Kam A Tia Ni Katabuaki

1. Baikara baike a riki aika kaun ake e nori Neemia n okina nako Ierutarem? (Nora te taamnei mai moa.)

A RANGI n un kaain Ierutarem. E kamaekaaki te iruwa ae rangi ni kinaaki ae buakaka aroarona n ruun te tembora. A kitani mwiokoaia tibun Rewi. A iokinibwai unimwaane n te ekaretia n te Taabati n oneani mwin are a na kaira te taromauri. A bati tibun Iteraera aika imaremare ma ake tiaki I-Iutaia. Aikai kangaanga aika tii tabeua mai buakoni baike a riki aika kaun ake e nori Neemia, ngke e okira Ierutarem tabeua te tai imwin 443 B.C.E.​—Neemia 13:6.

2. E kanga n riki Iteraera bwa te botannaomata ae katabuaki?

² Iteraera bon te botannaomata ae katabuaki iroun te Atua. N 1513 B.C.E., a a ingainga nanoia I-Iteraera n ongeaba ni kaboraoi maiuia ma nanon Iehova. A taku: “Ti na tou mwin taeka ake E atong Iehova ni kabane.” (Te Otinako 24:​3, BG) Ngaia are a a katabuaki iroun te Atua, ke ni kaokoroaki bwa ana aomata ake e rineiia. Bon te kakabwaia anne! A kauringaki irouni Mote abwi te ririki imwina ni kangai: “Te botanaomata ae tabuaki ngkoe nakon Iehova ae Atuam: E rineiko Iehova ae Atuam ba ana aomata ae bon ana botanaomata mai buakoia botanaomata ni kabaneia aika mena i aonaba.”​—Te Tua-Kaua 7:​6, BG.

3. Tera aron aia onimaki I-Iutaia ngke e a manga roko Neemia i Ierutarem n ana kauoua n tai?

³ E kananokawaki bwa e aki teimaan ingaingan nanoia I-Iteraera are n te moan tai n riki bwa te botannaomata ae katabuaki. E ngae ngke iai tabeman aika a beku ibukin te Atua n taai nako, ma a aki toki n tabeaianga riki angiia I-Iutaia ibukin taraakia bwa a tabu ke a rangi n taua te Aro nakon are a na karaoa nanon te Atua. N ana kauoua n tai Neemia n roko i Ierutarem, e a bae n tia ni bwakanako tebubua te ririki ngke a a oki mai Baburon kaain te nikira aika kakaonimaki ni manga kaoka te taromauri ni koaua. E a manga kekerikaaki naba ingaingan nanoia te botannaomata anne ni bwaai n taamnei.

4. Baikara aanga aika ti na rinanoi aika a kona ni buokira ni kateimatoaira bwa aomata aika katabuaki?

⁴ A a tia naba ni katabuaki iroun te Atua taani Kakoaua ni kabane ibukin Iehova ni boong aikai, n aron naba are e karaoaki nakoia tibun Iteraera. A kaai n tabu Kristian aika kabiraki ma “te koraki ae uanao” ao a kaokoroaki ibukin te mwakuri ae tabu. (Te Kaotioti 7:​9, 14, 15; 1 I-Korinto 6:11) Bon akea i buakora ae kani kabuaa katabuana i matan te Atua, n aron are a karaoia tibun Iteraera. Tera ae kona ni buokira bwa ti na rarawa nakon te bwai ae na riki aei, bwa ti aonga ni kona n teimatoa n tabu ao ni manena n ana mwakuri Iehova? N te reirei aei ao ti na rinanoi aanga aika aua aika a katuruturuaki n Neemia mwakoro 13: (1) rarawa nakon iraorao aika bubuaka; (2) boutokai babaire n ana botaki te Atua; (3) moanibwai bwaai n taamnei; ao (4) kawakina aroaromi ni Kristian. Ti na neneri aanga aika kakawaki aikai ngkai.

RARAWA NAKON IRAORAO AIKA BUBUAKA

5, 6. Antai Eriatiba ao Tobia, ao bukin tera ngkai a kona n iraorao naakai?

