“N na Memena Iroumi”

“A na maiti aika a na tiotio nako, ao e na ­rikirake te ataibai [“ae koaua,” NW ].”—TANIERA 12:​4, BK.

KO NA KANGA NI KAEKA?

E kanga n rikirake “te ataibai [“ae koaua,” NW]” ni boong aikai?

A kanga n rikirake ni “maiti” te koraki ake a butimwaea te koaua?

N aaro raa are e a “rikirake” iai te atatai ae eti?

1, 2. (a) Ti kanga n ataia ae e memena Iesu irouia ana aomata ngkai ao n taai aika imwaira? (b) Tera mwin neneran raoi te Baibara ni kaineti ma Taniera 12:4?

IANGOIA bwa aongkoa ko mena n te Bwaretaiti. Ko uti ni marurung ni katoa ingabong ao n ingainga nakon te bong anne. Ai akea marakim ke rawawatam. A a toki aorakim. E nakoraoi am kakauongo, am aroboi, am nokangkang, am taratara ao am namakin. E rikirake korakoram, ko kukurei n am mwakuri, a a bati raoraom ao ai akea tabeaiangam ni kabane. Akanne kakabwaia ake ko na karekei i aan Ana Tautaeka n Uea te Atua. E na kakabwaiaia ana aomata ao n reireinia taekan Iehova te Uea are rineaki ae Kristo Iesu.

² E na raonia n te tai anne ana toro aika kakaonimaki Iehova ni karaoan te mwakuri n angareirei ae kabutaa te aonnaba. A a tia n raonaki aomata aika kakaonimaki iroun te Atua ma Natina i nanon tienture aika bati. Imwain rieraken Iesu nako karawa, ao e karau nanoia taan rimwina ake a kakaonimaki bwa e na boni memena irouia. (Wareka Mataio 28:​19, 20.) Ibukini kakorakoraan ara onimaki man te taeka ni karaunano aio, ti na nenera te taetae ni burabeti teuana ae kairaki koreana iroun te Atua i Baburon rimoa n 2,500 tabun te ririki n nako. E korea ae kangai te burabeti are Taniera ni kaineti ma “tain te Toki” ae ti a mena i nanona ngkai: “A na maiti aika a na tiotio nako, ao e na rikirake te ataibai [“ae koaua,” NW].” (Taniera 12:​4, BK) Ti a ataia ngkai bwa te taetae n Ebera ae te “tiotionako” e nanonaki iai neneria raoi. Ai tamaroara kakabwaia aika a na reke imwin neneran raoi te Baibara! A na boni kakabwaiaaki te koraki ake a nenera raoi te Baibara bwa e na reke irouia te atatai ae eti ke ae koaua man Ana Taeka te Atua. E taetae ni burabetinaki naba bwa a na mwaiti aika a na butimwaea “te ataibai [“ae koaua,” NW].” Irarikin anne, e na rikirake te ataibwai aei. E na butanako ao ni butimwaeaki. Ngkai ti nenera aroni koroni bukin te taetae ni burabeti aei, ti a ataia ae e mena ngkai Iesu irouia taan rimwina, ao ni kakoauaa ae Iehova e na kakoroi nanoni bwaai ni kabane ake e a tia ni beritan.

E RIKIRAKE “TE ATAIBAI [“AE KOAUA,” NW]”

3. Tera ae riki nakon “te ataibai [“ae koaua,” NW]” imwini mateia abotoro?

³ Imwini mateia abotoro, e rikirake ma ni butanako n aron te ai te tannako man te aroaro ni Kristian ni koaua n aron are e taetae ni burabetinaki. (Mwakuri 20:​28-​30; 2 I-Tetaronike 2:​1-3) Imwin tienture aika bati ao e kerikaaki rikiraken “te ataibai [“ae koaua,” NW]” tiaki tii irouia naake bon akea aia atatai n te Baibara ma nakoia naba naake aongkoa Kristian ngaiia. E ngae ngke a taekinna mataniwin Aaro ake aongkoa Kristian ngaiia bwa a kakoauaa te Baibara, ma a reiakinia aomata “aia angareirei taimonio” aika kewe ake a aki karinea te Atua. (1 Timoteo 4:1) Bon akea ataakin te Atua irouia angiia aomata. Kanoan naba aia reirei aika kewe taan tannako man te koaua bon taekan te Atua ae te Temanna n teniman, te taamnei ae aki mamate ao ai kammarakaia n aki toki aomata tabeman n te ai ni moone.

