“Tai Kaboa Ana Buakaka Te Aomata N Te Buakaka”
“Tai kaboa ana buakaka te aomata n te buakaka. Kam na iangoi baika raraoi ni karaoi i mataia aomata ni kabaneia.”—I-ROM 12:17.
1. Tera te aroaro ae rangi n ataaki?
NGKANA e ineakinaki te ataei ae uarereke iroun tarina, ao e na waekoa manga ineakinna. E kananokawaki bwa tiaki tii ataei ake a kaakaraoa aei. A mwaiti naba ikawai aika kaakaraoia. Ngkana a un iroun temanna, ao nanoia tii te kani kabooa mwina. Tao a na aki ineneaki angiia ikawai, ma a mwaiti aika a na kabooa mwina n aanga aika raba. Tao a kona ni winnantia te aomata are a un irouna nakoia aika bati, ke ni kaakaei aanga ake e na aki karikirakeaki iai n ana mwakuri. N aki ongeia bwa tera ae a karaoia, ma oina raoi, bon kabooan mwin te bwai ae karaoaki nakoia.
2. (a) E aera ngkai a rarawa Kristian ni kabooa te buakaka n te buakaka? (b) Baikara titiraki ao mwakoron te Baibara aika ti na rinanoi?
2 E ngae ngke e rangi ni bwabwainaki kabooan te buakaka n te buakaka, ma Kristian ni koaua a rarawa nakon anne. Ma a kekeiaki n toua mwin ana kaungaunga te abotoro Bauro aei: “Tai kabooa ana buakaka te aomata n te buakaka.” (I-Rom 12:17) Tera ae kona ni kairira nakon maiuakinan te kaetieti ae moan te raoiroi aei? Antai ae ti riai n aki kabooa ana buakaka n te buakaka? Baikara kakabwaia aika ti kona ni karekei ngkana ti rarawa ni kabooa mwin te buakaka ae karaoaki nakoira? Ibukin kaekan titiraki akanne, ti na rinanon ngkai bwaninin ana taeka Bauro bwa ti aonga n ota n ae taekinaki n I-Rom mwakoro 12, ae e kaotaki iai bwa te rarawa ni kabooa te buakaka n te buakaka, bon te aroaro ni maiu ae eti, e tatangira, ao e nanorinano. Ti na rinanoi itera aika tenua aikai teuana imwin teuana.
“Ma Ngaia ae I Butingkami”
3, 4. (a) Tera are e maroroakinna Bauro ni moa man I-Rom mwakoro 12, ao tera manenan kabonganan taeka aika “ma ngaia ae”? (b) Tera ae a riai ni karaoia Kristian ni kaineti ma butimwaean akoaia mairoun te Atua?
3 Ni moan te mwakoro 12, e maroroakin iai iango aika aua Bauro aika reitaki ma maiun te Kristian. E kabwarabwaraa iai ara iraorao ma Iehova, raao n onimaki, aika tiaki kaain te onimaki ao taan tautaeka. E kaotia Bauro bwa iai aan te rarawa nakon tangiran ae buakaka, n ikotaki naba ma te nano ni kani kabooa te buakaka n te buakaka ngke e kangai: “Ma ngaia ae I butingkami, tariu, i bukin ana nanoanga te Atua.” (I-Rom 12:1) Tarai taeka aika “ma ngaia ae,” ae nanonaki iai “ibukin baika a a tia n taekinaki.” Ai aron ae e kangai Bauro, ‘Ibukin baika I a tia n taekin nakoimi, ao I butingkami bwa kam na karaoa naba are N na tuangkami ngkai.’ Tera are e a tia ni kabwarabwaraa Bauro nakoia Kristian ake i Rom?
4 Ni moan mwakoron ana reta Bauro ake 11, e maroroakina iai te kaantaninga ae kamimi are a anganaki tibun I-Iteraera ao Tientaire, are a kona n riki iai bwa raon Kristo n Ana Tautaeka n Uea te Atua, ae te kaantaninga are a kabwaka ni butimwaia tibun Iteraera. (I-Rom 11:13-36) E kaukaki te kaantaninga aei nakoia tii man “ana nanoanga te Atua.” Tera ae a riai ni karaoia Kristian ni kaineti ma butimwaean akoaia ae aki kaantaningaki aei mairoun te Atua? A riai ni korakora nanoia ni kani kaitau n te aro are a na tou mwin ana taeka Bauro aikai: “Anga rabatami ba te karea ae maiu, ae itiaki, ae kakukureia te Atua, ae ami taromauri ae bwain te nano.” (I-Rom 12:1) Ma a na kanga Kristian n anga ngaiia bwa “te karea” nakon te Atua?
