I a Tia n Nora Aia Onimaki Ana Aomata Iehova

I ngarengare bwa irou ngai tiaki te aomata ae taua te Aro ao I titirakinna ni kangai. “Bwa ko ataa naba kanoan te Baibara?” E aki kaekaai n te tai ae waekoa. N tokina ao e a tuangai ae tinana boni kaain Ana Tia Kakoaua Iehova ao iai baike e a tia n reiakin mairouna. I kan ataia bwa tera ngaia are I a tuangnga bwa e na taekin.

E a bwakanako ara tai ni maroro. E tuangai raoraou aei bwa e kaotaki n te Baibara ae Tatan te tia tautaekania kaain te aonnaba. (Ioa. 14:30) Tao ko bae ni kaman ataa anne, ma irou e rangi ni boou ao ni kamimi te rongorongo anne. I aki toki n ongongo ae e taua taekan te aonnaba aei te Atua ae akoi ao e kaetitaeka n te riai. Ma e a bon aki boraoi anne ma te bwai ae I noria ni maiuu. E ngae ngke ai tibwa 26 au ririki n te tai anne, ma a bati baike I a tia n nori aika I tabeaianga iai.

Bon te bwairati tamau n te wanikiba ni buaka n te United States Air Force. Ngaia are ngke I uarereke, I a kaman ataia ae e boni kona n riki te buaka ae kabonganaaki iai bwaai ni buaka aika mwaakaroiroi, ao a tatauraoi kaain te taanga ni buaka ni karebwea aia boom. E boo te buaka i Vietnam i nanon ririki ake I mena iai n te kuura n reirei i California. I kaaina naba aia waaki ni karitei ataein te reirei. A kakioira bureitiman, ao ti birinako ao ti bekobeko ma n aki nora raoi kawaira ibukin te bubu ae katiinakoaki. Bon te tai ae bati iai te mangaongao ao te karitei. A tiringaki kaain te tautaeka, ao aomata a mwaati ni kaotinano ao a kakeru. A kakaokoro aia iango aomata ni kaineti ma te bwai ae riai ni karaoaki. E a bon rangi ni kamangaongao.

N 1970, I a moana au mwakuri n aononi meangin Alaska ao e bati au mwane ae reke iai. Imwina I kiba nako London, I kabooa au rebwerebwe ao I a buti nako maiaki n akean raoi te tabo ae N na nako iai. Iraua te namwakaina imwina ao I a roko i Aberika. I aoni kawaiu ao I a kaitiboo ma aomata aika a kani birinako naba man aia kangaanga ni kabane.

Ngaia are mani baike I nori ao n ongongo, e a eti riki irou ana reirei te Baibara are e kairiraki waakin te aonnaba aei iroun te taamnei ae buakaka. Ma tera ae e karaoia te Atua ibukin aei? I rang kan ataia.

N namwakaina ake imwina ao I a kunea te kaeka. Ao imwina riki, I a kinaia ao n tangiriia mwaane ao aine aika kakaonimaki iroun te Atua ae tii temanna ae koaua n aki ongei baika a rinanoi aika kakaokoro nako.

IRELAND MEANG—“ABAN TE BOOM MA KANOAN TE KATII”

Ngke I okira London ao I a reitaki ma raoraon tinau ao e a anganai au Baibara. Imwina ngke I nako Amsterdam, n te Netherlands, ao e norai te tia Kakoaua temanna ngke I wareware n te Baibara i aan tauran te kawai ao e buokai n reiakina ae bati riki. Imwina I nako Dublin, i Ireland, ao I a kunea aia aobiti n tararua Ana Tia Kakoaua Iehova. I karebwerebwe n te mataroa ao ikanne are I a kaitiboo iai ma Arthur Matthews, ae te tari te mwaane ae mwaatai ao ni wanawana. I bubutii reireiu n te Baibara ao e kukurei n reirei ma ngai.

I kabanea nanou n au reirei, ni wareki booki ao maekatin aika karaoaki bwa booki aika boretii taani Kakoaua. Ao I wareka naba te Baibara. E rangi ni kaunga! Ni bobotaki n te ekaretia, I noria ae ngaia ataei naba a atai kaekaan titiraki ake a aki toki n iaiangoi mwaane aika wanawana i nanon tienture aika bati: ‘Bukin tera bwa iai te buakaka? Antai te Atua? Tera ae riki nakoia maate?’ I bon tii raoraonia taani Kakoaua. E bebete anne irou bwa are akea ae I kinaa n te aba anne. A buokai bwa N na tangira Iehova ao ni kani kakaraoa nanona.

