bwa a boni kaineti raoi nakoira ni boong aikai, ana taeka Iesu nakoia?

¹⁶ A kamoamoaki Kristian ake i Berekamo ao i Tuateira ibukin aia kakaonimaki, nanomwaakaia, ao ingaingan nanoia. (Te Kaotioti 2:12, 13, 18, 19) Ma e ngae n anne, bon iai naba aika a anaaki nanoia irouia aomata ake a toro irouia taamnei aika bubuaka aika Baraam ao Ietebera, n aron karaoan te wene ni bure ao taromaurian Baara, ake a riki bwa bwaai ni kariri aika bubuaka i aon Iteraera ngkoa. (Warekaia Iteraera 31:16; 1 Uea 16:30, 31; Te Kaotioti 2:14, 16, 20-​23) Ma tera aron ara tai aei ae “ana bong te Uea”? A nonoraki iai mwakuri aika bubuaka aika titeboo ma ake a nonoraki n taai akekei? Eng, te wene ni bure, bon ngaia bukin kabaneaia angiia aomata man ana botaki te Atua. Ai kakawaki ra ngkanne, ae ti riai n rarawa ni bobotaki ma aomata aika kaain te ekaretia ao aika tiaki, ake a kaakaraoi aroaro ma kariri aika bubuaka! (1 I-Korinto 5:9-​11; 15:33) Aomata ake a kan ongeaba iroun Tiro, a na rarawa naba nakon aaro ni kakibotu aika aki raoiroi, ao n ikotaki naba ma warekan ke matakuakinan te bwaitingako i aon te Internet ke ni booki tabeua.​—Amota 5:15; Mataio 5:28, 29.

17. Tera aron aia iango kaain Tareteiti ao Raorikeia, ngkana e kabotauaki ma ana iango Iesu ni kaineti ma aron marurungiia i aon bwaai n taamnei?

¹⁷ A karako mwaitiia kaain te ekaretia are i Tareteiti ake a kamoamoaki taekaia. Iai ‘taekaia’ bwa a maiu, ma e rangi ni korakora irouia te aki-bwerengaki ni bwaai n taamnei, n te aro are e a taekinia Iesu bwa a “mate.” A kabwara bae n ongeaba n te rongorongo ae raoiroi. Ai buakaka ra te aro aei! (Te Kaotioti 3:1-3) Titeboo aron aei ma are e riki naba n te ekaretia are i Raorikeia. A kamoamoaa kaubwaia ni kangai “I kaubwai.” Ma iroun Kristo, a boni ‘kananoanga, ao a aki kaubwai, ao a mataki, ao akea karabaia.’​—Te Kaotioti 3:14-​17.

18. E na kanga te aomata n totokoa kerikakina i matan te Atua ni kaineti ma ungan nanora nakon bwaai n taamnei?

¹⁸ Ni boong aikai, Kristian tabeman aika kakaonimaki ngkoa a a manga aki-ongeaba ngkai. Tao a a tia ni kariaia nanon aon te aba bwa e na kamaunaa te nano n umaki mai nanoia. Ibukin anne a kerikaki ungan nanoia i aon bwaai n taamnei ni kaineti ma te reirei n te Baibara, te tataro, kaean bobotaki ni Kristian, ao te mwakuri ni minita. (2 Betero 3:3, 4, 11, 12) Ai kakawaki ra ae aomata aikai a na bon ongeaba iroun Kristo, ma ni karekei kaubwaiia n taamnei ngkana a “kabooa te koora [mairouna] ae kaburoaki n te ai ni kaitiakaki”! (Te Kaotioti 3:18) E irekereke te kaubwai ni koaua ma ‘kabatiakin mwakuri aika riai, te tituaraoi n angabwai, ao barekan tibwakin aia bwai ma raoia.’ Ngkana ti karekei kaubwaira n taamnei aikai, ao ti ‘kaikoa iai aara ae raoiroi ibukin te tai ae e na roko, bwa ti aonga ni karekea iai te maiu ni koaua.’​—1 Timoteo 6:17-​19.

