Ko na Kanga ni Kateimatoa Raoiroini Mataniwin Nanom?

1, 2. E aera ngkai bon te bwai ni mwakuri ae kakawaki te kambwati, ao e kanga ni kona ni kabotauaki ma te mataniwinnano?

E BWEENA ana kaibuke te kaaben ribuakon naoni marawa ae raababa nako, e rianna te tia rianna i nanon te rereua, e kabuta ana wanikiba te bwairati i etan naang aika kabutaa karawa. Ko ataia bwa tera ae a boraoi iai naakai? A na bae n reke aomata aikai n te kangaanga ae kakaiaki ngkana akea aia kambwati, ai moarara riki ngkana akea irouia karaobwai riki tabeua aika boou ibukin te mwamwananga.

² Te kambwati bon te bwai ni mwakuri ae bebete kabonganaana, ae te bwai ae kaanga ubun te tai ae iai baina ae maekineti ae kotea meang n taai nako. E kona ni kamaiuko ngkana e mwakuri raoi, ai moarara riki ngkana e uaia ni kabonganaaki ma te mwabe ae eti raoi. E kona ni kabotauaki n aanga tabeua ma te bwaintangira ae kakawaki ae anganira Iehova, ae taekan te mataniwinnano. (Iakobo 1:17) Ngkana akea mataniwin nanora ao ti na bae ni bua. Ngkana e mwakuri raoi, e kona ni buokira ni karekea kawaira ae eti ni maiura ao n teimatoa iai. Mangaia ae ti na noria ngkai bwa tera te mataniwinnano ao e kanga aroni mwakurina. Imwina, ti na maroroakini baika tenua aikai: (1) E na kanga ni kona ni kataneiaaki te mataniwinnano, (2) e aera ngkai ti riai ni mutiakini mataniwin nanoia tabemwaang, ao (3) e kanga ni karekei kakabwaia te mataniwinnano ae raoiroi.

TE MATANIWINNANO AO ARONI MWAKURINA

3. Tera ae nanonaki n te taetae ni Kuriiti ae rairaki bwa “mataniwinnano,” ao tera te konabwai ae onoti nakoia aomata ae kaineti ma te baei?

³ N te Baibara ao te taetae ni Kuriiti ae rairaki bwa “mataniwinnano” e nanona, “ataakin aroarom i bon iroum ke am atatai i bon ibukim.” Ti kaokoro ma baika maiu ni kabane i aon te aba, bwa ti anganaki iroun te Atua te kona n atai arora i bon iroura. Ti kona ni bon tei ao n tirobaeira ma ni motikia bwa ti maiuakina ae eti ni kaineti ma te aroaro ni maiu ae riai, ke ti aki. Ngkai e mwakuri mataniwin nanora bwa te tia kaotioti i nanora, ke te tia moti, e kona n tuoi ara mwakuri, aroarora, ao baika ti rinei. E kona ni kairira bwa ti na karaoa te motinnano ae raoiroi, ke ni kauringira bwa ti na aki karaoa ae buakaka. Imwina e kona ni karaui nanora ibukin rinean ae raoiroi iroura, ke ni katuuaaeira ni karawawataira ibukin rinean ae buakaka.

4, 5. (a) Ti kanga n ataia ae bon iai mataniwin nanoia Atam ao Ewa, ao tera mwini kakeaan ana tua te Atua irouia? (b) Baikara katoto aika kaota aroni mwakurin te mataniwinnano i nanoia mwaane aika kakaonimaki ake a maiu imwain aia tai Kristian?

⁴ N te moantai ao e karinaki te konabwai aei i nanon te mwaane ao te aine. A kaotia Atam ao Ewa bwa bon iai mataniwin nanoia. Ti nora kakoauaan anne ngke a rotaki n te maamaa imwini karaoan te bure irouia. (Karikani Bwaai 3:7, 8) Ma e kananokawaki bwa tabeaiangani mataniwin nanoia n te tai arei, e a aki kona ni karekea kabwaiaia. A a motikia i nanoia bwa a na kakeaa bongan ana tua te Atua. Mangaia ae a ataia raoi bwa a rinea ae a na riki bwa taani karitei, aika taani kaitaraa Iehova ae te Atua. A ataa te bwai ae a karaoia kioina ngkai aomata ngaiia aika kororaoi, ao a aikoa kona ni manga rairaki nakon te Atua.

