Te Rongorongo Ae Raoiroi Ae A Kainnanoia Aomata Nako

“Te rongorongo ae raoiroi, . . . boni kaotani mwaakan te Atua ae e na karekea kamaiuaia aomata.”—I-ROM 1:16.

1, 2. E aera ngkai ko tataekina “te rongorongo ae raoiroi ae taekan te tautaeka n uea,” ao baikara kanoana aika ko katuruturui riki?

‘I KUKUREI n tibwaa nako te rongorongo ae raoiroi ni katoabong.’ Ko bae n tia n iangoa anne ke n taekinna naba. Ngkai te tia Kakoaua ngkoe ibukin Iehova, ko bae n ataa kakawakin tataekinan “te rongorongo ae raoiroi aei ae taekan te tautaeka n uea.” Tao ko kona naba ni kamatenanoa ana taetae ni burabeti Iesu are kaineti ma karaoan te mwakuri anne iroura.—Mataio 24:14.

² Ngkana ko tataekina “te rongorongo ae raoiroi ae taekan te tautaeka n uea,” ko a bon reitaanako iai te mwakuri are e moanaki iroun Iesu. (Wareka Ruka 4:43.) Akea te nanououa bwa te reirei teuana ae ko tataekinna n angiin te tai, bon taekan te Atua are e na waekoa ni kaeta aia waaki botannaomata. E na kamaunai Aaro aika kewe ao ni katoka te buakaka n te aonnaba rinanon “te rawawata ae korakora.” (Mataio 24:21) Ko bae naba ni katuruturua kaokan aron te aonnaba nakon te Bwaretaiti n Ana Tautaeka n Uea te Atua, ike e nang rikirake iai te rau ao te kukukurei. Ni koauana, “te rongorongo ae raoiroi ae taekan te tautaeka n uea” boni kanoan naba “te rongorongo ae raoiroi [are e taekinaki] rimoa nakon Aberaam ni kangai: ‘A na bane ni kabwaia botannaomata nako rinanom.’”—I-Karatia 3:8.

3. E aera ngkai ti kona n taekinna bwa e katuruturua taekan te rongorongo ae raoiroi Bauro n I-Rom?

³ Ma e koaua bwa ti kona n aki rangi n tabeakina kanoan te rongorongo ae raoiroi ae kakawaki ae a kainnanoia aomata? E kamanena te taeka ae “tautaeka n uea” tii te taina te abotoro Bauro n ana reta nakoia kaain Rom, ao e kamanena te taeka ae “te rongorongo ae raoiroi” 12 te tai. (Wareka I-Rom 14:17.) Tera kanoan te rongorongo ae raoiroi are e taekinna Bauro n angiin te tai n te boki anne? E aera ngkai e rangi ni kakawaki te rongorongo ae raoiroi ane okoro anne? Ao e aera ngkai ti riai n uringa aei ngkana ti tataekina “te rongorongo ae raoiroi ibukin te Atua” nakoia aomata n ara aono?—Mareko 1:14; I-Rom 15:16; 1 I-Tetaronike 2:2.

Te Baere A Kainnanoia Aomata i Rom

4. Baikara baike e uarongorongoi Bauro ni moani kabureana i Rom?

⁴ E kakannongora ataakin reirei ake e taekini Bauro ni moani kabureana i Rom. Ti wareka rongorongona bwa ngke e kawaraki irouia I-Iutaia aika bati ao e ‘kaotiota taekan (1) ana tautaeka n uea te Atua, ao e anai nanoia nakon (2) Iesu.’ Tera mwina? “Tabeman a a kakoauai ana taeka, ma a aki kakoauai ake tabemwaang.” Imwin anne, ao Bauro ‘e bubutimwaeiia raoi te koraki ni kabane ake a kawaria, n uarongorongoa (1) ana tautaeka n uea te Atua nakoia, ma n reireinia baika kaineti ma (2) te Uea ae Iesu Kristo.’ (Mwakuri 28:17, 23-31) E teretere bwa e kaatuua ana rongorongo Bauro i aon Ana Tautaeka n Uea te Atua. Ma tera riki are e katuruturua? Bon te bwai ae kakawaki ibukin te Tautaeka n Uea ae mwiokoan Iesu n ana kantaninga te Atua.

