Titiraki Mairouia Taani Wareware

A butimwaea karinan mwakorokoro-n-raraa aika uarereke i nanoia Ana tia Kakoaua Iehova?

Te kaeka aei e a manga boretiaki man te kaongora are n Te Taua-n-Tantani n te taetae n Ingiriti ae bwain Tun 15 2000.

Kaekan te titiraki aei bwa Ana tia Kakoaua Iehova a aki butimwaea karinan te raraa i nanoia. Ti kakoauaa raoi bwa e aki kona ni kaetaki ana tua te Atua, bwa e aonga ni boraoi ma aia iango aomata aika a aki toki ni bibitaki. Ma e ngae n anne, bon iai titiraki aika boou aika wai ibukina bwa e a kona ngkai te raraa ni manga tibwauaaki nakon mwakoro-n-raraa aika aua, ao mwakoro aikai a a kona ni manga kaokoroaki riki nakon mwakorokoro-n-raraa. Ngkana e baireia te Kristian bwa e na butimwaei karinakin bwaai aikai ke e na aki, ao a bati bwaai ake e riai n iangoi irarikin kakabwaia ke kangaanga aika kona n reke nakon rabwatana mai iai. E riai n tabeakina riki ae taekinaki n te Baibara, ao aron rotakin ana iraorao iai ma te Atua ae Moan te Mwaaka.

A mataata bwaai aika kakawaki aika riai n iangoaki. Ibukin buokan karekean otara iai, ao iangoi rongorongo tabeua man te Baibara, n rongorongon rimoa, ao mairouia taokita.

E tuanga ara bakatibu ae Noa Iehova ae te Atua, bwa te raraa bon te bwai ae okoro. (Karikani Bwaai 9:​3, 4) Imwina riki, e a kaotiotaki aron tabun te raraa n ana tua te Atua nakon Iteraera ae kangai: “Ao te aomata ae kaain ana utu Iteraera, ke ae mai buakoia iruwa, . . . ae kana te raraa teuana ke teuana; N na kaeta matau ni kan eka nako te aomata ane kana te raraa anne.” N tarariaoan ana tua te Atua, e kona iai te I-Iteraera ni kabuakaka aroia ake tabeman, mangaia are e reitia ni kangai te Atua: “N na tewea nako mai buakon ana koraki.” (Nakoaia Ibonga 17:10) Imwina riki n te boowi i Ierutarem irouia abotoro ma unimwaane, a taekina iai ae a riai n ‘rawa nakon te raraa.’ Titeboo kakawakin anne ma kakawakin kararoaan te wene ni bure ao taromaurian bouannanti.​—Mwakuri 15:28, 29.

Tera ae nanonaki n te taeka ae “rawa” irouia Kristian rimoa? A aki kana te raraa Kristian, ngkana e boou ke e a bwanin; a aki kana naba irikon te man are e aki kanakoaki raraana. A aki kang amwarake ake a renganaki ma te raraa, n aron tiaotiti tabeua. Karinan te raraa i nanoia n itera aikai e urua ana tua te Atua.​—1 Tamuera 14:32, 33.

Angiia aomata rimoa a aki raraoma ngkana a kana te raraa, n aron are noraki n ana koroboki Tertullian (n te kauoua ao te katenua n tienture C.E.). Ngke e kaekai bukibuki aika kewe aika taku bwa aongkoa Kristian a kana te raraa, e taekinna Tertullian bwa iai baronga tabeua aika a kamatoaa aia boraraoi n nimakin te raraa. E taekinna naba bwa “ngkana e karaoaki te kamataku [tabeman] ake a mwangainrang ni kani moi, a nim raraaia taani kakeru ae katutuaki . . . bwa aongkoa te bwainnaoraki ibukin te katikitiki.”

