Kam Na Ukoukora Iehova, Ae Te Tia Katai Naano
“Kam na ukoukorai, ao kam na maiu.”—AMOTA 5:4.
1, 2. Tera ae nanonna te Baibara n te taeka ae, e “tarataraa te nano Iehova”?
E TAKU Iehova ae te Atua nakon te burabeti ae Tamuera: “E tarataraa tinanikun te aba te aomata, ma E tarataraa te nano Iehova.” (1 Tamuera 16:7) E kanga n “tarataraa te nano Iehova”?
2 N te Baibara, te nano e tei naba ibukin aroaron te aomata, bwaai aika e tatangiri, ana iango, ana namakin, ao ana tangira. Mangaia are ngkana e taekinaki n te Baibara bwa e tarataraa te nano te Atua, e nanonaki iai ngkanne bwa e nano riki ana taratara nakon taraan tinanikun te aomata, ao e kamwataua raoi aroarona.
E Tuoia Iteraera te Atua
3, 4. Tera aroaroia kaaini barongan Iteraera ake tengaun n aron ae kaotaki n Amota 6:4-6?
3 Tera are E noria te tia Tuoi naano, ngke e tirotiroia barongan Iteraera ake tengaun n ana bong Amota? E taekinaki n Amota 6:4-6 taekaia mwaane ake a ‘wene i aoni nne ni wene aika aiwere, ma n aroriia i aoni neia ni wene.’ A “kakang tiibu ataei mai buakon te nanai, ma kao ataei mai nanoni neia n amarake.” A “iangoi bwaai n anene ni kani kareke ba aia bwai” mwaane aikai, ao a “momoi n te wain ni boora.”
4 E kona n taraa n tamaroa aroia aomata aikai. I nanoni mwengaia aika kamwengaraoi, a katong amwarake ao moi aika moan raraoi aomata aika kaubwai aikai, a nim mooi aika moan raraoi aomata aika kaubwai iai, ao a kukukurei n ongoraeakini katangitang aika kabanea n tamaroa. Iai naba irouia “nee ni wene aika aiwere.” A a tia naba ni kuneaki aiwere aika kaaraki aika moan raraoi irouia taan rabakau i Tamaria, are atun kaawan aia tautaeka n uea Iteraera ngkoa. (1 Uea 10:22) E iangoaki bwa a kabonganaki aiwere aikai bwa bwaai ni katamaroa aika kanimwaki ma bwain nanon taian auti.
5. Bukin tera ngke e aki kukurei te Atua irouia tibun Iteraera, ake a maiu n ana bong Amota?
5 E un Iehova ae te Atua irouia tibun Iteraera, kioina ngke a maeka n rau, a kakukureia n amwarake aika kangkang, a momooi n te wain ae tamaroa ao n ongoraeakini katangitang aika raraoi? E bon aki. Ni koauana, e katauraoi bwaai aika mwaiti kurikuri ibukin kakukureiaia aomata. (1 Timoteo 6:17) Ma te bwai are e aki kukurei iai Iehova, bon tangiran bwaai aika bubuaka irouia aomata, nanoia aika bubuaka, ao ai aroaroia n aki karinerine nakon te Atua, ao akean aia tangira nakoia raoia ake tibun Iteraera.
