Te Tautaeka n Uea ae ai 100 te Ririki Maanna n Tei Tera Aron Rotakim Iai?
“A kakannato am mwakuri ngkoe Iehova ae te Atua . . . ae te Uea n aki totoki.”—TE KAOTIOTI 15:3.
1, 2. Tera ae na karaoia Ana Tautaeka n Uea te Atua, ao e aera ngkai ti kakoauaa raoi bwa e na roko te Tautaeka n Uea anne?
NI MOAN iteran te ririki ae 31 C.E., i aon te maunga ae kaan ma Kaberenaum ao e reireinia taan rimwina Iesu Kristo bwa a na tataro ni kangai: “E bia roko am tautaeka n uea.” (Mataio 6:10) Ni boong aikai ao a bati ake a nanououa bwa e na roko te Tautaeka n Uea anne ke e na aki. E ngae n anne, ti boni kakoauaa raoi bwa a na boni kaekaaki ara tataro mai nanora ibukin Ana Tautaeka n Uea te Atua.
2 E na kabongana Iehova te Tautaeka n Uea ni katiteuanaia iai ana utu i karawa ao i aon te aba. E na boni kakororaoaki ana kantaninga te Atua anne. (Itaia 55:10, 11) Ni koauana, e a kaman riki Iehova bwa te Uea n ara bong aikai! E kakoauaaki aei ni baike a a tia n riki aika kakukurei, 100 te ririki n nako. E karaoi mwakuri aika rangi ni bati ao ni kakukurei te Atua ibukia ana toro aika kakaonimaki ni koaua aika mirion ma mirion mwaitiia. (Tekaria 14:9; Te Kaotioti 15:3) Ma e ngae n anne, e kaokoro rikin Iehova bwa te Uea ma rokon Ana Tautaeka n Uea te Atua are e reireinira Iesu bwa ti na tataroia. A kanga ni kaokoro bwaai aika uoua aikai, ao tera aron rotakira iai?
E A WAAKINA ANA KAIRIRI TEUARE KAUEAAKI IROUN IEHOVA
3. (a) E riki Iesu bwa te Uea n ningai ao n te tabo raa? (b) Ko na kanga ni kakoauaa ae e moanaki te Tautaeka n Uea n 1914? (Nora te kabwarabwara mai nano.)
3 N raa tokin te ka-19 n tienture, e a moanna ni kaotaraeaki nanon te taetae ni burabeti are e koreia Taniera 2,500 te ririki n nako ae kangai: “Ao n aia bong uea akanne ao E na katea ueana Atuani karawa, ae na bon aki uruaki n aki toki.” (Taniera 2:44, BG) A kabanei tatabebwi te ririki Taan Reirei n te Baibara ni katereterea kakawakin te ririki ae 1914. A bati aomata n te tai anne aika kantaningaa anne, n aron ae e taekinna te tia kororongorongo temanna ni kangai: “E korakora kariariaani baika a na nakoraoi ma ni kakukurei i aon te aba n te ririki 1914.” Ma imwina riki n te ririki anne, e a moanaki te Moan Buaka Are Kabutaa Aonnaba ike e a kakororaoaki iai nanon te taetae ni burabeti man te Baibara. N rikin roongo, mwaeiei ao aoraki aika kamamate ake imwina riki n ikotaki ma kakororaoan taetae ni burabeti tabeua man te Baibara, e a kakoauaaki iai bwa e a moana ana tautaeka Iesu Kristo i karawa bwa te Uea n Ana Tautaeka n Uea te Atua n 1914.a Ngke e a riki Natina bwa te Uea ae te Mesia, e a riki naba Iehova bwa te Uea n te aro ae kaokoro!
4. Tera moanibwai are e na karaoia teuare e a tibwa riki bwa te Uea, ao antai ake e tabeakinia imwina?
4 Te moani mwioko are e anganaki teuare e a tibwa riki bwa te Uea iroun te Atua boni buakanan teuare karoton te Kairiribai ae Tatan are e kaitaraa Tamana. A tewenakoaki mai karawa te Riaboro ma ana taimonio iroun Iesu ma ana anera. A rangi ni kimwareirei n aei kaaini karawa ma e a korakora riki te rawawata ae akea n ai arona irouia kaain te aonnaba. (Wareka Te Kaotioti 12:7-9, 12.) Imwin anne, e a moana tararuaaia ana toro ake i aon te aba te Uea ni katamaroaia, n reireinia ao ni baireiia ibukini karaoan nanon te Atua. Ti na nora aroia n ongeaba nakoni baika tenua ibukin te Tautaeka n Uea are a kaota iai te katoto ae raoiroi ibukira ni boong aikai.
