Kakabwaia Aika Reke Man Karekean te Raoi

E A KAANI mate Edward, ao are e bon ribaia naba Bill. Uabwi te ririki imwain maten Ed, ao e karaoa ana motinnano are e a rotaki buaka iai Bill bwa e a kabaneaki man ana mwakuri, ao ibukin aei a raure nako iai raao aika rangi n itangitangiri aikai ma rimoa. Ao ngkai, e nangi mate Ed, ao e a kataia ni kabwara ana bure bwa e aonga ni mate ma te rau. Ma e bon aki butimwaea ana kabwara bure Bill.

Ao ngke e a kaania 30 te ririki imwina, ngke e a manga kaani mate Bill, e a kabwarabwaraa bukin rawana ni kabwara ana bure Ed ni kangai: “E bon aki riai karaoan te bwai are e a tia ni karaoia Ed nakon raoraona ae rangi n tatangiraki irouna. I bon aki kukurei bwa N na raoiakinaki imwin uabwi te ririki. . . . Tao I a tia ni bure iai, ma I taku ngai bwa bon aei te bwai ae I riai ni karaoia.”a

N angiin te tai, e aki kananokawaki n aron anne, mwin aia kauntaeka aomata, ma a bon tiku aomata ma namakinan te marakinnano ke te kairiribai. Iangoa te aomata ae titeboo ana iango ma Ed. Ibukina bwa e ataia ae e a tia ni karika te kangaanga ana motinnano nakon raona, e a tiku ma rawawatan nanona ibukin ana bure ao ibukin buan ana iraorao ma raona. Ma e ngae n anne, e maraki nanona n iangoan aron raona are un ngke e a bon tii kakeaa naba aia iraorao, kaanga ai aron te maange.

Te aomata ae titeboo ana iango ma Bill, e iangoia bwa akea ana kairua, ao e kona n ae e rangi ni korakora ana kairiribai ao unna. N ana iango Bill, e bon ataa kairuan ana waaki raona arei, ma e bon kani karaoa ae ribuaka nakoina. N taai aika mwaiti, ngkana a kauntaeka aomata aika uoman, ao e kakoauaa te aomata i bon irouna bwa e bon eti are irouna ao e bure are temanna. Mangaia are, e a riki te itabarara i marenaia aomata ake a a tia n iraorao rimoa.

A a boni waakina nako unia aomata aikai ma a kamanenai bwaai ni buaka aika raba, n aron ae e tannako temanna ngkana e rirarikina are temanna, ao a uaia n aki mutiakinia ngkana a kaitiboo n aia kurubu. A kareke taraiia i bon irouia ngkana a raroa nako ao a kaota te mata n aki iraorao ao te kairiribai. Ngkana a taetae i marenaia, a kakaonako n te bwanaa ae matoatoa ke a kabonganai taeka aika kakang n aron te biti.

Ma e ngae ngke a taraa n uaia ni karitei i marenaia, ma a na kona naba n titeboo aia iango i aoni bwaai tabeua. A uaia n ataia bwa iai te kangaanga ae kakaiaki, n ikotaki naba ma kananokawakin uruakin aia iraorao ma raoraoia are a tatangiria. A uaia n namakinna bwa titeboo ma iai manekaia ae e a utuaki, ao a kaai n ataia naba bwa e riai ni karaoaki te bwai teuana bwa e a aonga n reke te raoi i marenaia. Ma ai antai ae e na moani motika nanona bwa e na raoiakina raona ao ni karekea te raoi i marenaia? Bon akea mai buakoia ae e kani biririmoa ni karekea te raoi.

Uoua tengaa te ririki n nako, ao e riiriki naba te kauntaeka ao te un i marenaia ana abotoro Iesu Kristo, n taai tabetai. (Mareko 10:35-41; Ruka 9:46; 22:24) Imwin kauntaekaia ibukin nanobubuia teuana, e titirakinia Iesu ni kangai: “Tera are kam kauntaeka iai i nanon te kawai?” A taonaki n te maamaa, mangaia are bon akea mai buakoia ae e kaeka. (Mareko 9:33, 34) E raoiakinaki te bwai are a kauntaekaia n ana reirei Iesu nakoia. E teimatoa n rereke raoiakinan te itabarara ao kaiokaia aomata man ana reirei Iesu ao tabeman taan rimwina. Ti na noria ngkai bwa tera aroia iai.

Botumwaaka ni Karekea te Raoi

“I aki kani kataetaea te aomata arei. I aki manga kan tarai matana.” Ngkana arona bwa ko a tia n taekin taeka aikai ibukin temanna, ko riai ni karaoa ae boraoi ma are kaotaki ni mwakoron te Baibara ae mai nano.

