Ane E Na Kaekaa Te Tataro Ae Nako Man Te Nano Iehova
“Ba a aonga n ataiko, ae IEHOVA aram, Ba bon ti Ngkoe Teuare Moan te Rietata i aonaba ni bane.”—TAIAN ARERU 83:18.
1, 2. Tera te aro ae a a tia n aitara ma ngaai aomata aika bati, ao baikara titiraki aika a kona n rio mai iai?
TABEUA te ririki n nako, ao e rangi n tabeaianga temanna te aine ibukin te kabuanibwai ae riki n te tabo teuana ae uakaani ma ngaia. E ikawairake neiei n te utu ni Katorika, ngaia are e nakon ana mitinare ibukini buokana, ma e aki kataua te maroro ma ngaia teuanne. Ngaia are e a tataro neiei nakon te Atua ni kangai: “I aki kinako raoi . . . , ma I ataia bwa bon iai ngkoe. Taiaoka, buokai bwa N na kinako raoi!” E aki maan imwin aei, ao a a roko naba Ana Tia Kakoaua Iehova ni kawaria ao n anganna kabebetean nanona ao te atatai are e a kaman ukoukoria. Mai buakoni baika bati riki, ao e a reiakinaki neiei aran te Atua ae Iehova. Moan te ringaki nanon neiei ngke e a ota raoi n aei. Ngaia are e a bwaebwaeti ni kangai: “Bon aei te Atua ae I a kaman ingainga ni kani kinaa ma ngke I uarereke!”
2 A mwaiti aomata aika rangi n ringaki naba nanoia ni moan ataan aran te Atua. N angiin te tai, a moan nora te ara ae Iehova ni warekan Taian Areru 83:18 n te Baibara. E kangai te kibu anne: “Ba a aonga n ataiko, ae IEHOVA aram, Ba bon ti Ngkoe Teuare Moan te Rietata i aonaba ni bane.” Ma ko a tia n iangoia bwa tera bukini korean Taian Areru 83? Baikara baika riiriki aika kona ni kaumakiia aomata ni kabane, bwa a riai n ataia ae Iehova bon te Atua ae tii temanna ae koaua? Tera reireiara ni boong aikai man te areru anne? Ti na rinanoi titiraki akanne n te kaongora aei.a
Boniwiani Kaaitaraia Ana Aomata Iehova
3, 4. E karioaki Taian Areru 83 iroun antai, ao tera te ruanikai are e kabwarabwaraa?
3 E kaotaki n atun te areru ae Taian Areru 83 bwa bon “ana Areru Ataba.” E na bae n nako man te kanoa ae tibun Rewi Ataba, are te tia katangitang ae rangi n tanoata taekana n ana tai te Uea ae Tawita. N te areru aei, ao e onnoniaki iai Iehova bwa e na kaota mwaakana ibukini boutokaan Riaina n tautaeka ao ataakin Arana. Tao e bae ni karioaki te areru aei tabeua te tai imwini maten Toromon. Bukin tera? Ibukina bwa n aia tai n uea Tawita ao Toromon, ao e akoia kaain Iteraera uean Turo. Ma n te tai are e a karioaki Taian Areru 83, ao a a bon aianaki kaain Iteraera irouia kaain Turo ao a reitaki ma ake a riribaia Iteraera.
4 A koreaki araia natannaomata aika tebwina ake a boniwia kamaunaia ana aomata te Atua iroun te tia areru. A maeka aiaia akanne n taabo ake a otabwaninia Iteraera ao a karinanaki ni kangai: “Kaain uman Etom ma tibun Itimaera; Ma Moaba, ma taian Akeraite; Ma Kebara, ma Ammon, ma Amareka; Ma I-Biritia ma kaain Turo: Ao a raonia naba I-Aturia.” (Taian Areru 83:6-8) Tera rongorongon rimoa ae taekinna te areru? A taku tabeman bwa e nanonaki n te areru aei buakanakin Iteraera irouia ana koraki Ammon, Moaba, ao kaaini Maungan Teira n ana bong Ieotiabata. (2 Rongorongo 20:1-26) Tabeman a kakoauaa bwa e nanonaki iai te riribai are a aitara ma ngaiia Iteraera mairouia kaain rarikiia ma ngkoa.
