Karikirakea Am Onimaki Rinanoni Mutiakinan Ana Katoto Bauro
“I a tia ni buaka n te buaka ae e raoiroi; I a roko n tokini kawaiu; I a tia ni kawakina te onimaki.”—2 TIMOTEO 4:7, BK.
1, 2. Baikara bitaki ake e a tia ni karaoi Tauro are kaain Tareto ni maiuna, ao tera te mwakuri ae kakawaki are e karaoia?
BON te mwaane ae wanawana ao n eti matoa. Ma e ‘irira oin nanona n aomata.’ (I-Ebeto 2:3, BK) Imwina e taekina taekana ae ‘te tia tataebuaka, te tia bwainikirina te aba ao te tia kabononano.’ (1 Timoteo 1:13) Te mwaane anne bon Tauro ae kaain Tareto.
2 Imwin tabeua te tai, e a karaoa te bitaki ae korakora Tauro ni maiuna. E kaaki anuana rimoa ao e mwakuri korakora n ‘aki ukoukora ae iai manenana irouna, ma e ukoukora ae iai manenana irouia aomata aika bati.’ (1 I-Korinto 10:33) E karikirakea te akoi ao e kaotiota nanoangaaia tarina n te ekaretia, ake e a tia ngkoa ni bwainikirinia ibukin ana tauannen. (Wareka 1 I-Tetaronike 2:7, 8.) “I karaoaki ngkoa ba te tia taekinna.” E a manga reitia ao e taku: “I anganaki, ngai ae moan te mangori i buakoia ake a itiaki ni kabaneia, te akoaki aei, ae te tataekinna nakoia Tientaire bwaikorakini Kristo, ae aki konaki n ataki raoi.”—I-Ebeto 3:7, 8.
3. N te aro raa, ae e kona ni buokira iai neneran ana reta Bauro ma mwin ana mwakuri ni minita?
3 E kinaaki naba Tauro n arana ae Bauro, ao e rianako rikiraken ana atatai n te onimaki. (Mwakuri 13: 9) Te anga teuana ae ti kakoauaa bwa e kawaekoaa rikiraken ara koaua, bon neneran ana reta Bauro ma mwin ana mwakuri ni minita ao ni kananoan naba ara iango n ana katoto n rikiraken ana onimaki. (Wareka 1 I-Korinto 11:1; Ebera 13:7.) Ti bia noria ae karaoan anne, e na kairira bwa ti aonga ni karaoa ara babaire ae nakoraoi ibukin te ukeuke n reirei i bon iroura, ni karikirakea te tangira ni koaua ibukia aomata, ao ni karikirakea te iango ae riai ni kaineti ma aroarora.
Ana Kaetieti Bauro Ibukin te Ukeuke n Reirei
4, 5. E kanga ni kakabwaiaki Bauro man te ukeuke n reirei i bon irouna?
4 Bon iai ana atatai teutana Bauro ni kanoan te Baibara ngke te Baritaio ngaia ae e reireiaki ‘irarikin waen Kamariera, ao e reireiaki aia tua ana bakatibu’ n te aro ae moan te eti. (Mwakuri 22:1-3; I-Biribi 3:4-6) Imwini bwabetitoana ngkekei, e a ‘nako naba Arabia’ n rereuan Turia ke n te tabo ae mabu n te Arabia Peninsula are e a buokia ni kananoa ana iango iai. (I-Karatia 1:17) E teretere bwa e kani kananomwaakaa Bauro ni mwakoron bokin te Baibara are a kakoauaa bwa bon te Mesia Iesu. Irarikin anne, e tangiria naba Bauro bwa e na katauraoia nakon te mwakuri ae mena imwaina. (Wareka Mwakuri 9:15, 16, 20, 22.) E boni kakorakoraa naba Bauro ni kananoa ana iango i aoni baika a irekereke ma te Atua.