⁵ A bati aomata aika aki kororaoi aika aki katotonga Atam ma Ewa, bwa a mumutiakini mataniwin nanoia. N te katoto, e kona n taekina ae kangai te mwaane ae kakaonimaki ae Iobi: “I taua raoiroiu, ao N na aki kanakoa: E na aki kabuakakaai nanou n ua tokin au bong.”a (Iobi 27:6, BG) Bon te aomata ae mumutiakina mataniwin nanona Iobi. E taratara raoi bwa e na ongo ni mataniwin nanona, ao e kariaia bwa e na kairaki iai n ana mwakuri ao n ana motinnano. N te aro aei, e a kona iai n taekinna ma te raunnano ni koaua bwa e aki kabuakakaaki ke ni karawawataaki ni mataniwin nanona, n te maamaa ao n te nanokawaki ibukini karaoan ae bure. Nora te kaokoro i marenan Iobi ma Tawita. Ngke e kaota te aki karinerine Tawita nakon Tauro, ae te uea ae kabiraki iroun Iehova, “ao rimwi e raraoma [“teimatoa ni karawawataaki nanon,” NW] Tawita.” (1 Tamuera 24:5, BG) E boni bae ni kakabwaiaaki Tawita mani karawawataana ni mataniwin nanona, ao e reireinaki man te tai anne bwa e na rawa nakon te aro ane aki karinerine anne.

6. Tera ae kaotia bwa bon te bwaintangira te mataniwinnano nakoia aomata ni kabane?

⁶ E onoti nakoia ana toro Iehova te bwaintangira ae te mataniwinnano aei? Iangoa ana taeka te abotoro Bauro ae kairaki koreana iroun te Atua: “Ngkana a a manga kairaki botannaomata ni bon aroaroia, ake botannaomata ake akea te tua irouia bwa a na karaoa ae boraoi ma te tua, ao a a riki iai bwa te tua ni bon nakoia, e ngae ngkai akea te tua irouia. Boni ngaiia ake a kaotia bwa e koreaki i nanoia booto n reirei man te tua, ao e kaotioti naba nakoia mataniwin nanoia. Ao ngkana a iaiangoia, ao a kabuakakaaki ke a karaoiroaki iai.” (I-Rom 2:14, 15) A kona naba ni kairaki n tabetai naake a aki atai ana tua Iehova n te bwai ni kaotioti ae mena n te nano aei, bwa a na maiuakina ae boraoi ma ana boto n reirei.

7. E aera ngkai e kona ni kairua te mataniwinnano n tabetai?

⁷ Ma e kona naba ni kairua n tabetai te mataniwinnano. Bukin tera? Ngkana e kamenaaki te kambwati i rarikin te bwai ae te biti, e kona ni kairaki bwa e na kotea te tabo teuana ae tiaki meang. Ao ngkana e kabonganaaki n akea te mwabe ae eti raoi, e kona n riki bwa kaanga te bwai ae akea bongana. N aron naba anne, e kona mataniwin nanora ni kairira nakon te kawai ae kairua ngkana e a rangi n taonakinako ni baike a tangiri nanora. Ao ngkana e kabonganaaki n akea te kairiri ae eti man Ana Taeka te Atua, ti kona ngkanne na aki ataa kaokoron ae eti ma ae kairua ni kaineti ma baika kakawaki aika bati. Mangaia ae ti kainnanoa te kairiri rinanon te taamnei ae raoiroi mairoun Iehova, bwa e aonga ni mwakuri raoi mataniwin nanora. E korea ae kangai Bauro: “E kaotia nakoiu mataniwin nanou ae kairaki n te taamnei ae raoiroi.” (I-Rom 9:1) Ti na kanga ngkanne ni kakoauaa raoi bwa e boraoi mataniwin nanora ma te taamnei ae raoiroi mairoun Iehova? Boni mani kataneiaakin mataniwin nanora.