5. Tera ae kainnanoaki are e katuruturua Bauro n I-Rom?

⁵ A riai aomata nako n ataa rongorongon Iesu ao n onimakinna. E taekina te bae kainnanoaki aei Bauro n I-Rom. Imwain anne, e korea naba taekan ‘te Atua are e beku ibukina ma nanona ni kabane ni kaineti ma tataekinan te rongorongo ae raoiroi ibukin Natina.’ E manga taku riki: “I aki maamaa n te rongorongo ae raoiroi, bwa boni kaotani mwaakan te Atua ae e na karekea kamaiuaia aomata ni kabane ake a onimaki.” Imwina e taekina te tai are “e a motiki taekaia aomata te Atua rinanoni Kristo Iesu, ibukin aia mwakuri aika raba ni kaineti ma te rongorongo ae raoiroi ae I tataekinna.” Ao e taku: “I a tia n tataekina raoi te rongorongo ae raoiroi ibukin te Kristo ni moa mai Ierutarem ao ni katabwanina te aono anne ni karokoa Iruriko.”a (I-Rom 1:9, 16; 2:16; 15:19) E aera ngkai ko iangoia bwa e katuruturuaki taekan Iesu Kristo irouni Bauro nakoia kaain Rom?

6, 7. Tera ae ti kona n taekinna ibukini moani katean te ekaretia i Rom ao kaaina?

⁶ Ti aki ataa aroni moani katean te ekaretia i Rom. E koaua bwa ngke a okira Rom I-Iutaia ke aomata ake a rairaki nakon te Aro n Iutaia, ake a mena ikekei n tain te Bentekota 33 C.E. ai boni Kristian ngaiia? (Mwakuri 2:10) Ke bon taan iokinibwai ao taani mwamwananga aika Kristian ake a kabutaa nako te koaua i Rom? E ngae ngke tera are e riki, ma n te tai are e korea iai te boki anne Bauro tao n 56 C.E., ao e a tia n tei te ekaretia i nanon te tai ae maan. (I-Rom 1:8) Tera rikiaia aomata ake a kaaina te ekaretia?

⁷ Bon I-Iutaia tabeman mai buakoia. A kamauraki Anteroniko ao Iunia irouni Bauro n atongan taeka aika “au buu,” ae e bae n nanonaki iai ana koraki ake raona n I-Iutaia. Bon I-Iutaia naba taani karao umwanrianna aika Akura ma buuna ae Beritikira, ake a mena i Rom. (I-Rom 4:1; 9:3, 4; 16:3, 7; Mwakuri 18:2) Ma a bati taari ake e kanakoa ana kamauri nakoia Bauro ake tao Tientaire. Tabemani boni “kaaini batan te Embera n Rom,” ae tao a nanonaki iai ana toro Kaitara ao mataniwia ana tia mwakuri.—I-Biribi 4:22; I-Rom 1:6; 11:13.

8. Tera te bae rangi ni kananokawaki are a aitara ma ngaia kaain Rom?

⁸ A bane ni kaaitara ma te bae rangi ni kananokawaki Kristian ake i Rom ao ai uana naba ma ngaira ni kabane. E taekinna Bauro ni kangai: “A bane ni bure aomata ao a bane ni kabwaka ni kaotiotii aroaron te Atua aika moanibaa n raraoi.” (I-Rom 3:23) E teretere ngkanne bwa a riai n ataia aomata nako ake a wareka ana reta Bauro aei, ae bon taani bure ngaiia ao a riai n onimakina naba ana babaire te Atua ibukin aroia n tokanikai i aon anne.

A Riai n Ataia Aomata Bwa Bon Taani Bure Ngaiia

9. Tera mwin tataekinan “te rongorongo ae raoiroi” ae kona n reke are e kaatuua taekana Bauro?

⁹ Ni moan ana reta Bauro nakoia kaain Rom ao e taekina te bwai ae na riki ae moan te tamaroa n te rongorongo ae raoiroi are e teimatoa n tataekinna ni kangai: “I aki maamaa n te rongorongo ae raoiroi, bwa boni kaotani mwaakan te Atua ae e na karekea kamaiuaia aomata ni kabane ake a onimaki, aika I-Iutaia moa ao imwina kaaini Kuriiti.” Eng, e kona n reke te kamaiuaki. Ma e ngae n anne, e kainnanoaki te onimaki ae boraoi ma te koaua ae nano n Abakuka 2:4 are e kakairi iai Bauro ngke e korea ae kangai: “E na maiu te aomata ae raoiroi n ana onimaki.” (I-Rom 1:16, 17; I-Karatia 3:11; I-Ebera 10:38) Ma e na kanga te rongorongo ae raoiroi are e kona ni karekea te kamaiuaki n irekereke ma te koaua ae “a bane ni bure aomata”?

