Bwaina Aron Ana Iango Kristo Ni Kaineti Ma Te Kakannato

“Ane kani kakanato i buakomi ao ke e riki ba ami toro.”​—MATAIO 20:26.

1. Tera ana iango te aonnaba ni kaineti ma te kakannato?

N UAAKAN ma kaawan ngkoa Aikubita ae Thebes (ae e ataaki ngkai bwa Karnak), ae mena 500 te kiromita i maiakin Cairo, ao e tei iai bannan Barao Amenhotep III ae 18 te mita rietana. E namakina tinauerena te aomata are e taraa te banna ae totoa aei. E kateaki te bwai ni kauring aei bwa a aonga ni karinea te tia tautaeka aei aomata. E kaotaki iai te iango ae taabangaki irouia aomata ni kaineti ma te kakannato. A taku bwa a na kakannato ngkana a karietataia bwa a aonga n taraa ni bwakuaku ao aomata ake i rarikia a namakinna bwa a mangori.

2. Tera te katoto are e kateia Iesu ibukia taan rimwina, ao baikara titiraki aika ti riai n titirakinira iai?

² Kabotaua te iango aei ni kaineti ma te kakannato ma are e reireiniia iai aomata Iesu Kristo. E ngae ngke ngaia aia ‘Uea ao aia tia Reirei’ taan rimwina, ma e reiakinia taekan ae e reke te kakannato man te beku ibukia tabemwaang. Ni kabaneani bongin maiuna i aon te aba, ao e kaota nanon anne Iesu rinanon tebokan waeia taan rimwina. Aei bon te mwakuri n nanorinano! (Ioane 13:​4, 5, 14) E ngaa ae e anai nano riki iroum, te beku ibukia aomata ke a na beku aomata ibukim? Tiaki te koaua bwa ana katoto Kristo, e kauekea i nanom tangiran te nanorinano n aron are e karaoia? Ti na nenera ngkanne ana iango Kristo ni kaineti ma te kakannato ni kabotaua ma te iango ae bwabwainaki n te aonnaba aei.

Kararoaa Ana Iango te Aonnaba ni Kaineti ma te Kakannato

3. Baikara katoto n te Baibara ake a kaota kananokawakin te bwai are e riki nakoia ake a ukoukora neboakiia mairouia aomata?

³ A mwaiti katoto man te Baibara aika kaotia bwa e karuanikai ana iango te aonnaba ni kaineti ma te kakannato. Iangoa te mwaane are korakora ngkoa ae Aman, are e rangi ni kinaaki n ana auti te uea i Botia, ngke a maiu Etita ma Moretekai. Korakoran tangiran te kani kakannato iroun Aman, e kairia nakon te kamaamaeaki ao te mate. (Etita 3:5; 6:10-12; 7:9, 10) Tera aron Nebukaneta ae kainikatonga, ngke e a roko ni korakorana ana tautaeka ao e rotaki n te aoraki ae te baba? E kaotaki kairuan ana iango ni kaineti ma te kakannato n taeka aikai: “Tiaki boni Baburon ae ababaki aei, ae I karaoia ngai ba nen te uea ni maeka, ni korakorani mwakau ao i bukini karineani mimitongiu?” (Taniera 4:30) Ao iai naba taekan Erote Akeriba I ae nanorieta are e kariaia bwa e na neboaki, ae te bwai ae e aki riai irouna bwa e riai n angan te Atua te neboaki. E “kanaki irouia iino, ao e mate.” (Mwakuri 12:21-23) Aroia ni kabwaka n ota n ana iango Iehova ni kaineti ma te kakannato, e kairiia mwaane aikai nakon bwakaia man aia tautaeka n te aro ae kamaamaa.

