Iai Tian te Konabwai n te Rabakau n Aonnaba

N taai aika tibwa nako ao a kaotinakoaki booki aika kabwarabwaraaki iai aia iango aomata aika aki kakoauaa te Atua. A a bati aika anaaki nanoia ni booki aikai ao ni kauekea te maroro ma te kauntaeka ae bati iai. E korea ae kangai te tia rabakau ae David Eagleman ni kaineti ma aei: “A iangoia taani wareware tabeman bwa a atai bwaai ni kabane taan rabakau.” Imwina, e reitia n taku: “Ma a tauraoi ni butimwaei aia iango aomata taan rabakau aika raoiroi ao e irekereke aia mwakuri ma kuneani baika boou ao baika aki kantaningaaki.”

A a tia taan rabakau aika mwaatai ma ngkekei ni karokoa ngkai ni karekei kukune aika kamimi n aia tai ni kakaae ibukini kaekaan titiraki aika aki kona ni kaekaaki ibukin te karikibwai. Ma iai tabeman aika karaoi kairua aika kakaiaki i nanon aia kakaae. Temanna mai buakoia taan rabakau aika rangi ni mwaatai bon Isaac Newton. E kaota aroni korakoran te katikitiki ni booti buraneti, itoi ao nna n itoi i nanon teuana te iuniweeti. E moani kunea naba te numera ae te calculus, ae kamanenaaki ni karaoan te kaombiuta, te mwamwananga nako tinanikun te aonnaba ao te reirei i aon te nuclear physics. Ma e ngae n anne, e reirei naba Newton i aon te alchemy, ae te aeka n rabakau teuana ae kamanenaaki iai kaiwan itoi ao te tabunea ibukin oneani biiti nakoni koora.

E a tia te tia rabakau ae Ptolemy ae te I-Kuriiti, n nako tinanikun te aonnaba ao n nori bwaini karawa 1,500 tabun te ririki n nako imwain Newton. E kamatebwai kawain buraneti n te tairiki ao e rangi n rabakau n te karao mwabe. Ma e kakoauaa bwa bon nukani bwaai ni kabane te aonnaba. E korea ae kangai te tia rabakau i aoni bwaini karawa ae Carl Sagan ibukin Ptolemy: “Ngkai e a tia ni kakoauaaki te iango ae kairua i nanon 1,500 te ririki, e a kaotaki iai bwa e boni kona naba ni kairua ana iango te aomata, e ngae ngke e rangi ni wanawana.”

A kaaitara naba ma kangaanga aika titeboo ma akanne taan rabakau ni boong aikai ni karaoan aia kakaae. E koaua bwa a kona ni karekea kabwarabwaraan te iuniweeti ae tabwanin raoi? E kakawaki ururingan are bon iai tian te konabwai n te rabakau n aonnaba, e ngae ngke e noraki aron rikirakena ao kakabwaia ake a reke mai iai. E taku te tia rabakau ae Paul Davies: “E boni kangaanga kakaaean raoi kabwarabwaraan te iuniweeti ae eti raoi.” A bon rangi ni koaua taeka aikai: A bon aki kona n ota raoi aomata i aon te aonnaba. Ngaia are ngkana e taekinaki bwa aongkoa e kona te rabakau n aonnaba ni katauraoi kabwarabwaraani bwaai ni kabane, ti riai n aki waekoa ni kakoauai.

E taekinaki n te Baibara taekani baika kamimi n te karikibwai ni kangai: “Baikanne bon tamrurun ana makuri [te Atua], ti kaarongona ae ti ongo.” (Iobi 26:14, BK) A rangi ni mwaiti baika a riaon ara iango ae ti na ota iai. Ni koauana, a teimatoa ni koaua ana taeka te abotoro Bauro are e korei tao 2,000 te ririki n nako ae kangai: “Ai batira kaubwain te Atua ma wanawanana ao ana ataibwai! Ai kangaangara ataakin ana motikitaeka, ao ai kangaangara kuneakini kawaina!”—I-Rom 11:33.