E kangai ana reirei Iesu: “Ma ngaia aei, ngkana ko uota am karea nakon te baonikarea, ao ngkana tao ko uringa tarim iai, ba iai ana bwai ae e kanaeng i roum iai, ao ko na kitana am karea iai i rarikin te baonikarea, naako moa, raoiakina tarim.” (Mataio 5:​23, 24) E a manga taku riki: “Ngkana e bure tarim nako im, ao ko na nako ni kaota ana bure nako ina ngkana ti ngkoe ma ngaia.” (Mataio 18:15) Ngkana arona bwa ko a tia ni kauna temanna ke tao e a tia ni kauniko temanna, e katuruturuaki n ana taeka Iesu, bwa ko riai ni kaeta te bwai anne n te tai ae waekoa, ma te aomata are e kauniko ke are ko kaunna. Ko riai ni karaoa aei “n te nano ae nimamanei.” (I-Karatia 6:1) Tiam ae ko na uaiakinna n te maroro anne, bon tiaki katamaroaam i mataia aomata, ke tao ko na imanonoa am kairiribai bwa e na kabwara ana bure, ma bon ibukin karekean te raoi. A manena reirei man te Baibara aikai?

Bon te mataniwi n te aobiti teuana ae rangi ni bubura Ernest.b I nanon ririki aika mwaiti, ao a irekereke ana mwakuri ma kaetietan aaro aika kona ni karika te marakinnano, ma ni kateimatoaa te nakoraoi n te mwakuri ma aomata n aekaia nako, ake e mwakuri ma ngaiia. E a tia n noria teuaei bwa e rangi ni kakai reke te kauntaeka i marenaia aomata. E taku: “I a tia ni kauntaeka ma aomata n taai tabetai. Ma ngkana e riki aei, I tekateka ma te aomata anne ao ti maroroakina te kangaanga aei. Kawariia ngkekei naba. Taetae ma ngaiia ibukin iangoan reken te raoi. Akea te tai teuana ae e aki nako raoi iai te waaki aei.”

A mwaiti raoraon Alicia man taabo aika kakaokoro kateiia, ao e taku neiei: “N taai tabetai, I taekina te bwai teuana ao imwina I namakinna bwa tao I a tia ni kauna te aomata anne, mangaia are I a nakoina ni kabwara au bure. E kona n ae e a riaon ae riai au kabwara bure bwa tao e a bon aki un te aomata n au taeka, ma I mwengaraoi riki ngkana I kabwara au bure. Bwa I ataia raoi iai ngkanne, ae akea te nakobuaka i marenara.”

Tokanikai i Aoni Bwaai n Tutuki

E aki toki n tukaki reken te raoi ni bwaai n tutuki. Ko a tia n taekina ae kangai: “Bukin tera bwa N na biririmoa ni karekea te raoi, ngkai boni ngaia ae karika te kangaanga aei?” Ke ko a tia ni kawara temanna bwa ko na kaeta te kangaanga teuana ao ko a ongo naba ana taeka te aomata anne ae kangai: “I bon aki kan taetae nakoim”? A riki n taetae n te aro anne tabeman ibukin te marakinnano are a a tia n namakinna. E taekinaki ae kangai n Taeka N Rabakau 18:​19, BK: “Ngkana ko kauna tarim ao e na kangaanga riki kawarana nakoni kawaran te kawa ae e nonoaki.” Mangaia are, e riai iaiangoan aia namakin aomata. Ngkana e ribaiko, kamaanna teutana ao manga kataia riki. Bwa rimwi riki, ao ane e nang kaukaki te “kawa ae e nonoaki” bwa a na kamwawaaki ‘nonona’ man mataroana ao e nang reke te raoi.

Teuana riki te bwai n tutuki ni karekean te raoi, e irekereke ma kaakean bonganam. A iangoia tabeman bwa bon te bwai ni kamaamaa kabwaran aia bure ke tao kataetaean aia kairiribai. E raoiroi iangoan bonganam, ma ngkana ko rawa ni karekea te raoi, te koaua bwa e na raoiroi iai taekam ke e na kakeaaki iai bonganam? Ngkana e rangi n tabeakina bonganana te aomata, e nanonaki iai ngkanne bwa e rangi n nanorieta?

E kaotia te tia korea te Baibara ae Iakobo bwa iai rekereken rikiraken te tauannen ma te nanorieta. Imwin kaotaraean taiani “buaka” ao “kauntaeka” ake a a tia n riki i marenaia Kristian, e tomaia nako ni kangai: “E rawa te Atua nakoia akana kainikatonga, ma E angania akana nanorinano te akoaki.” (Iakobo 4:​1-3, 6) E na kanga te kainikatonga ke te nanorieta n tuuka reken te raoi?

E mwamwanaia aomata te nanorieta n te aro are e kairia bwa a na namakinna ae a raoiroi riki nakoia aomata nako. A iangoia aomata aika kainikatonga bwa iai mwaakaia ni bairei taekaia aomata bwa a raoiroi ke a buakaka. N te aro raa? Ngkana e riki te kauntaeka, a aki toki n iangoia aomata ake a kauntaeka ma aiaiia bwa akea bongaia ao a aki kona n raoiroi. A kairaki aomata n nanorietaia bwa a na motiki taekaia aomata ake a kaokoro aia iango ma ngaiia, bwa a aki tau n tabeakinaki ke ni kawaraki ibukin te kabwara bure. Mangaia are, a aki toki te koraki ake a nanorieta ni kariaia riki bwa e na waaki nako te kauntaeka, nakon are a na raoiakinaki n te aro ae riai.