5. (a) E na kanga te aomata n anga ngaia bwa “te karea” nakon te Atua? (b) Te boto n reirei raa, ae riai n aana aroaron te Kristian?
5 E waakinaanako ana kabwarabwara Bauro ni kangai: “Tai katotonga aron aon te aba: ma kam na onikaki n onean nanomi, ba kam na riki n ata Nanon te Atua, are raoiroi, are kakukurei, are koro-raoi.” (I-Rom 12:2) N onean mwin are a na kariaia nanon aon te aba bwa e na aana aia iango, a riai riki ni kaboraoa aia iango ma ana iango Kristo. (1 I-Korinto 2:16; I-Biribi 2:5) E riai ni kairaki aroaroia Kristian ni koaua man te bong teuana nakon teuana n te boto n reirei anne, ao ngaira naba ni boong aikai.
6. Ni kabotoan te iango i aon ana maroro Bauro n I-Rom 12:1, 2, tera ae kairira bwa ti na kararoaira man kabooan te buakaka n te buakaka?
6 Ti na kanga ni buokaki n ana maroro Bauro n I-Rom 12:1, 2? N aroia Kristian aika kabiraki ake i Rom, ti rangi ni kakaitau naba ibukin teimatoan te Atua ni kaotiota ana nanoanga n aaro aika mwaiti kurikuri nakoira ni katoabong. Mangaia ae, ibukina bwa a onrake nanora n te kani kaitau, ti a kairaki iai bwa ti na toro iroun te Atua ma korakorara, kaubwaira ao rabakaura ni kabane. Ti kairaki n nanora ni kani kaitau bwa ti na karaoa naba ara kabanea ni konaa n iango n aron Kristo, ma tiaki n aron te aba. A irekereke baika ti karaoi nakoia aomata aika raao n onimaki ao aika tiaki kaain te onimaki, ma arora n iango n aron Kristo. (I-Karatia 5:25) N te katoto: Ngkana ti iango n aron Kristo, ti a nanomatoa iai n umaki nakon te rarawa ni kabooa te buakaka n te buakaka.—1 Betero 2:21-23.
“Tai Mamana te Aba n i Tangitangiri”
7. Tera te aeka n tangira ae taekinaki n I-Rom mwakoro 12?
7 Rawara ni kabooa te buakaka n te buakaka e aki tii boto i aon tangiran te eti, ma ti karaoia naba ibukina bwa bon te aro n itangitangiri. Nora aron te abotoro Bauro ni maroroakina te tangira imwina riki. E okioki ni kabongana te taeka ae “tangira” (a·gaʹpe n te taetae n Erene) Bauro, n ana reta nakoia kaain Rom ngkana e taekina ana tangira te Atua, ao Kristo. (I-Rom 5:5, 8; 8:35, 39) Ma ni mwakoro 12, e a manga kabongana a·gaʹpe Bauro n te aro ae kaokoro. E taekina te tangira ae kaotaki i marenaia aomata. Imwin taekinan ae a kakaokoro nako bwaintangira mairoun te Atua ake a reke irouia taan onimaki tabeman, e a manga taekina te aroaro teuana Bauro ae a riai ni karikirakea Kristian ni kabane. E taku: “Tai mamana te aba n i tangitangiri.” (I-Rom 12:4-9) Kaotiotan tangiraia aomata, boni kanikinaeaia Kristian ni koaua. (Mareko 12:28-31) E kaungaira Bauro bwa ngkai Kristian ngaira, ti riai n taraia raoi bwa e nako mai nanora ni koaua te tangira ae ti kaotiotia.
8. Ti na kanga ni kaotiota te tangira ae aki mwamwanaa te aba?
8 Irarikina, e taekina naba aron kaotiotan te tangira ae aki mwamwana te aba Bauro ni kangai: “Riba te buakaka; nim ma te raoiroi.” (I-Rom 12:9) Bon taeka aika matoatoa taeka aika “riba” ao “nim.” E kona n rairaki “riba” nakon te “kairiribai ae rangi ni korakora.” Ti aki riai n tii ribaa mwin te buakaka, ma bon te buakaka naba. (Taian Areru 97:10) Te taeka ae “nim” bon rairan te taetae n Erene ae te weabe ae nanona “kanimwa n te bwai ni kanim.” E korakora nimtan te raoiroi iroun te Kristian ae iai ana tangira ni koaua, n te aro are e a riki bwa anuana.