4. Tera aroia kaain te kurubu ni Kristian n 1870 ni moana aia kakaae i aon “te ataibai [“ae koaua,” NW]”?

⁴ E ngae n anne n 1870 ae tao abwi te ririki imwaini moanakini “kabaneani boong,” ao e botaki te kurubu ae uarereke ae kaainaki irouia Kristian ni koaua i Pennsylvania i U.S.A., n reiakina te Baibara ao n nenera raoi “te ataibai [“ae koaua,” NW].” (2 Timoteo 3:1) A arania bwa Taan Reirei n te Baibara. Bon tiaki te koraki “aika wanawana ao aika rabakau” naakai, are e taekinia Iesu bwa e na karabaaki te ataibwai anne nakoia. (Mataio 11:25) Bon aomata aika nanorinano ake a kani karaoa nanon te Atua ma nanoia ni koaua. A wareki raoi ao ni maroroakini kanoan te Baibara, a kananoi aia iango iai ao a tataroakina ana kairiri te Atua. A kabotaui naba kiibu ake iai ao a neneri raoi aia koroboki te koraki ake a kakaae n ai aroia. Teutana imwin teutana ao Taan Reirei n te Baibara aikai a atai koaua ake a tuai atai angiia aomata n tienture aika bati.

5. Tera bukini karaoan turaeki aika kakaokoro ake a aranaki bwa The Old Theology?

⁵ E ngae ngke a ingainga Taan Reirei n te Baibara ni baike a reiakini, ma a aki kariaia aia atatai ae boou bwa a na kainikatonga iai, ke ni kamoamoaaki ibukin tataekinan te rongorongo ae boou anne. (1 I-Korinto 8:1) Ma a boreeti turaeki aika kakaokoro ake a aranaki bwa The Old Theology. E karaoaki aei bwa a aonga n taneiai taani wareware ma koaua aika n te Baibara. E kabwarabwaraaki n te turaeki ae The Old Theology ae Na. 1 ae bwain Eberi 1889, n iteraniba 32, bwa e karaoaki ibukini “buokaia ake a wareware ni karaoan aia ukeuke n reirei man te Baibara, bwa a aonga n ribai katei ni kawai aika kewe ao ni butimwaei reirei aika koaua ibukin ara Uea ma abotoro.”

6, 7. (a) Baikara koaua ake ti a tia ni buokaki bwa ti na ota iai ni moa man 1870? (b) Baikara koaua ake ko kukurei riki n reiakin?

⁶ Ai kamimira koaua ake a tia n reiakin Taan Reirei n te Baibara ake a karako mwaitiia ni moa man 1870!a Ngkana ti ukeri koaua aikai, ti aki tii reiakin rongorongo ma ti reiakini naba baika kakukurei ake a na kanakoraoi maiura. Boni koaua aika kakukurei ao ni kainaomataira n ataa manenani maiura ao n anganira te kimwareirei ma te kantaninga ae koaua. A a buokira bwa ti na ataa raoi aroaron ao ana kantaninga Iehova ae tatangira. A kamataatai naba mwiokoan Iesu ao ni kabwarabwaraa bukini maiuna ma matena ao te bwai ae e karaoia ngkai. A kaotaraeaki naba ni koaua aika kakawaki aikai bukin aki katokan te buakaka iroun te Atua, bukini matera, arora n tataro ao aroni karekean te kukurei ni koaua.