N 1972 ao I a bwabetitoaki. Teuana te ririki imwina ao I a moana au bwaiania ao ni kaaina te ekaretia ae uarereke i Newry, i Ireland Meang. I maeka n te auti ae uarereke ae kakabooaki n rabeen te maunga. Iai taiani kao n te tawaana irarikina, ao I kakataneiai n au kabwarabwara i mataia. A taraa ni kakauongo raoi ao a kangkanta kanaia. A aki kona n anga aia reirei ni kairiri, ma a buokai n tatarai mataia taan ongora. N 1974, I a mwiokoaki bwa te bwaiania ae katoatai ao I katoaaki ma Nigel Pitt, are e a riki bwa raoraou ni koaua.

E korakora te kangaanga i Ireland Meang n te tai anne. Tabeman a arana te aono ae Meang aei bwa “aban te boom ma kanoan te katii.” E taabangaki iai te kaboo n te oro, te tiritiri irouia taani katii aika karaba, te kakatii, ao karebwetauaan taiani kaa. Tabeua kangaanga a irekereke ma ana waaki te tautaeka ao aia waaki naba Aaro. Ma a ataia kaain te Aro ni Boretetanti ao ni Katorika ae Ana Tia Kakoaua, a aki tei n ana itera temanna n te waaki n tautaeka ngaia are ti inaomata n uarongorongo ao ni mano raoi. N angiin te tai a a kaman ataia kaain auti bwa n ningai ao ia ae na riki iai te iowawa, ao a boni kauringira bwa ti aonga ni kararoaira mai iai.

Ma iai naba taai aika karuanikai. N te bong teuana ao ngai ma Denis Carrigan, ae te bwaiania naba, ti uarongorongo n te kaawa ae uakaan ae akea iai taani Kakoaua ao tii te taina ara tai n roko iai mai mwaina. E bukinira te aine temanna bwa ana tautia Buritan ni karaba ngaira, tao ibukina ngke ti aki tii n Ireland ngke ti taetae. Ti boni maaku ni bukinara anne. Ngkana ko tii kaota naba te akoi nakoia tautia ao ko kona ni katiiaki n tiringaki ke e katiiaki bubuaniwaem. Ngke ti teitei i tinaniku n tii ngaira ao ni mariri n tataningaa te bwati ao ti nora te kaa ae tei n te tabo n amwarake are e mena iai te aine are bukinira. E otinako ao ni maroro ma mwaane aika uoman n te kaa ao e koteira. A karaurau mwaane akekei ni buti nakoira ao n titirakinia taekani kawain te bwati. Ngke e roko te bwati ao a taetae nakon te turaiua. Ti aki kona n ongo te baere a taekinna. Bon akea bwatintia ngaia are ti a bon taku raoi bwa e a baireaki katiaan arora i tinanikun te kaawa. Ma e bon aki riki anne. Ngke I ruo man te bwati ao I a titirakina te turaiua n taku: “A titiraki ibukira mwaane akekei?” E kaeka n taku: “I tuangia ae I boni kinaingkami. Tai raraoma bwa kam mano raoi.”

N 1976 n tain te runga n te aono ae buburaa i Dublin, ao I a kaitibo ma Pauline Lomax, ae te bwaiania ae okoro ae roko mai Engiran. Bon te tari te aine ae korakora ana onimaki, e nanorinano ao n tatangira. A a kaman ataa te koaua mangke a uarereke ngaia ma mwaanena ae Ray. Teuana te ririki imwina ao I a mare ma Pauline ao ti reitaanako ara bwaiania ae okoro i Ballymena, i Ireland Meang.

Ti karaoa te mwakuri ni mwamwananga i nanon tabeua te tai, ni mwakuri ibukia taari i Belfast, Londonderry, ao taabo riki tabeua aika karuanikai. A ringaki nanora n aia onimaki taari ake a a tia ni kitan aia koaua aika wakaa i nanoia, te inanonano ao te kairiribai, bwa a na beku iroun Iehova. E boni kakabwaiaia ao ni kamanoia!

