“Ko Na Bati Ni Kakatonga”

“Karaoa te toa nakon Iehova . . . , ao ko na bati ni kakatonga.”—TE TUA-KAUA 16:15.

1. (a) Baikara bukibuki ake a tabekaki iroun Tatan? (b) Tera are e taetae ni burabetinna Iehova imwin aia karitei Atam ao Ewa?

IAI bukibuki aika uoua aika kakawaki ake e tabeki Tatan, ngke e kairiia Atam ma Ewa bwa a na karitei nakon aia tia Karikiriki. Te moan, e kakewea ae e taekina te koaua Iehova, ao e kananououaa aron raoiroin ana kairiri. Te kauoua, e kaotia Tatan bwa a toro aomata iroun Iehova tii ibukin iangoan kabwaiaia. E kamatataaki raoi ana kauoua ni bukibuki n ana tai Iobi. (Karikani Bwaai 3:1-6; Iobi 1:9, 10; 2:4, 5) Ma e ngae n anne, e waekoa Iehova ni waakina kaetan te bwai ae riki. E taetae ni burabetina kaekan baika tabekaki Iehova, ni menaia Atam ao Ewa n te oo-n-aroka are i Eten. E taetae ni burabetina rokon te “kariki” are e na kaikoakaki bukin waena, ao e na kamanatuaa atun Tatan.—Karikani Bwaai 3:15.

2. Te ota raa are karikirakea Iehova ibukin kakororaoan te taetae ni burabeti are ni Karikani Bwaai 3:15?

² Ni waakinakon te tai, ao e a karikirakea te ota Iehova i aon te taetae ni burabeti anne, ao e kaotia iai bwa e na koro bukina. N te katoto, e tuanga Aberaam te Atua bwa e na kaoti te “kariki” mai buakoia kanoana. (Karikani Bwaai 22:15-18) E riki tibun Aberaam ae Iakoba bwa tamaia barongan Iteraera ake 12. N 1513 B.C.E., ngke a a riki baronga aikai bwa te botannaomata teuana, e angania taian tua Iehova, are iai naba i buakoia ake a irekereke ma tooa aika kakaokoro aika a na karaoaki ni katoa ririki. E taekinna te abotoro Bauro bwa tooa aikai boni “bannani baika na roko.” (I-Korote 2:16, 17; Ebera 10:1) A kaota bannani kakoroan ana kaantaninga Iehova ibukin te Kariki. E karekea te kimwareirei ae bati i aon Iteraera, bukamaruan tooa aikai. E na kakorakoraa onimakinan ana berita Iehova iroura, iaiangoan baikai.

E a Kaoti te Kariki

3. Antai te Kariki ae beritanaki ao e kanga ni kaikoakaki bukin waena?

³ E raka i aon 4,000 te ririki imwin ana taetae ni burabeti Iehova, ao e a kaoti te Kariki are e beritanna, are Iesu. (I-Karatia 3:16) Ngkai bon te aomata ae kororaoi Iesu, e kaota kewen ana bukibuki Tatan ngke e teimatoa ni kakaonimaki n uaa matena. Irarikin anne, ibukina bwa e aki bure Iesu, e rangi ni kakawaki matena ibukin te karea. Rinanon aei, e a kamaiuia man te bure ao te mate iai kanoan Atam ao Ewa ake a kakaonimaki. Maten Iesu i aon te kai ni kammaraki, boni ngaia kakoroan bukin te taeka ae e na ‘kaikoakaki bukin waen’ te Kariki ae beritanaki. —Ebera 9:11-14.

4. E kaikonakaki ana karea Iesu ma tera?

⁴ E mate Iesu n Nitian 14, 33 C.E.a Bon te bong ae kakukurei naba irouia Iteraera te bong ae Nitian 14, bwa e bukamaruaki iai te Toa ae te Riao. A botaki iai utu nako n amwarake ao ni kana te tiibu ae akea buakakana ni katoa ririki n te bong anne. Ni karaoan aei, a uringa iai kakawakin te raraa ni kaineti ma kamaiuaia aia karimoa tibun Iteraera ngke e kamateia aia karimoa kaain Aikubita n Nitian 14 1513 B.C.E., aneran te mate. (Te Otinako 12:1-14) E kaikonakaki Iesu ma te tiibutetei ae kabonganaki n te Toa ae te Riao. E taekina teuaei ni kangai te abotoro Bauro: “E a tia ni kamateaki naba ara karea te tiibutetei, are Kristo.” (1 I-Korinto 5:7) E karekea te kamaiu nakoia aomata aika mwaiti kawaawaean raraan Iesu, n aron raraan te Tiibutetei n te Riao.—Ioane 3:16, 36.