6. Tera aroia tibun Iteraera ni kaineti ma aia onimaki n ana tai Amota?
6 Ma a na kubanako n te bwai ae na riki te koraki ake a ‘aroriia i aon nneia ni wene, ma ni kakang tiibu-ataei mai buakon te nanai, a momoi n te wain ao n iangoi bwaai n anene ni kani karekei’ irouia. A titirakinaki mwaane akanne ni kangai: “Kam kakiriaria te bongi ni kareke kai?” A riai n rangi n tabeaianga ibukin aaro nako ake a riiriki i aon Iteraera, ma a bon “aki nanokawaki i bukin rawawatan Ioteba,” are e tei ibukin te botannaomata ae Iteraera. (Amota 6:3-6) E ngae ngke e kaubwai te botannaomata aei, ma e matairiki te Atua n noria bwa e rangi ni kakaiaki mamaaran ana onimaki Ioteba. Ma, a bon aki kuba iai aomata, ao a tabeakin riki aia mwakuri i bon i bukiia n te bong ae koraki. A mwaiti aomata ni boong aikai, aika titeboo aroaroia ma aikai. Tao a ataia bwa ti a mena ngkai ni boong aika e a korakora iai te kangaanga, ma kioina ngkai a aki rotaki ni kangaanga aikai, a aki tabeakinia aomata aika rotaki iai, ao a kaotia n aroaroia bwa a aki tabe ma karaoan nanon te Atua.
E Kerikaki Iteraera
7. Tera ae e na riki nakoia kaain Iteraera ngkana a aki mutiakin ana kauring te Atua?
7 E kabwarabwaraki n te boki ae Amota bannan te botannaomata ae taraa n raoiroi aei, ma ni koauana e tabe ni kerikaki aroaroia. E baireia Iehova bwa e na bon aki kamanoia mairouia aia kairiribai, ibukina bwa a kabwaka ni mutiakini ana kauring, ao ni kaetii naba aia iango. A na katikaki irouia kaain Aturia, mai aon nneia ni wene aika aiwere ao a na kairaki nako bwa taenikai. A na manga aki mwengaraoi!
8. Tera ae kairia I-Iteraera bwa a na aki karaoa nanon te Atua?
8 E a kanga naba n riki te aro aei nakoia tibun Iteraera? E moanna n riki aei n 997 B.C.E., ngke e ruamwiaki te Uea are Toromon iroun natina are Reoboam, ike a maenako iai aia baronga Iteraera ake tebwina mai buakoia barongan Iuta ao Beniamin. Bon Ieroboam I, are “natin Nebata” te moan uea i aoia barongan Iteraera aika tengaun aikai. (1 Uea 11:26) E anai nanoia aomata Ieroboam ake a mena i aan ana tautaeka, bwa a na iangoia ae e a rangi ni kangaanga te mwamwananga nako Ierutarem ibukin taromaurian Iehova. Ma ni koauana, e bon aki tabe ma mweraoia ana aomata, ma e bon tabe riki ma karaoan ae raoiroi i bon ibukina. (1 Uea 12:26) E maaku Ieroboam bwa ngkana a nanako tibun Iteraera ni kaei tooa ibukin neboan Iehova n te tembora i Ierutarem, ao a na kona n anaaki nanoia bwa a na manga aantaeka nakon te tautaeka n Iuta. Mangaia are e ukoukora ana aanga n totokoa rikin aei Ieroboam, n te aro are e a karaoi bouannanti aika kao ataei aika uoman aika koora ao e katuka teuana i Tan ao teuana i Beta-era. E a riki bwa ana Aro te tautaeka n Iteraera, taromaurian te kao.—2 Rongorongo 11:13-15.
9, 10. (a) Baikara boong n toa ake e bairei te Uea are Ieroboam I? (b) Tera ana iango te Atua ibukin tooa ake a kaakaraoaki i Iteraera, n ana tai te Uea ae Ieroboam II?
9 E kataia Ieroboam ni kairi aia iango aomata bwa a na taraa te Aro ae boou aei bwa te oin Aro. E bairei bobotaki aika titeboo ma tooa ake a kaakaraoaki i Ierutarem. N te 1 Uea 12:32, ti wareka iai ae kangai: “E karaoa te toa Ieroboam n te namakaina are te kawanua, ni bongin te namakaina are te katengauni ma nimabong, ae ai aron te toa are i Iuta, ao e aerake nakon te baonikarea n anga karea: ai ngaia anne arona i Beta-era, n anga karea.”