9. Tera te kaungaunga are e kaokiokia Bauro?
9 Iai aron kaotiotan te tangira ae kakaongora ae e kaokiokia Bauro n taekinna. E taku: “Taetae ni kakabaiaia akana bainikiriningkami; kakabaiaia, ao tai karereanti.” “Tai kabooa ana buakaka te aomata n te buakaka.” “Ngkami aika kam tangiraki, tai iri taangami ni kareke kai.” “Tai taenikai n te buakaka, ma kam na kataea ana kai te buakaka n te raoiroi.” (I-Rom 12:14, 17-19, 21) E kakeaa nanououara ana taeka Bauro aikai, n arora nakoia aomata aika tiaki kaain te onimaki ao aika karitei nakoira.
“Kakabaiaia Akana Bainikiriningkami”
10. Tera te anga ae ti na kona ni kakabwaiaia iai akana bwainikirinira?
10 Ti na kanga ni karaoa nanon ana kaungaunga Bauro aei: “Kakabaiaia akana bainikiriningkami”? (I-Rom 12:14) E tua ae kangai Iesu nakoia taan rimwina: “Tangiriia ami kairiribai, ao tataro i bukiia akana bainikiriningkami.” (Mataio 5:44; Ruka 6:27, 28) Ngaia are te anga teuana ae ti kona ni kakabwaiaia iai akana bwainikirinira, ngkana ti tataro ibukia ma ni butiia te Atua, ao tao ane e na kauki nanoia Iehova nakon te koaua ngkana a karitei nakoira ibukin aia aki ataibwai. (2 I-Korinto 4:4) Eng, e kona n taraa ni kamimi butiian te Atua te kakabwaia nakon te aomata ae bwainikirinira. Ma ngkana ti kakorakoraira ni kakairi n aron Kristo n iango, ti na kona iai ni karababaa riki ara tangira nakoia ara kairiribai. (Ruka 23:34) Tera ae kona n riki imwin kaotiotan te aeka n tangira anne?
11. (a) Tera reireiara man ana katoto Tetebano? (b) N aron ae kaotaki ni maiun Bauro, tera te bitaki ae kona n riki irouia taani bwainikirinia aomata?
11 Te aomata temanna are e tataro ibukia ake a bwainikirinna bon Tetebano, ao e aki matebuaka ana tataro. E aki maan imwin Bentekota 33 C.E., ao e a katikaki Tetebano irouia taani karitei nakon te ekaretia ni Kristian. A uaakinna nako tinanikun Ierutarem, ao a karebanaia n atibu. E tang ni kangai imwain matena: “Te Uea, tai bukinia n te bure aei!” (Mwakuri 7:58–8:1, BK) Temanna mai buakoia mwaane ake e tataro ibukia Tetebano, bon Tauro are e nora ao ni kataua kamatean Tetebano. Rimwi riki, e a kaoti Iesu nakon Tauro imwin kautana. E a riki bwa te tia rimwin Kristo teuare te tia bwainikirinia aomata rimoa, ao e a riki bwa te abotoro Bauro, are e korea te reta nakoia kaain Rom. (Mwakuri 26:12-18) N aron ae kaotaki n ana tataro Tetebano, e teretere bwa e kabwaraa ana bure Bauro Iehova, are e bwainikirinia aomata. (1 Timoteo 1:12-16) Maroaka ae e kaungaia Kristian te abotoro Bauro ni kangai: “Kakabaiaia akana bainikiriningkami”! E ataia ma ni baike e rinanoi, bwa n tokina ao a kona taani bwainikirinia aomata tabeman n riki bwa ana toro te Atua. N ara tai aikai, a a tia taani bwainikirinira tabeman n riki naba bwa kaain te onimaki ibukina bwa a anaaki nanoia n anuaia ana toro Iehova aika rau.
“Kam na Raoi ma Aomata ni Kabaneia”
12. Tera irekereken taeka aika n I-Rom 12:9 ma I-Rom 12:17?
12 E kangai ana kaungaunga Bauro are imwina n arora nakoia kaain te onimaki ao aika tiaki kaain te onimaki: “Tai kaboa ana buakaka te aomata n te buakaka.” E toma raoi ana taeka aei ma are e a tia n taekinna, ae “riba te buakaka.” Eng, e na kanga te aomata n taekinna bwa e riba te buakaka, ngkana e a manga karaoa ae buakaka ibukin kabooan mwin aia bure aomata? Ngkana e karaoaki aei, ai bon kaitaraan raoi ngkanne te itangitangiri ae e ‘aki mwamwana te aba.’ E taku Bauro imwina riki: “Iangoi baika raraoi ni karaoi i mataia aomata ni kabaneia.” (I-Rom 12:9, 17) Ti na kanga ni maiuakin taeka akanne?
