Kakorakorai Ngkami Buuaine Ni Karineia Buumi

“Ainenuma, kam na iriri nanoia bumi.”​—I-EBETO 5:22.

1. E aera ngkai moan te kangaanga karinean te buu te mwaane?

NGKANA a mareaki taanga n aaba aika bati, ao e taekina ana berita te buu te aine bwa e na kakorakoraa ni karinea buuna. Ma aroia buumwaane nakoia buuaine, e irekereke ma te kona ke te aki kona ni kakoroa nanon te berita anne. E moanaki te tekateka n taanga ma te kukurei. E anaa rinikaokaon Atam are te moan aomata te Atua, ao e karika iai te aine. E taku Atam: “Bon rin riu aei ngkai, ao irikon irikou.”​—Karikani Bwaai 2:19-23.

2. Tera ae e a tia n ririkirake ni kaineti ma aine ao taiani mare n taai aikai?

² N aki ongea kakukurein moanakin te maiu n taanga, ma n te United State ao e a moanaki ni moan 1960 te mwakuri ae atongaki bwa inaaomataia aine, are a a kakorakoraia iai aine ni kan inaaomata man tautaekanakiia irouia mwaane. N te tai anne, 300 tabun buumwaane ni kabotauaki ma temanna te buu te aine ake a kitan aia utu. Ma ni banen 1960 tabun, e a bitaki te ware anne nakon 100 buumwaane aika karaoa anne ni kabotauaki ma temanna te buu te aine. Ni boong aikai, e a taraa n ae a a kaiangatoa aine bwa a iangoia bwa a na tinaraa, a na moi manging, a na moko ao a na karaoi aroaro aika aki riai n aroia naba mwaane. Ngkanne, te koaua bwa a kukurei riki n aei aine? A aki. N aaba tabeua, a a manga buuraure tao iteran mwaitiia aomata ake a a tia ni mare. E a tia aia kekeiaki aine ni karaoiroa riki maiuia n taanga, ni kanakoraoi riki bwaai ke e a rangi ni kabuakakai?​—2 Timoteo 3:1-5.

3. Tera oin te kangaanga ae rotaki iai te maiu n taanga?

³ Tera oin te kangaanga iai? Ni koauana, bon te kangaanga are e riki ni moa man kaririakin Ewa iroun te anera are e karitei ae, “te naeta nikawai, are arana te Riaboro ao Tatan.” (Te Kaotioti 12:9; 1 Timoteo 2:13, 14) E a tia Tatan ni kananououaa ana reirei te Atua. N te katoto, ni kaineti ma te mare, e a tia te Riaboro ni karika te mare bwa e na taraa n akea kakukureina ao ni bati te iowawa iai. A kaotaki n rongorongo ake e kauekei rinanon te waaki ni kanako-rongorongo n te aonnaba ae tautaekanna ngkai, bwa aongkoa a tabeitera ana kaetieti te Atua ao a a bane taia. (2 I-Korinto 4:3, 4) Ma ngkana ti neneri raoi ana taeka te Atua ni kaineti ma taben te aine n te maiu n taanga, ti kona n nora iai raoiroin Ana Taeka te Atua ao manenana.

Te Kauring Nakoia Aika Mare

4, 5. (a) Bukin tera bwa e riai te kauring n tain iaiangoan te mare? (b) Tera ae riai ni karaoia te aine imwain ae e a kariaia te mare?

⁴ Iai n te Baibara te taeka ni kauring. E taekinaki iai bwa n te aonnaba ae tautaekanaki iroun te Riaboro aei, ao a na boni kaaitara naba ma te ‘karawawataki’ te koraki ake a nakoraoi tekatekaia n taanga. Ngaia are e ngae ngkai te mare bon ana babaire te Atua, ma te Baibara e anga te kauring nakoia ake a a tia ni mare. E taku te tia korea te Baibara ae kairaki iroun te Atua ni kaineti ma te aine ae e a tia ni mate buuna ae iai inaaomatana ni manga mare: “E a kabaia riki ngkana e aki manga mare.” E taekina naba raoiroin te aki-iein Iesu nakoia te koraki ake a “kona n taua aei.” Ma ngkana iai ae iangoa te mare, e riai ni mare “ti i nanon te Uea,” are nanona, nakon te tia taromauria te Atua are e a tia ni katabua maiuna ao ni bwabetitoaki.​—1 I-Korinto 7:28, 36-40; Mataio 19:10-12.