A bure waaki aikai irouia Kristian (e ngae ngke kaain Rom tabeman a karaoia ibukin marurungia): “Ti bon aki naba kana raraaia maan,” e korea naba anne Tertullian. Kaain Rom a kabongana te amwarake ae renganaki n te raraa bwa kataan te aomata bwa te Kristian ni koaua ke tiaki. E reitia ni kangai Tertullian: “I kan ota iroumi, bwa kam aera ngkai kam kakoauaa bwa a na tabunimatea kanakin raraaia maan [Kristian], ma kam taku bwa a kona ni mataaiakina raraaia aomata?”

A karako mwaitiia aomata ni boong aikai aika a iangoa taekan ana tua te Atua ae Moan te Mwaaka, ngkana e a tuangia te taokita bwa a na karinraraa. E ngae ngkai a tangiria ni kateimatoaa maiuia Ana tia Kakoaua Iehova, ma a tangiria naba n ongeaba n ana tua Iehova i aon te raraa. Tera ae nanonaki iai ni kaineti ma waaki ni kuakua aika bwainaki ngkai?

E a moanna ni kakabonganaki karinan te raraa irouia aomata imwin te Kauoua ni Buaka are Kabutaa Aonnaba, ma a taraa aei Ana tia Kakoaua Iehova bwa e kaitaraa ana tua te Atua. Bon anne naba ara koaua ni karokoa ngkai. Ma e a tia ni bitaki aia waaki taani kuakua ni kaineti ma karaoan bwainnaoraki. Ni boong aikai, angiin te raraa ae karinaki bon tiaki te raraa-ae-bwanin, ma bon teuana mai buakon mwakoro-n-raraa aikai: (1) taian red cell; (2) taian white cell; (3) taian platelet; (4) te plasma (serum), ae ranin te raraa. Ni kaineti ma ae kainnanoaki iroun te aoraki, a kona n tua taokita karinan teuana mai buakon baikai; taian red cell, white cell, platelet, ke te plasma. Kabonganan mwakoro-n-raraa aikai e nanonaki iai bwa te raraa-ae-bwanin e kona n tibwauaaki nakoia aomata aika mwaiti riki nakon ae tii temanna. N aia iango Ana tia Kakoaua Iehova, a taku bwa butimwaean karinan te raraa-ae-bwanin ke mwakoro-n-raraa aikai e urua ana tua te Atua. E kakawaki ataakin ae irakin te kairiri man te Baibara aei e a tia ni kamanoia man kangaanga aika mwaiti, n aron te aoraki ae te baboboo ao te AIDS, aika kona n ewewe n te raraa.

Ma kioina ngkai te raraa e kona ni manga tibwatibwaaki riki nakon mwakorokoro aika uarereke, ao iai titiraki tabeua aika tabekaki ni kaineti ma mwakorokoro-n-raraa aika anaaki man mwakoro-n-raraa. A kanga ni kabonganaki mwakorokoro-n-raraa aikai, ao tera ae riai n iangoaki iroun te Kristian ngkana e baireia bwa e na kabonganai ke e na aki?

E rangi ni kangaanga iangoan kanoan te raraa. Te plasma​—are kanoana, 90 te katebubua te ran, e uouotii naba taian hormone, inorganic salt, enzyme, ao nutrient, n ikotaki naba ma taian mineral ao te tioka. Iai naba n te plasma taian protein n aron te albumin, bwaai aika kabwanina te raraa, ao bwaai aika totokoi maninnaoraki. Taani mwakuri a kaokoroi ma ni kabonganai kanoan te plasma aika mwaiti. N aron anne, te bwai are kabwanina te raraa ae arana te clotting factor VIII e kabonganaki irouia aomata aika iai aorakia ae te hemophilia, aika a kai nako raraaia. Ke ngkana iai temanna ae ituaki ni maninnaoraki tabeua, a kona n tua taokita bwa a na itinaki n te gamma globulin, ae anaaki man aia plasma aomata ake a a tia n ituaki n te aoraki anne ma a a manga marurung. Iai riki plasma protein tabeua ake a kabonganaki irouia taokita, ma katoto aika taekinaki i eta, a tii kaotia bwa a kanga ni manga kaokoroaki riki mwakoro-n-raraa (n aron te plasma), nakon mwakorokoro-n-raraa aika mwaiti.a