4. Antai ae e aana te nano ni kainikatonga n te aonnaba?

⁴ E riai bwa ti na kani kabonganai maiura n te aro are ti na kamoamoaki iai ao ni karineaki. Ma e kabonganai nanora akanne te Riaboro ni kaungaira bwa ti na kainikatonga iai, ae te aroaro ae katotonga naba nanona are e uaiakinna. (Mataio 4:8, 9) Tai mwamwaninga ae ngaia “atuan aon te aba,” ao e iangoa karikirakean ana iango bwa e na bwainaki n te aonnaba. (2 I-Korinto 4:4; I-Ebeto 2:2; Te Kaotioti 12:9) A kararoaa ana iango te aonnaba Kristian ni kaineti ma te kakannato, kioina ngke a ataa te aomata are e karioi iango akanne.

5. E kona ni kakoauaa reken te raunnano ae teimaan, te roko n te tia ae uaiakinaki, te kinaaki ao te kaubwai? Kabwarabwaraa.

⁵ E kauekea te iango te Riaboro ae e kai karekea te maiu ae kakukurei man reken te ara ae tanoata n te aonnaba, te kamoamoaki mairouia aomata, ao te kaubwai. Bon te koaua anne? Bon te koaua bwa ko na karekea te maiu ae kakukurei ngkana ko roko n te tia ae ko uaiakinna, ngkana e tanoata taekam ao ko kaubwai? E kauringira te Baibara bwa ti na aki mwamwanaki n aeka n iango aikai. E korea ae kangai te Uea ae Toromon are wanawana: “I nori beeku ni kabane aika kakua ma makuri ni kabane aika materaoi ba e bakantang raon te aomata i rouna ni baikai. Akea naba manen te baei, ao boni kaaean te ang.” (Te Minita 4:4) A mwaiti aomata aika a kabanei maiuiia ibukin karekean te kaubwai ao te kakannato n te aonnaba aei, ae a kona ni kakoauaa ana reirei te Baibara ae kairaki koreana aei. Teuana te katoto, bon te mwaane are e buoka korotaamneiakan ma katean, ao tuoakin waanikiban tinanikun te aonnaba, are e uotiia aomata nakon namwakaina ngkoa. E ururing n taku: “I a tia ni mwakuri korakora ao n riki ni mwaatai n te bwai are I karaoia. Ma bon te bwai ae akea manenana, ke e matebuaka bwa e aki karekea nakoiu te kakukurei ae teimaan ma te raunnano.”a E aki kakoauaa karekean te raunnano ni koaua ae teimaan, ana iango te aonnaba ni kaineti ma te kakannato, tao n te bitineti, te takaakaro, ke te waaki ni kakibotu.

E Reke te Kakannato man te Beku ae Aanaki n te Tangira

6. Tera ae e kaotia bwa e kairua aia iango Iakobo ao Ioane ni kaineti ma te kakannato?

⁶ E oti raoi te kakannato ni koaua, n te bwai ae riki ni maiun Iesu. E mwananga Iesu ma taan rimwina nako Ierutarem ibukin te Toa are te Riao n 33 C.E. I aoni kawaia aei, ao ai tarin Iesu aika Iakobo ao Ioane, a kaotiota te iango ae kairua ni kaineti ma te kakannato. E karokoa aia bubutii tinaia nakon Iesu ni kangai: ‘Ko na tua ba ti na tekateka temanna i angaataim ao temanna i angamaingim n ueam.’ (Mataio 20:21) Irouia I-Iutaia, te tekateka i angaatain ke i angamaingin te toka, bon te nakoa ae rine. (1 Uea 2:19) Iakobo ma Ioane, a kakorakoraiia ni kani karekei taabo aika rangi ni kakannato. A tangiria n tau taabo aikai bwa e aonga n iai mwaakaia riki nakoia ake tabemwaang. E atai nanoia Iesu, ao ai ngaia are e a karekea te tai aei, ni kaeta iai bwaouan aia iango ni kaineti ma te kakannato.

7. E a kanga Iesu ni kabwarabwaraa aron reken te kakannato ni Kristian ni koaua?

⁷ E ataia Iesu bwa n te aonnaba ae korakora iai te nanorieta aei, ao e kona n iangoia te aomata bwa e kakannato ngkana e kairiri ao n tuatuangia tabemwaang bwa a na karaoa te bwai teuana naba ngkekei ae e tangiria. Ma i buakoia taan rimwin Iesu, te beku n nanorinano bon te bwai ae karekea te kakannato. E taku Iesu: “Ane kani kakanato i buakomi ao ke e riki ba ami toro ao ane kan riki ni moami ao e na riki ba ami kauunga.”​—Mataio 20:26, 27.