5. Tera kakabwaiaaia Kristian ni boong aikai man Taian Areru 83?
5 N aki ongeia bwa tera ae riki, ma e teretere bwa e boni kaira korean te areru ae tataroaki ae nako man te nano aei Iehova ae te Atua, n te tai are a a ruanikai iai maiuia ana natannaomata. A kaungaaki man te areru aei ana toro te Atua ni boong aikai, ake a a tia ni kaaitara ma buakanakia teuana imwin teuana ma ngkoa ni karokoa ngkai irouia aiaia aika kamatoai nanoia ni kamaunaiia. Ni koauana, e na boni kakorakoraira naba n te tai ae e a kaan roko, ngkana e botiia ana taanga ni buaka Koka mai Makoka n ana kabanea n tai ni kamaunaia akana taromauria te Atua ni kabane n te taamnei ma te koaua.—Wareka Etekiera 38:2, 8, 9, 16.
Te Bwai ae Moan te Kakawaki
6, 7. (a) Baikara baika kakawaki ake e tataroi te tia areru n taeka ni kaukuki n Taian Areru 83? (b) Tera te bwai ae moan te kakawaki iroun te tia areru?
6 Kakauongo n ana tataro te tia areru ngke e bunra nanona ni kangai: “Te Atua, Ko na tai kainababu: E na tai bae newem, ao tai aki taetae, te Atua. Ba noria, a kiriwe am kairiribai: Ao a kaeka atuia akana riribaiko. A kakarabakau n ekiia nako am botanaomata . . . Ba a botaki ni kabowi ma te nano ae ti teuana; A karaoa te berita n ekiko nako.”—Taian Areru 83:1-3, 5.
7 Tera te bwai ae moan te kakawaki iroun te tia areru? Eng, tao e a tia n rangi n raraoma ibukini kamanoana ao ana utu. Ma n ana tataro ao e kaatuua iai kabuakakan aran te Atua ae Iehova ao karuanikai nakon te natannaomata are e kinaaki bwa ana aomata Iehova. Ti bia bane n teimatoa n iango raoi n aron anne ngkai ti a nanomwaaka ni kaaitarai kabaneani bongin te waaki n te aonnaba aei aika kangaanga.—Wareka Mataio 6:9, 10.
8. Tera tiaia natannaomata aika uaiakinna ibukini boniwiani buakanakin Iteraera?
8 E mwanewei aia taeka aiaia Iteraera te tia areru ni kangai: “Nako mai, ao ti na kamaunaia ba a aonga n aki riki ba te botanaomata; Ao e aonga n aki manga uringaki aran Iteraera.” (Taian Areru 83:4) A bon rangi n riribaaki ana aomata te Atua aika rineaki irouia natannaomata akanne! Ma iai riki aia iango ae a boniwia ibukini buakanan Iteraera. A mataaiakina abaia I-Iteraera ao a kamoamoaia ni kangai: “Ti na tauu nen te Atua ni maeka Ba ara bwai.” (Taian Areru 83:12) E a tia n riki ae titeboo ma aei n ara bong aikai? Eng!
“Nem ni Maeka ae Tabu”
9, 10. (a) Tera nnen te Atua ni maeka ae tabu n taai ake rimoa? (b) Baikara kakabwaia aika reke irouia nikiraia taani kabiraki ao “tiibu tabemang” ni boong aikai?
9 E taekinaki te Aba ni Berita n taai ake rimoa bwa nnen te Atua ni maeka ae tabu. Kaoka am iango nakon te anene n tokanikai are a aneneia tibun Iteraera imwini kamaiuaia mai Aikubita: “Ko kairiia am aomata n te atataiaomata, ake Ko kamaiuia ni kaboia: Ko kairiia nakon nem ni maeka ae tabu ni makam.” (Te Otinako 15:13) Rimwi riki ao e a reke te tembora ao te ibonga n te ‘nne ni maeka’ anne ao kautun te kaawa ae Ierutarem, ma bwaa n uea ake kanoan Tawita aika toka i aon ana kaintokanuea Iehova. (1 Rongorongo 29:23) Iai bukina ae e taekinna Iesu bwa Ierutarem bon “ana kawa te Uea are kakanato.”—Mataio 5:35.