ARONI KATANEIAAKIN TE MATANIWINNANO

8. (a) E na kanga te nano ni kona n rota te mataniwinnano, ao tera ae riai ni moanibwaiaki riki n ara motinnano? (b) E aera ngkai e aki tau n tabetai ae e na tii taku te Kristian bwa e aki tabeaianga mataniwin nanona? (Nora te kabwarabwara mai nano.)

⁸ Ko na kanga ni karaoa te motinnano ae boto i aon te mataniwinnano? Tao tabeman a a tii taraa naba nanoia ma n tuoi aia namakin, ao ni motikia bwa tera ae a na karaoia. Ao imwina a kona ni kangai, “E bon aki tabeaianga iai mataniwin nanou.” E kona n rangi ni korakora baike e tangiri te nano, ike e a kona n rotakibuaka iai te mataniwinnano. E taku te Baibara: “Moan te mamamana riki te aba te nano nakoni bwai ni kabane, ao e kakaiaki aorakina: ai antai ae kona n ataia?” (Ieremia 17:9, BG) Mangaia ae e aki riai n iangoaki bwa e kakawaki riki mutiakinani baike e tangiri nanora. N oneani mwin anne, ti kani mutiakina moa te bwai ae na kakukureia Iehova ae te Atua.b

9. Tera maakakin te Atua, ao e na kanga n rotaki mataniwin nanora ni maakakin te Atua iroura?

⁹ Ngkana e boboto raoi ara motinnano i aoni mataniwin nanora ae kataneiaaki raoi, e na kaotiotaki maakan te Atua iroura, ao tiaki baika ti bon tangiri. Iangoa te katoto ae kaineti raoi ma anne. Iai mwaakan te kowana ae kakaonimaki ae Neemia bwa e na rikoi kabwakamwane tabeua ao tiute mairouia aomata ake i Ierutarem. Ma e rawa ni karaoa anne. Bukin tera? E ribaa te iango are e na aki kakukureia Iehova rinanoni karawawataaia ana aomata te Atua. E taku: “Tiaki arou anne, ba kioina ngke I mamaka te Atua.” (Neemia 5:15, BG) E rangi ni kakawaki maakakin te Atua ma te nano ni koaua, ae nanona korakoran nanora ni maaka ae ti na aki kakukureia Tamara are i karawa. E na kairira te aeka ni maaku aei ae irekereke ma te karinerine bwa ti na ukera te kairiri man Ana Taeka te Atua, ngkana iai motinnano aika ti na karaoi.

10, 11. Baikara ana boto n reirei te Baibara aika kaineti ma nimakini moi aika kamanging, ao ti na kanga ni karekea kairara mairoun te Atua bwa ti na kamanenai?

¹⁰ N te katoto, iangoi taekani moi aika kamanging. A mwaiti i buakora n ara tai n ikotaki n iraorao aika a kaaitara ma te motinnano ae, N na moi n te kamanging ke N na aki? Te moanibwai, ti riai n reireinira i bon iroura. Baikara ana boto n reirei te Baibara aika kaineti ma aei? E aki kabuakakaa kabonganaan te kamanging n te mwaiti ae bon tau te Baibara, ma e kamoamoaa Iehova ibukin te bwaintangira ae te wain. (Taian Areru 104:14, 15) Ma e kabuakakaa kabatiaan te moi te Baibara, ao bukamaru aika akea te taubaang iai. (Ruka 21:34; I-Rom 13:13) Irarikina, e karina naba te mamanging i buakoni buure tabeua aika kakaiaki, n aron te wene ni bure ao te wene ni kimoa.c​—1 I-Korinto 6:9, 10.