E KATAMAROAIA ANA TORO AIKA KAKAONIMAKI NI KOAUA TE UEA AE TE MESIA
5. Tera te kaitiaki are e karaoaki i marenan 1914 ao moan 1919?
5 Imwini kaitiakani karawa are korakora iai aia kairiri ae buakaka Tatan ma ana taimonio iroun teuare e a riki bwa te Uea ae Iesu, e a mwiokoaki iroun Iehova bwa e na tuoa aia onimaki taan rimwina aika i aon te aba ao ni katamaroaia. E kabwarabwaraa karaoan aei te burabeti are Maraki bwa te kaitiaki n te aro n taamnei. (Maraki. 3:1-3) E kamatataaki n rongorongon rimoa te kaitiaki aei bwa e karaoaki i marenan 1914 ao moan iteran 1919.b Ngkana ti kan riki bwa kaain ana utu Iehova ae katobibia te aonnaba, ti riai n itiaki ke ni maiuakina ae tabu. (1 Betero 1:15, 16) E riai n itiaki ara taromauri ao n aki kabarekaaki naba teutana n Aaro aika kewe ke aia waaki tautaeka n te aonnaba aei.
6. A kanga ni katauraoaki amwarake n taamnei, ao bukin tera bwa a rangi ni kakawaki?
6 E a kabongana ngkanne mwaakana n uea Iesu n rinea “te toro ae kakaonimaki ma ni wanawana.” Te toro aio are e na katoatai ni katauraoi amwarake n taamnei aika bati ibukia aomata ni kabane ake a a riki bwa “tii tenanaina” i aan ana kairiri Iesu. (Mataio 24:45-47; Ioane 10:16) Man 1919 ni karokoa ngkai, e a tia te kurubu ae uarereke aika taari aika kabiraki ni kakaonimaki ni waakina te mwakuri ae kakawaki aei ae kaamwarakeaia “tabonibai.” A katauraoaki amwarake n taamnei aika rangi bati rinanon te toro ae kakaonimaki ma ni wanawana bwa e aonga n rikirake ni korakora ara onimaki. E kakorakoraaki iai ara motinnano bwa e na teimatoa n itiaki ara taromauri, ara mwakuri, ara iango ao rabwatara. Ti reireinaki naba ao ni kataubobongaaki man amwarake n taamnei aikai bwa ti na uataboa te mwakuri ae rangi ni kakawaki ae te uarongorongo ae karaoaki ngkai i aon te aba. Ko katoatai ni kamanenai raoi amwarake n taamnei aikai ni kabane?
E REIREINIA ANA TORO TE UEA BWA A NA UARONGORONGO NI KATOBIBIA TE AONNABA
7. Tera te mwakuri ae kakawaki are e moani karaoia Iesu ni menana i aon te aba, ao e na waakinaki ni karokoa n ningai?
7 Ngke e moana ana mwakuri n minita i aon te aba Iesu ao e taku: “I riai naba n tataekina te rongorongo ae raoiroi ae taekan ana tautaeka n uea te Atua nakoni kaawa ake tabeua, bwa ngaia aei bukini kanakoau.” (Ruka 4:43) E karaoa te mwakuri aio Iesu n te maan ae tenua ma te iterana te ririki bwa te bwai ae rangi ni kakawaki ni maiuna. E reireinia taan rimwina ni kangai: “Kam na nako ao kam na uarongorongo ni kangai: ‘E a kaan te tautaeka n uea ae bwaini karawa.’ ” (Mataio 10:7) Imwini kautan Iesu, e a taetae ni burabetinna bwa a na tibwaa nako te rongorongo aei taan rimwina “nako tabon aonnaba.” (Mwakuri 1:8) E berita nakoia bwa e na bon raonia ni karaoan te mwakuri ae kakawaki aei ni karokoa tokin te waaki ae ngkai.—Mataio. 28:19, 20.