Kamoamoaki Ibukin Aia Ongeaba

19. Tera ana taeka Iesu are e kamoamoaia ao ni kaungaia iai Kristian ake i Temurena ao i Biraterebia?

¹⁹ A riki bwa banna ni katoto ibukin te ongeaba ekaretia ake i Temurena ao Biraterebia kioina ngke bon akea boaakiia n ana reta Iesu nakoia. E taku nakoia aomata ake i Temurena: “I ata rawawatam ma aki-kaubwaim (ma ko boni kaubwai naba).” (Te Kaotioti 2:9) Ai kaokoro ra ma kaain Raorikeia, aika a kamoamoaia ni kaubwain te aonnaba, ma bon akea aia bwai! Te koaua, bwa e aki kukurei te Riaboro n nora temanna bwa e na kaotiota te kakaonimaki ao te ongeaba nakon Kristo. Mangaia are e reireinia Iesu ni kangai: “Tai makui baika ko nangi maraki iai: noria, e nang kakia tabemang mai buakomi te riaboro i nanon te auti ni kaikain, ba kam aonga ni kataki iai; ao tengaun ami bong n rawawata iai. Ko na kakaonimaki ni karokoa matem, ao N na anganiko te bau are te maiu.” (Te Kaotioti 2:10) E kamoamoaia aomata ake i Biraterebia Iesu n aron naba anne ni kangai: “Ko taua au taeka [ke ko ongeaba i rou], ao ko aki kaakea arau. I a waetata n roko: ko na taua ane i roum, ba e na aki uota nako am baunuea temanna.”​—Te Kaotioti 3:8, 11.

20. A kanga aomata aika mirion ma mirion mwaitiia ni boong aikai, ni kawakina ana taeka Iesu n aki ongeia bwa tera ae na karaoaki nakoia?

²⁰ A a tia ni kawakina ana taeka Iesu te nikira ae kakaonimaki ao raoraoia ake tiibu tabemwaang aika mirion ma mirion mwaitiia ngkai, rinanon karaoan te mwakuri ni minita ma te ingaingannano, ao n teimatoa naba ni kakaonimaki n “ana bong te Uea” are moanaki n te ririki 1914. N aroia tariia ake n te moan tienture, a a tia naba tabeman n rinanon te rawawata ibukin aia ongeaba nakon Kristo, ao a kainaki i nanon karabuti ao kaembwa ike a a bwainikirinaki iai. Tabeman, a a bon tia naba ni kawakina ana taeka Iesu n te aro are a kateimatoaa ‘raoiroin mataia,’ e ngae ngke a otabwaniniaki n te kaubwai ao te mataai ni kanibwaibwai. (Mataio 6:22, 23) Eng, n taabo ni kabane ao n aaro nako, a bon teimatoa naba ni kakukureia nanon Iehova Kristian ni koaua rinanon aia ongeaba.​—Taeka N Rabakau 27:11.

21. (a) Tera taben te toro ae kakaonimaki i aoni bwaai n taamnei are e na teimatoa ni kakoroa bukina? (b) Ti na kanga ni kaotia bwa ti boni kan ongeaba ma nanora ni koaua nakon Tiro?

²¹ Ngkai ti a uakaan ma rokon te rawawata ae korakora, e bon tiku naba ngkai te “te toro ae kakaonimaki ae wanawana” ma te raunnano n aki kani bita ana babaire n arona n ongeaba iroun te Toka, ae Kristo. A kakatauraoa naba te amwarake n taamnei n taina ae riai ibukia ana aomata te Atua. Mangaia are ti bia teimatoa ni kaotiota ara kakaitau ibukin ana botaki Iehova ao bwaai ake e katauraoi nakoira. N te aro aei, ti kaotiota iai arora n aantaeka nakon Tiro are e na anga te kaniwanga nakoia aomata aika ongeaba, are bon te maiu n aki toki.​—Mataio 24:45-​47; 25:40; Ioane 5:22-​24.

[Kabwarabwara ae nano]

Ko Uringnga?

• Tera ana mwakuri Iesu are e na karaoia n aron are e a kaman taetae ni burabetinna Iakoba ngke e nangi mate?

• Ti na kanga ni kaotia ae ti kakoauaa Iesu bwa boni ngaia Tiro, ao tera te nano ae ti riai n rarawa nako iai?

• Tera te reirei ae kaineti raoi ma ara bong aikai ae mena i nanon reeta ake a koreaki nakon ekaretia ake itua n Te Kaotioti?

• N aaro ra aika ti na kona iai ni katotongia kaain ekaretia ake i Temurena ao Biraterebia rimoa?

[Taamnei n iteraniba 17]

E buokiira n ongeaba, karikirakean te iraorao ae korakora ma Iehova