⁵ Wareka Neemia 13:​4-9. Ti bon otabwaniniaki ni waaki aika aki itiaki, ngaia are e aki bebete iroura bwa ti na teimatoa n tabu. Iangoa Eriatiba ao Tobia. Bon te ibonga ae rietata Eriatiba ao bon tibun Ammon Tobia are tao te tia kairiri ae aki kakannato n te tautaeka ni Botia ibukia I-Iutaia. E a tia Tobia ma raona tabeman ni kaitaraa Neemia ngke e kakorakoraa ni manga katea oon Ierutarem. (Neemia 2:10) A bon aki kariaiakaki tibun Ammon bwa a na rin n te tembora. (Te Tua-Kaua 23:3) Ma bukin tera bwa e karekea nnen te mwaane ae Tobia n te tabo n amwarake n te tembora te ibonga ae rietata aei?

⁶ E a tia n riki Tobia bwa raoraon Eriatiba ni kaan. E boni mare Tobia ao natina te mwaane ae Ieoanan ma ainen Iutaia, ao a bati I-Iutaia aika a taekin ana mwakuri Tobia aika raraoi. (Neemia 6:​17-19) E mare temanna tibun Eriatiba te mwaane ae Manate ma natin Tanebarata ae te kowana i Tamaria ae temanna mai buakoia raoraon Tobia are rangi ni kaan ma ngaia. (Neemia 13:28) E kona ni kabwarabwaraaki n aia iraorao anne bukina ngkai e kariaia Eriatiba bwa e na kaririaki iroun teuare tiaki kaain te onimaki ao te tia kakaaitara. Ma e kakaonimaki ni koaua Neemia nakon Iehova ni karenakoan ana bwai ni kabane Tobia nako tinanikun te tabo n amwarake.

7. A kanga unimwaane n te ekaretia ao tabemwaang n rarawa ni kabarekaaki katabuaia i matan Iehova?

⁷ Ngkai ana aomata te Atua aika ti a tia ni katabui maiura, e riai ni moanibwaia kakaonimakira ni koaua nakon Iehova n taai nako. Ti na aki teimatoa ni katabuaki i matana ngkana ti aki nimti ana kaetieti aika raraoi. Ti aki riai ni kariaia reitakira ma ara utu bwa e na kakawaki riki nakoni booto n reirei man te Baibara. A kairiraki unimwaane n te ekaretia n ana iango Iehova ma tiaki n oin aia iango ke nanoia. (1 Timoteo 5:21) A taraia raoi unimwaane n te ekaretia bwa a na aki kakeaa bongan itiakia i matan te Atua.​—1 Timoteo 2:8.

8. Tera ae a riai n ururingnga ana toro Iehova ni kabane ake a katabui maiuia nakoina ibukin aia iraorao?

⁸ Ti wanawana ngkana ti ururingnga ae “a urui aroaro aika raraoi taian iraorao aika bubuaka.” (1 I-Korinto 15:33) A kona n riki ara koraki tabeman bwa katoto aika bubuaka ni maiura. E a tia Eriatiba ni katea te banna ni katoto ae raoiroi nakoia aomata ni boutokaan raoi Neemia ngke e a manga katea oon Ierutarem. (Neemia 3:1) Ma imwin tabeua te tai, e a rotakibuaka Eriatiba ni karaoani baike e kabuakakaaki iai i matan Iehova ngke e kakairi n aroaroia aika bubuaka Tobia ao tabeman riki. Ti kaungaaki n iraorao aika raraoi nakoni karaoani baika manena aika uaiakinaki irouia Kristian n aroni warekan te Baibara, kakaaeani bobotaki ni Kristian ao uataboan te mwakuri ni minita. Ti bon riai ni tangiriia riki ao ni kaitauia kaain ara utu ake a kairira nakoni karaoani baika riai.