¹¹ E reireinaki mataniwin nanon te Kristian ni booto n reirei aikai ao e buokaki iai bwa e na kai ataa ae raoiroi ao ae buakaka. Mangaia ae ngkana ti kaaitara ma te motinnano ni kaineti ma te moi n tain te botaki, ti na titirakinira n aron aikai: ‘Te aeka ni botaki raa ae baireaki aei? E kona n reke iai te aki taotaonakinnano, ao n riki bwa te bukamaru ae akea te taubaang iai? Baikara aroarou aika I kani kakaraoi? I rangi n tangira te kamanging ma ni kabatiaa kabonganaana ke I kabongana ibukini kanakoraoan au iango ke aroarou? Iai irou te taubaang ae I kainnanoia ibukin tiatianakini mwaitin nimau?’ Ngkana ti iangoi raoi ana boto n reirei te Baibara ma titiraki ake a ueke mai iai, ti riai n tataro ibukin ana kairiri Iehova. (Wareka Taian Areru 139:23, 24.) N te aro aei, ti kariaia Iehova bwa e na kairira n taamneina ae raoiroi. Ti kataneia naba iai mataniwin nanora bwa e na boraoi ma ana boto n reirei te Atua. Ma iai riki te bwai teuana ae ti riai n iangoia raoi ni karaoan ara motinnano.

E AERA NGKAI TI RIAI NI MUTIAKINI MATANIWIN NANOIA TABEMWAANG?

12, 13. Baikara tabeua bukini kakaokoroni mataniwin nanoia Kristian, ao tera arora ae riai ni kaineti ma aeka ni kakaokoro aikai?

¹² Ko kona ni kubanako n tabetai ni korakorani kaokoroni mataniwin nanoia Kristian. E kamatauninga te mwakuri ke te katei teuana iroun temanna, ma e kukurei iai are temanna ao akea bukina irouna ae e riai ni kabuakakaaki iai. N te katoto, ni kaineti ma te moi i buakoia aomata, e kakukurei iroun temanna te moi ma raoraona tabeman ngkana a uaia ni kaokirii n te tairiki teuana, ma are temanna e tabeaianga nanona n te mwakuri anne. Bukin tera bwa iai te kakaokoro n aron aikai, ao a na kanga n rota ara motinnano?

¹³ E bati bukini kakaokoroia aomata. E rangi ni kakaokoro aroni kaikawaaia. N te katoto, a rangi n ataa mamaaraia tabeman are a a tia ngkoa ni kekeiaki ribuakona, ae tao n tabetai a aki totokanikai iai. (1 Uea 8:38, 39) Ni kaineti ma te kamanging, a kona ni kairaki aeka n aomata aikai ni mataniwin nanoia bwa a na tarataraiia raoi iai. Ngkana e kawariko ni mwengam te aeka n aomata anne, e kona ni kairaki ni mataniwin nanona bwa e na aki butimwaea te moi ngkana ko anganna. Tao e aki kani kaotii moa bukina nakoim, ma ko na koti iai? Ko na imanonoia? Ko na bon aki. E ngae ngke ko ataa bukina irouna ke ko aki, ma e na kairiko te itangitangiri n tari bwa ko na aki imanonoia.

14, 15. E kakaokoro mataniwin nanoia kaain te ekaretia ake n te moan tienture i aon tera, ao tera ana kaungaunga Bauro iai?

¹⁴ E noria te abotoro Bauro bwa n taai aika mwaiti a rangi ni kakaokoro mataniwin nanoia Kristian n te moan tienture. N taai akanne, ao a tabeaianga tabeman Kristian ni kaineti ma amwarake tabeua ake a a tia ni kareanaki nakoia bouannanti. (1 I-Korinto 10:25) E butimwaei aeka n amwarake aikai mataniwin nanoni Bauro, ake a kakaboonakoaki n taiani mwakete. Iroun teuaei, akea bongani bouannanti bwa a aki kona ni bwaibwai n te amwarake ae karikaki iroun Iehova bwa bon Ana bwai naba. Ma e ota Bauro n ae e aki titeboo ana iango ma ake tabeman ni kaineti ma aei. Tao a a tia tabeman n rangi n irekereke ma taromauriani boua imwain rikia bwa Kristian, ao e kamatauninga irouia te bwai ae e a tia n irekereke ma taromauriani boua. E kanga Bauro ni kanakoraoa aei?