8. E kanga te Uea ni kaungaia ana toro i aon te aba bwa a na karaoa te mwakuri n uarongorongo?
8 N 1919 ao iai riki nanon “te rongorongo ae raoiroi aei ae taekan te Tautaeka n Uea.” (Mataio 24:14) E a tautaeka i karawa te Uea ao e a tia ni botiia te kurubu ae uarereke aika taan rimwina aika itiaki aika ana toro mai i aon te aba. A ingainga n tou mwin ana kaetieti Iesu ae mataata aei: Taekinna ni kabutaa te aonnaba te rongorongo ae raoiroi bwa e a tia n tei Ana Tautaeka n Uea te Atua! (Mwakuri 10:42) N te katoto, n Tebetembwa 1922 ao e kaania 20,000 mwaitiia taani boutokaa te Tautaeka n Uea ake a ira te bwabwaro ibukin aaba aika kakaokoro i Cedar Point, Ohio, U.S.A. Karaua iangoa aroni kukureia ngke e anga ana kabwarabwara Brother Rutherford ae kangai atuna: “Te Tautaeka n Uea” ao e takarua ni kangai: “Noria e a uea te Uea! Bon taan tataekina rongorongona ngkami. Mangaia ae kaotiota, kaotiota, kaotiota te Uea ao ana tautaeka n uea.” A karaoa aei taari ake a roko aika uoua tenga mwaitiia n uataboa te bong ae okoro ae “Bongin te Mwakuri” n uarongorongo nakoni mwenga aika mena n te raroa ae 72 te kiromita ma te tabo are boo iai te bwabwaro. E unga nanon te tari te aine are e roko ni kaea te botaki ao e taku: “N na aki kona ni mwaninga takaruaeani kaotiotan te Tautaeka n Uea ao ingaingan nanoia kaain te botaki aika rangi ni bati!” Anne naba ae a namakinna aomata aika bati.
9, 10. (a) Baikara babaire ake a a tia ni karaoaki ibukin reiakinaia ao kataneiaakia taan tataekina te Tautaeka n Uea? (b) Ko kanga ni kakabwaiaaki naba man te reirei ni kataneiai aei?
9 N 1922 ao e raka i aon 17,000 mwaitiia taan tataekina te Tautaeka n Uea ake a katoatai n uarongorongo n aaba aika 58 ni katobibia te aonnaba. E ngae n anne, a boni kainnanoa te reirei ni kataneiai. N te moan tienture, e a anga kaetieti aika mataata raoi te Uea are Rineaki nakoia taan rimwina ni kaineti ma te bwai ae a na uarongorongoia, te tabo ao aroia ni karaoia. (Mataio 10:5-7; Ruka 9:1-6; 10:1-11) N aron naba anne, e taraia raoi Iesu n ara bong aikai bwa a na bane naake a uataboa uarongorongoan te Tautaeka n Uea ni karekei kaetieti ao iai irouia bwaai ni mwakuri ake a kainnanoi ibukin te uarongorongo n te aro ae uaana. (2 Timoteo 3:17) E reirei ni kataneiaia ana toro Iesu ibukin te mwakuri ni minita rinanon te ekaretia ni Kristian. Te anga teuana are e reireinia ao ni kataneiaia iai bon rinanon te Kuura ni Kataneiai Ibukia Taan Uarongorongo, are kakaraoaki n ekaretia aika raka i aon 111,000 ni katobibia te aonnaba. E a raka ngkai i aon itiua te mirion taan tataekina te rongorongo ae raoiroi ake a taubobonga raoi man irakin nanon te kaetieti aei ao a anga reirei n te aro ae a anaaki nanoia iai “aomata n aekaia nako.”—Wareka 1 I-Korinto 9:20-23.
10 Irarikin te Kuura ni Kataneiai Ibukia Taan Uarongorongo, iai riki kuura ibukin te reirei n te Baibara ake a a tia ni kateaki ibukin reireiaia unimwaane n te ekaretia, bwaiania, taari mwaane ake akea buuia, taanga aika Kristian, kaain te Komete n Tararua n Aia Aobiti Ana Tia Kakoaua Iehova ma buuia, mataniwi aika mwamwananga ma buuia ao mitinare. A kaota aia kakaitau ibukin te reirei aei tabeman ake a kaea te Kuura n Reirei Ibukia Taanga Aika Kristian ni kangai: “E a tia te reirei ni kataneiai ae okoro aei ni karikirakea tangiran Iehova iroura ao ni kataubobongaira ibukini buokaia aomata nako.”
