Kakabwaia Mani Karaoan ae E Tangiria Iehova

I BUNGIAKI n 1923 i Hemsworth, ae kaawan Yorkshire i Engiran. Bob boni mwaaneu ae ikawai riki. Ngke tao ai ruaiwa au ririki, ao tamara are riribai Aaro aika mwamwanaiia aomata, a reke ana boki tabeua aika kaotaraeaki iai kewen Aaro. E rangi n anaaki nanona n te bwai are e warekia. Tabeua te ririki imwina, e roko Bob Atkinson n ara auti ao e katanga ana kabwarabwara teuana Brother Rutherford man te kuramwaboon. Ti a ataia ae bon te kabwarabwara man te botaki are e boreeti booki ake e wareki tamara! A baireia ara karo bwa e na katairiki n taai nako ma ngaira Brother Atkinson bwa e na kaekai ara titiraki i aon te Baibara. E kaoira nakoni bobotaki aika kakaraoaki n ana auti te tari te mwaane temanna ae tabeua te maire raroana mairoura. Ti a iriri naba ngkekei ni bobotaki ao e a tei te ekaretia ae uarereke i Hemsworth. Imwin te tai ae aki maan, a a titiku iroura taian zone servant (ae a ataaki ngkai bwa mataniwi n te aono) ao ti kakaoia naba bwaiania man ekaretia aika uakaan bwa ti na amwarake ma ngaiia. I rangi ni kaungaaki ni bobotakira ma naakai.

N te tai anne, ti a tibwa moana ara bitineti, ma e taku Tamau nakoni mwaaneu: “Ngkana ko kani bwaiania ao ti a katokia naba.” E kariaia aei Bob ao e a kitanira n nako ni bwaiania ngke 21 ana ririki. Uoua te ririki imwina ngke ai 16 au ririki, I a manga bwaiania naba. Iai toau ni mwakuri n taiani wikeen ma i nanon te wiki bon tii ngai ao I kakamanena te beeba ni kaotioti ma te kuramwaboon. Ma e kakabwaiaai Iehova bwa e reke temanna ae I reirei ma ngaia n te Baibara ao e ririkirake n te onimaki. Imwin tabeua te tai, a bati kaain ana utu ake a a manga butimwaea te koaua. N te ririki are imwina, I a mwiokoaki ma Mary Henshall bwa bwaiania aika okoro. Ti kanakoaki nakon te aono ae tuai ni mwakuriaki i Cheshire.

N tain te Kauoua ni Buaka Are Kabutaa Aonnaba, a riai aine ni karaoi mwakuri ibukini boutokaan te buaka. A kariaiakaki minita nako man Aaro ake tabeua bwa a na aki boutokaa te buaka, ngaia are ti iangoia bwa ngkai bwaiania aika okoro ngaira e na titeboo arora ma nakanne. Ma e aki kariaiakaki anne n te boowi ao I a kabureaki i nanon 31 te bong. N te ririki are imwina ngke ai 19 au ririki, I kaboowiaki uoua riki te tai kioina ngke I teimatoa n rawa ni boutokaa te buaka ibukini mataniwin nanou, ma a a manga kainaomataai. Ngke I rinanoni baikai, I namakinna ae e buokai te taamnei ae raoiroi ao e tautaua baiu Iehova ni kakorakoraai bwa N na aki kaingingaki.​—Ita. 41:​10, 13.