13. Baikara arora aika ti riai ni karaoi “i mataia aomata ni kabaneia”?
13 N ana reta Bauro nakoia kaaini Korinto are mai mwaina, ao e taekina iai bwainikirinaia abotoro. E taku: “Ti karaoaki ba te bwai ni kaneweaba nakon te aba, ao nakoia anera ma aomata . . . Ngkana ti taetaebuakaki, ao ti taetae ni kakabaia te aba; ngkana ti bainikirinaki, ao ti taon nanora: ngkana ti bukinaki irouia aomata, ao ti karaua te taetae.” (1 I-Korinto 4:9-13) N aron anne, a a tabe naba ngkai n tarataraki Kristian ni koaua irouia kaain te aonnaba. Ngkana a nori ara mwakuri aika raraoi aomata aika i rarikira, n aki ongei waaki aika aki riai nakoira, a kona n anaaki riki nanoia ni kan ongora nakon te euangkerio ae ti taekinna.—1 Betero 2:12.
14. Tera arora ni kakorakoraira ibukin karekean te raoi?
14 Ma tera aron korakoran ara mwakuri ibukin karikirakean te raoi? Eng, ti riai ni kakorakoraira n aron ae ti konaa. E tuangia tarina ni Kristian Bauro ni kangai: “Ngkana tao e konaki, ao kam na raoi ma aomata ni kabaneia, n ane kam kona.” (I-Rom 12:18) E kamatataaki raoi n taeka aika “ngkana tao e konaki” ao “n ane kam kona” bwa e bae n aki bebete karekean te raoi ma aomata n taai nako. N te katoto, ti na aki kakeaa ana tua te Atua teuana ibukin karauan nanoia aomata. (Mataio 10:34-36; Ebera 12:14) Ma ti karaoi bwaai ni kabane aika ti kona ni karaoi n akea te tai ae ti na kakeaa iai ara koaua aika boto i aon te Baibara, ibukin karekean ara raoi “ma aomata ni kabaneia.”
“Tai Iri Taangami ni Kareke Kai”
15. Tera bukin kakeaan kabooan te buakaka n te buakaka ae noraki n I-Rom 12:19?
15 E kaota bukina teuana riki Bauro, ngkai ti riai n aki kabooa te buakaka n te buakaka, bwa karaoan anne bon te nanorinano. E taku: “Ngkami aika kam tangiraki, tai iri taangami ni kareke kai, ma kerikaki mai mwain te un: ba e koreaki ae kangai, E taku Iehova, Au bwai te irantaanga ni kareke kai.” (I-Rom 12:19) Ngkana e kataia te Kristian n ira taangana i bon irouna, e kaotia iai bwa e kainikatonga. E a karaoa iai ngkanne te bwai ae tiaki ana bwai ma bon ana bwai te Atua. (Mataio 7:1) Irarikina, e kaotia naba bwa e aki onimakina ana taeka ni karaunano Iehova aei: “N na kabobo Ngai.” Ni kaaitaran anne, a kakoauaa raoi Kristian ni koaua bwa Iehova e na “iri taangaia ake a rineaki” irouna. (Ruka 18:7, 8; 2 I-Tetaronike 1:6-8) A kananorinanoia ni kaaki i nanon bain te Atua irantangaaia.—Ieremia 30:23, 24; I-Rom 1:18.
16, 17. (a) Tera ae nanonaki n taeka aika “ikoikoti mwakaron te ai” i aon atun temanna? (b) Ko a tia n nora kamarauan nanon te aomata ae tiaki kaain te onimaki n te akoi? Ngkana ko a tia, anga te katoto.
16 E kona ni kamarauaki nanon te aomata ae riribaira n akoakina, ma ngkana ti karekea kaina e na bae ni kainamatoa riki iai. Bukin tera? Nori ana taeka Bauro nakoia Kristian ake i Rom: “Ngkana e kan amarake te tia ribaiko, ao ko na kaamarakea; ao ngkana tao e kani moi, ao kamoia: ba ngkana arom anne, ao ko ikoikoti mwakaron te ai i aon atuna iai.” (I-Rom 12:20; Taeka N Rabakau 25:21, 22) Tera nanon aei?