‘Moan Uaan te Mate’

5, 6. (a) E kautaki Iesu n ningai, ao e kanga ni kaikonakaki aei n te Tua rimoa? (b) E kanga manga-utin Iesu ni kakoroa bukin ae taekinaki ni Karikani Bwaai 3:15?

⁵ Tenibong imwin matena, ao e kautaki Iesu bwa e aonga n tei i matan Tamana ni kaota manenan ana karea. (Ebera 9:24) E kaikonakaki manga-utina n te toa teuana. N te bong are imwin Nitian 14, e a moanaki bukamaruan te Toa are te Bwerena ae Aki Karikaki. N te bong are imwina ae Nitian 16, a uotii bwabwati ni bare tibun Iteraera, ae te moan uaa n taiaki i Iteraera, nakon te ibonga are e na katiotioa i matan Iehova. (Nakoaia Ibonga 23:6-14) Ai raoiroira bwa n te bong naba anne n te ririki 33 C.E., ao Iehova e tuka ana mwakuri n iowawa Tatan are e kataia ni kamatea, “te tia kakoaua ae e kakaonimaki” nakoina! N Nitian 16, 33 C.E., e kauta Iesu Iehova man te mate nakon te maiu n taamnei are e aki mamate.—Te Kaotioti 3:14; 1 Betero 3:18.

⁶ E riki Iesu bwa “te moa n uaa i buakoia aika matu” n te mate. (1 I-Korinto 15:20) Tiaki aroia aomata Iesu ake a kautaki ao a a manga mate, bwa e aki manga mate. Ma e waerake nako karawa nako angatain Iehova n tataningaa te tai are e na kateaki iai bwa te Uea n Ana Tautaeka n Uea Iehova i karawa. (Taian Areru 110:1; Mwakuri 2:32, 33; Ebera 10:12, 13) Imwin kauean Iesu, e a kona ni kaikoaka atun ana kairiribai are Tatan ni kamaunaa n aki toki, n ikotaki naba ma ana kariki.—Te Kaotioti 11:15, 18; 20:1-3, 10.

A Mwaiti Riki Ana Kariki Aberaam

7. Tera te Toa Ake Wiiki?

⁷ Bon te Kariki are beritanaki i Eten Iesu are e taekinna Iehova “ba e na kamaunai ana makuri te riaboro.” (1 Ioane 3:8, BK) Ma ngke e taetae Iehova nakon Aberaam ao E katereterea nakoina bwa tiaki tii temanna ana “kariki.” E na bati “n ai aron itoini karawa, ao n ai aron tanon aon te bike.” (Karikani Bwaai 22:17) E kaikonakaki rokoia kaain te “kariki” ake tabeman, n te toa riki teuana ae kakimwareirei. Nimabwi te bong imwin Nitian 16, ao a bukamarua te Toa Ake Wiiki tibun Iteraera. E taku te Tua ibukin aei: “Kam na wareki nimangaun te bong ni karokoa te ingabong i mwin te tabati are te kaitiua: ao kam na anga te karea ae te baraua ae ngkainaba nakon Iehova. Kam na uoti uoua te bua ni baraua mai nanoni nemi ni maeka aika na katiotioaki aika uoua katengaunni makoron te eba: boni baraua aika manti raoi, a na umunaki ni karikaki moa, ba a na moa n uaa Iehova.”b—Nakoaia Ibonga 23:16, 17, 20.

8. Tera te bwai ae riki ae rianako ni Bentekota 33 C.E.?

⁸ Ni menan Iesu i aon te aba, ao e ataaki te Toa Ake Wiiki n arana ae Bentekota (ae nako man te taetae n Erene ae nanona “kanimabwin”). Ni Bentekota 33 C.E., ao e a kabwaroaki te taamnei ae raoiroi i aon te koraki ae uarereke mwaitiia aika taan rimwin Kristo aika 120 i Ierutarem, iroun te Ibonga ae Rietata ae Kakannato Riki are kautaki man te mate are Iesu Kristo. Mangaia are a riki taan rimwin Kristo akekei bwa natin te Atua aika kabiraki ao tarin Iesu Kristo. (I-Rom 8:15-17) A a riki bwa te botannaomata ae boou ae “ana Iteraera te Atua.” (I-Karatia 6:16) Tii tabeman kaaina ngke e moan tei, ma n tokina mwaitin te botannaomata anne e na roko n 144,000.—Te Kaotioti 7:1-4.