10 E aki kukurei Iehova n ana bong n toa te Aro ae kewe aei. E kateretereaki raoi aei, tebubua tabun te ririki imwina rinanon Amota n ana tai n uea Ieroboam II, are aia uea barongan Iteraera ake tengaun n 844 B.C.E. (Amota 1:1) E koreaki n Amota 5:21-24 ana taeka te Atua ae kangai: “I ribai ami toa, I aki kona n tarai, ao N na aki kukurei n ami botaki n taromauri. Eng, ngkana tao kam anga karea nako Iu n ami karea ni kabuokaki ma ami karea aika baraua, ao N na aki mwanei: ao N na aki mutiakin naba angabwai ni kan raoi aika ami man aika nenea. Ko na uota nako neaan am anene nako mai Rou; ba N na aki ongo tangiraoin am waiora. Ma ke e raanga rio te kaeti-taeka ae riai n ai aron te ran, ao te raoiroi n ai aron te karanga ae korakora ae aki toki.”
Kabotauana ma Boong Aikai
11, 12. Tera aroia n taromauri kaain Iteraera rimoa, ae boraoi ma ae e kaakaraoaki ngkai irouia Aaro ake aongkoa Kristian ngaiia?
11 E teretere raoi bwa e tuoi nanoia aomata ake a kaakaraoi tooa i aon Iteraera Iehova, ao e ribai aia toa ma aia anga karea. N aron naba anne, e bon ribai aia toa ni bekan Aaro ake aongkoa Kristian ngaiia ni boong aikai te Atua, n aron te Kiritimati ao te Itita. Ni kaineti ma taan taromauria Iehova ao e aki kona n iraorao te raoiroi ma te buakaka, ao e aki kona n ibuobuoki te ro ma te ota.—2 I-Korinto 6:14-16.
12 E kona naba n noraki ngkai kabotau riki tabeua i marenan taromaurian kao ataei irouia tibun Iteraera ma ae nonoraki ngkai irouia Aaro ake aongkoa Kristian ngaiia. E ngae ngkai iai tabeman aomata mai buakoia Aaro aika aongkoa Kristian aika a kakoauaa Ana Taeka te Atua, ma aia taromauri Aaro aikai e bon aki aanaki n tangiran te Atua ma nanoia ni koaua. Bwa ngke ngaia, ao a na bon taromauria Iehova “n te taamnei ma te koaua” bwa bon aei aron taromauriana ae kakukureia nanona. (Ioane 4:24) Irarikin anne, a bon aki kariaia naba bwa e na “raanga rio te kaeti-taeka ae riai n ai aron te ran, ao te raoiroi n ai aron te karanga ae korakora ae aki toki.” N onean mwin anne, e kamaraua iai ana kaetieti te Atua ibukin te aroaro ni maiu ae riai. A kariaia te wene ni bure ao buure riki aika rawawata, ao Aaro tabeua a boni kariaia naba te mare i marenaia mwaane ma mwaane, ao aine ma aine!
“Tangira te Raoiroi”
13. Bukin tera bwa ti riai n ongeaba nakon taeka ake a koreaki n Amota 5:15?
13 E taku Iehova nakoia aomata ni kabane ake a kan taromauria n te aro ae boraoi ma nanona: “Riba te buakaka, ao tangira te raoiroi.” (Amota 5:15) Te tangira ao te riribai, bon namakin aika korakora ao a koburake man te nano. Kioina ngkai e kona ni mwamwanaira nanora, ti riai ngkanne ni kabanei korakorara ni kawakinna raoi. (Taeka N Rabakau 4:23; Ieremia 17:9) Ngkana ti kariaia bwa e na rikirake i nanora bwaruan te buakaka, e a kona ngkanne n reke iroura tangiran te buakaka ao ribaan ae raoiroi. Ao ngkana ti a manga ira nanora ni kaakaraoa ae bure, e bon aki kona Iehova ni butimwaea ara beku ibukina, e ngae ngkana ti beku irouna ma te ingaingannano ae korakora. Mangaia are ti bia tataro nakon te Atua ni butiia bwa e na buokira n ‘riba te buakaka, ao n tangira te raoiroi.’