⁷ Ti a atai ngkai nanon taetae ni burabeti ake a teimatoa ni “kainaki” i nanon ririki aika bati ma a a koro bukia ngkai n tain te toki. (Taniera 12:​9, BG) A nanonaki naba iai ake i nanon te Baibara ni kabane, ai moarara riki n taian Euangkerio ao n te boki ae te Kaotioti. E boni buokira naba Iehova bwa ti na ota ni baike ti aki kona n nori n aroni kaueaan Iesu, te buaka i karawa ao karenakoan Tatan nako aon te aba. (Te Kaotioti 12:​7-​12) E buokira naba te Atua bwa ti na atai nanoni baika riki aika ti kona n nori n aron taiani buaka, mwaeiei, aoraki, roongo n ikotaki naba ma aroia aomata ake aki tangira te Atua ni karaoi baika a riki n “taai aika okoro aika karuanikai.”​​—2 Timoteo 3:​1-5; Ruka 21:​10, 11.

8. Antai ae ti riai ni kamoamoaa ibukini baike ti a tia n nori ao n ongoraei?

⁸ E bebete iroura bwa ti na manga taekina are e tuangia taan rimwina Iesu ni kangai: “A a kukurei maata ake a nori baika kam nori. Bwa I tuangingkami, A bati burabeti ma ueea ake a kan nori baika kam nori ma a aki nori, ao ni kan ongo baika kam ongo ma a aki ongo.” (Ruka 10:​23, 24) Ti kamoamoaa Iehova ae te Atua ngkai ti kona n nori ao n ongoraei baikanne. Ai kakaitaura ngaira ngkai e a tia ni kanakoaki “te tia ibuobuoki,” ae te taamnei ae raoiroi mairoun te Atua bwa e na kaiririia taan rimwin Iesu bwa a na “ota raoi n te koaua”! (Wareka Ioane 16:​7, 13.) E bia kakawaki iroura n taai nako “te ataibai [“ae koaua,” NW]” aei ao tibwaakina nakoia aomata nako!

A “MAITI” AKE A BUTIMWAEA “TE ATAIBAI [“AE KOAUA,” NW]”

9. Tera te kakao are e taekinaki n te maekatin ae bwain Eberi 1881?

⁹ N Eberi 1881 ae kaania uoua te ririki imwini boreetian te moan Taua-n-Tantani, ao e koreaki iai te kakao ibukini kainnanoaia taan uarongorongo aika 1,000 mwaitiia, ae kangai: “Nakoia naake a kona n anga iteran aia tai ke ae raka riki ibukini karaoan te mwakuri ibukin te Uea. Ti a tia n iangoia . . . , n aron aei: Kam na nako ni kawari kaawa aika bubura ke aika uarereke n aron ami kona, ni kakaaeia Kristian aika raoiroi nanoia aika tangira te Atua ma e kairua otaia, ao n reireinia taekan te Atua ao Ana taeka n taabo nako ngkai Bwaiania ke taan Tataekina te Euangkerio ngkami.”

10. Tera aroia aomata ni butimwaea te kakao ibukia taan uarongorongo aika kabwanina aia tai?

¹⁰ A kaoia aomata nako Taan Reirei n te Baibara bwa a na tataekina te rongorongo ae raoiroi ngkai a ataia ae a riai Kristian ni koaua ni karaoa te mwakuri aei. Ma e aki koro bukin aia kantaninga ibukini karekeaia taan uarongorongo aika kabwanina aia tai aika 1,000 mwaitiia, ngkai tii tatabebubua ake a roko ni kakaaei aia bobotaki Taan Reirei n te Baibara n te tai anne. Imwini warekan te turaeki ke te maekatin, a a mwaiti ake a kakoauaa bwa bon anne te koaua ni koaua ao a waekoa ni butimwaea te kakao. N te katoto, imwini warekan te rongorongo man Te Taua-n-Tantani ao te boki ae uarereke are e boreetiaki irouia Taan Reirei n te Baibara n te 1882 iroun temanna mai London i Engiran, e a korea ae kangai: “Taiaoka n tuangai bwa N na kanga ao tera ae N na uarongorongoia, bwa I aonga ni kakororaoa te mwakuri ae kakabwaiaaki are e tangira karaoana te Atua.”

11, 12. (a) Tera tiara ae ti katiteuanaaki iai ma bwaiania ake rimoa? (b) A kanga bwaiania akanne ni katei ekaretia aika boou ke “kurubu”?