17 Boni kaikonaki taeka aika “ikoikoti mwaakaron te ai i aon atuna” ae roko man aroia kaain rimoa ni kaitiaka te biti. E katokaaki te atibu ae e riki mai iai te biti i aon te ai ao a katokaaki mwaakaron te ai i aona ao i aana. A karekea te kabuebue ae korakora mwaakaro n ai aika ikoikotaki i aona n te aro are e a marau iai te biti, ao e a kaokoroaki iai te biti ae itiaki man te atibu ae bareka. N aron anne, ni karaoan mwakuri n akoi nakon te aomata ae ribaira, ti a kona iai ni ‘kamaraua’ matoatoan nanona ao n anaa nanona nakon karaoan aroaro aika raraoi riki. (2 Uea 6:14-23) Eng, a mwaiti kaain te ekaretia ni Kristian, ake a a tia n anaaki naba nanoia n te moantai n noran aia mwakuri n akoi ana toro Iehova ake a karaoi ibukia.
Bukin Aki Kabooan Mwin te Mwakuri ae Buakaka
18. Bukin tera bwa te rawa ni kabooa te buakaka n te buakaka bon te aro ae eti, e tatangira ao n nanorinano?
18 N rinanoakin I-Rom mwakoro 12, ti a tia n nori bukina tabeua aika kakawaki ni kaineti ma bukin tera bwa e aki riai ‘kabooan ana buakaka te aomata n te buakaka.’ Te moan, bon te anua ni maiu ae eti ae riai n iraki, bwa ti na rawa ni kabooa ana buakaka te aomata n te buakaka. N iangoan nanoangakira iroun te Atua, e rangi n eti ao n riai bwa ti na anga ngaira nakon Iehova ao n ongeaba ma nanora ni koaua nakon ana kaetieti, n ikotaki naba ma ana kaetieti ae ti riai n tangiriia ara kairiribai. Te kauoua, te rawa ni kabooa te buakaka n te buakaka, bon te anua ni maiu ae kaotaki iai te tatangira. Ni kaakean kabooan te buakaka n te buakaka ao karikirakean te raoi, ti a karekea iai te kaantaninga ae tatangira ibukin buokaia tabeman taani karitei aika unun bwa a na kona n riki bwa taan taromauria Iehova. Te katenua, rawara ni kabooa te buakaka n te buakaka, bon te anua ni maiu ae kaotaki iai te nanorinano. Ngkana ti irantangaira ni karekekai ti boni kainikatonga iai, bwa e taku Iehova: “Au bwai te irantaanga ni kareke kai.” E kauringira naba Ana Taeka te Atua ni kangai: “Ngkana e roko te kainikatonga, ao e roko naba te kamaamaaeaki: Ma e mena te rabakau irouia akana nanorinano.” (Taeka N Rabakau 11:2) Ngkana ti kawanawanaira ni katuka te irantaanga ni karekekai i nanoni bain te Atua, ti kaotia iai bwa ti nanorinano.
19. Tera ae ti na rinanona n te kaongora ae imwina?
19 E kakimototoa ana maroro Bauro i aon arora ae riai nakoia aomata nako. E kaungaia Kristian ni kangai: “Tai taenikai n te buakaka, ma kam na kataea ana kai te buakaka n te raoiroi.” (I-Rom 12:21) Baikara taanga n taamnei aika bubuaka aika ti kaaitara ma ngaai ni boong aikai? Ti na kanga n tokanikai i aoia? A rinanoaki kaekaan titiraki aikai ao titiraki aika irekereke naba ma aei n te kaongora ae imwina.
Ko Kona ni Kabwarabwaraa?
• Tera te kaungaunga n I-Rom mwakoro 12, ae aki toki ni kaokiokaki?
• Tera ae e na kaungaira bwa ti na aki kabooa ana buakaka te aomata n te buakaka?
• Baikara kakabwaia aika ti kona ni karekei ngkana ti aki kabooa “ana buakaka te aomata n te buakaka”?
[Bwaoki n te iteraniba 23]
E kabwarabwaraki n I-Rom mwakoro 12 aia iraorao Kristian ma:
• Iehova
• raao n onimaki
• aika tiaki kaain te onimaki
[Taamnei n iteraniba 24]
E angania Kristian ake i Rom, te reirei ae manena Bauro n ana reta nakoia
[Taamnei n iteraniba 26]
Tera reireiara man ana katoto te tia rimwin Kristo ae Tetebano?