8. Tera ae e nanonaki n te riki bwa te toro, ao baikara titiraki aika ti kona n titirakinira iai?

⁸ Te taeka n Erene ae rairaki bwa “toro” n te Baibara, e nanona te aomata are e kakorakoraa ao ni botumwaaka ni beku ibukia aomata. E reireinia taan rimwina Iesu te reirei ae kakawaki aei: E aki karekea te kakannato tuatuangakia aomata te bwai ae a na karaoia, ma e reke te kakannato man te beku ae aanaki n te tangira ibukia aomata. Titirakiniko: ‘Tera ae N na karaoia ngke arona bwa ngai Iakobo ke Ioane? E na mataata iai irou bwa e reke te kakannato ni koaua man te beku ae aanaki n te tangira?’​—1 I-Korinto 13:3.

9. Tera te katoto ae e kateia Iesu n arona nakoia aomata?

⁹ E kaotia Iesu nakoia taan rimwina bwa iangoan te kakannato irouia kaain te aonnaba, e bobuaka ma te kakannato ni koaua ae kateretereaki iroun Kristo. E aki kona ni kaotiota te kan rietata nakoia ake e beku ibukiia ao e aki kani kamangoriia naba. Aomata n aekaia nako n aroia mwaane, aine, ataei, kaubwai, kanaaka, ao aika korakora, n ikotaki naba ma buure aika kinaaki, a namakinna bwa a kona ni kai kawara Iesu. (Mareko 10:13-16; Ruka 7:37-50) N tai aika mwaiti e kangaanga bwa a na taona nanoia aomata irouia te koraki aika mamaara. Ma e kaokoro aron Iesu. E ngae ngke a iaiangoiia i bon irouia ao ni kakauntaeka i bon irouia taan rimwina, ma e taotaona nanona ni kaetiia, ni kaotia nakoia bwa e bon nanorinano ni koaua ao n nimamannei.​—Tekaria 9:9; Mataio 11:29; Ruka 22:24-27.

10. E a kanga ni kaotiotaki ni maiun Iesu ni kabane bwa e moanibwai kainnanoia aomata ngke e beku ibukia?

¹⁰ Karimoan kainnanoia tabemwaang are e kaotiotaki iroun Natin te Atua ae te karimoa aei, e kaota raoi ae e nanonaki n te kakannato. E aki roko Iesu i aon te aba bwa a na beku aomata irouna ma e roko bwa e na beku ibukiia, ni kamaiuiia man “aeka n aoraki nako” ao ni kainaaomataia man tautoronakia irouia taimonio. E ngae ngke e rotaki n te kua ao e kainnanoa te tai ni motirawa, ma e kaakarimoai kainnanoia tabemwaang, ni kakorakoraa ni kabebetei nanoia. (Mareko 1:32-34, BK; 6:30-34; Ioane 11:11, 17, 33) E kairaki n ana tangira bwa e na buokiia aomata n te itera n taamnei, ao ni mwananga bubua ma bubua te maire ni kawai aika bubu, ibukin tataekinan rongorongon te Tautaeka n Uea. (Mareko 1:38, 39) Akea te nanououa bwa e nanona raoi ana beku ibukiia tabemwaang Iesu.