11. A kanga taan uarongorongoa te Tautaeka n Uea ni kona n nanomwaaka i aani kaitaraaia?
11 E nora naba te kakorakora ni kabane ibukin te uarongorongo ao reiakinan te Tautaeka n Uea aio Tatan are te tia kairiribai. E kabonganai aanga aika kai noraki ao ake a aki naba ni kaitaraa rongorongon te Tautaeka n Uea ao ni kataia ni katokia naake a tataekinna. Ma a bon akea uaan ana kakorakora te tia kairiribai aei. E a tia Iehova ni karietataa Natina “i aoia tautaeka ni kabane ma taiani mwaaka ao ueea.” (I-Ebeto 1:20-22) Ngkai te Uea Iesu, e a kabongana mwaakana n tautaeka ni kamanoia ao ni kaiririia taan rimwina ao n taraia raoi bwa e na karaoaki nanon Tamana. E teimatoa tataekinan te rongorongo ae raoiroi ao mirion ma mirion aika raoiroi nanoia ake a a reireinaki bwa a na taromauria Iehova. Ti rangi ni kakabwaiaaki bwa ti uataboa naba te mwakuri ae rangi ni kakawaki aei!
E BAIREIIA ANA TORO TE UEA BWA A NA KARAOA AE BATI RIKI
12. Kabwarabwarai tabeua aroni katamaroaan ana botaki Iehova man te tai are e tei iai te Tautaeka n Uea.
12 Man te tai are e tei iai te Tautaeka n Uea n 1914, e a tia te Uea ae Iesu ni katamaroai aroni baireaia ana toro te Atua ibukini karaoa nanon Tamana. (Wareka Itaia 60:17.) N 1919, e mwiokoaki te mataniwi ibukin te mwakuri n ekaretia nako bwa e na kaira aron te mwakuri n uarongorongo. N 1927, e baireaki bwa e na katoatai ni karaoaki te mwakuri n uarongorongo man te auti teuana ma teuana n te Taabati. N 1931, a a unga riki nanoia taani boutokaa te Tautaeka n Uea bwa a na karaoa ae bati riki ngke a ingoanaki n te ara ae Ana Tia Kakoaua Iehova man te Baibara. (Itaia 43:10-12) N 1938, a aikoa rineaki mwaane ake a na kairiri n te ekaretia n te kateibai irouia kaain te ekaretia. N oneani mwin anne, a riai ni boraoi maiuia ma ana kaetieti te Baibara ngkana a na rineaki. N 1972, e kateaki te rabwata n unimwaane bwa e na tararuaa te ekaretia ao ai tiaki iroun temanna te mataniwi. A kaungaaki ni kabane mwaane aika tau bwa a na kaota nanoia ni kan uataboa ‘kawakinan ana nanai te Atua are a tararuaia.’ (1 Betero 5:2) N 1976, e baireaki te Rabwata n Tautaeka nakon onoua kometena ake a na kaira te mwakuri ibukin te Tautaeka n Uea ni katobibia te aonnaba. E tonuraoi bwa e a tia te Uea are mwiokoaki iroun Iehova ni waakinaanako baireaia ana toro n aron nanon te Atua.
13. A na kanga n rota maium baike a tia ni kakororaoaki n te Tautaeka n Uea ae maanna 100 te ririki?
13 Iangoa te baere e a tia ni kakororaoia te Uea ae te Mesia n ana tautaeka ae 100 te ririki maanna. E a tia ni kaitiakiia aomata aika a na tei ibukin Iehova. E a tia ni kaira uarongorongoan te Tautaeka n Uea ae raoiroi aei n aaba aika 239 ao n reirei ni kataneiaia aomata aika mirion ma mirion aroia n taromauria Iehova. E a tia ni katiteuanaia ana toro aika kakaonimaki ni koaua aika e raka i aon itiua te mirion bwa a na anga ngaiia ibukini karaoan nanon Tamana. (Taian Areru 110:3) Ni koauana, a rangi ni kakawaki ao ni kakukurei ana mwakuri Iehova rinanon te Tautaeka n Uea iroun te Mesia. Irarikin anne, a bati riki bwaai aika kakukurei aika imwaira!
KAKABWAIA MAN TE TAUTAEKA N UEA IROUN TE MESIA N TAAI AIKA IMWAIRA
14. (a) Tera ae ti butiia te Atua bwa e na karaoia ngkai ti tataro ni kangai: “E bia roko am tautaeka n uea”? (b) Tera ara kibu ibukin te ririki 2014, ao e aera ngkai e tonuraoi aei?
