Maiuakinan Ae Boraoi Ma Am Karekemwane Aroni Karaoana
IANGOIA bwa aongkoa iai am katibu ae bwangabwanga, ao ko tuangaki bwa e na teimatoa n tibu. Ko na kanga ni karaoa anne? Ni koauana, e kona n tibu te katibu anne, ngkana ko teimatoa n uka te ang ae titeboo ma mwaitin ae otinako mani bwangabwangana.
E nanonaki raoi n aei maiuakinan ae boraoi ma am karekemwane. E kona ni kabotauaki am karekemwane ma te ang are n te katibu. Titeboo am kabanemwane ma te ang are otinako mani bwangabwangana. Ko na iangoia ngkai bwa e na aki raka riki am kabanemwane nakon am karekemwane.
E ngae ngke e taraa ni bebete te boto n iango aei, ma karaoana ao karekeani kakabwaiaam mai iai, bon te bwai ae rangi ni kaokoro. A kona aomata n totokoi kangaanga aika bati man te mwane, tii ngkana a kakorakoraia ni maiuakina te boto n iango aei. E na kanga ni karaoaki anne? Ti na karekei mai ia reirei ni kairiri aika rangi n ibuobuoki? Te Baibara bon nibwan te rongorongo ae rangi n ibuobuoki ibukin aei. Ti na nori ngkai baika taekinaki iai.
Booto n Reirei Man te Baibara Aika a na Ibuobuoki
A bati booto n reirei aika manena n te Baibara aika kona ni buokiko ni bairea am mwane. Ti na neneri tabeua mai buakon aikai. Noria ngkana ko kariaia bwa a kona ni buokiko booto n reirei aikai ni maiuakina ae boraoi ma am karekemwane.
Karaoa am babaire ke am kataumwane. Ko riai n ataa mwaitin am karekemwane ao am kabanemwane ni bairean raoi am mwane n te aro ae uaana. E taekinaki ae kangai n te Baibara: “Ana babaire te aomata ae tataningamarau e na karika te bwaikoraki, Ma ane taenoa ao e na ti taenoa nakon te kai n nano.” (Taeka N Rabakau 21:5, BG) A kabonganai tinaniku tabeman n tibwatibwai iai aia kataumwane. E tei te tinaniku teuana ibukin te kabanemwane teuana n aron te “Amwarake,” “Boon te Auti,” ke “Kunnikai.” Ngkana tao ko kamanena te kawai ae bebete aei ke te anga riki teuana ae bati arona, ma te bwai ae kakawaki iai bwa ko a ataia ae ko kamanena am mwane n te aro raa, ni karimoai riki baika kainnanoaki, ao tiaki baika kakukurei.
Rarawa ni bakantang. A bati aomata n aaba aika tabe n rikirake aika kani karekei baika reke irouia aomata n aaba aika kaubwai. A bati aika kairaraangaki n tangirani baike a kaotiotii kaain rarikia. E kona n riki aio bwa te kai ni kabwaru. Tao a aki kona ni kabooi naba baikanne kaain rarikim. E aera ngkai ko kakairi iroun temanna ae aki wanawana are e a rotaki n te kangaanga ma te mwane? E anga te kauring ae kangai te Baibara: “Ane iai matana ae buakaka ao e bareka te kani kaubwai, Ao e aki ataia ba e na bwakaria te akikaubwai.”—Taeka N Rabakau 28:22, BG.
Teimatoa ni kabebetea maium. E reireinia taan rimwina Iesu bwa a na “kaatuua taraan te bwai ae tii teuana.” (Mataio 6:22) E kai riki am kangaanga ma te mwane ni kanakin te irikomaiu ao nimakin te wain n taai nako ngkai ko tii kona ni kabooa te taari n ika ao te ran. E taekinaki n te ribooti teuana man te Asian Development Bank, bwa e kaania katenimwakoroni mwaitiia kaaini Biribin ao e raka i aon iterani mwaitiia ake a maeka i Inria, aika maiuakina ae kee i aan te mwaiti are katautauaki ibukin te maiu ni kainnano n te aono n Atia ae tao $1.35 (ae te mwane n Amerika) n te bongina. A wanawana riki ni kaatuuan iangoani baika kainnanoaki riki ni maiuia ngkana e aki tau aia karekemwane. Ma e ibuobuoki naba te boto n reirei aei ibukin totokoan te kangaanga n te mwane n aaba aika kaubwai riki.