I maeka i Ireland i nanon tebwina te ririki. Ao n 1981 ti a kaoaki bwa ti na ira te ka-72 ni koraki n te Kireata. Imwin te angabeeba, ao ti a kamwaingaki nako Sierra Leone, i Aberika Maeao.

SIERRA LEONE—TE ONIMAKI N AKI ONGEA TE MAIU NI KAINNANO

Ti maeka n aia auti mitinare ma aomata aika 11. Ti ibuobuoka teuana te umwa ni kuuka, tenua te roki n nakotinaniku, uoua te roki n tebotebo, teuana te tareboon, teuana te mitiin n uaati, ao teuana te mitiin ni kamwaumwau. E mamatemate te iti ao e aki kona n ataaki matena. A bibiribiri kimoa n taubukin te auti ao naeta a maeka n te ruu are te kabanea mai nano.

E ngae ngke e aki rangi n raoiroi aron te maiu ma e kakimwareirei te mwakuri ni minita. A karinea te Baibara aomata ao a rangi ni kakauongo raoi. A bati aika reirei ao ni butimwaea te koaua. A weweteai kaain te aba bwa “Mister Robert” ao Pauline bwa “Missus Robert.” Ma imwina riki, ngke e a bane riki au tai ni mwakuri n te aobiti n tararua ao e a uarereke au tai n te mwakuri ni minita, ao a wewetea Pauline aomata bwa “Missus Pauline.” Ao ngai ai “Mister Pauline.” E kukurei Pauline n arau anne!

A bati taari aika maiu ni kainnano ma e tabeakina kainnanoia Iehova n taai nako, ao n tabetai n aanga aika kamimi. (Mat. 6:33) I uringa te tari te aine temanna ae e tii tau ana mwane ni kabooa kanana ma natina ibukin te bong anne, ma e anganako ni kabane nakon te tari te mwaane ae aoraki bwa akea ana mwane ni kabooa ana bwainnaoraki ni maraeria. Imwina riki n te bong anne, e karina n roko te aine temanna nakon te tari anne ao ni kabooa neiei bwa e na karaoa irana. A rangi ni mwaiti taai ake e riki iai te aekaki anne.

NIGERIA—REIAKINAN TE KATEI AE BOOU

Ti mena i Sierra Leone i nanon ruaiwa te ririki. Imwina ti kamwaingaki nakon te Betaera i Nigeria. Ti a mena ngkai n te aobiti n tararua ae bubura. Bon titeboo au mwakuri ma are I kakaraoia i Sierra Leone, ma Pauline ngkanne bon te bitaki ae bubura ao ni kangaanga irouna. E a tia ni kakabanea te aoa ae 130 ni katoa namwakaina n te mwakuri ni minita, ao e rangi ni mwaiti ana reirei n te Baibara aika rikirake. Ma e a mwiokoaki ngkai bwa e na mwakuri n te tabo n itutu, ike e a kakabanea ana tai iai n itui kunnikai aika uruaki. E boni kainnanoa te tai ae maan teutana bwa e na bita ana iango, ma e a ataia imwina ae a rangi ni kakaitau tabemwaang n ana mwakuri are e karaoia, ao e a kaatuua ana iango i aoni kakaaean aanga ibukini kaungaaia kaain te Betaera.

Ti rangi ni boou ni katein Nigeria ao e bati baike ti riai n reiakin. N te tai teuana, e roko te tari te mwaane n au aobiti bwa e kaira te tari te aine ae e a tibwa rin n te Betaera. Ngke I kanakoa baiu bwa N na kamauria ao e a boni bobaraaki naba i matau. I bon rangi ni kubanako! A rio n au iango kiibu aika uoua: Mwakuri 10:25, 26 ao Te Kaotioti 19:10. I iango n taku, ‘I riai n tuangnga ae e na aki karaoa anne?’ Ma I ataia ae e a tibwa rin n te Betaera ngaia are e bon ataa ana reirei te Baibara.