TOAU NI MWAKURI AE BOOU

I kaitiboo ma Arthur Matthews n 1946. E a tibwa tia ni kabureaki i nanon tenua te namwakaina kioina ngke e rawa n ira te buaka ibukini mataniwin nanona, ao e a raona tarina ae Dennis, ae te bwaiania ae okoro i Hemsworth. A reireinaki naakai taekan Iehova iroun tamaia man uarerekeia ao a bwabetitoaki ngke tebwi tabun aia ririki. E aki maan imwina, e a mwiokoaki Dennis bwa e na mwakuri i Ireland, ike e a tiku iai Arthur n akea toana. A rangi n anaaki nanoia au karo n ana mwakuri korakora ni bwaiania Arthur ao raoiroin aroarona, ngaia are a a kaoa bwa e na tiku irouia. Ngkana I kawariia au karo, I kakaitiaki bwainnamwarake ma Arthur imwin te amwarake. Imwina riki, ti a kokororeta i marenara. N 1948, e a manga kabureaki Arthur i nanon tenua te namwakaina. Ti mare n Tianuare 1949 ma tiara ae ti na teimatoa ni beku ni kabwanina ara tai n aron ara konaa. Man ana kakabwaia Iehova n ikotaki ma ara babaire raoi, ti kamanenai ara motirawa ni kareketianti ni kiniuaanikai, ike ti a kona iai n teimatoa ni bwaiania.

Tao teuana tabun te ririki imwina, ti a tuangaki bwa ti na nako Northern Ireland, ao ni beku moa i Armagh ao imwina Newry, ake a rangi ni bati iai kaain te Aro ni Katorika. E rangi ni korakora te kairiribai n te aono anne ao ti riai n taratara raoi ao ni bwaina te wanawana ngkana ti maroro ma aomata. A kakaraoaki bobotaki n ana auti te tari temanna ma buuna ae tebwina te maire (16 te kiromita) raroana mairoura. Tao waniman mwaitiia kaain ara bobotaki. Ngkana ti tauaki bwa ti na matu, ti matu i aontano ao n uaia ni kaingabong ma te kukurei n te bong are imwina. E rangi ni kakukurei ataakin ae a a bati ngkai taani Kakoaua n te aono anne.

“TI NA KARAOIA!”

A a kamani beku bwa bwaiania aika okoro mwaaneu ma buuna ae Lottie i Northern Ireland, ao n 1952 ti a kaea te bwabwaro i Belfast ngaira ni kaaman. E akoira te tari te mwaane temanna ni kariaia tikura ni kabane i rarikina n ikotaki ma Pryce Hughes, ae te mataniwi ibukin te aobiti n tararua i Buritan n te tai anne. N te tairiki teuana, ti maroroakina otinakon te boki ae uarereke ae God’s Way Is Love, ae katauraoaki ibukia riki kaain Ireland. E taekinna naba Brother Hughes bwa e kangaanga te uarongorongo nakoia kaain te Aro ni Katorika n te Irish Republic. A kairoroaki taari bwa a na kitan aia tabo ao a kaumakiia aomata taama bwa a na karaoi mwakuri n iowawa nakoia. E taku Pryce: “Ti kainnanoia taanga aika iai aia kaa, ni karaoan te mwakuri ae okoro ae tibwaakin te boki ae uarereke aei ni kabutaa te aba.”a Aio ara kaeka ngkekei naba: “Ti na karaoia!” Ao ngaia anne te taeka ane i moan te rongorongo aei.

Te tabo teuana ae a kona n tiku iai n taai nako taiani bwaiania i Dublin, bon ana auti Ma Rutland, ae te tari te aine ae kakaonimaki n toro iroun Iehova n te tai ae maan. Ti tiku ikanne tabeua te tai ao ti kaboonakoi ara bwai tabeua. Ti toka ngaira ake aman n ana rebwerebwe Bob ae iai nneia bwatintia i rarikina ao ti nako ni kakaaea te kaa. E reke te kaa ae e a tia ni kakabonganaaki ao ti butiia teuare kaboonakoa bwa e na nikiria iroura kioina ngkai ti bane ni kabi ni kabutia. E kabanea te tairiki anne Arthur n tekateka i aon te kainiwene ao ni bakaaea te kabutikaa. N te bong are imwina ngke e kataia ni kaotinakoa te kaa man te karaati, e a roko naba te mitinare ae Mildred Willett (are mare imwina riki ma John Barr). Kioina ngkai e rabakau neiei ni kabuta te kaa e a reireina Arthur ni kabutikaa! Ao ti a tauraoi ni mwananga!