10 Tera ae riki n ara bong aikai? N 33 C.E. ao e a tei te natannaomata ae boou ae “ana Iteraera te Atua.” (I-Karatia 6:16) Kaain te natannaomata anne bon tarin Iesu Kristo aika kabiraki ake a kakororaoa te mwioko are e kabwaka ni karaoia te Iteraera n rabwata, ao a a atongaki iai bwa taani kaotioti ibukin aran te Atua. (Itaia 43:10; 1 Betero 2:9) E karaoa ana berita Iehova n aron naba are e karaoia ma kaain Iteraera rimoa ae kangai: “N na riki ba Atuaia, ao ngaiia a na riki ba au aomata.” (2 I-Korinto 6:16; Nakoaia Ibonga 26:12) E akoia Iehova nikiraia te botannaomata aika aranaki bwa “ana Iteraera te Atua” n 1919. N te tai anne, a a bwaina te “aba” ae te tabo ni mwakuri ibukini bwaai n taamnei, ike a a mena iai i nanon te bwaretaiti n taamnei. (Itaia 66:8) Ni moa man 1930 tabun, ao a a tia mirion ma mirion “tiibu tabemang” n raonia te koraki aei. (Ioane 10:16) Ibukina bwa a kukurei ao ni mweeraoi n aia onimaki Kristian ni boong aikai, e a reke te bwai ni kakoaua ae ota raoi ni kaineti ma riain Iehova n tautaeka. (Wareka Taian Areru 91:1, 2.) Ai korakorara unin Tatan iai!
11. Tera tiaia aian te Atua ae a teimatoa ni kakaraoia?
11 E a tia Tatan ni kaungaia ana aomata rinanon tain te toki, bwa a na kaaitaraia nikiraia taani kabiraki ao raoia aika tiibu tabemwaang. E riki aei nakoia taani kabiraki ao tiibu tabemwaang i Eurobe Maeao i aan aia kairiri taian Nazi ao i Eurobe Mainiku i aan ana kairiri te tautaeka ni Komuniti n te Soviet Union. E noraki aei n aaba aika bati riki ao e na manga bon noraki naba, ma e a moamoa riki n ana kabanea ni buaka Koka mai Makoka. N te buaka anne, ao a na nanonrang taani kakaitara n anai aia bwai ma abaia ana aomata Iehova, n aron ae a a tia ni karaoia ngkoa aiaia. Ma tian Tatan ae kakawaki irouna n taai nako, bon uruakan ara botaki bwa e aonga n aki manga ururingaki arara ae ti anganaki iroun te Atua, ae Ana Tia Kakoaua Iehova. Tera aron Iehova n te karitei nakon riaina n tautaeka? Iangoi riki ana taeka te tia areru.
Te Katoto Ibukin Tokanikain Iehova
12-14. Baikara rongorongo n tokanikai ibukini buaka ake uoua rimoa ake a boo irarikin te kaawa ae Mekito, ake e korei taekaia te tia areru?
12 Nora korakoran onimakinan Iehova are kona n tuki aia babaire natannaomata aika kairiribai, iroun te tia areru. E kairekerekei iai tokanikaia Iteraera aika uoua i aoia aiaia imwini buaka aikai are korakora iai konaakin te itera teuana. A boo taiani buaka aikai irarikin te kaawa rimoa ae Mekito, ao e taonaanako aoni mwaruana. N tain te kabuebue ae korakora ao e kona n noraki kabin te Karaanga ae Kiton ni mwautakataka ni kabutaa te aba ae aoraoi anne. Imwin te kamwaitoro ibukin te karau ae bati, ao e a taonaanako te aba ae aoraoi te karaanga anne. Tao anne bukina ngkai e a aranaki te karaanga anne bwa “ranni Mekito.”—Taani Motiki-Taeka 4:13; 5:19.
13 E mena te tabuki ae More tao tebwi ma nimaua te kiromita n iteran te mwarua ae Mekito, are a bobotaki ni buaka iai taanga ni buaka mai Miria, tibun Amareka, ao kaaini Mainiku n ana bong te tia Moti ae Kiteon. (Taani Motiki-Taeka 7:1, 12) N tokina, e ngae ngke tii 300 mwaane n ana taanga Kiteon ma ibukin ana ibuobuoki Iehova, a a tokanikai i aoia taanga ni buaka aika rangi ni mwaiti. E kanga n riki aei? A tou mwin ana kaetieti te Atua are a na otabwaninia aia kaembwa aiaia n te tairiki ma aia bitia ake a karabai uran aia tooti i nanoia. Ngke e anga te kanikina Kiteon, a oroi aia bitia mwaane aikai ao a a rina naba n ootanako uran aia tooti ake a karabai. N te tai naba anne, a katangi aia buu ao n tatakarua ni kangai: “Ana kabaang Iehova ma Kiteon.” A minotaki aia iango aiaia ao a a manga i kamamate i boni irouia, ao ake a reke maiuia a birinako nakon te Karaanga ae Ioretan. Ma e ngae n anne, a mwaiti tibun Iteraera ake a ira kaeaia. Mwaitiia tautia aika tiringaki ake aiaia bon 120,000.—Taani Motiki-Taeka 7:19-25; 8:10.