A kona n anaaki mwakorokoro-n-raraa aika mwaiti man te plasma ao man mwakoro-n-raraa ake tabeua (n aron taian red cell, white cell, ao platelet). N aron anne, a kona n anaaki taian interferon ao interleukin aika kabonganaki ibukin totokoan taian infection ao kaentia tabeua. Te bwainnaoraki ae kamaoa ikoakin te rabwata e kona n anaaki man taian platelet. Iai riki bwainnaoraki tabeua aika a karaoaki man mwakoro-n-raraa tabeua. Bwainnaoraki aikai bon tiaki karinan mwakoro-n-raraa n rabwatan te aomata; ma n angiin te tai a anaaki man mwakorokoro-n-raraa. A riai Kristian ni butimwaei mwakorokoro-n-raraa bwa bwainnaorakiaia ke a aki? Ti aki kona ni kaeka anne. E aki karaua ni kamataatai bwaai aikai te Baibara, mangaia are a riai Kristian ni kabongana oin mataniwin nanoia ni motika nanoia iai i matan te Atua.

Tao tabeman a na rawa nakon bwaai ni kabane aika anaaki man te raraa (n ikotaki naba ma mwakorokoro-n-raraa aika katauraoaki ibukin totokoan maninnaoraki tabeua). Bon anne otaia i aon ana tua te Atua ae a na ‘rawa nakon te raraa.’ A taku bwa n ana tua te Atua nakon Iteraera, e tua bwa te raraa ae kanakoaki man te man, e na ‘kabwaroaki i aon tano.’ (Te Tua-Kaua 12:22-​24) Bukin tera bwa e kakawaki iangoan te reirei anne? Bwa ngkana a katauraoaki taian gamma globulin ao bwainnaoraki aika kabwanina te raraa ma bwaai riki tabeua, ao e riai moa ni karekeaki te raraa ma n tibwauaaki nakon mwakorokorona nako. Ngaia are Kristian tabeman a rawa nakon bwaai aikai, n aron naba are a rawa nakon karinan te raraa-ae-bwanin ao mwakoro-n-raraa aika aua. A riai ni kariaiakaki ni waakina ae boraoi ma mataniwin nanoia.

E kona ni kaokoro aia babaire Kristian tabeman. A rawa naba ni karina te raraa-ae-bwanin, taian red cell, white cell, platelet, ao te plasma. Ma e ngae n anne, a kona ni kariaia te taokita bwa e na angania te mwakorokoro-n-raraa ae anaaki man te mwakoro-n-raraa teuana. E kona ni kaokoro aia iango iai aomata nako. Tao te Kristian temanna e na butimwaea itinakina n te gamma globulin, ma e kona n rawa nakon te iti ae kanoana e anaaki man taian red cell ke white cell. Ma e ngae n anne, tera ae kairiia Kristian tabeman bwa a na butimwaei mwakorokoro-n-raraa tabeua?

“Titiraki Mairouia Taani Wareware” n Te Taua-n-Tantani n te taetae n Ingiriti ae bwain Tun 1 1990, e taekinaki iai bwa (mwakorokoro-n-raraa n aron) te plasma protein, a ewe man raraan te aine ae bikoukou nakon raraan natina ae mena i nanon birotona. N te aro anne, a buti taian immunoglobulin mairoun te tina nakon natina, ao te tei e kamanoaki iai man te aoraki. Irarikin anne, iai bitaki tabeua aika riki nakon mwakoron taian red cell aika uouota te ea ae te oxygen ake a mena n raraan te tei ae tuai ni bungiaki. Tabeua, a riki bwa te bilirubin, are rinanon ana beti te tina, ni karokoa otinakona man rabwatana. Kristian tabeman a kona n iangoia bwa kioina ngkai mwakorokoro-n-raraa a buti man rabwatan te tei ae tuai ni bungiaki nakon tinana, nanona bwa a kona ngaiia ni butimwaea te mwakorokoro-n-raraa ae anaaki man te plasma ke taian cell n te raraa.