Kakairi n Ana Nanorinano Kristo

11. Baikara aroaro aika tangiraki irouia taari mwaane ake a rineaki bwa mataniwi n te ekaretia?

¹¹ Ngke e a kaan tokin te ka-18 n tienture, ao e katuruturuaki taekan te aroaro are a riai ni kaotiotia mataniwi aika Kristian, ngke a rineaki mwaane bwa mataniwi aika mwamwananga, ake a na tobwai kainnanoia ana aomata te Atua. N aron are e taekinaki n te Zion’s Watch Tower ae bwain Tebetembwa 1 1894, ao a kakaaeaki mwaane aika “nimamannei bwa a aonga n aki kainikatonga . . .  a na nanorinano ao n aki kani kamoamoai taekaia, ma a na kani kamoamoaa taekan Kristo, ma ni kaotiota ana Taeka n te aro ae bebete ma n anai nano ao a na aki kani kaotiota oin rabakauia.” E teretere bwa a aki ukoukori nakoa Kristian ni koaua, bwa a na katoki oin nanoia ke ni karekea atongaia, mwaakaia, ao tauan taekaia tabemwaang iai. Te mataniwi ae nanorinano, e ururingnga bwa nakoana e nanona “te makuri ae raoiroi” ao tiaki karietatakina bwa e na neboaki iai. (1 Timoteo 3:1, 2) A riai unimwaane ni kabane ao tooro-ni-minita, ni karaoa aia kabanea n tamaroa ni beku ma te nanorinano ibukia tabemwaang ao ni kaira te mwakuri ibukin te Atua, ni kaota te katoto ae manena ibukia tabeman bwa a na kakairi iai.​—1 I-Korinto 9:19; I-Karatia 5:13; 2 Timoteo 4:5.

12. Baikara titiraki aika a kona n titirakinia iai te koraki ake a kani mwiokoaki n te ekaretia?

¹² Tao, e riai bwa a na titirakiniia ni kangai taari aika a ukoukora te mwiokoaki: ‘I ukoukori aanga ake N na beku iai ibukia tabemwaang, ke I kakaaea are a na beku iai irou aomata? E ingainga nanou ni kani karaoi mwakuri n ibuobuoki aika a na aki kai noraki irouia tabeman?’ N te katoto, e kona n tauraoi te rorobuaka n ataeinimwaane, ni karaoa te kabwarabwara n te ekaretia ni Kristian, ma tao e tabwarabwara ni kan anga te ibuobuoki nakoia kaara n te ekaretia. E kona ni kukurei n iraorao ma mwaane aika mwiokoaki n te ekaretia, ma e aki bati ni kani karaoa te mwakuri n uarongorongo. E riai n titirakinna ni kangai te ataeinimwaane anne: ‘I kaatuua iangoan bwaai aika irekereke ma te beku ibukin te Atua, ake a na karekea kinaakiu ao kamoamoakiu? I ukoukora te nakoa are N na kakannato iai?’ Ukoukoran kamoamoakim, e aki kaota te nano ni kani kakairi n ana katoto Kristo.​—Ioane 5:41.

13. (a) E na kanga ana katoto n nanorinano te mataniwi, ni kona n rotia tabemwaang? (b) Bukin tera bwa e kona n taekinaki bwa a riai ni bwaina te nanorinano ke te nimamannei Kristian?

¹³ Ngkana ti mwakuri korakora ni kakairi n ana nanorinano Kristo, ti a kairaki iai bwa ti na beku ibukia tabemwaang. Iangoa ana katoto te mataniwi ibukin te aono are e tuoa ana waaki aia aobiti n tararua Ana tia Kakoaua Iehova n te aba teuana. N aki ongea tabetabena ae mwaiti ao mwiokoana ae rawawata, ma n te taina e tei moa te mataniwi aei ni buoka te tari te mwaane ae ataei riki, are e kataia ni kaeta butin te mitiin ni kanimboki. “I rangi ni kubanako!” e taekinna te tari aei. “E tuangai bwa e mwakuri ngkoa naba n te aeka ni mitiin aei ngke te roro-n-rikirake ngaia ni mwakurina i Betaera, ao e uringa aron matoan kaetakin butina. E mwakuri ma ngai i aon te mitiin anne i nanon tabeua te tai, e ngae ngke a mwaiti naba tabena aika kakawaki ake e na karaoi. Anne te bwai ae e anaaki nanou iai.” Te tari anne ae e a riki ngkai bwa temanna te mataniwi ae mwakuri n aia aobiti n tararua Ana tia Kakoaua Iehova n te aba teuana, e teimatoa n uringa te mwakuri n nanorinano anne. Ti bia aki namakinna bwa aongkoa ti a rangi n rine ke ni kakannato n te aro ae ti aki tau ni karaoi mwakuri aika mangori. Ma ti bia kakorakorai nanora ni bwaina te “nanorinano.” Anne bon te bwai ae e riai ni karaoaki. E irekereke ma “te aomata nabangkai” are e riai ni maiuakinna te Kristian.​—I-Biribi 2:3; I-Korote 3:10, 12; I-Rom 12:16.