10, 11. Tera te boto n iango n I-Rom 3:23 ae e boou nakoia tabemwaang ma e aki nakoia tabeman?

¹⁰ E riai ni kakoauaa temanna bwa bon te tia bure ngaia imwaini karikirakean te onimaki are e na kamaiuaki iai. E aki boou iangoani karaoan anne irouia te koraki ake a kaikawaaki n onimakinan te Atua ao n taneiai ma kanoan te Baibara. (Wareka Te Minita 7:20.) E ngae ngke a nanououa ke a inanoi ma aei, ma bon iai naba aia atatai teutana n te baere e nanonna Bauro ngke e kangai: “A bane ni bure aomata.” (I-Rom 3:23) Ma e ngae n anne, ti kona ni kaitiboo ma aomata aika bati ake a aki atai nanon taeka akanne ni karaoan ara mwakuri ni minita.

¹¹ N aaba tabeua, a aki kaikawaaki angiia aomata ma te iango ae a bungiaki bwa taani bure, ao bon rikiaia te bure. Ni koauana, e bae n ataia ae e kakairua, iai anuana aika aki tangiraki, ao tao e a tia naba ni karaoi mwakuri tabeua aika bubuaka. Ao e noria bwa a karaoa naba anne tabemwaang. Ma ibukini kaikawaana, e aki ota raoi ni kakaraoan anne irouna ma tabemwaang. Ni koauana, ngkana ko taekina temanna bwa te tia bure n taetae tabeua, a a kona n iangoia tabemwaang bwa ko taekina te aomata anne bwa te tia kamwarua ke e a tia n urui tuua tabeua. E mataata bwa te aomata ae kaikawaaki n te mwenga ae aekan anne, tao e na aki kukurei n iangoan ae te tia bure ngaia n aron are e nanonna Bauro.

12. E aera ngkai a bati aika a aki kakoauaa ae bon taani bure aomata ni kabane?

¹² A a bati n aaba ake iai Aaro ake aongkoa Kristian ngaiia, aika a aki kakoauaa te iango ae taani bure ngaiia. E aera ngkai e riki anne? E ngae ngke a iriri n aia taromauri n tabetai, ma a iangoa te rongorongo ae n te Baibara ni kaineti ma Atam ao Ewa bwa bon tii te otokaraki. A ikawairake tabemwaang ni mwenga aika aki kakoauaa te Atua. A nanououa bwa iai te Atua ke akea, ao ibukin anne a aikoa ataa ae e karaoi kaetieti ibukin te aroaro ni maiu ae riai ibukia aomata Teuare Moan te Rietata, ike a a riki iai bwa taani bure ibukini kabwakaia ni boutokai kaetieti akanne. N etina, titeboo ngaiia ma te koraki ake n te moan tienture ake e taekinia Bauro bwa ‘akea aia kantaninga’ ao “akea ataakin te Atua” irouia.—I-Ebeto 2:12.

13, 14. (a) Tera bukina teuana ngkai akea aonaia te koraki ake a aki kakoauaa te Atua ao te bure? (b) Tera are a kairaki nako iai aomata bwa a na aki kakoauaa?

¹³ N ana reta Bauro nakoia kaain Rom, ao e taekin iai bukina aika uoua ngkai e aki kona n riki aroni kaikawaan temanna bwa aonana, n taai ake rimoa ao ngkai naba. Bukina ae te moan, e kakoauaaki bwa iai te tia Karikiriki man te karikibwai. (Wareka I-Rom 1:19, 20.) E kaineti aei ma ana kakaae Bauro are e karaoia ngke e kororeta mai Rom nakoia I-Ebera ni kangai: “A kateaki auti nako iroun te aomata, ma ane katei bwaai ni kabane bon te Atua.” (I-Ebera 3:4) E kaotaki ni bukina anne bwa iai te tia Karikiriki are e katea ke ni katauraoa te iuniweeti ae bwanin.