E nanonaki ngkanne bwa akea bonganan iaiangoana kioina ngkai a kariaiakaki iango ao koaua aika kaokoro ni kaineti ma aei? Tiaki ngaia anne bwa e bon rangi ni kakawaki. Ma e riai ni mataata naba ae na iangoaki. Reirei akana i eta a kaotia bwa Ana tia Kakoaua Iehova a rawa ni karina te raraa-ae-bwanin ao mwakorona aika aua. Te Baibara e taekinna bwa Kristian a riai n ‘rawa nakon bwaai aika kareanaki nakoia bouannanti, man te raraa, ao man te wene ni bure.’ (Mwakuri 15:29) Ma ni kaineti ma mwakorokoro-n-raraa, Kristian ni kabane a riai n tataro ma ni kabongana oin mataniwin nanoia ni karaoa aia babaire.

A mwaiti aomata aika a tauraoi ni butimwaei bwainnaoraki ni kabane ake a taku bwa a na buokaki iai, n ikotaki naba ma bwainnaoraki aika a ataaki bwa a karuanikai, n aron te raraa. Te Kristian ni koaua e aki tii iangoi itera n rabwata aikai ma e na karababaa nako riki ana iango. A kukurei Ana tia kakoaua Iehova ni bwainnaorakiaia ae raoiroi, ao a karaua n iangoi raoi bwainnaoraki aika a na kabonganai. Ma ni kaineti ma bwainnaoraki aika anaaki man te raraa, a mutiakina raoi iai ana taeka te Atua ao aia iraorao ma teuare Aan Maiura.​—Taian Areru 36:9.

E rangi ni kabwaia te Kristian ae iango n aron te tia areru are korea ae kangai: “Bon taai ma te otanga Iehova ae te Atua: E na anga Iehova te akoi ma te karineaki: Ane E na aki taua te bwai teuana ae raoiroi mairouia akana nakonako n te aro ae riai. Iehova . . . , E a kabaia te aomata ae onimakiniko”!​—Taian Areru 84:11, 12.

[Kabwarabwara ae nano]

[Te Bwaoki n te iteraniba 21]

TITIRAKI AIKA TAO A KONA N TABEKAKI NAKON TE TAOKITA

Ngkana ko na korokoro ke n anganaki te bwainnaoraki ae anaaki man te raraa, ao titiraki ni kangai:

A bane n ataia taani kuakua ake a na reitaki ma ngai, ae I tua bwa e na aki karinaki te raraa irou, (ae te raraa-ae-bwanin, taian red cell, white cell, platelet, ke te plasma) kioina ngkai boni kaain Ana tia Kakoaua Iehova ngai?

Ngkana ko na anganaki te bwainnaoraki ae karaoaki man te blood plasma, ke taian white cell ke red cell ao platelet, titiraki ni kangai:

E karaoaki te bwainnaoraki aei man teuana mai buakon mwakoro-n-raraa ake aua ke e aki? Ngkana e karaoaki mai iai ao ko kona ni kabwarabwaraa nakoiu kanoan te bwainnaoraki anne?

Mwaitira te bwainnaoraki ae N na anganaki aei, ao e na kanga ni karinaki irou?

Baikara kangaanga aika kona n riki nakon marurungiu ngkana mataniwin nanou e kariaia kabonganan te bwainnaoraki aei?

Baikara riki bwainnaoraki tabeua aika I kona ni kabonganai ngkana e rawa mataniwin nanou nakon anne?

Ngkana I a tia ni karaoa au baire, ao n ningai te tai ae I kona ni kaongoko iai taekan au motinnano?