¹⁵ E taku Bauro: “Ngaira ake ti korakora n te onimaki, ti riai ni buokiia ake a aki korakora, ni mamaaraia, ao ti aki riai ni kakukureira i bon iroura. Bwa e aki naba kakukureia te Kristo i bon irouna.” (I-Rom 15:1, 3) E taekinna Bauro bwa ti riai ni karimoaa kainnanoia tarira nakoni kainnanora, n aron are e karaoia Kristo. N ana maroro Bauro ae irekereke ma anne, ao e taku bwa e raoiroi riki ngkana e aki kang iriko, nakon ae e na kabwakaa te tiibu temanna ae kakawaki ae e a tia n anga maiuna Kristo ibukina.​—Wareka 1 I-Korinto 8:13; 10:23, 24, 31-33.

16. Bukin tera bwa a riai te koraki ake a tuamatoa riki mataniwin nanoia, n rawa ni motiki taekaia te koraki ake a kaokoro mataniwin nanoia ma ngaiia?

¹⁶ Ma n te itera are teuana, a aki riai te koraki ake e tuamatoa riki mataniwin nanoia ni kabuakakaia tabemwaang, n imanonoia bwa a na bane n iangoi bwaai ni mataniwin nanoia n te aro ae titeboo ma ngaiia. (Wareka I-Rom 14:10.) Ni koauana, ti riai ni kabongana mataniwin nanora bwa e na boni motiki taekara, ao tiaki kariaiakara n riki bwa taani motiki taekaia tabemwaang. Ururingi ana taeka Iesu aikai: “Katoka ami kabuakaka bwa kam kaawa ni manga kabuakakaaki.” (Mataio 7:1) A aki riai kaain te ekaretia ni kauekei kauntaeka ni kaineti ma baika kona ni motikaki irouia aomata n oini mataniwin nanoia. Ma n oneani mwin anne, ti ukoukori aanga aika a na karikirakea te tangira ao te katiteuanaaki, ao kateimatoaara ao tiaki kabwakaara.​—I-Rom 14:19.

ARON TE MATANIWINNANO AE RAOIROI NI KAREKEI KAKABWAIA

17. Tera ae e a tia n riki n taai aikai nakoni mataniwin nanoia aomata aika bati?

¹⁷ E korea ae kangai te abotoro Betero: “A na raraoi mataniwin nanomi.” (1 Betero 3:16) Te mataniwinnano ae itiaki i matan Iehova ae te Atua bon te kabwaia ae moan te tamaroa. Ma tiaki anne aroni mataniwin nanoia aomata aika bati n taai aikai. E kabwarabwaraia Bauro te koraki ake a “kanikinaeaki mataniwin nanoia kaanga n tanen te biti ae kabuebue.” (1 Timoteo 4:2) E kabueka te iriko te biti ae kabuebue n te aro ae e a mwaka mwina ao e a iku. A bati aika kaanga a mate mataniwin nanoia bwa a korakora mwakaia ao a aikoa rotaki, n te aro are a aikoa kakauring, ke ni ngurengure, ke n rawawata ibukin te maamaa ke te nanokawaki imwini karaoan ae kairua. A bati aomata n taai aikai aika kukurei ni kakeaa namakinan te nanokawaki imwini karaoan ae kairua irouia.

18, 19. (a) Tera te kabwaia ae kona n reke man namakinan te nanokawaki ke te maamaa imwin te bure? (b) Tera ae ti kona ni karaoia ngkana e teimatoa mataniwin nanora ni katuuaaeira ibukin ara bure rimoa ake ti a tia n rairi nanora iai?

¹⁸ Ni koauana, nanokawakira imwin ara bure bon ana anga te mataniwinnano n tuangira bwa ti a tia ni karaoa ae kairua. Ngkana e kairaki te tia bure n aeka n namakin akanne bwa e na raira nanona, ao e kona naba ni kabwaraaki iai te bure ae moan te kakaiaki. N te katoto e karaoa te bure ae kakaiaki te Uea ae Tawita, ma e kabwaraaki ana bure ibukin arona n raira raoi nanona. Arona n ribaa ana mwakuri are buakaka ao nanomatoana n ongeaba n ana tua Iehova man te tai arei, e a kairia bwa e na ataia ae e ‘raoiroi Iehova ao e kani kabwarai buure.’ (Taian Areru 51:1-19; 86:5, BG) Ma tera arora ngkana e teimatoa namakinan te nanokawaki ae korakora ao te maamaa ibukin ara bure, e ngae ngke ti a tia n raira nanora ao ni karekea kabwaraan ara bure?