¹¹ N 1885 ao e nakon tao 300 Taan Reirei n te Baibara ake a uataboa te mwakuri ni bwaiania. Titeboo tiaia minita akana a kabwanina aia tai akanne ma ngaira n ara bong aikai, ae karekeaia taan rimwin Iesu Kristo. Ma a kaokoro aia aanga n angareirei ma ngaira. Ni boong aikai, ti reirei n te Baibara ma temanna imwin temanna ni ­kamataatai raoi kaetieti ake iai. Imwina, ti a kaoa ara reirei n te Baibara nakon ara ekaretia bwa e na iraorao ma kaaina. N taai akekei ao a katikui booki bwaiania irouia ake a kan ongora, ao ni manga botiia bwa a na reiakina te Baibara i nanoni kurubu. N oneani mwin are a na reireina temanna imwin temanna, a a katei ekaretia aika boou ake a arani bwa “kurubu.”

¹² N te katoto, n 1907 ao a kabutaa te kaawa teuana te kurubu ni bwaiania ni kakaaeia te koraki ake iai irouia katoton te boki ae te Millennial Dawn (ae e a aranaki naba bwa te Studies in the Scriptures). E ribootinaki n Te Taua-n-Tantani ni kangai: “A kaoaki nakon ana auti temanna mai buakoia [te koraki ake a kan ongora] ni karaoa aia botaki iai. E maroro ma ngaiia n te Taabati anne te Bwaiania i aon taekan te Divine Plan of the Ages, ao n te Taabati are imwina e kaumakiia bwa a na katoatai ni bobotaki.” N 1911, a a manga kakaaea aia aanga riki teuana taari mwaane ni karekeia taan rimwini Kristo. A mwamwananga nimangauni ma waniman mataniwi ni kabutaa te United States ao Kanata n anga aia kabwarabwaraa ibukia aomata nako. A tauaki araia ma aia atureti naake a kan ongora ao ni kaei kabwarabwara irouia taari aikai, ao a bairea raoi te tai are a na ikotaki iai ni mwengaia ao ni katei “kurubu” aika boou. N 1914, a katei ekaretia aika 1,200 Taan Reirei n te Baibara ni katobibia te aonnaba.

13. Tera ae ko noria ae kamimi ni boong aikai ibukin “te ataibai [“ae koaua,” NW]”?

¹³ N ara bong aikai ao iai ekaretia aika tao 109,400 mwaitiia ni katobibia te aonnaba ao iai tarira ao mwaanera aika 895,800 tabun mwaitiia ake a a beku bwa bwaiania. E a kaania ngkai wanua te mirion mwaitiia aomata aika a butimwaea “te ataibai [“ae koaua,” NW]” ao ni maiuakinna. (Wareka Itaia 60:22.)b E rangi ni kamimi te rikirake aei kioina ngkai e a kaman taekinna Iesu bwa a na “riribaaki [taan rimwina] irouia aomata ni kabane” ibukin arana. E reitia n taku bwa a na bwainikirinaki naba taan rimwina, a na karabuutinaki ao ni kamateaki. (Ruka 21:​12-​17) E ngae ngkai a kaitaraaki ana aomata Iehova iroun Tatan, ana taimonio ao tabeman taani karitei mai buakoia natannaomata, ma a a tia ni karekea te tokanikai ae rianako ni waakinakoani mwiokoaia ae karekeaia taan rimwini Kristo. Ni boong aikai, a a uarongorongo nako tabon “te aonnaba ni kabutaa,” ribuakoni kain aaba ake a rangi ni kabuebue nakon aba ake a rangi ni mwaitorotoro, ni maunga, rereua, kaawa ake a bubura ao taabo ake a karako kaaia. (Mataio 24:14) E a kakororaoaki te mwakuri aio n ana ibuobuoki Iehova.

