Ko Ataia?

E aera ngkai e irianaki tiringaia kamwarua n oteani waeia?

Ni kaineti ma tiringan Iesu ao taani kamwarua aika uoman i aoni kaai ni kammaraki, e taekinaki ae kangai n te Euangkerio teuana: “A butiia Birato I-Iutaia bwa a na oteaki waeia naakai ma ni karuoaki rabwataia.”—Ioane 19:31.

E taekinaki n aia tua Iutaia bwa e “na aki tiku . . . i aon te kai ni kangaina” rabwatan te kamwarua are katineaki imwin tiringana. (Te Tua-Kaua 21:22, 23, BG) A ira naba nanon te tua anne tibun Iuta ibukia te koraki ake a tiringaki i aon te kai irouia kaain Rom. A boni waekoa ni mate aomata n te tai naba anne ngkana a oteaki waeia ao a riai n taunaki imwaini moanakin te Taabati ni bungin taai.

Ni karaoan tiritiri aika bati aikai, e riai ni booneraaki bain ao waen te aomata ae buakaka ao ni kanimwaki ma te kai. Ngkana e a kateaki rake te kai anne, e na tiku n tinetine rabwatana ni kabane i aon neera akanne n te aro are e na namakina te maraki ae rangi ni korakora. Ibukini karekean iken te aomata anne, e riai n toui neera ake ni waena bwa e aonga ni butirake. Ma e na aki kona ni karaoa anne ngkana a oteaki riin waena ni kauaai. Ngaia are e na waekoa ni mate man te bono n ike ao ngkana tiaki, boni man te maraki ae korakora.

A kanga ni kabonganaaki taiani bana bwa bwaai ni buaka rimoa?

Ana bwai ni buaka Tawita are e kabongana ni kamatea iai te aintoa are Koria bon te bana. E taraa ni kaman reiakina kabonganaan te bwai ni buaka aei Tawita n ana tai n rikirake ngkai bon te tia kawakintiibu.—1 Tamuera 17:40-50.

E kaotaki rabakauia n te bana kaain Aikubita ao Aturia n taai ake a karakinaki n te Baibara. Iai te baeki ae raon te bwai ni buaka aei ae akea matana ae karaoaki mani kunin te man ke te kunnikai ae iai kaona aika uoua ke tuain aika matoatoa. E riai te tia bana ni kaaki i nanon te buua aei te atibu ae maranran ke ni mronron ae raababana uoua nakon tenua te inti ao tao ruaiwa te aonti tinebuna. Imwina, e na uaangia ni katioa te bana i etan atuna ao ni kanakoa te tuain are teaina n te aro are e a tionako te atibu mani nnena n taaketena raoi te tabo are e maaireia.

A kuneaki n te Middle East n tain te keniken taiani bana aika rangi ni bati ake a kabonganaaki n taai ni buaka rimoa. A bae ni kona ni kationakoi atibu ake bwaai ni bana taani buaka aika rangi ni mwaatai n te biri ae 160 nakon 240 te kiromita n te aoa. A aki boraoi n iango taan rabakau bwa iai ke akea irekereken te bana ma te kainikatebe, ma e kona ni kakoauaaki te bana bwa kaanga ai aron te bwai n tiritiri.—Taani Motikitaeka 20:16.