Irarikin anne, ti kainnanoa ara tabo ni maeka. Ti a tia ni kauringaki bwa ti na aki maeka n te auti ae kokokaki n te kaa ibukina bwa a kona ni kaurarakea taani kakaaitara, ngaia are ti a kakaaea te auti teuana, ma e aki roko n te reke. N te tairiki anne, ti matu n te kaa ngaira ni kaaman. N te bong are imwina, bon tii te auti ae kokokaki n te kaa ae kona n reke iroura ao iai aua kainiwene aika uarereke iai. E a riki anne bwa mwengara. E kamimi bwa akea ara kangaanga ngkana ti katea ara auti aei n aia tabo taan ununiki aika akoi. E bane ni karaoaki iroura te aono ae 10 nakon 15 te maire (16 nakon 24 te kiromita) raroana mairoura. Imwini mwanangara nakon te aono ae boou, ti a manga okiriia kaain te aono are e tei iai ngkoa ara auti, n uarongorongo nakoia.

Ti kawari auti nako ake i maiakimainikun te Republic ao akea ara kangaanga n tibwaani booki aika uarereke aikai, ae raka i aon 20,000, ao ti kanakoi araia aomata ake a kan ongora nakon te aobiti n tararua i Buritan. Bon te kakabwaia bwa ai bubua ma bubua ngkai taani Kakoaua n te tabo anne!

OKIRA NAKO ENGIRAN AO IMWINA TIKAOTERAN

Imwina riki, ti a manga kanakoaki nako London maiaki. Tabeua te wiki imwina, e a tuangaki Arthur man te aobiti n tararua i Buritan bwa e na moana ana mwakuri ni mwamwananga n te bong are imwina! Ti kataneiai teuana te wiki ao imwina ti a kawara ara aono i Tikaoteran. E aki tau ana tai Arthur ibukini katauraoan ana kabwarabwara ma e tauraoi ni kaaitarai kangaanga nako n ana beku ibukin Iehova, ao I rangi ni kaungaaki iai. Ti boni kukurei ni mwiokoara ae te mwakuri ni mwamwananga. Ti a tia ni beku i nanon ririki tabeua n te aono ae tuai ni mwakuriaki, ao te kakabwaia ngkai ae ti rangi ni kukurei iai, bon te bobotaki ma taari aika bati.

Ngke e roko te beeba ni kakao nakon Arthur bwa e na kaea te Kuura ni Kireata n 1962 ae tebwina te namwakaina maanna, ti riai ni karaoa te motinnano ae kakawaki iai. E moti ara iango bwa e ngae ngke N nang tiku, ma e bon riai Arthur ni butimwaea te kakao aei. Ngke I a tiku n akea toau ni mwakuri, I a kaokaki nako Hemsworth ao ni beku iai bwa te bwaiania ae okoro. E oki Arthur teuana te ririki imwina, ao ti a mwiokoaki n te mwakuri ni mwamwananga i Tikaoteran, Engiran meang, ao Northern Ireland.

TE MWIOKO AE BOOU I IRELAND

N 1964, e a reke mwiokoan Arthur ae boou ae te mataniwi ibukin te aobiti n tararua n te Irish Republic. Ti rangi ni kukurei n te mwakuri ni mwamwananga ngaia are n te moantai I bon nanokawaki n te bitaki aei. Ngkana I ururing rikaaki, I rangi ni kakaitau ni mwiokoara ngkai ae te beku n te Betaera. I kakoauaa bwa ngkana ko butimwaea mwiokoam e ngae naba ngke ko aki bati ni kukurei iai, ma ko na boni kakabwaiaaki n taai nako iroun Iehova. Ni menau n te Betaera, e babane riki au tai n te mwakuri n te aobiti, katauraoani booki imwaini kanakoaia, te kuuka ao te kaitiaki. N tabetai, ti karaoa naba te mwakuri ni mwamwananga n te aono ae bubura ike ti a kona iai ni kaitiboo ma taari ni kabutaa te aba. Ibukin anne, ao noran naba rikiraken aia onimaki aomata ake ti reirei ma ngaiia n te Baibara, e a rikirake iai ara iraorao ae nene ma ara utu n te onimaki i Ireland. Ai kakabwaiaakira ngaira!