14, 15. (a) Antai ake a mena ibuakoia te koraki ake a kaakaraoa ae raoiroi i aon Iteraera, ma tera are e karaoaki nakoia tabeman mai buakoia? (b) Tera arora ni kaungaia te koraki ake a kabwanini aia tai ni beku iroun te Atua ni boong aikai?
14 A bon aki bane ni karaoa ae buakaka i matan Iehova tibun Iteraera. N te katoto, a ‘tatangira te raoiroi’ Otea ao Amota a beku bwa burabeti ngaiia aika kakaonimaki iroun te Atua. Iai naba tabeman aika taetae n tuea, bwa a na riki ngaiia bwa Natiraite. Mangaia are i nanon aia tai n Natiraite ao a kararoaia mani bwaai ake a reke man te kai ae te kurebe ni kabane, ao ae e moamoa riki bon te wain. (Warekaia Iteraera 6:1-4) Tera aia iango tibun Iteraera ake tabeman riki, ni kaineti ma raoia ake a kabanei maiuiia ni kaakaraoi mwakuri aika raraoi? Te kaeka ae moan te kamimi nakon te titiraki anne, e kaotaki iai korakoran kerikakin aia onimaki tibun Iteraera. E taku Amota 2:12: “Kam kamoia Natiraite n te wain; ao kam tuangia burabeti, ni kangai, Kam na tai taetae ni burabeti.”
15 A bon riai ni maamaa Iteraera akanne ao n riingaki naba nanoia n te aro are a bitii aroaroia, kioina ngke a a tia n nora te banna ni katoto ibukin te kakaonimaki irouia Natiraite ao burabeti. Ma n onean mwin anne, a karaoi aaro n ribuaka ni kataia ni kabwarai nanoia raoia ake a kakaonimaki man neboan te Atua. Ti bia aki kaumakiia raora ni Kristian aika bwaiania, mitinare, mataniwi aika mwamwananga, ke kaain te utu ni Betaera, bwa a na manga aki kabwanina aia tai ni beku iroun Iehova, ao ni manga okira te aeka ni maiu are a maiuakinna angiia raoraoia. Ma, ti bia kaungaia bwa a na teimatoa ni kaakaraoi aia mwakuri aika raraoi!
16. Bukin tera bwa a kakabwaiaki riki tibun Iteraera ake n ana bong Mote nakoia ake n ana tai Amota?
16 E ngae ngke a maiu ni kukurei tibun Iteraera i buakoni kaubwain aon te aba n ana tai Amota, ma a “aki toronibwai n ana bwai te Atua.” (Ruka 12:13-21) I nanon te maan ae 40 te ririki i nanon te rereua, a kakana tii te manna aia bakatibu. A tuai kakana te kao ae kamarikaki n te baka n amwarake, ke ni wene n aoaoriia i aoni kainiwene aika aiwere. Ma e ngae n anne, ao e a bon tia n tuangia Mote ni kangai: “E kakabaiako Iehova ae Atuam n ana makuri baim ni kabanea. . . . E memena Iehova ae Atuam i roum n ririki aika angaun aikai; akea te bwai teuana ae e kai nanom ngkai akea.” (Te Tua-Kaua 2:7) Eng, ngke a mena n te rereua tibun Iteraera ao a aki toki n anganaki bwaai ake a kainnanoi ibukin maiuia. Ma te bwai ae te kabanea ni kakawaki ae e reke irouia, bon tangiraia iroun te Atua, kamanoaia ao kakabwaiaia!