⁵ E kaineti riki nakon te aine bwa e na taratara raoi n rinean ae e na mare ma ngaia ibukina bwa e kauring ni kangai te Baibara: “Te aine ae iai buna e kabaeaki n te tua nakoni buna.” E “kainaaomataki man te tua” aei tii ngkana e mate teuarei ke e wene ni bure n te aro are a a buuraure iai taanga. (I-Rom 7:2, 3) Namakinan te tangira ni moan noran te aomata, tao e kona n tau ibukin te karekenano ae kakukurei, ma e aki riai bwa e na aanaki iai te mare ae kakukurei. Mangaia are e riai n titirakinna te aine ae akea buuna ni kangai, ‘I kukurei bwa N na rinanon te babaire are N nang kabaeaki iai i aan ana tua te mwaane aei?’ Te tai ae riai ibukin iaiangoan te titiraki aei, bon imwain marem ma tiaki imwina.

6. Tera te motinnano ae a kona ni karaoia angiia aine ni boong aikai, ao e aera ngkai e rangi ni kakawaki aei?

⁶ N taabo aika bati ni boong aikai, e kona te aine ni motinnanoia bwa e na butimwaea te mare ke e na aki. Ma e kona n rangi ni kangaanga iroun te aine bwa e na karaoa ana motinnano ae wanawana, kioina ngkai e kona n rangi ni korakora tangiran te kani mare irouna ibukin reitakia ae kaan. E taku te tia koro-rongorongo temanna: “Ngkana e a korakora nanora ni kani karaoa te bwai teuana tao n aron te mare ke tao n tamwarakea te maunga teuana, e bae n ae ti a boni katautaui naba bwaai bwa a bane n nakoraoi ao ti tii mutiakin rongorongo aika ti kan ongoraei.” E kona ni kabuaa maiun te tia tamwarakea te maunga te motinnano ae aki karauaki n iangoaki raoi; e kona naba ni karika te karawawata rinean te rao ni mare ngkana e aki karaoaki ma te wanawana.

7. Tera te reirei ae raoiroi ae e a tia ni katauraoaki ibukin kakaaean te rao ni mare?

⁷ E riai te aine ni karaua n iangoi raoi baika irekereke ma tautaekanakina i aan ana tua te mwaane ae kani mare nakoina. N ririki aika bwakanako, ao e kananorinanoa man taku temanna te ataeinnaine ae kaain Inria: “A a ikawai ao ni wanawana riki ara karo, ao a aki kai keweaki n arora. . . . I rangi ni kakai karaoa ae kairua.” E kakawaki te buoka ae ti anganaki mairouia ara karo ao tabeman riki. E a kaman kaungaia rooro n rikirake temanna te tia angareirei ae mwaatai, bwa a na kinaia raoi aia karo te koraki ake a iangoia bwa a na mare ma ngaiia, ao n tarataraa raoi aroarona nakoia ana karo ao kaain ana utu.

Aron Iesu ni Kaota te Aantaeka

8, 9. (a) Tera ana iango Iesu n ana aantaeka iroun te Atua? (b) Tera te kakabwaia ae kona n reke man te aantaeka?

⁸ E ngae ngkai e kona ni kangaanga te aantaeka irouia aine, ma a kona n iangoia bwa te tibwanga ae kakawaki, n aron are e karaoia naba Iesu. E ngae ngke e irekereke ana aantaeka nakon te Atua ma te kammarakaki n ikotaki naba ma te mate i aon te kai ni kammaraki, ma e nora kakimwareirein te aantaeka nakon te Atua. (Ruka 22:41-44; Ebera 5:7, 8; 12:3) A kona aine ni katotonga Iesu, bwa e taku te Baibara: “Atun te aine te mwane; ao atuni Kristo te Atua.” (1 I-Korinto 11:3) Ma e mataata, bwa tiaki nanona bwa a mena aine i aan aia tautaeka mwaane tii ngkana a mare.

⁹ E kabwarabwaraki n te Baibara bwa ngkana tao a mare aine ke a aki, ma a bon riai naba n aantaeka irouia mwaane aika tau n te aro n taamnei aika mataniwi n te ekaretia ni Kristian. (1 Timoteo 2:12, 13; Ebera 13:17) Ngkana a ongeaba iroun te Atua n aei aine, a karaoa iai te katoto nakoia anera aika mena i aan ana babaire te Atua ibukin ana botaki. (1 I-Korinto 11:8-10) Irarikin anne, man aia katoto ao aia reirei aika rangi n ibuobuoki buuaine aika ikawai riki, a a reireinia iai aine aika ataei riki bwa “a na aantaeka irouia buia.”​—Tito 2:3-5.