14 E ngae ngke e rinea Natina Iehova ae Iesu Kristo bwa te Uea ae te Mesia n 1914, ma e tuai tabwanin raoi kaekaan ara tataro ae “e bia roko am tautaeka n uea.” (Mataio 6:10) E a kaman taekinaki n te Baibara bwa Iesu ae ‘na tautaeka i buakoia ana kairiribai.’ (Taian Areru 110:2, BG) A teimatoa aia tautaeka aomata ni mena i aan ana kairiri Tatan ni kakaaitara te Tautaeka n Uea. Ngkana ti tataroa rokon Ana Tautaeka n Uea te Atua, ti a butiia iai te Atua bwa e na kamaunai aia tautaeka aomata ao taani kakaitaraa te Tautaeka i aon te aba iroun te Uea ae te Mesia ma raona n tautaeka. E na kakororaoaki n aei taeka ake n Taniera 2:44 (BG) ae “e na ururu ma ni kamaunai uea akanne ni kabane” Ana Tautaeka n Uea te Atua. E na kamaunai botaki n tautaeka ake a riribaa te Tautaeka n Uea. (Te Kaotioti 6:1, 2; 13:1-18; 19:11-21) E na kakoroaki nanon aei n te tai ae e a rangi ni kaan. Ai tonura ngkanne ara kibu ibukin te ririki ae 2014 are ni Mataio 6:10 ae kangai: “E bia roko am tautaeka n uea” ae te bong ae kauringaki iai te ka-100 n ririki ibukini moan tein Ana Tautaeka n Uea te Atua i karawa!
15, 16. (a) Baikara bwaai aika kakukurei ake a na noraki i nanon te Tautaeka ae Maanna Tenga te Ririki? (b) Tera te kabanea ni bwai are e na karaoia Iesu n rikina bwa te Uea ae te Mesia, ao tera nanon anne ni kaineti ma ana kantaninga Iehova ibukia ana karikibwai ni kabane?
15 Imwini kamaunaaia taan riribaa te Atua iroun te Uea ae te Mesia, e na karenakoa Tatan ma ana taimonio nako nanon te kinono ni kakoroi ririki ake tenga. (Te Kaotioti 20:1-3) Ngkana ai akea taiani kariri aika buakaka akanne, e na waekoa te Tautaeka n Uea ni buokiia aomata bwa a na kakabwaiaaki man ana karea ni kaboomwi Iesu ao e na kamaunai mwin nako te bure ake mairoun Atam. A na kautaki mirion ma mirion ake a matu n te ruanimate iroun te Uea ao e na bairei kaetieti ibukin te reirei ni kataneiai ni katobibia te aonnaba n reireinia taekan Iehova. (Te Kaotioti 20:12, 13) E nang riki te aonnaba aei ni kabutaa bwa te bwaretaiti n aron te onnaroka are i Eten. A na bane aomata aika kakaonimaki ni kautaki nakon te kororaoi.
16 N tokin ana tai Kristo n Tautaeka ae Maanna Tenga te Ririki, e na kakororaoaki nanon ana kantaninga Iehova n te Tautaeka n Uea iroun te Mesia. Imwin anne, e na anga te Tautaeka n Uea Iesu nakon Tamana. (Wareka 1 I-Korinto 15:24-28.) E nang aki kainnanoaki te tia raoi i marenan Iehova ma natina aika n te aonnaba. A na bane natin te Atua i karawa ao ake i aon te aba ni katiteuanaaki ma Tamaia i karawa ao n riki bwa kaain ana utu ni katobibia te aonnaba.
17. Tera ae ko motinnanoia ni kaineti ma te Tautaeka n Uea?
17 A kakoauaaki nakoira bwaai aika kakukurei ake a riki n ana ka-100 n ririki te Tautaeka n Uea, bwa bon Iehova ae e a tautaeka ao a na kakororaoaki ana kantaninga ibukin te aonnaba. Ti bia teimatoa n riki bwa ana toro aika kakaonimaki ni koaua ao ni katanoataa taekan te Uea ao ana Tautaeka n Uea. Ti karaoa aei ma te aki nanokokoraki bwa e na bon waekoa Iehova ni kaekaa ara tataro ae nako mai i nanora aei: “E bia roko am Tautaeka n Uea”!
a Nora te boki ae Tera Ana Reirei ni Koaua te Baibara? n iteraniba 88-92.
b Nora te kaongora n Te Taua-n-Tantani ae bwain Turai 15, 2013, iteraniba 22-23, barakirabe 12.
Ara kibu ibukin te ririki 2014: “E bia roko am Tautaeka n Uea.”—Mataio 6:10