5 Te atatai ao te ota man te Baibara are e karekea Bauro man ana ukeuke n reirei i bon irouna, e a kairia bwa e na rabakau raoi ni kabwarabwaraa taekan te koaua. N te katoto, ni menan Bauro n te tinakoka i Antioka are i Bitiria, e mwanewei kiibu aika e raka i aon nimaua man te Baibara n Ebera are a kakoauaa bwa bon te Mesia Iesu. E bati ana tai ni mwanewei naba koroboki aika tabu Bauro. E rangi n anainano ana kabwarabwara i aon te Baibara n te aro are “a ira Bauro ma Barenaba I-Iutaia aika bati ma aomata aika tataromauria te Atua,” bwa a aonga ni karekei reireiaia ae bati. (Mwakuri 13:14-44) Ngke a a roko irouna kaain Rom aika Iutaia, n ana tabo ni maeka n ririki ake imwina ao e kaeta te bwai are e riki Bauro nakoia ma “ni kaotiota uean te Atua, ma ni kan anai nanoia nakon Iesu n ana Tua Mote ma burabeti nako.”—Mwakuri 28:17, 22, 23.
6. Tera are e buoka Bauro ni kateimatoaa korakorana n te onimaki ngke e rinanoni kataaki?
6 E teimatoa n nenera te Baibara Bauro e ngae ngke e rinanoni kataaki ao ni karekea korakorana man rongorongo ake a kairaki koreaia. (Ebera. 4:12) Ni menan Bauro i Rom n te auti ni kaikain imwaini kamateana, ao e tuanga Timoteo bwa e na uotii nakoina “taiani boki” ao “booki ake kunin te man.” (2 Timoteo 4:13) E bae n ae booki ake e kamanenai Bauro n ana ukeuke ae nano boni mwakoron te Baibara n Ebera. E rangi ni kakawaki iroun Bauro karekean te atatai man te Baibara rinanon te kaetieti ibukin te ukeuke n reirei, bwa ngaia aika a kona ni kateimatoaa kakaonimakina.
7. Taekina kakabwaia ake ko kona ni karekei man te katoa tai n ukeuke n reirei n te Baibara.
7 Te katoa tai n reirei n te Baibara n raonaki ma kananoan te iango, a na buokira ni karikirakea ara onimaki. (Ebera 5:12-14) E anene ni kangai te tia areru ni kaineti ma manenan Ana Taeka te Atua: “E manena riki i rou ana tua wim nakoni koora ma tirewa aika ngaa. A kawanawanaai riki am tua nakoia taan ribaai; Ba a memena i rou n aki toki. I tauu waeu mani kawai aika bubuaka ni kabane, Ba I aonga n taua am taeka.” (Taian Areru 119:72, 98, 101) Iai am kaetieti ibukin te ukeuke n reirei n te Baibara i bon iroum? Ko a tauraoi ibukini katabeam nakon taai aika imwaim, are te beku ibukin te Atua rinanon te wareware n te Baibara ni katoa bong, ao ni kaiangomwaakako i aon te bwai are ko warekia?
E Reiakina Tangiraia Aomata Bauro
8. Tera aroaron Tauro nakoia aomata ake itinanikun te Aro n Iutaia?
8 E ingainga nanon Tauro n ana Aro ao e uarereke tabeakinaia aomata aika i tinanikun te Aro n Iutaia irouna, imwain rikina bwa te Kristian. (Mwakuri 26:4, 5) E matakuakina ma ni kariaia karebanaan Tetebano irouia Iutaia tabeman. Matakuakinan te bwai ae riki aei iroun Tauro, e a namakinna iai ae bon eti bwainikirinaia Kristian, ao e bae n iangoia bwa e bon riai katuuaean Tetebano. (Mwakuri 6:8-14; 7:54–8:1) E reitaki te rongorongo ae kairaki koreana ni kangai: “E urua te ekaretia [Tauro], ao e rin i nanon auti nako ni katikiia nako mwaane ma aine ao e kakia i nanon te auti ni kaikain.” (Mwakuri 8:3) E ‘nako naba ni kaawa ake a raroa nako ao ni bwainikirinia iai.’—Mwakuri 26:11.