10. E kanga Iesu ni katea te katoto n arona ni kaotiota te aantaeka?

¹⁰ E ataa kakawakin te aantaeka ae riai Iesu. N te tai teuana, ao e tuanga te abotoro Betero bwa e na kabwakaa te angabwai nakon te tautaeka ibukia ngaia ni kauoman, ike e a angan iai Betero te angabwai. Imwina e korea ae kangai Betero: “Kam na ri aan taeka ni kabane aika aia taeka aomata i bukin te Uea.” (1 Betero 2:13; Mataio 17:24-27) Ti wareka ae kangai ni kaineti ma aron Iesu n aantaeka ae rianako: “E kaki kanoana ae neboakina, ao E arona aron te toro, ao E riki n ai aron te aomata. Ao ngke E noraki ba aron te aomata, ao E kananorinanoa i bon i Rouna, ao E ongeaba ni karokoa te mate, are te mate n te kaibangaki.”​—I-Biribi 2:5-8.

11. Bukin tera ngkai e kaungaia buuaine Betero bwa a na aantaeka nakoia buuia aika tiaki kaain te onimaki?

¹¹ E taku Betero ni kaungaia Kristian bwa a na aantaeka e ngae ngke a iowawa ke a ribuaka taan tautaeka n te aonnaba aei nakoia: “Kam weteaki nako iai: ba E kamarakaki naba Kristo i bukimi, ao E katuka te aro ae kam na kakairi iai, ba kam na tou mwini mwanekana.” (1 Betero 2:21) Imwin kabwarabwaran korakoran karawawatan Iesu ao arona n nanomwaaka n aantaeka iai, e kaungaia buuaine Betero aika tiaki kaain te onimaki buuia ni kangai: “Ao ngkami aika ainenuma, kam na iriri nanoia oini bumi; ba ngkana a aki ira nanon ana taeka te Atua mwaane, ao ngkai akea te taeka, ao a na anaaki nanoia n aroaroia buuia ni maeka: ngkana a nora aroaromi ni maeka ae itiaki ae raonaki n te maku.”​—1 Betero 3:1, 2.

12. Baikara kakabwaia aika reke man noran maiun Iesu n aantaeka?

¹² E kona n iangoaki te aantaeka ngkana ko kakanikoaki ao ko taetaebuakaki, bwa kanikinaean te mamaara. Ma tiaki anne aron iangoana iroun Iesu. E korea ae kangai Betero: “Ngke E taetaebuakaki, ao E aki manga taetaebuaka; ngke E kamarakaki, ao E aki taku ba E na kareke kaiia.” (1 Betero 2:23) A a riki bwa taan onimaki aomata tabeman ake a nora Iesu ni kammarakaki, n ikotaki naba ma te tia iraa are e tauraki irarikina n te kai ao mataniwia taani buaka are e nora tiringana. (Mataio 27:38-44, 54; Mareko 15:39; Ruka 23:39-43) E taekinna Betero bwa n aron anne, a kona naba n riki buumwaane tabeman aika tiaki kaain te onimaki ake a iowawa bwa Kristian, imwin noran aroaroia buuia n aantaeka. Ti a tia n nora aei ni boong aikai.

Aroia Buuaine ni Karekea Akoaia

13, 14. E na kanga ni karekei kakabwaia te aantaeka nakoia buumwaane aika tiaki kaain te onimaki?

¹³ A a tia n tokanikai buuaine aika kaain te onimaki i aoia buuia aika tiaki kaain te onimaki, man katotongan aroaron Kristo. E taku te buumwaane nakon buuna ae te Kristian n aia bwabwaro Ana Tia Kakoaua Iehova ae e a tibwa tia: “N au iango bon te baba ngai n aroarou nakoina. Ma e boni korakora naba karineau irouna. Akea te tai ae e a tia ni kamaneangai iai. E aki kairoroai nakon ana koaua. E rangi n akoai raoi. Ngkana e nako ni kaea ana runga, e kakorakoraa ni katauraoa marikeu imwain nakona ao ni katiai naba tabena n te auti. E kauekea kan ongoraau n te Baibara aroarona. Ao ibukin aei, I a riki ngkai bwa te tia uarongorongo!” Eng, e a tokanikai neiei i aon teuaei n ‘akea te taeka, ao e anaaki nanona’ n aroaron buuna.