¹⁴ Ngaia are e matoa ana iango Bauro ngke e koroboki nakoia kaain Rom bwa bon “akea bukina ae riai ae a na aki kakoauaa iai te Atua” aomata nako, n ikotaki naba ma I-Iteraera rimoa ake a rangi n tangiri aia taamnei aika akea te maiu irouia. E kona naba n taekinaki anne nakoia ake a tangiri aaro ni wene ni bure aika kammaira, ake a kabitaraea bwainan te aro n iein ae bon arona ni koaua. (I-Rom 1:22-27) N taekinani bukina anne irouni Bauro, e eti ngkanne motikan ana taeka ae “a bane n ituaki n te bure I-Iutaia ao kaaini Kuriiti.”—I-Rom 3:9.

Te ‘Tia Kaotioti’

15. Antai ae mwakuri raoi mataniwin nanona, ao tera uaana?

¹⁵ E kaotaki n te boki ae I-Rom bukina riki teuana ngkai a riai aomata n ataia bwa bon taani bure ngaiia, ao a kainnanoa kawaia n otinako mai iai. E korea ae kangai Bauro ni kaineti ma tuua ake e angania I-Iteraera te Atua rimoa: “Akana bure i aan te tua, a na baireaki taekaia n te tua.” (I-Rom 2:12) N tomaan nako ana kamataata, e a katerea iai bwa a aki toki ni “karaoa ae boraoi ma te tua” natannaomata ao reeti aika kakaokoro ake a tuai n taneiai ma ana tua te Atua. E aera ngkai a katabua te kabwaroua, te tiritiri ao te kimoa aomata akanne n angiin te tai? E katerea raoi bukina Bauro bwa bon iai mataniwin nanoia.—Wareka I-Rom 2:14, 15.

16. E aera ngkai e aki nanonaki bwa e totokoaki te bure ngkana iai mataniwin te nano?

¹⁶ Ma ko bae n ataia bwa ngkana e mwakuri mataniwin te nano bwa kaanga te tia kaotioti i nanon temanna, e aki nanonaki iai bwa e nang irira naba ana kairiri mataniwin nanona. E noraki koauan anne n rongorongoia I-Iteraera rimoa. E ngae ngke a anganaki mataniwin nanoia I-Iteraera iroun te Atua ao tuua aika katereterea aki riain te kimoa ao te wene ni bure, ma a aki toki n urui ana Tua Iehova ao mataniwin nanoia naba. (I-Rom 2:21-23) A bukinaki ni baika uoua bwa bon taani bure ngaiia ao a kabwaka ni karaoa ae boraoi ma ana kaetieti te Atua ao nanona. E korakora iai rotakibuakan aia iraorao ma te tia Karaoia.—Nakoaia Ibonga 19:11; 20:10; I-Rom 3:20.

17. Tera te kaungaunga ae ti noria n I-Rom?

¹⁷ E kona n tei n ara iango te taamnei ae kananokawaki ibukin aroia aomata i matan Teuare Moan te Mwaaka, ao ngaira naba mani baika ti a tia n rinanoi n te boki ae I-Rom. E ngae n anne, e boni karaoi mwakuri tabeua Bauro. E korea ae kangai te abotoro ni mwanewean ana taeka Tawita ake n Taian Areru 32:1, 2: “A kukurei ake a kabwaraaki aia bure n urutua ao a rabunaki aia bure. E kukurei te mwaane ae e aki tauaki mwin ana bure iroun Iehova.” (I-Rom 4:7, 8) Ni koauana, e a tia ni baireia te Atua bwa a kona ni kabwaraaki buure n akea uruakan ana tua aika raraoi.

E Boboto i Aon Iesu te Rongorongo ae Raoiroi

18, 19. (a) Tera kanoan te rongorongo ae raoiroi are e kaatuua taekana Bauro n I-Rom? (b) Tera ae ti riai n ataia ngkana ti na kakabwaiaaki i aan te Tautaeka n Uea?