¹⁹ N tabetai e a kona n riao katuuaaean te tia bure n oini mataniwin nanona, n te aro are e a karawawataaki iai i nanon te maan ae e a riaon ae riai. Ngkana e riki anne, ti riai ni karaua nanora ae kabuakakaira aei bwa e na ataia ae e rianako riki aron Iehova nakon aia namakin aomata nako. Ti riai ni kakoauaa ana tangira ao ana kabwarabure ma ni butimwaei, n aron ae ti kaungaia aomata nako iai. (Wareka 1 Ioane 3:19, 20.) N te itera are teuana, te mataniwinnano ae itiaki, e karekea te raunnano, te rau, ao te kimwareirei ae bati ae burenibwai rekena n te aonnaba aei. A bati aomata ake a a tia ngkoa n reketaati ni buure aika kakaiaki, ake a a tia ni karekea te raunnano ae rangi n raoiroi aei, ao a a kona ngkai ni kateimatoa raoiroini mataniwin nanoia ngkai a a tabe ni beku ibukin Iehova ae te Atua.​—1 I-Korinto 6:11.

20, 21. (a) E katauraoaki te boki aei ibukini buokam ni karaoa tera? (b) Te inaomata raa ae reke iroura ngkai Kristian ngaira, ao tera aroni kabonganaana ae riai?

²⁰ E katauraoaki te boki aei bwa e na buokiko ni karekea te kimwareirei anne, bwa ko na kateimatoa mataniwin nanom ae raoiroi i nanon nikirani kabaneani boong aika karuanikai aikai, n ana waaki ae ngkai Tatan. E koaua bwa e aki kona te boki aei ni kabwarabwarai ana tua nako te Baibara ma ana boto n reirei, ake ko riai n iaiangoi ao ni kamanenai ni kaineti ma baika riiriki n te bong teuana ma teuana. Irarikina, tai kantaningai tuua aika a na kamataataa ae eti ke ae kairua ni kaineti ma taiani motinnano aika nako man te mataniwinnano. Oin te kantaninga n te boki aei, bon reiakinam bwa tera arom ni kamanena Ana Taeka te Atua ni maium ni katoabong. E na kataneia mataniwin nanom te reirei aei bwa e na kai tuangko riki ae raoiroi ao ae buakaka. E kaokoro “ana tua te Kristo” ma te Tua Rinanoni Mote, bwa a kaungaaki taan toua mwin ana tua te Kristo, bwa a na kairaki riki ni mataniwin nanoia ao n taiani boto n reirei, nakoni kairakia n tuua ake a koreaki. (I-Karatia 6:2) Mangaia ae e anga Iehova te inaomata ae bati nakoia Kristian. Ma e kauringira ana Taeka bwa ti na aki kabongana te inaomata anne bwa kaanga “karabaan te buakaka.” (1 Betero 2:16) N oneani mwin anne, ti kabongana te inaomata ae ti anganaki aei bwa te anga ae kakawaki ibukini kaotan tangiran Iehova iroura.

²¹ Ngkana ko tatataro ma n iaiangoi raoi aroni maiuakinan ana boto n reirei te Baibara, ao imwina ko mwakuria am motinnano iai, ko na boni kateimatoa ngkanne te waaki ae kakawaki are moa mangke ko moan ataa Iehova. E na kataneiaaki am ‘atatai rinanoni kakabonganaana.’ (I-Ebera 5:14) E na riki mataniwin nanom ae kataneiaaki man te Baibara, bwa te kabwaia nakoim i nanoni bongini maium nako. N aron te kambwati ae kaira te tia mwamwananga, e na buokiko naba mataniwin nanom ni karaoi motinnano aika kakukureia Tamam are i karawa. Aei bon te kawai ni koaua ae ko kawakina iai tangiram iroun te Atua.