I namakina te maamaa n ara tai ni maroro ao imwina I karaoa au ukeuke. I a ataia ae ngaia e kakairi te tari te aine arei n te katei teuana ae teimatoa ni bwabwainaki n te tai anne n taabo n tabeua n te aba. A bobobaraaki naba mwaane n aron anne. Boni kaotiotan te karinerine ao tiaki te taromauri; Iai katoto n aron akanne n te Baibara. (1Tam. 24:8) I rangi ni kukurei ngke I aki taekina te bwai teuana n akean au atatai ao ni kamaamaea te tari te aine arei.

Ti kaitiboo ma kaain Nigeria aika bati ake a a tia ni kakaonimaki i nanon ririki aika bati. N aron Isaiah Adagbona.b E reiakina te koaua ngke e roronga ma e a reke naba te rebera irouna. E kanakoaki nakon te aono n rebera ao bon tii ngaia te tia Kakoaua ikanne. E buokia rebera aika e raka i aon 30 bwa a na butimwaea te koaua ao ni katea te ekaretia n te tabo anne n aki ongea te kakaaitara.

KENYA—A TAOTAONA NANOIA TAARI NAKOIU

N 1996 ti a manga kamwaingaki nakon te aobiti n tararua i Kenya. Ai tibwa au moantai n oki nakon te aba aei imwin rokou are I taekinna mai eta. Ti maeka n te Betaera. A rangi ni bati mwangki n te tabo aei. A kona ni kimoai uaanikai mairouia taari aine ake a uouotii. N te bong teuana, e uki ana winto te tari te aine temanna n te Betaera. Ngke e a okira mwengana, ao e a noriia mwangki ni kabanei kanana n ana ruu. E takarua ao e birinako n otinako. A maaku mwangki ao a a kibanako naba man te winto.

Ti kaaina te ekaretia n Swahili ngai ma Pauline. Imwin tabeua te tai ao I a mwiokoaki bwa N na kaira te Reirei n te Boki n te Ekaretia (e aranaki ngkai bwa te Reirei n te Baibara n te Ekaretia). Ma I tuai raoi ni bwaati te taetae, kaanga ana taetae te teei ae uarereke. I a kaman ririnanon te kaongora ngaia are I a kona ni wareki titirakina. Ma ngkana a anga aia taeka taari ae tii teutana naba kaokorona ma are koreaki ao I a aki ota naba. E rangi ni kabwaibwainrang! I rangi n nanoangaia taari. Ma e anaaki nanou ngkai a butimwaea te babaire ma te taotaonakinnano ao te nanorinano.

UNITED STATES—TE ONIMAKI N AKI ONGEA TE KAUBWAI

E aki koro teuana ara ririki ni menara i Kenya. Ao n 1997 ti a kaoaki nakon te Betaera i Brooklyn, New York. Ti a mena ngkai n te aba ae bati iai te kaubwai ao anne are e kona ni karekei naba kangaanga. (TaeRab. 30:8, 9) Ma e ngae ngke ti mena n te aeka n aba anne, ma a kaotiota korakoran aia onimaki taari. A kabonganai aia tai ao aia bwai taari, tiaki ibukin te kani kaubwai ma ibukini boutokaan te mwakuri n ana botaki Iehova.

I nanon ririki aika bati ao ti a tia n nori aia onimaki taani Kakoaua i aani baika rinanoi aika kakaokoro nako. I Ireland, ti nora te onimaki n aki ongea te kiriwe irouia aomata. I Aberika, ti nora te onimaki n aki ongea te maiu ni kainnano ao te tionako. N te United States, ti nora te onimaki n aki ongea te mweraoi. Ai boni kimwareireira Iehova ngkai e mamataku ao n noria aomata aika kaotiota aia tangira ibukina n taabo aika kakaokoro nako!

E rangi ni baitii te ririki, e “waekoa riki ni bwakanako . . . nakoni mwamwakurini bain te tia raranga.” (Iobi 7:6) Ti a mwakuri ngkai ma taari ni kautun ara botaki i Warwick, New York, ao ti kimwareirei n teimatoa ni beku ibukia aomata aika tangiriia ni koaua i marenaia. Ti kukurei ao a rau nanora ni karaoan ae ti konaa ni boutokaa ara Uea ae Iesu Kristo ae i aoni kawaina ngkai n angania kaniwangaia te koraki aika kakaonimaki aika bati.—Mat. 25:34.