¹⁸ Tao ko kona ni kaeka ni kangai: “Bon anne te rongorongo ae raoiroi!” E boni koaua bwa e kauringira kanoan te rongorongo ae raoiroi are e katuruturua Bauro n te boki ae I-Rom. E korea ae kangai Bauro n aron ae e a tia n taekinaki: “I aki maamaa n te rongorongo ae raoiroi, bwa boni kaotani mwaakan te Atua ae e na karekea kamaiuaia aomata.”—I-Rom 1:15, 16.

¹⁹ E boboto te rongorongo ae raoiroi anne i aon mwiokoan Iesu ni waakinan ana kantaninga te Atua. E kona Bauro ni kantaningaa te bong are “e a motiki taekaia [iai] aomata te Atua rinanoni Kristo Iesu, ibukin aia mwakuri aika raba ni kaineti ma te rongorongo ae raoiroi.” (I-Rom 2:16) N taekinan anne, e bon aki kakeaa iai bongan “ana tautaeka n uea te Kristo ao te Atua” ke te bae e na karaoia te Atua rinanon te Tautaeka n Uea. (I-Ebeto 5:5) Ma e kaotia nakoira bwa ngkana ti kani maiu ao ni karekei kakabwaia aika taabangaki i aan Ana Tautaeka n Uea te Atua, ti riai n ataia ae (1) bon taani bure ngaira i matan te Atua ao (2) ti riai ni kaotiota onimakinan Iesu Kristo ibukini kabwaraan ara bure. Ngkana e a ota raoi te aomata ao ni butimwaei kanoan ana kantaninga te Atua akana uoua akanne ao n nora aron reken ana kantaninga mai iai, e a kona ni kangai: “Eng bon anne te rongorongo ae raoiroi!”

20, 21. E aera ngkai ti riai n ururinga te rongorongo ae raoiroi are e katuruturuaki n te boki ae I-Rom n ara mwakuri ni minita, ao tera uaana ae kona n reke?

²⁰ Ti riai n ururinga kanoan te rongorongo ae raoiroi aei ae ti tataekinna n ara mwakuri ni minita ni Kristian. E korea ae kangai Bauro ibukin taekan Iesu ni mwanewean ana taeka Itaia: “E na aki bwara nanon ane kabotoa ana onimaki i aona.” (I-Rom 10:11; Itaia 28:16) Tao a na aki mimi n te boto n iango ibukin Iesu ni boong aikai, te koraki ake a taneiai ma te bae taekinaki n te Baibara ibukin te bure. Ma tabeman riki, a a tibwa ongo te rongorongo aei, bwa e aki ataaki ke n taabangaki kakoauaana i abaia. Ti riai ni kabwarabwaraa mwiokoan Iesu ngkana a moanna ni kakoauaa te Atua ao n onimakina te Baibara aomata akanne. E na maroroakinaki n te kaongora ae imwina aroni kamataataani kanoan te rongorongo ae raoiroi aei n I-Rom mwakoro 5. Ko na bae n noria bwa e rangi ni kakawaki te kaongora anne n am mwakuri ni minita.

²¹ Ai kakabwaiaakira ngaira ngkana ti buokiia aomata aika raraoi nanoia bwa a na ataa te rongorongo ae raoiroi are e kaokiokaki taekinana n I-Rom ae boni “mwaakan te Atua ae e na karekea kamaiuaia aomata ni kabane ake a onimaki.” (I-Rom 1:16) Irarikin te kakabwaia anne ae anganakira kaniwangara, ti na noriia aomata n inanoi ma ana taeka Bauro are e mwaneweaki n I-Rom 10:15 ae kangai: “Ai tamaroara waeia taan tataekina te rongorongo ae raoiroi!”—Itaia  52:7.

[Kabwarabwara ae nano]

Ko Uringnga?

• Tera kanoan te rongorongo ae raoiroi ae katuruturuaki n I-Rom?

• Tera te koaua ae ti riai iai ni buokiia aomata bwa a na ataia?

• Ti na kanga ni karekei kakabwaiaara ao aomata riki tabemani man “te rongorongo ae raoiroi ibukin te Kristo”?

[Kabwarabwaraan n iteraniba 12]

E irekereke te rongorongo ae raoiroi ae katuruturuaki n I-Rom ma mwiokoan Iesu ae rangi ni kakawaki n ana kantaninga te Atua

[Taamnei n iteraniba 13]

Ti bane ni bungiaki ma kabwakara ae kamamate ae te bure!