9. Tera ae e rinanona Tauro are e a karika kaetan aroarona nakoia aomata?
9 I aoni kawaina Tauro bwa e na nako Tamateko ni bwainikirinia taan rimwini Kristo, ike e a kaoti naba te Uea ae Iesu nakoina. E mataki Tauro ao e katang irouia tabeman imwin rotakina ni mwaakan te ota are e nako mairoun Natin te Atua. E bitaki aroaron Tauro nakoia aomata n aki toki, n te tai are e kabongana iai Anania Iehova bwa e na kaoka ana taratara Tauro. (Mwakuri 9:1-30) Imwin rikina bwa te tia rimwini Kristo, e a kakorakoraa ni mwakuri ma aomata ni kabane n aron are e karaoia naba Iesu. E nanonaki n aei kaakan te tiritiri ao n riki bwa te tia “raoi ma aomata ni kabaneia.”—Wareka I-Rom 12:17-21.
10, 11. E kanga Bauro ni kaotiota te tangira ni koaua ibukia aomata?
10 E aki kukurei Bauro n tii karekean te rau ma aomata. Ma e tangiria naba ni kaotiota ana tangira ni koaua nakoia, ao e karaoa anne rinanon te mwakuri ni minita ni Kristian. E tataekina te rongorongo ae raoiroi ni moani mwanangana ni mitinare i Asia Minor. E bon teimatoa naba Bauro ma raona tabeman ni buokiia aomata aika nimamannei, bwa a na riki bwa Kristian n aki ongea te kakaitara ae korakora nakoia. E ngae ngke e kataaki n tiringaki Bauro irouia taani kakaitara ni kaawa aika Rutetera ma Ikonio ma a a manga bon okiria naba.—Mwakuri 13:1-3; 14:1-7; 19:23.
11 Imwina riki, a a manga ukoukoriia aomata ake a tangiria ni karekea aia iraorao ma Iehova ni kaawani Biribi are Maketonia. E riki bwa te Kristian te I-Iutaia are arana Nei Ruria ae te aine ae rairaki man ana Aro ngke e ongora te rongorongo ae raoiroi. A kataereaki n te kai Bauro ma Tira ao a teweaki nako nanon te auti ni kaikain irouia taan tautaeka. Ma e tataekina te rongorongo Bauro nakoni mataniwin te auti ni kaikain ao n tokina, e a bwabetitoaki ma ana utu bwa taan taromauriia Iehova.—Mwakuri 16:11-34.
12. Tera ae kaira Tauro are te tia kamatauningaa te aba bwa e na riki bwa ana abotoro ae tatangira Iesu Kristo?
12 E aera te tia bwainikirina te aba anne ngke e butimwaea aia onimaki aomata ake a a tia n rotaki buaka irouna? Tera ae kaira Tauro are te tia kamatauningaa te aba, bwa e na akoi ao n riki bwa te abotoro Bauro ae tatangira are e tauraoi ni karuanikaia maiuna, bwa a aonga ni kona iai aomata n reiakina taekan te koaua ibukin te Atua ao Kristo? E kabwarabwaraa ae kangai Bauro: “E reke nanon te Atua . . . are weteai naba n ana akoi, ba E na kaota Natina i nanou.” (I-Karatia 1:15, 16) E koroboki Bauro nakon Timoteo ni kangai: “I nanoangaki i bukin aei, ba E na kaota kabanean taotaonan nanona Iesu Kristo i rou moa, ba aia bwai ni kakairi akana nang onimakinna ni karekea te maiu are aki toki.” (1 Timoteo 1:16) E kabwaraa ana bure Bauro Iehova ao e a karekea iai te akoaki ao te nanoangaeaki are e a kairia bwa e na kaotiota te tangira nakoia aomata rinanon tataekinan te rongorongo ae raoiroi.
13. Tera ae riai ni kairira bwa ti na kaotiota ara tangira nakoia aomata, ao ti na kanga ni karaoa aei?
13 E mwanuokin ara bure ao ara kairua Iehova. (Taian Areru 103:8-14) E titiraki ni kangai te tia areru: “Iehova, ngkana tao Ko mutiakini buure, Ao ai antai ae na tei, te Uea?” (Taian Areru 130:3) Bon akea i buakora ae e kona ni kukurei ni beku iroun te Atua ke ni kaantaningaa te maiu n aki toki ngke arona bwa e aki nanoangaira te Atua. E rianako ana akoi te Atua nakoira ni kabane. Mangaia are ti riai naba ni karababa ara tangira nakoia aomata n aron Bauro, rinanon tataekinan te rongorongo nakoia, reiakinaia te koaua ao ni kakorakoraia raora n te onimaki.—Wareka Mwakuri 14:21-23.