OUTOKAI BABAIRE N ANA BOTAKI TE ATUA

9. Bukin tera bwa a uruakaki babaire ibukin te tembora, ao antai ake e bukinia iai Neemia?

⁹ Wareka Neemia 13:​10-13. E taraa n ae a bane ni katokaki bwaintangira ibukin te tembora n te tai are e okira iai Ierutarem Neemia. Ngke a aikoa boutokaaki n aei tibun Rewi, a a kitani mwiokoaia ao ni mwakuri n aia tawaana. E bukinia taiani kauoman ni mataniwi Neemia n te bwai ae riki anne. Ni koauana, a bon aki karaoi mwiokoaia. A aki rikorikoi aia kabwianibwai aomata ke ni kanakoi naba nakon te tembora n aron are a a tia ni mwiokoaki iai. (Neemia 12:44) Ngaia are e a manga karaoi babaire Neemia ibukin rikoani kabwianibwai. E rineiia mwaane aika onimakinaki bwa a na mataniwi n ruu ake a kawakinaki iai bwaai ao bwaintangira ake a na manga reke.

10, 11. Tera mwiokoaia ana aomata te Atua ibukini boutokaan te taromauri ae koaua?

¹⁰ Iai reireiara n aei? Eng, bwa ti kauringaki iai mwiokoara ibukini karinean Iehova n ara bwai aika kakawaki. (Taeka N Rabakau 3:9) Ngkana ti bwaintangira ibukini boutokaan ana mwakuri Iehova, ti a bon anganna iai baike ti karekei mairouna. (1 Rongorongo 29:​14-16) Ti na aki iangoia bwa ti riai n anga ae rangi ni bati, ma ngkana iai nanora ni kan anga, ti kona ni bane n anga ae iai iroura.​—2 I-Korinto 8:12.

¹¹ Inanon ririki aika bati, iai te utu teuana ae bubura are a aki toki ni kaoia taanga aika special bwaiania aika a kara, bwa a na amwarake ma ngaiia ni katoa wiki. E aki toki te tina n taekinna bwa ngkai e taneiai ni kuuka ibukia tengaun bon akea ana kangaanga ngkana iai riki uoman. E kona n taraa n aki tau te amwarake are a kaoaki nako iai bwaiania akekei ni katoa wiki, ma ai kakaitaura ibukini kaotiotan te akoi nakoia! Ibukin anne, a a kakoauaa iruwa akekei bwa e kakabwaiaaki te utu anne n rorokoia. A buokaki ataei aikai bwa a na rikirake n te onimaki man aia taeka ni kaungaunga ao aia rongorongo taanga ake bwaiania akekei. Imwina riki, a a bane kaain aia utu ni kabwanina aia tai n te mwakuri ni minita.

12. Tera te katoto ae manena are a karaoia mwaane ake a mwiokoaki n te ekaretia?

¹² Aio riki te reirei teuana: A mwiokoaki mwaane ni boong aikai bwa a na kairiri ni boutokai babaire n ana botaki te Atua, n aron Neemia. A kakabwaiaaki tabeman n te ekaretia man aia katoto. Ni karaoan aei irouia unimwaane n te ekaretia, a a boni katotonga iai te abotoro Bauro. E boutokaa te taromauri ae koaua ao e anga te kairiri ae manena. N te katoto, e anga taian reirei n ibuobuoki aika bati aika manena ibukin te angabwai.​—1 I-Korinto 16:​1-3; 2 I-Korinto 9:​5-7.

MOANIBWAI BWAAI N TAAMNEI

13. A kanga I-Iutaia tabeman n aki karinea te bongi n Taabati?

¹³ Wareka Neemia 13:​15-21. E kona ni kekerikaaki teutana imwin teutana ara onimaki, ngkana ti kariaia bwa ti na taonakinako ni bwaikorakin te maiu aei. Ni kaineti ma Te Otinako 31:13 ao ni katoaa te bongi n Taabati, a a kauringaki tibun Iteraera bwa bon aomata ngaiia aika a katabuaki. E riai ni kaokoroaki te bong ae te Taabati ibukin te Taromauri n Utu, te tataro, ao kananoan te iango i aon Ana Tua te Atua. Ma e ngae n anne, e a riki te bong n Taabati irouia aomata tabeman n ana tai Neemia, bwa te bong riki teuana ibukin te bitineti n aron are a kakaraoia. E a kakeaaki bongan te taromauri. Ngke e nora te bwai ae riki Neemia, e a kaini naba mataroan te kaawa ngke e bung taai n te kaonoua ni bong, ao ni kakioianako taan iokinibwai aika ianena imwaini moanakin te bong n Taabati.