¹⁴ N aron are e katuruturua Betero, e kariki uaa aika raraoi ana mwakuri te buu te aine, ma tiaki te bwai ae taekinna. E kaotaki koauan aei iroun te buu te aine are reiakina ana koaua te Baibara ao e korakora nanona ni kan irii bobotaki ni Kristian. E mwangaingai buun neiei nakoina ni kangai: “Akineti, n te tai are ko otinako iai man te mataroa anne ao tai manga oki.” E aki otinako neiei man te “mataroa arei,” ma e otinako man te mataroa are teuana. N te botaki are imwina, e kakamaaka neiei teuaei ni kangai: “N na aki mena imwaim ngkana ko oki.” Eng, bon akea ngaia, ao e aki oki i nanon tenibong. Ngke e a oki, e titirakinna neiei ma te bwanaa n akoi ni kangai: “Ko kan amwarake?” E aki kona n toki tangiran te Atua iroun Akineti. Imwina riki, e a moanna n reirei n te Baibara teuarei, e katabua maiuna nakon te Atua, ao e a mwakuri bwa te mataniwi n te ekaretia ae rangi ni bati mwiokoana.

15. Tera ‘katamaroaaia’ buuaine aika Kristian ae taekinaki?

¹⁵ E kaungai nanoia aine te abotoro Betero bwa a na bwaina te ‘katamaroa’ ae e a tia ni bwainaki irouia aine aika taekinaki i eta. Te katamaroa aei bon tiaki katamaroan tinanikuia tao n aron ‘biran iran atuia’ ke ‘kunnikai’ aika raraoi. N onean mwin anne, e taku Betero: “Ao katamaroami ae riai, te aomata ae raba ae bwain te nano, ae katamaroami ae aki kona ni mka, ae te nano ae nimamanei ae rau, ae kakawaki i matan te Atua.” E kaotiotaki te nano aei n te bwanaa ao n te aroaro ae kan, ae akea te kauntaeka iai ke te tuamatoa. Mangaia are e kaotiota ana karinerine ae korakora te buu te aine ae te Kristian nakon buuna.​—1 Betero 3:3, 4.

Katoto Ibukin Reireiara

16. N te aro raa, are e a riki iai Tara bwa te katoto ae raoiroi ibukia buuaine aika Kristian?

¹⁶ E korea ae kangai Betero: “Aroia aine ngkoangkoa ake a itiaki ake a onimakina te Atua, ngke a katamaroaia, n iriri nanoia oini buia.” (1 Betero 3:5) A ataia aine aikai bwa kakukureian Iehova rinanon mutiakinan ana reirei, e na karika te utu ae kakukurei ao te kaniwanga are te maiu n aki toki. E taekina Tara are buun Aberaam Betero bwa e “irira nanon Aberaam, ao e atoatongnga ba te uea.” E boutokaa buuna ae mamaaka te Atua Tara, are e a tia ni mwiokoia te Atua bwa e na mwakuri n aaba aika raroa nako. E kitana maiuna neiei ae kamwengaraoi n aki ongea kabuanibwaina. (Karikani Bwaai 12:1, 10-13) E kamoamoaa Tara Betero ibukin ana katoto ni kaineti ma ninikoriana ni kangai: “Bon natina ngkami, ngkana kam kakaraoa ae raoiroi, ma n aki mamaku n te bwai teuana.”​—1 Betero 3:6.

17. Bukin tera ngkai e iangoa Abikaira Betero bwa te banna ni katoto ibukia buuaine aika Kristian?

¹⁷ Abikaira bon te aine ae aki mamaaku ae onimakina te Atua, ao tao e iangoa naba taekana Betero. E “nanowanawana te aine” aei, ma buuna are Nabara ae “bwabwananun . . . , ao a bubuaka ana makuri nako.” Ngke e rawa Nabara ni buoka Tawita ma ana aomata, a a katauraoia te koraki aei bwa a na kamauna Nabara ma kaain ana auti ni kabane. Ma e mwakuri Abikaira ni kamaiuia kaain batana. E katokai amwarake i aoia aati ao e nako ni butimwaea Tawita ma ana aomata ake a a mwananga nakoia. Ngke e nora Tawita, e ruo ao e bwaka ni katorobubua i waena, ao e bubutiia bwa e na aki iowawa nakoia. E korakora riingan nanon Tawita, ao e taku: “E na karaoiroaki Iehova, ae Atuaia Iteraera, ae kanakomaiko n te bong aei ba ko na butimaeai: ao e na materaoi rabakaum.”​—1 Tamuera 25:2-33.