14. Tao ti na kanga ni kabatiaa riki ara mwakuri ni minita?
14 Ibukina bwa e kani karaoa ae bati riki Bauro n te mwakuri ni minita, ao n riki bwa te tia uarongorongo ae mwaatai iai, e a buokaki ngkanne n ana katoto Iesu. Mai buakon aanga ake e kaotiota iai ana tangira ae rianako Natin te Atua ibukia aomata, boni karaoan ana mwakuri ni minita. E taku Iesu: “E boni karuonako te tai, ma a karako taani makuri. Ma ngaia ae kam na butia Uean te tai ba E na kanakoia taani makuri nakon ana tai.” (Mataio 9:35-38) E kaboraoa maiuna Bauro ma ana bubutii ibukini karekeaia taani mwakuri rinanon rikina bwa te tia mwakuri ae ingainga nanona. Ao ngkoe tera arom iai? Ko kona ni karikirakea arom n uarongorongo? Ke ko kona ni karakaa riki am tai ni karaoa te mwakuri ni minita, tao ni babaire raoi bwa ko aonga ni bwaiania? Ti bia kaotiota te tangira ni koaua nakoia aomata ni buokiia bwa a aonga n “taua ni kamatoaa taekan te maiu.”—I-Biribi 2:16, Te Nu Tetemanti n te Taetae ni Kiribati ae ngkai, NTK.
E Iangoia i Bon Irouna Bauro
15. Tera ana iango Bauro ibukin aroarona n reitaki ma raona ni Kristian?
15 E katea te katoto Bauro ae rianako ibukira n te anga riki teuana ngkai te minita ngaia. E ngae ngke e karekei mwiokoana aika bati Bauro n te ekaretia ni Kristian, ma e ataia raoi ae e aki karekei kakabwaia akekei ao e aki riai naba n iangoia bwa a reke irouna ibukin ana konabwai. E ataia ae taiani kakabwaia ake e rinanoi bon ana anga te Atua ni kaotiota iai ana akoi ae rianako nakoina. E ataia Bauro bwa a rabakau naba Kristian ake tabemwaang n tataekina te rongorongo ae raoiroi n te aro ae uaana. E ngae ngke e mwiokoaki i buakoia ana aomata te Atua ma e bon teimatoa naba n nanorinano.—Wareka 1 I-Korinto 15:9-11.
16. E kanga Bauro ni kaotiota te nanorinano ao te nimamannei ni kaineti ma te kauntaeka ibukin te korotobibi?
16 Iangoa aron Bauro ni kaeta te kangaanga are e riki ni kaawan Turia i Antioka. E bwenaua te ekaretia ni Kristian ikekei ibukin taekan te korotobibi. (Mwakuri 14:26–15:2) Kioina ngke e mwiokoaki Bauro bwa e na kaira te mwakuri n uarongorongo nakoia Tientaire ake a aki korotobibiaki, e bae n iangoia ae e rangi ni mwaatai ni kairiia aomata aika tiaki I-Iutaia ao ni kaeta naba te kangaanga. (Wareka I-Karatia 2:8, 9.) E aki roko n te eti te kangaanga arei ngke e kakorakoraa ni kaetia, ma ibukina bwa e nimamannei ao n nanorinano, e a kakairi nakon te babaire ni kawariia kaain te rabwata n tautaeka i Ierutarem ni maroroakinna ma ngaiia. E maroroakin raoi bwaai ni kabane ike a ongoraa iai kaain te rabwata n tautaeka ao a a karaoa te moti iai ao a mwiokoia bwa temanna ngaia te tia uouota aia rongorongo. (Mwakuri 15:22-31) Mangaia are e a ‘biririmoa Bauro ni karineia’ raona ni mwakuri.—I-Rom 12:10b.
17, 18. (a) Tera aron rikiraken ana namakin Bauro nakoia kaain te ekaretia? (b) Tera reireiara n aroaroia unimwaane ake kaain Ebeto nakon Bauro ngke e nangi nako?