Aron Karekean Ana Iango Kristo ni Kaineti ma te Kakannato

14. E na kanga kananoan ara iango i aon ara iraorao ma te Atua ao raora n aomata, ni buokira ni karikirakea te iango ae riai ni kaineti ma te kakannato?

¹⁴ Ti na kanga ni karekea raoi te iango ae eti ni kaineti ma te kakannato? Te anga teuana bon man kananoan ara iango i aon ara iraorao ma Iehova ae te Atua. Mimitongina, korakorana, ao wanawanana, a karietataa riki nakon aia waaki aomata aika mangori. (Itaia 40:24) Kananoan ara iango i aon ara iraorao ma raora n aomata, e buokira naba ni karikirakea te nanorinano. N te katoto, ti kona n rabakau riki nakoia tarira ni Kristian tabeman ni bwaai tabeua, ma a kona n rabakau riki nakoira ni bwaai aika a moa ni kakawaki riki, ke a kona n iai aroaroia aika akea iroura. Ni koauana, a mwaiti aika a kakawaki i matan te Atua, aika a aki rangi n ataaki taekaia ibukin nimamanneia ao nanorinanoia.​—Taeka N Rabakau 3:34; Iakobo 4:6.

15. E a kanga aia kakaonimaki ana aomata te Atua, ni kaotia bwa akea ae e riai n namakinna bwa e rietata riki nakoia ake tabemwaang?

¹⁵ Rongorongoia Ana tia Kakoaua Iehova i aan kataaki aika bati ibukin aia onimaki, a kabwarabwaraa raoi te boto n iango aei. N angiin te tai, bon te koraki ake a taraaki bwa a mangori n te aonnaba aei, ae a teimatoa ni kakaonimaki nakon te Atua i aan kataaki aika karuanikai. Kananoan ara iango i aon katoto aikai, a kona ni buokira n nanorinano ao n reiakinira bwa ti ‘na aki iangoira ni kamwaita kamoamoakira i bon iroura.’​—I-Rom 12:3.b

16. A na kanga ni kabane kaain te ekaretia ni karikirakea irouia te aeka ni kakannato ae kaotaki n ana katoto Iesu?

¹⁶ Kristian ni kabane, ataei ao kaara, a riai n ukoukora bwainakin aron ana iango Kristo ni kaineti ma te kakannato. A kakaokoro nako aeka ni mwakuri aika riai ni karaoaki n te ekaretia. Tai un ngkana ko tuangaki bwa ko na karaoa te mwakuri teuana ae mangori. (1 Tamuera 25:41; 2 Uea 3:11) Kaaro, kam kaungaia natimi ao rooro-n-rikirake bwa a na kukurei ni karaoi mwiokoaia nako ake a anganaki, e ngae ngke n te Tabo n Taromauri, n te tabo are e karaoaki iai te runga, ke n te bwabwaro? A nori ngkami ni karaoi mwakuri aika mangori? E uringa aia katoto ana karo te tari te mwaane temanna are e a mwakuri ngkai ni kautun aia botaki Ana tia Kakoaua Iehova ae katobibia te aonnaba. E taku: “Aroia ni karaoa te mwakuri ni kaitiaka te Tabo n Taromauri ke te tabo are e karaoaki iai te bwabwaro, a kaotia nakoiu bwa a taraa mwiokoaia aei bwa te bwai ae kakawaki. A aki toki n anga nanoia ni karaoi mwakuri aika mangori aika a na kakabwaiaki iai kaain te ekaretia ke ara botaki n itaritari. E buokai aroia aei bwa N na ingainga ni butimwaei mwioko nako ake I anganaki i Betaera ikai.”