18. Te katoto raa ae a kona n iaiangoia buuaine, ngkana iai te mwaane ae wi ni kababa nakoia itinanikun buuia, ao bukin tera?

¹⁸ Te katoto riki teuana ae raoiroi ibukia buuaine bon rongorongon te ataeinnaine ae te I-Turamaite, ae teimatoa ni kakaonimaki nakon te tia kawakin-tiibu ae mangori, are e berita bwa e na mare ma ngaia. E teimatoa n nene tangiran teuaei iroun neiei, n aki ongei ana taetae ni kababa te uea nakoina. E kairaki neiei bwa e na taekin ana namakin ibukin te rorobuaka ae te tia kawakin-tiibu ni kangai: “Ko na kabaeai i aon nanom ba kaanga te kanikina, ba kaanga te kanikina i aoni baim: Ba e korakora te tangira kaanga ai aron te mate; . . . A aki kona raan aika bati ni kamatea te tangira, ao a aki kona naba karau aika raanga ni kamauna.” (Ana Anene Toromon 8:6, 7) E bia riki bwa aia motinnano aine ni kabane ake a kariaia ni mare bwa a na teimatoa n aantaeka ao ni karineia buuia.

Reirei Tabeua Riki Mairoun te Atua

19, 20. (a) E aera ngkai a riai n aantaeka buuaine irouia buuia? (b) Tera te katoto ae raoiroi ae katauraoaki ibukia buuaine?

¹⁹ Ni kabaneana, iangoa te boto n iango man te kibu ae aana te kaongora aei: “Ainenuma, kam na iriri nanoia bumi.” (I-Ebeto 5:22) Bukin tera bwa e raoiroi te aantaeka? “Ba,” e tomaaki nako n te kibu are imwina ni kangai, “atun te aine te mwane, n ai aron naba Kristo ngkai atun te ekaretia.” Mangaia are, a kaumakaki buuaine ni kangai: “Aron te ekaretia ngkae e ira nanoni Kristo, ao ai aroia naba ainenuma ba a na iri nanoia buia ni bwaai ni kabane.”​—I-Ebeto 5:23, 24, 33.

²⁰ Ngkana a na ongeaba buuaine nakon te tua aei, a riai moa n reiakin ao imwina a kakairi n ana katoto ana ekaretia Kristo ae kaainaki irouia taan rimwina aika kabiraki. Taiaoka ni wareka 2 I-Korinto 11:23-28 bwa ko aonga n atai baika e nanomwaaka iai te abotoro Bauro ae kaain te ekaretia anne, ngke e kakaonimaki iroun Atuana ae Iesu Kristo.A riai buuaine n teimatoa ni kakaonimaki n aantaeka nakon Iesu n aron Bauro, n ikotaki naba ma kaain te ekaretia ni kabane. A kaotiota aei buuaine n aia aantaeka nakoia buuia.

21. Tera ae kona n riki bwa te bwai ni kaungaunga ibukia buuaine bwa a aonga n teimatoa n aantaeka irouia buuia?

²¹ E ngae ngkana a mwaiti buuaine ni boong aikai aika kona n un n iangoan te aantaeka, ma te aine ae wanawana e iaiangoi kakabwaia mai iai. N te katoto, ngkana te buu te mwaane bon tiaki kaain te onimaki, te aantaeka nakon ana kairiri ni bwaai ni kabane aika aki urua ana tua ke ana boto n reirei te Atua, e a kona ni kaantaningaki iai te kakabwaia ae moan te raoiroi ngkai e kona ni ‘kamaiua buuna.’ (1 I-Korinto 7:13, 16) Irarikin anne, e kona n reke raunnanona n ataakin ae e tangiria Iehova ae te Atua ao e na kabatiaa kakabwaiana ngkai e kakairi n ana katoto Natina ae bati n tangiria.

Ko Uringnga?

• E aera ngkai e kona ni kangaanga iroun te buu te aine bwa e na ongeaba iroun buuna?

• E aera ngkai e riai te iango raoi imwain ae ko kariaia te mare?

• E kanga n riki Iesu bwa te banna ni katoto ibukia buuaine, ao baikara kakabwaia aika kona n reke man touan mwina?

[Taamnei n iteraniba 14]

E aera ngkai e riai te iango raoi imwain ae ko kariaia te mare?

[Taamnei n iteraniba 16]

Tera reireiaia buuaine man aia katoto aomata ake a taekinaki n te Baibara n aron Abikaira?