TE BITAKI AE KAKAWAKI NI WAAKINAN TE KOAUA I IRELAND

E karaoaki te moani bwabwaro ibukin aaba aika kakaokoro i Ireland i Dublin n 1965.b E rangi n nakoraoi te bwabwaro aei n aki ongea te kakaaitara ae korakora. A roko aomata aika 3,948 ao a bwabetitoaki 65. A bane n reke reeta ni kakaitau irouia aomata nako ake a anga mwengaia bwa a na maeka iai 3,500 taani kaea te bwabwaro man aaba aika kakaokoro. Ao kaain auti aikai ni kabane, a kamoamoaia taari ake a tiku ma ngaiia ibukin aroaroia aika raraoi. Bon te bitaki ae korakora i Ireland.

N 1966, a a katiteuanaaki Ireland meang ao maiaki i aan te aobiti n tararua i Dublin. E rangi ni kaokoro aei ma te bwai ae riki n te aba aei, bwa a iraraure aomata ibukin te tautaeka ao te Aro. Ti kimwareirei n noriia kaain te Aro ni Katorika aika bati ake a a rin n te koaua ao ni kaai ni beku ma taari ake kaaini ngkoa te Aro ni Boretetanti.

TE BITAKI NI MWIOKOARA

N 2011, a riki bitaki ni maiura ngke a a ikotaki n tii teuana te aobiti n tararua mai Buritan ao Ireland ao ngaira ti mwiokoaki bwa ti na kaaina te Betaera i London. N te tai anne, I a moanna n tabeaianga ibukini marurungin Arthur. E kuneaki bwa e a reke irouna te Parkinson’s disease ae aorakin te kaburoro teuana. Ni Mei 20, 2015, e a matunako n te mate kaainnabau ngke ai 66 ana ririki.

Tabeua te ririki n nako, I namakina te uruakinnano, te rawawata ao te nanokawaki. Bon te tia kabebeteai ngkoa Arthur. Moan te korakora ururingana irou! Ma ngkana ko rinanon namakin aikai, ko a kaaniaki riki iai ma Iehova. E rau nanou n ataakin ae a bati aika tatangira Arthur. A roko au reta mairouia raoraou i Ireland, Buritan, ao ai te United States. E korakora riki buokau nakon ae I kona n taekinna, n reeta aikai n ikotaki ma taeka ni kaungaunga mairoun tarin Arthur, ma buuna ae Mavis, ao ai natiu aika Ruth ma Judy.

I rangi ni kakaungaaki n te kibu ae Itaia 30:18 ae kangai: “E teimatoa Iehova n tataninga ma te taotaonakinnano bwa e na akoingkami, ao e na teirake ni kaota te nanoanga nakoimi. Bwa Iehova bon te Atua ae nibwan te kaetitaeka ae riai. A a kukurei te koraki nako akana teimatoa ni kantaningaia.” I noria bwa e rangi ni kabebeteaki nanou n ataakin ae e tataninga ma te taotaonakinnano Iehova nakon te tai are e nang katoki iai kangaanga, ao n anganira mwiokoara aika kakukurei n ana aonnaba ae boou.

Ngkana I tanrikaaki ao n uringi maiura n taai aika nako, I kona n nora aron Iehova ni kaira te mwakuri i Ireland ao ni kakabwaiaa! I namakinna bwa I kakabwaiaaki ngkai ngai naba temanna ae I a tia n anga au ibuobuoki ae uarereke n te mwakuri aei. Akea te nanououa bwa ngkana ti karaoa ae e tangiria mairoura Iehova, ti na boni karekei kakabwaia n taai nako.