E A “RIKIRAKE TE ATAIBAI [“AE KOAUA,” NW ]”

14. E kanga ni butanako “te ataibai [“ae koaua,” NW]” mani booki ao maekatin?

¹⁴ E a tia n rikirake “te ataibai [“ae koaua,” NW]” ibukina bwa a bati aika tataekina te rongorongo ae raoiroi. E rikirake naba mani booki ao maekatin ake a tia ni boreetiaki. Inanon Turai 1879 ao a boreetia te moani maekatin Taan Reirei n te Baibara ae atunaki n Zion’s Watch Tower and Herald of Christ’s Presence. A tangoa teuana te kambwana bwa e na boreeti katoton te maekatin anne aika 6,000 n tii te taetae n Ingiriti. E a rineaki Charles Taze Russell ae uabwi ma itiua ana ririki bwa te tia babaire ao raona mwaane aika niman ake a a ikawai n te onimaki aika Taan Reirei n te Baibara, ake a aki toki ni korei rongorongon te maekatin. Ni boong aikai ao e a boreetiaki Te Taua-n-Tantani n taetae aika 195 mwaitiia. Bon anne te maekatin ae rangi ni butanako n te aonnaba ma katotongana aika 42,182,000. E a manga butanako imwina te maekatin ae te Awake! n te mwaiti ae 41,042,000 n taetae aika 84 mwaitiia. Irarikin anne, e kaania 100 te mirion booki ao Baibara ake a boreetiaki ni katoa ririki.

15. E kanga ni mwanenaki ara mwakuri ni boreeti?

¹⁵ E mwanenaki te mwakuri ae korakora aio ni bwaintangira. (Wareka Mataio 10:8.) Bon te bwai ni kamimi anne irouia taani mwakuri n te tabo ni boreeti ngkai a ataia bwa e rangi ni bobuaka boon te mitiin ni boreeti, beebana, te ingke ao bwaai tabeua riki ake a kainnanoaki. E taku te tari temanna are e bobobwai mairouia taani bitineti ibukini bwaai ni boreeti: “A rangi ni mimi taani bitineti ake a kawari ara tabo ni boreeti ngkai ti kona ni karekei bwaai ni boreeti aika boou ake a kona ni boreeti booki aika bati tii mani bwaintangira. A mimi naba ngkai taani mwakuri n ara Betaera bon rooro n rikirake aika a mwakuri ma te kukurei.”

E NA BUTA TE AONNABA N ATAAKIN TE ATUA

16. Tera bukin rikiraken “te ataibai [“ae koaua,” NW]”?

¹⁶ Iai bukina ae raoiroi ngkai e a tabe n rikirake “te ataibai [“ae koaua,” NW].” E kantaningaiia “aeka n aomata nako [te Atua] bwa a na kamaiuaki, ma ni karekea te atatai ae eti ibukin te koaua.” (1 Timoteo 2:​3, 4) E tangiriia aomata Iehova bwa a na ataa te koaua bwa a aonga ni kona n taromauria n te aro ae eti ao ni kakabwaiaaki. E botiia Iehova nikiraia taani kabiraki aika kakaonimaki aika Kristian man uarongorongoan “te ataibai [“ae koaua,” NW].” E botiia naba “te koraki ae uanao” ake a kantaningaa te maiu n aki toki n te aonnaba mai buakoia “botannaomata ma baronga ma natannaomata, ma taian taetae.”​​—Te Kaotioti 7:9.

17. Tera are e kateretereaki n rikiraken te taromauri ae koaua?

¹⁷ E a tia n rikirake mwaitiia taan taromauri ni koaua n taabo nako n te aonnaba i nanon 130 te ririki n nako, ao e kaotaki n te rikirake aei bwa e mena te Atua ma Iesu Kristo are e rineia bwa te Uea i rarikia ana toro n te aonnaba ni kaiririia, ni kamanoia, ni baireiia ao n reireinia. E kateretereaki n te rikirake aio koauan are e na boni kakoroi bukin ana berita nako Iehova nakon taai aika imwaira. “A na buta aonaba n atakin Iehova, n ai aron taari ngkae e kabuta marawa.” (Itaia 11:​9, BG) Ai batira kakabwaia aika a na karekei botannaomata n te tai anne!

[Kabwarabwara mai nano]

[Taamnei n iteraniba 14]

A nanorinano Taan Reirei n te Baibara rimoa ni karaoa nanon te Atua

[Taamnei n iteraniba 15]

E kakawaki iroun Iehova am kakorakora n tibwaa “te ataibai [“ae koaua,” NW]” ibukina