9, 10. E kanga ni kaikonakaki te ekaretia ni Kristian ae kaainaki irouia taani kabiraki n tain te Bentekota?

⁹ E kaikonakaki te ekaretia ae kaainaki irouia Kristian aika kabiraki ma kariki aika uaai aika karikaki aika a katiotioaki i matan Iehova ni katoa Bentekota. A kaotaki ni kariki aika karikaki bwa Kristian aika kabiraki a rotaki naba n rikiaia ae te bure. Ma a boni kona ni kawara Iehova rinanon ana karea ni kaboomwi Iesu. (I-Rom 5:1, 2) Bukin tera ngkanne ngkai uaai kariki? Tao e kaikonakaki iai bwa a na rineaki natin te Atua aika kabiraki mai buakoia kurubu aika uoua, ae te moan mai buakoia I-Iutaia, ao imwina mairouia Tientaire.—I-Karatia 3:26-29; I-Ebeto 2:13-18.

¹⁰ Kariki aika uaai ake a kareanaki n te Bentekota, a reke man moan uaan te uita. N aron anne, a aranaki Kristian aika natinaki n te taamnei ae raoiroi bwa “moan uaa i buakoia akana karikaki i Rouna.” (Iakobo 1:18) A moani kabwaraki aia bure ni kawaawaean raraan Iesu, ao ngke a kabwaraki aia bure, a a kona ngkanne n anganaki te aki-mamate i karawa are a na tautaeka iai ma Iesu n ana Tautaeka n Uea. (1 I-Korinto 15:53; I-Biribi 3:20, 21; Te Kaotioti 20:6) Kioina ngke a natinaki n aron anne, e a kaan te tai are a “na tauu taekaia [te natannaomata] n te oko ae te biti,” ma n nora ‘kamanatuan Tatan i aani waeia.’ (Te Kaotioti 2:26, 27; I-Rom 16:20) E taku te abotoro Ioane: “Te koraki aei bon ake a irira te Tiibutetei nako ike E nako iai. A kabooaki aikai mai buakoia aomata ba ana moa n uaa te Atua ma te Tiibutetei.”—Te Kaotioti 14:4.

Te Bong ae Kaatuuaki Iai te Kakamaiu

11, 12. (a) Tera ae riki n te Bong ni Kabwara Bure? (b) Tera kabwaiaia tibun Iteraera ae reke ni kareanakin te kaomwaane ao kooti?

¹¹ Ni bongin te namwakaina ae Etanim (ae manga aranaki bwa Tetiri),c a bukamarua te toa tibun Iteraera ae kaikonaka aron kamanenan ana karea ni kaboomwi Iesu. N te bong anne ao a roko kaain te natannaomata ni kabaneia bwa e na kareanaki karea ibukin kabwaraan aia bure ni Bongin te Kabwara Bure.—Nakoaia Ibonga 16:29, 30.

¹² N te Bong ni Kabwara Bure, e tiringa te kaomwaane te tei te ibonga ae rietata, ao e kaitua ana tai ni katimtimwa raraana i matan bonotan te Ati ni berita are mena i nanon te Ruu ae Moan te Tabu. E kaikonakaki iai anganakin Iehova raraan te kao. Te karea anne bon ibukin ana bure te ibonga ae rietata ma “ana utu,” ibonga aika mwakuri i aana, ao tibun Rewi. Imwina e anai kooti ake uoman te ibonga ae rietata. E kamatea are temanna bwa “aia karea aomata” ibukin aia bure, ma ni kawaanakoa raraana teutana i matan bonotan te Ati ni Berita n te Ruu ae Moan te Tabu. Imwina e katokaa baina i aon te kooti are te kauoman ma ni kaota kairuaia tibun Iteraera. Imwina riki, e tuatua bwa e na kairaki nako te kooti nakon te rereua bwa e na uotii nako aia bure te natannaomata n te aro ni kaikonaki.—Nakoaia Ibonga 16:3-16, 21, 22.