N aron te oo ae e katoki butin kaa i nanoni kawain te botannaomata, e aki toki naba te nanorieta n tuka reken aanga nako ibukin karekean te raoi. Mangaia are ngkana ko namakinna bwa ko rawa ni buoka karekean te raoi i marenam ma temanna, tao bon iai iroum naba te nanorieta. Ko na kanga n tokanikai i aon te nanorieta? Boni man karikirakean kaitaraana ae te nanorinano.

Karaoa Kaitaraana

E rangi ni kamoamoaki te nanorinano n te Baibara. “Boon te nanorinano ma makan Iehova te kaubwai, ma te karineaki, ma te maiu.” (Taeka N Rabakau 22:4) N Taian Areru 138:​6, ti wareka iai ana iango te Atua ibukia aomata aika nanorinano ao aika kainikatonga: “E bon rietata Iehova, ma E tarataraiia naba akana nanorinano: Ao E ataiia mai kiraroa akana kainikatonga.”

A mwaiti aomata aika a katitebooa te nanorinano ma te kamaamaeaki. A inanoi ma te iango aei taan tautaeka n te aonnaba. A aki ninikoria taan tautaeka ni kaoti aia kairua ma te nanorinano, e ngae ngke a bon aantaeka aia botannaomata nakoia. Te ongora nakon ana taeka te tia tautaeka temanna are e kangai, “Kabwara au bure,” bon te rongorongo ae kakaongora ngkana e ribootinaki. Ngkana iai temanna kaain te tautaeka rimoa ae kabwara ana bure ibukin ana kairua n te kabuanibwai ae kamamate, a ribootinaki ana taeka ni katobibia te aonnaba.

Nora kabwarabwaran te taeka ae nanorinano n te rikitinare teuana: “Te aroaro ae te nanorinano ke karinanoam i bon iroum . . . boni kaitaraan te nanorieta ke te kainikatonga.” Mangaia are te taeka ae nanorinano, e kabwarabwaraki iai ana iango te aomata i bon ibukina, ma tiaki aia iango aomata ibukin te aomata anne. Kaotan ana bure te aomata ma te nanorinano ao ana kabwara bure ma nanona ni koaua, bon tiaki kamaamaean te aomata; ma boni karaoiroan riki taekana. E taekinaki ae kangai n te Baibara: “E ri moan te kamateaki te kainikatonga. Ao e ri moan te karineaki te nanorinano.”​​—Taeka N Rabakau 18:12.

E taku temanna ni kaineti ma kaain te tautaeka ake a aki kabwarai aia bure ngkana iai kairuaia: “E kananokawaki bwa a iangoia aomata aikai bwa te kabwara bure boni kanikinaean te mamaara. E kangaanga bwa a na kabwara aia bure aomata aika mamaara ao aika nanokokoraki. Bon tii aomata aika tatangira ao n ninikoria aika a aki bua bonganaia ngkana a kangai, ‘I a bure iai.’” E kaineti naba aei nakoia te koraki aika tiaki taan tautaeka. Ngkana ko kakorakorako n onea mwin te nanorieta n te nanorinano, e na boni kai reke riki te raoi ngkana iai am kauntaeka ma temanna. Nora aron te utu teuana ngke a nora koauan aei.

E riki te nakobuaka i marenan Nei Julie ma mwanena ae William ibukin te aki ota raoi n te bwai teuana. E a rangi ni korakora unin William iroun Nei Julie ma buuna ae Ioteba, mangaia are e a aki kakawariia. E kaoki naba aia bwaintangira Nei Julie ma Ioteba ake a tia n anganna i nanon ririki ake a a tia n nako. Imwin tabeua te namwakaina, e a oneaki mwin te itangitangiri i marenan William ma Nei Julie nakon te kairiribai.

Ma e ngae n anne, ao e reke n ana iango Ioteba bwa e nang karaoa are e taekinaki n Mataio 5:23, 24. E kataia ni kawara butikana aei ma te nano ae nimamannei, rinanon te kororeta ike e a kabwara iai ana bure ibukin kaunana. E kaungaa naba buuna Ioteba bwa e na kabwaraa ana bure mwanena. Tabeua te tai imwina, e a namakinna William bwa e boni korakora nanoia Nei Julie ma Ioteba ni kani karekea te raoi, mangaia are e a marau nanona iai. A uaia ni botaki William ma buuna ao Nei Julie ma Ioteba, a bane ni kabwarai aia bure i marenaia, a irabwati, ao e a reitaki nako aia iraorao.

Ngkana iai ingaingan nanom ni kani manga raoiakinaki ma temanna ae ko itabarara ma ngaia, taotaona nanom ao ira nanon ana reirei te Baibara ao kakorakorako ni karekea te raoi ma ngaia. E na boni buokiko Iehova. E na boni karaoa ae boraoi ma are e karaoia nakoia kaain Iteraera ake rimoa: “Ko bia kaman iri nanon au tua nako! ao ai aron te karanga raun nanom iai.”​—Itaia 48:18.

[Kabwarabwara ae nano]

[Taamnei n iteraniba 7]

E rereke te raoi man te kabwara bure