14, 15. (a) Tera ae na kona n riki nakoira ngkana ti aki kauarerekea tangiran te bitineti? (b) Ti na kanga n rin ana motirawa te Atua?

¹⁴ Tera reireiara man ana katoto Neemia? Te reirei teuana bwa ti riai ni kauarerekea tangiran te bitineti. Bwa imwina e na kai anaaki nanora iai ke ni kona ni bwenauaaki ara tangira, ai moarara riki ngkana ti rangi ni kukurei n ara mwakuri ni kareketianti. Uringi ana taeka ni kauring Iesu ibukin te toro irouia tooka aika uoman. (Wareka Mataio 6:24.) A bati naba kaubwain Neemia, ma tera arona ni kamanena ana tai i Ierutarem? (Neemia 5:​14-18) N oneani mwin are e na kakaaeia ana itoman ni bitineti irouia kaain Turo ke tabeman riki, e boni kabanea ana tai ni buokiia tarina n te onimaki ao ni karaoi baika a boutokaa katabuan aran Iehova. N aron anne, a kaatuui karaoani baike a na kakabwaiaaki iai Kristian aika unimwaane n te ekaretia ao tabonibai ni boong aikai ao a rangi n tangiraki irouia raoia n te onimaki ibukin nanoia aei. Ibukin anne, bon iai te tangira, te rau ao te mweraoi irouia ana aomata te Atua.​—Etekiera 34:​25, 28.

¹⁵ E ngae ngke a aikoa kainnanoaki Kristian bwa a na kawakina te bong n Taabati ni katoa wiki, ma e tuangira Bauro bwa “e teimatoa n iai te motirawa ae ai aron te bongi n taabati ibukia ana aomata te Atua.” E reitia riki ni kangai: “E motirawa naba man oin ana mwakuri, te aomata are ibuokanibwai n ana motirawa te Atua, n aron te Atua ngke e motirawa man ana mwakuri. (I-Ebera 4:​9, 10) Ngkai Kristian ngaira, ti kona n rin n ana motirawa te Atua ngkana ti ongeaba ni karaoa ae boraoi ma karikirakean ana kantaninga. Ko moanibwaia am taromauri n utu, kakaaeani bobotaki ao te mwakuri ni minita ma am koraki aika a tangiraki iroum? Ti kona ni kamatoai nanora n aki maakuia ara tia kammwakuri ke raora ni bitineti, ai moarara riki ngkana a aki karinea moanibwaian ana botaki te Atua. Ni karaoan anne, ai aron ae ti a ‘kaina iai mataroan te kaawa ao ni kakioianako kaain Turo’ bwa ti aonga ni moanibwaia ao n iaiangoi raoi baika a tabu. Ibukina bwa ti a tia ni katabuaki, ti riai n titirakinira ni kangai: ‘E koaua bwa te bwai ae I maiuakinna ngkai, e kaotia bwa I a tia ni kaokoroaki ibukin ana mwakuri Iehova?’​—Mataio 6:33.

KAWAKINA AROAROMI NI KRISTIAN

16. E kanga n ruanikai aroaroia natannaomata ake a kinaaki iai bwa aomata aika katabuaki n ana bong Neemia?

¹⁶ Wareka Neemia 13:​23-27. N ana bong Neemia, a a imaremare mwaane aika Iteraera ma aine aika ianena. Ni moani kawaran Ierutarem iroun Neemia, ao e katiainaia unimwaane ni kabane ibukin te boraraoi are a na berita bwa a na aki mare ma beekan tibun Iteraera aika mwaane. (Neemia 9:38; 10:30) N ririki ake imwina, e noria bwa a aki tii karekeia buuia aika ianena mwaane aika I-Iutaia, ma a a moanna ni kabuai aroaroia aika rangi ni kakawaki ae ana aomata te Atua aika katabuaki ngaiia! A aikoa kona ni wareware ke n taetae n Ebera natiia aika riki mairouia aine aika ianena. A kona ni kawakina aroaroia ae bon tibun Iteraera ngaiia ngkana a a kara? Ke a na iaiangoiia bwa I-Atitota, tibun Ammon ke I-Moaba ngaiia? Ngkai a aki ota n te taetae n Ebera, a na kona ngkanne n ota n Ana Tua te Atua? A na kanga ni kinaa Iehova ao n rineia bwa a na beku ibukina n oneani mwin are a na beku irouia atua aika kewe ake a taromaurii tinaia? E kainnanoaki te aki tabwarabwara ni mwakuri ao ni karaoi motinnano, ao e boni karaoa anne Neemia.​—Neemia 13:28.