13. A kanga baika riki n te Bong ni Kabwara Bure n riki bwa bannan te mwakuri are e karaoia Iesu?

¹³ N aron ae kaikonakaki ni mwakuri akanne, e kabongana iai raraana ae kakawaki te Ibonga ae Rietata ae kakannato riki ae Iesu, ibukin kabwaraan aia bure aomata. Te moanibwai, e kamanenaki kakawakin raraana nakon “te bata n tamnei” ae kaainaki irouia Kristian aika kabiraki ake 144,000. Ibukin anne, a tau iai n atongaki bwa a raoiroi, ao a itiaki i matan Iehova. (1 Betero 2:5; 1 I-Korinto 6:11) E kaikonakaki anne ni kareanakin te kaomwaane. E kaukaki nakoia te kaantaninga ibukin te ababa i karawa. Te kauoua, e kamanenaki raraan Iesu ibukia aomata tabeman riki aika mirion ma mirion ake a onimakina naba Kristo, n aron are e kaikonakaki ni kareanakin te kooti. A na kakabwaiaki ma n anganaki te maiu ae aki toki n te aonnaba, are tibwangaia are a kabuaa ngkoa Atam ma Ewa. (Taian Areru 37:10, 11) E uotii nako aia bure aomata Iesu n raraana ae kawawaeaki n aron te kooti ae aki kamateaki ae uotii nako aia bure tibun Iteraera nakon te rereua.—Itaia 53:4, 5.

Te Kimwareirei i Matan Iehova

14, 15. Tera ae riki n tain te Toa ae Uumwa-n-Rianna ao tera ae kauringia iai Iteraera?

¹⁴ Imwin te Bong ni Kabwara Bure, a bukamarua te Toa ae Uumwa-n-Rianna tibun Iteraera, ae te kabanea ni kakukurei n toa mai buakon tooa aika karaoaki ni katoa ririki. (Nakoaia Ibonga 23:34-43) E karaoaki te Toa anne n Etanim 15 ni karokoa 21 ao e motikaki n te botaki n taromauri n 22 bongin te namwakaina. E kanikinaea tokin taiakin uaan aia ununiki, ao e a riki bwa tain te katituaraoi nakon te Atua ibukin raoiroina ae rangi ni bati. Ibukin anne, ao e tuangia taani bukamarua te toa Iehova ni kangai: “Ba kioina ngkae E na kakabaiako Iehova ae Atuam n am uaa ni kabane, ao n aia makuri baim ni kabane, ao ko na bati ni kakatonga.” (Te Tua-Kaua 16:15) Ai kakukureira te tai aei!

¹⁵ N tain te toa anne, ao a maeka Iteraera n uumwa-n-rianna i nanon itibong. A kauringaki iai bwa a maeka i aan uumwa-n-rianna ngke a mena n te rereua. E angania naba te toa anne aia tai n iaiangoa tabeakinaia iroun Iehova are Tamaia. (Te Tua-Kaua 8:15, 16) Kioina ngke a bane tibun Iteraera aika kaubwai ma ake a aki kaubwai ni mena n uumwa-n-rianna aika titeboo teia, a kauringaki iai bwa titeboo aroia nako n tain te toa.—Neemia 8:14-16.

16. Tera ae kaikonakaki n te Toa ae Uumwa-n-Rianna?

¹⁶ E karaoaki te Toa ae Uumwa-n-Rianna ni kaineti ma taiakin uaan aia ununiki ae kakimwareirei, ao e kaikonakaki naba iai te kimwareirei ae irekereke ma ikoikotakia aomata ake a onimakina Iesu Kristo. E moanaki ikoikotakia taan rimwin Iesu ni Bentekota 33 C.E., ngke a kabiraki taan rimwin Iesu ake 120 mwaitiia ao a riki bwa kaain “te koraki n ibonga ae raoiroi.” A ataia taani kabiraki bwa a na ‘aki kamaanaki’ n te aonnaba ae buakaka, n aroia tibun Iteraera rimoa ake a mena n uumwa-n-rianna i nanon tabebong. A a kaantaningaa ngkai te nako karawa. (1 Betero 2:5, 11) E na roko n tokina ikoikotakia Kristian aika kabiraki i nanon “boong aika kaitira,” ngkana a ikotaki kabanean kaain te koraki ae 144,000.—2 Timoteo 3:1.

17, 18. (a) Tera ae kaotia bwa irarikia Kristian aika kabiraki, iai naba aomata ake a na kakabwaiaki man ana karea Iesu? (b) Antai ni boong aikai aika kakabwaiaki man te Toa ae Uumwa-n-Rianna n te aro ni kaikonaki, ao n ningai te tai ae na roko ni korakorana te toa ae kakimwareirei aei?