17. Tera bukin kairaia tibun Iteraera nakon te Aba ni Berita iroun Iehova rimoa?
17 A kauringaki aomata ake n ana tai Amota iroun Iehova, bwa E a tia ni kairia aia bakatibu nakon te Aba ni Berita ao ni buokiia ni kamaunaia aia kairiribai ni kabane mai iai. (Amota 2:9, 10) Ma bukin tera ngke e kairia I-Iteraera ake rimoa te Atua mai Aikubita nakon te Aba ni Berita? Te koaua bwa e karaoaki aei bwa e aonga n reke irouia te maiu n toronibwai ma n taningaroti, ao n rarawa naba nakon te tia Karikia? Tiaki ngaia anne! Ma, e a tia ni karaoa aei bwa a aonga ni kona n taromauria n aroia aomata aika inaaomata, ao n itiaki aia onimaki naba. Ma n onean mwin anne, a aki ribaa te buakaka ao n tangira ae raoiroi kaain barongan Iteraera ake tengaun. A bon neboi bouannanti aika karaki ao a aki neboa Iehova ae te Atua. Ai kamaamaara te aro aei!
E Taui Mwin Ara Mwakuri Iehova
18. Bukin tera ngkai e a tia ni kainaaomataira Iehova ni kaineti ma ara onimaki?
18 E aki mataki te Atua ni kaineti ma aroaroia tibun Iteraera aika kamwara. E katereterea aei ngke e kangai: “N na kareke kaimi i bukin ami buakaka ni kabane.” (Amota 3:2) Ti riai ni kairaki n taeka aikai bwa ti na iangoa raoi kainaaomatakira ni boong aikai man te tautoronaki n te Aikubita ni kaikonaki, are ana waaki ae buakaka te aonnaba ae ngkai. E aki kainaaomataira mai iai Iehova bwa ti na iri oin nanora n uaiakin tiara aika ti kukurei iai. E karaoa aei, bwa ti aonga ni kona n neboia mai nanora, ngkai ana aomata ngaira aika ti inaaomata n taromauria n te itiaki. Ti na boni bane ni kaekaa te Atua ibukin arora ni kabonganai inaaomatara.—I-Rom 14:12, BK.
19. Ni kaineti ma ae taekinaki n Amota 4:4, 5, tera ae e a rikirake tangirana irouia angiia tibun Iteraera?
19 E kananokawaki bwa angiia kaain Iteraera a aki mutiakina te rongorongo ae matoatoa aei mairoun Amota. E kaotaraei mamaaran aia onimaki te burabeti aei n taeka aika koreaki n Amota 4:4, 5 ni kangai: “Kam na nako Beta-era, ma ni bure; kam na nako Kirekara, ao kabatiai ami bure, . . . ba kam tangira te aro aei, ngkami aika tibun Iteraera.” A tuai karikirakea tangiran bwaai aika riai, tibun Iteraera. A aki kawakin raoi nanoia. Ao n tokina, a tia angiia mai buakoia ni moanna n tangira te buakaka ao n ribaa te raoiroi. A imanono n rawa ni bitii aroaroia taan taromauri bouannanti aika kaao ataei aikai. E na boni bairei taekaia Iehova, ni kaineti ma aia mwakuri ao a na mate i buakon aia bure!
20. E na kanga te aomata ni kona n uaiakina te maiu ae boraoi ma are n Amota 5:4?
20 E bon rangi ni kangaanga ni boong akekei, bwa e na kona temanna ae maeka i aon Iteraera n teimatoa ni kakaonimaki nakon Iehova. E rangi n ataaki irouia Kristian ni boong aikai aika kara ao aika ataei, bwa n te taetae ni kaikonaki, titeboo kangaangan aei ma te uaua ni kaitaraa te aira. Ma e ngae n anne, tangiran te Atua ao kani kakukureian nanona e kairia kaain Iteraera tabeman bwa a na kaakaraoa te taromauri ni koaua. E kaota te tangira Iehova ngke e angania ana kakao ae koreaki n Amota 5:4 ni kangai: “Ukoukorai, ao kam na maiu.” N aron naba anne, e kaotiota te nanoanga te Atua ni boong aikai nakoia te koraki ake a rairi nanoia ao n ukoukoria n aroia ni butimwaea te atatai ae eti man ana Taeka ao ni kaakaraoa naba nanona. E bon aki bebete uaiakinan te kawai aei, ma ngkana ti karaoa aei, ti na boni kairaki iai nakon te maiu are e aki toki.—Ioane 17:3.