E na rau nanom ni baika kainnanoaki riki ibukin te maiu. E irianaki aei ma te reirei ni kairiri ibukini kateimatoaan te maiu ae bebete. Iai te taeka n reirei man te Baibara n 1 Timoteo 6:8 ae kangai: “Ngkana iai kanara ma karabaara ao katanara, ao a na rau nanora ni baikai.” Tabeman mai buakoia aomata aika rangi ni kukukurei n te aonnaba aio, bon akana karako aia mwane, ma a bon rauaki nanoia ni baika iai irouia, ae irekereke iai tiaki tii baika kainnanoi ma bon tangiran aia utu ao raoraoia naba.—Taeka N Rabakau 15:17.
Rarawa n taarau ni baika aki rangi ni kainnanoaki. E koaua ae taekinaki n te Baibara ae kangai: “E tauu aroia akana akea aia bwai te aomata ae kaubwai, Ao bon ana toro ane anga bwaai te tia tangoi bwaai mai rouna”! (Taeka N Rabakau 22:7, BG) E kona ni kangaanga totokoan te taarau ni baika aki riai, mangaia ae a na bon rotaki te koraki aika taarau n te kangaanga ae korakora ibukini karekean te mwane. E ngae ngke e kona ni kangaanga totokoan te taarau ni baika riiriki, ma te koraki ake a taarau ibukini kabooani baika tangiri, a na aki toki n taonakinako n te kangaanga ae korakora n te mwane. E noraki koauan riki aei mani kamanenaan te credit card. E taekinaki ae kangai n te maekatin ae te Time: “N te tai are e reke iai ara card, ti a taraa naba n nanobaba ni kaineti ma kamanenaan te mwane.” E taekina ae kangai Eric ae maeka i Biribin: “Ngkana I kamanena te credit card ao n angiin te tai I kabooi baika bati riki nakon are ngke I boobwai n te mwane. E a uruanaki iai au kataumwane ngkana N nang kabwarataarau.” Ti wanawana ngkana ti taratara raoi ao n iango raoi riki ni kamanenaan te credit!—2 Uea 4:1; Mataio 18:25.
Kaikomwane imwain am boobwai. E ngae ngke e taraa n aki bwabwainaki anne ma bon te aro ae moan te tamaroa ibukin totokoan te kangaanga ma te mwane. A bati aika kamanoaki man te taarau ao baika karawawata aika irekereke iai n aron te raka ae bubura are e na ikotaki ma booni bwaai ake e kabooi temanna. E kaotaki n te Baibara bwa e “wanawana” te kinnongo ibukini kaikoan te “amarake.” Ao e kaikoa “kanana n te tai,” ibukini kamanenaana n taai aika a na roko.—Taeka N Rabakau 6:6-8; 30:24, 25, BG.
Reireiam Mairouia Tabemwaang
A kona n nakoraoi reirei ni kairiri aika n te Baibara ake ti a tia n rinanoi, ma e koaua bwa a buokaki iai aomata ni maiuakina ae boraoi ma aia karekemwane? Ti na nori ngkai baike a a tia n rinanoi tabeman ake a maiuakini booto n reirei aikai, are a a tia n tokanikai ni kaaitarai kangaanga ma te mwane.
E kakoauaa Diosdado ae aman natina bwa e rangi ni kangaanga riki katokani kainnanoia ana utu mani kerikaakini kanoan te mwane n taai aika tibwa nako. E ngae n anne, e ataa kakawakin te kataumwane. E taku: “I karaoa au kataumwane ibukin au karekemwane ni kabane. I korei mwin au kabanemwane ni kabane.” E maiuakina naba te boto n reirei anne Danilo. A rinanon te kangaanga ma buuna ngke e a ruuti aia bitineti ae uarereke. Ma a boni kona naba ni karekei baike a kainnanoi ni bairean raoi aia kataumwane. E taku: “Ti ataa mwaitin ara karekemwane n teuana te namwakaina ao ti ataa naba ara kabanemwane. Ibukin anne ti a uaia ni maroroakinna bwa mwaitira ae ti kona ni kabanea.”