17 E nanorinano Bauro bwa e aki taua raroana mairouia tarina n te ekaretia, ma e kabatiaa riki reitakina ma ngaiia. N tokin ana reta nakoia kaain Rom ao e kamauriia n araia aomata aika e raka i aon 20 mwaitiia. A a aki taekinaki angiia mai buakoia n taabo tabeua n te Baibara ma tabeman a karekei mwiokoaia aika okoro. Bon ana toro Iehova aika a kakaonimaki ao e rangi n tangiriia naba Bauro.—I-Rom 16:1-16.
18 Nanorinanon ma mwamwannanon Bauro e a kakorakoraa te ekaretia. Imwini kaitiboona ma unimwaane ake kaain Ebeto n te kabanea n tai, “a bwakara roroani Bauro ni kaboria ma ngaia, ao a nanokawaki riki n te taeka are e atongnga ba a na aki manga nora matana.” A na bon aki kona ni karaoa anne ngkana e nang kitania, ngke arona bwa bon te aomata ngaia ae e aki ataa te riai ao ni kainikatonga.—Mwakuri 20:37, 38.
19. Ti na kanga ni kaotiota te “nanorinano” n arora nakoia raora ni Kristian?
19 A riai te koraki ni kabane ake a tangiria ni karikirakea aia onimaki ni kaotiota te nanorinano n aron Bauro. E kaungaia raona ni Kristian bwa a na aki “karaoa te bwai teuana ni kakarabakau ma ni kainikatonga, ma kam na nanorinano n atongia raomi ba aongkoa a raoiroi riki nako imi.” (I-Biribi 2:3) Ti na kanga ni kakairi n te reirei anne? Te anga teuana bon rinanon te uaia ni mwakuri ma unimwaanen ara ekaretia, ni kakairi irouia ao ni butimwaean taiani moti ake a bairei. (Wareka Ebera 13:17.) Te anga riki teuana boni karineaia taari ni kabane n te ekaretia. E aki toki ni kaainaki te ekaretia irouia ana aomata Iehova, aika a kakaokoro aia natannaomata, kateia, aia reeti, ao aroaroia. Tiaki ti riai n reireinira bwa ti na aki inanonano nakoia ma ti na tangiriia, n aron are e karaoia Bauro? (Mwakuri 17:26; I-Rom 12:10a) Ti kaungaaki bwa ti na “i mwanemwane n i akoakoi, n ai aron naba Kristo ngke E mwaneira n akoira, ba E aonga n neboaki iai te Atua.”—I-Rom. 15:7.
“Botumwaka ni Biribiri” n te Kabobirimwaaka Ibukin te Maiu
20, 21. Tera ae na buokira ni katokanikaira n te kabobirimwaaka ibukin te maiu are e aki toki?
20 E kona ni kabotauaki maiun te Kristian ma te kabobirimwaaka nakon te tabo ae raroa. E korea ae kangai Bauro: “I a roko n tokini kawaiu; I a tia ni kawakina te onimaki. E a tauraoi ngkai i maiu te bau ae kaniwangan te raoiroi, are e na anganai n te Bong arei te Uea ae te tia moti ae e eti. Tiaki ti au bau, ma bon aia bau naba aomata ni kabaneia aika a tangira te Uea ma ni karia kaotina.”—2 Timoteo 4:7, 8, BK.
21 Mutiakinan ana katoto Bauro e na buokira bwa ti na tokanikai i aon te kabobirimwaaka ibukin te maiu are e aki toki. (Ebera 12:1) Mangaia are ti bia teimatoa ni karikirakea ara onimaki rinanon karaoan ara kaetieti ae raoiroi ibukin te ukeuke n reirei i bon iroura, karikirakean tangiraia aomata, ao kateimatoaan te nanorinano.
Ko na Kanga ni Kaeka?
• E kanga ni kakabwaiaki Bauro man te katoa tai n ukeuke n reirei n te Baibara?
• E aera ngkai e rangi ni kakawaki tangiraia aomata irouia Kristian ni koaua?
• Baikara aroaro ake a na kona ni buokiko n aki inanonano nakoia aomata nako?
• E na kanga ana katoto Bauro ni buokiko bwa ko na uaia ni mwakuri ma unimwaane n am ekaretia?