17. A na kanga kaaro ni buokiia natiia ni karekei aia iraorao ma Iehova?

¹⁷ Ni boong aikai, ti riai ni karaoi mwakuri aika raraoi bwa ti aonga ni buokiia natira bwa a na kawakina aroaroia ni Kristian. Kaaro, titirakiningkami ni kangai: ‘Tera aroia natiu ni kamanena “te taetae ae itiaki” aika koaua man te Baibara? (Tebania 3:​9, BG) A kairaki aia taetaenikawai natiu n nanon te Atua ke n nanon aon te aba?’ Tai waekoa ni kabwaraa nanom ngkana ko noria bwa e riai ni katamaroaaki aroarona. E kainnanoaki reiakinan te taetae n te tai ae maan, ai moarara riki ngkai ti otabwaniniaki ni bwaai n anainano. A kaaitara natim ma kariri aika korakora ake a kona n urui aroaroia. Ngaia are nanorinano ni kamanenai ami tai n Taromauri n Utu ao aanga riki tabeua ni buokiia iai natimi bwa a na karikirakea aia iraorao ae kaan ma Iehova. (Te Tua-Kaua 6:​6-9) Katuruturui kakabwaia aika a kona n reke mani kaokoroaia man ana aonnaba Tatan. (Ioane 17:​15-17) Ao karaoa am kabanea ni kona n rota nanoia.

18. Bukin tera bwa bon tii kaaro aika Kristian ake a kona ni katauraoia natiia ibukini katabuani maiuia nakon Iehova?

¹⁸ N tokina, a na boni karaoi oin aia motinnano ataei n tatabemania nako ni beku ibukin te Atua. Ma e bati ae a kona ni karaoia kaaro. E irekereke aei ma karaoan te katoto ae riai, katerean ae iai tiaia ao te maroro ma ngaiia ibukini baika kona n riki man aia motinnano ake a karaoi. Kaaro, bon tii ngkami aika kam kona ni katauraoia natimi bwa a na katabui maiuia nakon Iehova. A kainnanoa ami ibuobuoki bwa a aonga ni karekea ao ni kawakina aroaroia ni Kristian. Ni koauana, ti bane ni kainnanoa te taratara raoi n te aro bwa ti na aki kabuaa ara “kauaatao” n te aro ni kaikonaki, ae aroaro ao kaetieti ake ti kinaaki iai bwa taan rimwini Kristo.​—Te Kaotioti 3:​4, 5; 16:15.

TI URINGAKI ‘NI KAKABWAIAAKI’

19, 20. Ti na kanga n uringaki ao ‘ni kakabwaiaaki’ iroun Iehova?

¹⁹ E kaotaraeaki iroun te aomata temanna n ana bong Neemia ae te burabeti ae Maraki bwa “e koreaki te boki ni kauring . . . i bukiia akana maka Iehova, ma akana iangoa arana.” (Maraki 3:​16, 17, BG) A na aki mwanuokinaki iroun te Atua te koraki ake a karinea ma ni maakua ao n tangira arana naba.​—I-Ebera 6:10.

²⁰ E tataro ni kangai Neemia: “Atuau, Ko na uringai ni kakabaiaai.” (Neemia 13:​31, BG) N aron Neemia, a na mena arara n ana boki ni kauring te Atua ngkana ti teimatoa n rarawa nakon iraorao aika bubuaka, ni boutokai babaire n ana botaki te Atua, ni moanibwai bwaai n taamnei ao ni kawakina aroarora ni Kristian. Ti bia ‘teimatoa n tuoira bwa ti mena n te onimaki ke ti aki.’ (2 I-Korinto 13:5) Ngkana ti kateimatoa ara iraorao ae tabu ma Iehova, e na bon uringira ao ‘ni kakabwaiaira.’