17. Baikara aanga ake a kona iai n riki aine aika nanorinano bwa kakabwaian te ekaretia?

¹⁷ Iai iroura te banna ni katoto ae moan te tamaroa ni kaineti ma karimoan kainnanoia tabemwaang, are e karaoia Nei Etita, are e riki bwa te uea n aine n te Embwaea ni Botia n te kanimaua n tienture B.C.E. E ngae ngke e mamaeka n te baareti, ma e tatauraoi n anga maiuna ibukia ana aomata te Atua, ni karaoa ae boraoi ma nanon te Atua. (Etita 1:5, 6; 4:14-16) N aki ongea mwaitin kaubwaia aine aika Kristian ni boong aikai, ma a kona ni kaota te aekaki n nano anne rinanon kaungaia aika rawawata, kawaraia aoraki, buokan te mwakuri n uarongorongo ao boutokan aia babaire unimwaane. Ai te kakabwaiaki ra te ekaretia irouia aekaki n tari aine aika nanorinano aikai!

Kakabwaia man Bwainan Ana Iango Kristo ni Kaineti ma te Kakannato

18. Baikara kakabwaia aika reke man kaotiotan ana iango Kristo ni kaineti ma te kakannato?

¹⁸ A mwaiti kakabwaia aika reke iroum, ngkana ko teimatoa ni bwaina ana iango Kristo ni kaineti ma te kakannato. Te beku ni moanibwaia aomata tabemwaang iai, e karekea te kimwareirei nakoia ao nakoim. (Mwakuri 20:35) Ngkana ko ingainga ao ni mwakuri korakora ibukia tarim, ko na tangiraki riki iai irouia. (Mwakuri 20:37) Ma ae kakawaki riki, e iangoi baika ko karaoi Iehova ibukin karikirakean mweeraoia raom ni Kristian, bwa te karea n nebonebo ae kakukureia.​—I-Biribi 2:17.

19. Tera ae e riai n riki bwa ara motinnano ibukin ana iango Kristo ni kaineti ma te kakannato?

¹⁹ Ti riai ngaira n tatabemanira nako n tuoi raoi nanora ao n titirakinira ni kangai: ‘N na bon tii tataekina raoiroin bwainan ana iango Kristo ni kaineti ma te kakannato, ke N na boni botumwaaka ni kaboraoia ma aroarou?’ E bon teretere raoi ana namakin Iehova ibukia aika kainikatonga. (Taeka N Rabakau 16:5; 1 Betero 5:5) E bia kaotaki n ara mwakuri bwa ti kimwareirei ni kaotiota ana iango Kristo ni kaineti ma te kakannato, n aroarora i nanon te ekaretia ni Kristian, n ara utu ke n ara mwakuri ni katoa bong ma raora n aomata. Ti karaoi bwaai ni kabane aikai ibukin neboan ma karinean te Atua.​—1 I-Korinto 10:31.

[Kabwarabwara ae nano]

Ko Kona ni Kabwarabwaraa?

• Bukin tera bwa ti riai ni kararoaa ana iango te aonnaba ni kaineti ma te kakannato?

• Tera aron ana iango Iesu ni kaineti ma nanon te kakannato?

• A kanga mataniwi ni kakairi n ana nanorinano Kristo?

• Tera ae e kona ni buokira ni bwaina ana iango Kristo ni kaineti ma te kakannato?

[Te Bwaoki n te iteraniba 31]

Antai ae E Bwaina Ana Iango Kristo ni Kaineti ma te Kakannato?

Te aomata are e tangiria bwa e na beku te aba irouna ke are e kani beku ibukia tabemwaang?

Te aomata are e tangira kan atongana ke are e butimwaei mwioko aika mangori?

Te aomata are e karietataa ke are e karietataia tabemwaang?

[Taamnei n iteraniba 28]

Bannan Barao Amenhotep III ae totoa

[Taamnei n iteraniba 29]

Ko ataia bwa tera ae karika bwakan Aman?

[Taamnei n iteraniba 30]

Ko ukoukori aanga ni kaineti ma te beku ibukia tabemwaang?