¹⁷ E kakannongora bwa n tain te Toa ae Uumwa-n-Rianna rimoa ao a kareanaki kaomwaane aika 70 mwaitiia. (Warekaia Iteraera 29:12-34) Te ware ae 70 e tei ibukin kamwaitakin 7 ao 10. Waare aika 7 ao 10 n te Baibara, a tei ibukin te kororaoi i karawa ao i aon te aonnaba. Mangaia are a na kakabwaiaki n ana angakarea Iesu aomata aika kakaonimaki mai buakon utu aika 70 ake a nako mairoun Noa. (Karikani Bwaai 10:1-29) Ni kaineti ma anne, e a kaananauaki ikoikotakia natannaomata nako n taai aikai ake a onimakina Iesu ao a kaantaningaa te maiu n te Baretaiti n te aonnaba.

¹⁸ E nora ikoikotakia ni boong aikai te abotoro Ioane n te miitara. E moan ongo taekan kanikinaeaia kabaneaia te koraki ae 144,000. Imwina, e noriia “te koraki ae uanao, ae e aki kona temanna ni warekia,” bwa a tei i matan Iehova ma Iesu ao “baani baam i nanoni baiia.” A roko “mai buakon te rawawata are korakora” ao a rin n te waaki ae boou i aon te aba. A na aki naba maan n tiku n te waaki n te aonnaba ae buakaka aei, ma a kakaantaningaa te tai are “E na riki [te Tiibutetei] ba aia Tia Kawakin-tiibu, ao E na kairiia nakoni koburaken raan aika kamaiu.” N te tai naba anne, ao “te Atua E na kaoi rannimataia ni kabane mai mataia.” (Te Kaotioti 7:1-10, 14-17) E nang roko ni kamaiuna, katiaan te Toa ae Uumwa-n-Rianna n te aro ni kaikonaki, imwin banen ana tai Iesu n tautaeka ae Maanna Tengaa te Ririki, ike a nang uaia n anganaki iai te maiu ae aki toki ma te koraki ake a kakaonimaki ake a kautaki.—Te Kaotioti 20:5.

19. Ti na kanga ni kakabwaiaki n iaiangoan bukamaruan aia toa ngkoa tibun Iteraera?

¹⁹ Ti kona ni bane “ni kakatonga” ngkana ti kananoi ara iango i aon nanon aia toa I-Iutaia ngkoa. E kaingaingaa nanora iaiangoan Iehova ni katauraoi banna tabeua aika kaota aron kakoroan bukin ana taeka ni burabeti are e karaoia i Eten, ao e kakukurei noran kakoroana teutana imwin teutana ae e a tabe ni waaki ngkai. Ni boong aikai, ti a ataia ae e a tia ni kaoti te Kariki ao e a tia ni kaikoakaki bukin waena. E a Uea ngkai i karawa. I rarikina naba, angiia kaain 144,000 a a tia ni kaota kakaonimakia n uaa mateia. Tera riki ae tuai ni karaoaki? N ningai ae na kakoroaki iai bukin te taetae ni burabeti anne? E na rinanoaki aei n te kaongora ae imwina.

[Kabwarabwara ae nano]

Ko Kona ni Kabwarabwaraa?

• Tera ae kaikonakaki n te tiibutetei ae kabonganaki n te Toa ae te Riao?

• Tera te botaki are e kaikonakaki n te Toa are Bentekota?

• Baikara baika karaoaki n te Bong ni Kabwara Bure aika kaota aron kamanenan ana karea ni kaboomwi Iesu?

• Te aro raa ae e kaikonakaki iai ikotakia Kristian n te Toa ae Uumwa-n-Rianna?

[Taibora n iteraniba 22, 23]

(Ibukini bitakin taeka, nori booki)

Te Tai: E Tei Ibukin:

↑

50 te bong

↓

[Taamnei n iteraniba 23]

E katauraoa te kamaiu nakoia aomata aika bati kawaawaean raraan Iesu, n aron naba raraan te tiibutetei ae kabonganaki n te Toa ae te Riao

[Taamnei n iteraniba 24]

E kaikonakaki kautakin Iesu ni kareanakin moan uaan te baare n Nitian 16

[Taamnei n iteraniba 25]

A tei kariki ake uaai ake a kareanaki ni Bentekota bwa bannan te ekaretia ae kaainaki irouia Kristian aika kabiraki

[Taamnei n iteraniba 26]

E tei te Toa ae Uumwa-n-Rianna ibukin kakimwareirein ikotakia Kristian aika kabiraki ao te “koraki ae uanao” mai buakoia natannaomata nako