A ataia tabeman bwa a kona ni kauarerekea aia kabanemwane n itera tabeua, ngkana a ira nanon aia babaire ibukin aia kataumwane ao n teimatoa n tutuoa aron aia kabanemwane. E taku Myrna ae e a tia ni mate buuna are e kaikawaia natina aika teniman: “I a ririanna ngkai ma natiu ni kaei bobotaki n oneani mwin are ti na toka ni baao ni mwamwananga.” E a tia ni kakorakoraa Myrna ni buokiia natina bwa a na ataa kakawakin te maiu ae bebete. E taku: “I a tia ni kataia ni katea te katoto ae raoiroi ni maiuakina te boto n reirei ae n 1 Timoteo 6:8-10, ni kaotani kakawakin ae a na rau nanora ni baike ti karekei.”
E a tia ni karaoa naba anne Gerald, ae uoman natina. E taku: “N ara tai n reirei n te Baibara n te utu ao ti maroroakin rongorongoia Kristian ake a kabotoi aia iango i aoni baika kakawaki riki, aika irekereke ma aia iraorao ma Iehova. E rangi ni kaunganano mwin anne ibukina bwa a aikoa bubutii baika aki rangi ni kakawaki natira.”
E beku Janet ae akea buuna bwa te tia reirei n te Baibara ae kabwanina ana tai iai n aki kabooaki i Biribin. E a tibwa tia neiei ni kerikaaki man ana mwakuri, ma e teimatoa ni maiuakina ae boraoi ma ana karekemwane. E taku: “I karaoa aio n arou n taubaang ao ni babairea kamanenaan raoi te mwane ma baika reke irou. I boobwai n titooa aika boraoi n oneani mwin are N na kawari titooa aika bubura ma ni bobuaka. E aera bwa N na kabooi baika bobuaka ngkana I kona ni kabooi baika boraoi riki? I iango moa imwain ae N na boobwai.” E ataia Janet bwa e wanawana riki ngkana e moantaai ni kaiko mwane. E taku: “Ngkana iai au raka ni mwane, e ngae naba ngkana e uarereke ma I kaokoroa bwa e na tauraoi ngkana I aitara ma te kabanemwane ae aki kantaningaaki.”
E taku Eric are taekinaki mai moa ni kaineti ma te credit card: “I tiatianai mani kamanenaan te credit card ma tii ni baika rangi ni kataweaki.” E kakoauaa aei Diosdado ngke e kangai: “N angiin te tai I katuka au credit card n au tabo ni mwakuri bwa I aonga n taubaang ni kamanena.”
Ko Kona ni Maiuakina ae Boraoi ma Am Karekemwane
Eng, a bati ake a ataia ae te Baibara e boto i aoni buokara ni karaoi motinnano ibukini kakabwaiaara ike ti a kaaniaki riki iai ma Iehova, ao ti karekei naba kairiri aika ti na kakabwaiaaki iai ni baika ti kainnanoi ibukini maiura. (Taeka N Rabakau 2:6; Mataio 6:25-34) Ngkana ko maiuakini kaetieti aika n te Baibara aika maroroakinaki n te kaongora aei, ao ngkana ti reirei mairouia tabeman ake a a tia ni kakabwaiaaki ni maiuakinani booto n reirei aikai, ko kona naba ngkoe ni maiuakina ae boraoi ma am karekemwane. Ni karaoan aio, ko kona ni kamanoaki man te karawawata ae korakora ao te raraoma ae a aitara ma ngaai aomata aika mirion ma mirion mwaitiia ni boong aikai.
[Kabwarabwaraan n iteraniba 10]
‘Ti maroroakina kabwarabwaraan raoi te mwaiti ae ti kona ni kabanea’
[Kabwarabwaraan n iteraniba 11]
‘Ti kona ngkai n ririanna ni kaei bobotaki ni Kristian n oneani mwin are ti na toka ni baao ni mwamwananga’
[Kabwarabwaraan n iteraniba 11]
‘I iango moa imwain ae N na boobwai’