Te Toronibwai n Tain Taren te Marike n Taamnei
21. Tera te rongo are e bwakariia te koraki ake a aki kaakaraoa te taromauri ae koaua?
21 Tera ae mena imwaia te koraki ake a aki boutokaa te taromauri ae koaua? Bon te rongo ae te kabanea ni buakaka, ae taren te marike n taamnei! “E kangai te Uea ae Iehova, Noria, a na roko boong, aika N na kanakoa iai te rongo nako aon te aba, ae tiaki te rongo n te amarake, ao tiaki te taka n te ran, ma te rongo n te kan ongo ana taeka nako Iehova.” (Amota 8:11) A rotaki ngkai n taren te marike n taamnei, Aaro ake aongkoa Kristian ngaiia. Ma kaain Aaro aika raraoi nanoia aikai, a noriia ana aomata te Atua bwa a toronibwai n te onimaki, ao a raanga nakon ana botaki Iehova. E teretere raoi kaokoron aroaroia kaain Aaro ake aongkoa Kristian ngaiia ao Kristian ni koaua n ana taeka Iehova aikai: “Noria, ane a na amamarake au toro, ao ngkami kam na matenibaki: noria, ane a na momoi au toro, ao ngkami kam na taka: noria, ane a na kimareirei au toro, ao ngkami kam na maamaa.”—Itaia 65:13.
22. Bukin tera bwa ti riai ni kimwareirei?
22 Tera arora, ngaira aika ana toro Iehova, ti bon ataa aron kakawakin marikera n taamnei ae bati ao kakabwaiakira ae reke mai iai? Ni koauana, ngkana ti reiakina te Baibara ao booki ni Kristian, ti kaei bobotaki, ruunga, ao bwabwaro, titeboo ma e waerakeira te kan tang n takarua ma te kukurei ibukin kakatongara n namakinan nanora aika raoiroi. Ti kimwareirei ibukina bwa e mataata nakoira ana Taeka te Atua, n ikotaki naba ma ana taetae ni burabeti Amota aika kairaki koreaia.
23. A karekea tera te koraki ake a neboa te Atua?
23 E anga te kaantaninga ae raoiroi nakoia aomata ni kabane aika tangira te Atua ao ni kan neboia, ana taetae ni burabeti Amota. N aki ongeia bwa tera arora ngkai ni kaineti ma kaubwain te maiu aei, ke kataaki raa aika ti na kaaitarai n te aonnaba ae karuanikai aei, ma ngaira ake ti tangira te Atua, ti bon tabe ni karekei kakabwaiakira mairouna ao te amwarake n taamnei ae moan te raoiroi. (Taeka N Rabakau 10:22; Mataio 24:45-47) Mangaia are, bon tii te Atua are e a tia ni katauraoi bwaai ni kabane ibukin kakabwaiakira, ae e riai n anganaki te neboaki ni kabane. Ti bia kamatoai nanora, bwa ti na kamoamoaa ma nanora ni koaua n aki toki. Bon anne kakabwaiakira ae moan te kakukurei ngkana ti ukoukora Iehova ae te tia Tuoi naano.
Ko na Kanga ni Kaeka?
• Baikara bwaai aika riiriki i Iteraera n ana bong Amota?
• Tera te iwawaki i marenaia barongan Iteraera ake tengaun aika riki naba n taai aikai?
• Te rongo ibukin tera are e a kaman taekinaki ae e a riki ngkai, ma antai aika a aki rotaki iai?