14 E mena Maungan Tabora tao onoua te kiromita i mainikun te tabuki ae More n iteran mwaruan Mekito. Ikanne are e a kamani botiia iai aia taanga ni buaka tibun Iteraera ae 10,000 mwaitiia te tia Moti ae Baraka, bwa a na buakana ana taanga Iabin are ueani Kanaan i Atora, i aan ana kairiri mataniwin ana taanga ni buaka ae Titera. Iai aia kaa ni buaka kaaini Kanaan aika 900 mwaitiia aika taubobonga bwa a nim wiraia ma biiti ni korokoro aika rangi ni kakang. A bobotaki ana taanga Iteraera aika aki taubobonga n te bwai ni buaka i aoni Maungan Tabora, ao ana taanga Titera ae taubobonga e kamwaneaki nakon te mwarua. Imwin anne, “Iehova E kataea ana kai Titera, ma ana ka-ni-buaka ni kabane, ma ana taanga ni kabanea.” Tao e boni bae ni karina ni bwaka te karau ae korakora ike e a taonako iai ranin te Karaanga ae Kiton, ao a a bae aia kaa ni buaka n te bokaboka. A bane n tiringaki taanga ni buaka aikai irouia tibun Iteraera.—Taani Motiki-Taeka 4:13-16; 5:19-21.
15. (a) Tera ae tataroia te tia areru bwa e na karaoia Iehova? (b) Tera ae ti kauringaki iai man aran ana kabanea ni buaka te Atua?
15 E onnonia Iehova te tia areru bwa e na karaoa te bwai ae titeboo ma are e karaoia nakoia natannaomata ake a kakamaakuia kaain Iteraera n ana bong. E tataro ni kangai: “Ko na karaoia nako ia n ai aron ae Ko karaoia nakoia tibuni Mirian; N ai aron ae Ko karaoia nakon Titera, ma Iabin, n te karanga are Kiton: Ake a mate i En-tora; A riki n ai aroni mwia maan i bukin te tano.” (Taian Areru 83:9, 10) E teretere raoi bwa e aranaki ana kabanea ni buaka te Atua nakon ana waaki Tatan bwa Har–Magedon (ae nanona “Maungani Mekito”) ke Aremaketon. Ti kauringaki n te ara anne taiani buaka ake e korakora iai konaakin te itera teuana, ake a boo irarikin Mekito. Ti kakoauaa raoi man tokanikain Iehova ni buaka ake rimoa bwa e na bon tokanikai naba n te buaka ae Aremaketon.—Te Kaotioti 16:13-16.
Tataro Ibukini Kakoauaan Riain Iehova n Tautaeka
16. A na kanga ni ‘kaonaki n te kamaamaeaki’ taani kakaitara ni boong aikai?
16 Rinanoni “boong aika kaitira” ao Iehova e na totokoi aia kakorakora ni kabane ibukini kani kamaunaia ana aomata. (2 Timoteo 3:1) N tokina, a a kamaamaeaki taani kakaitara. E kaikonakaki aei n Taian Areru 83:16 ni kangai: “Ko na kaoni mataia n te maamaa; Ba a aonga n ukoukora aram iai, Iehova.” Bon akea roroni waaia taani kakaitara n te aba teuana ma teuana ngke a kakorakoraia ni kaini wiia Ana Tia Kakoaua Iehova. E a tia n riki nanomwaakaia ao nanomatoaia taan taromauria te Atua ae tii temanna ae koaua bwa te bwai ni kakoaua nakoia aika raraoi nanoia ao a mwaiti naba iai aika a a tia n ‘ukoukora te ara ae Iehova.’ E noraki n aaba tabeua ake e korakora iai ngkoa bwainikirinaia Ana Tia Kakoaua Iehova, bwa ngkai ai tatabebwi te nga, ao e a roko naba n te mwaiti ae tatabebwi tenga aomata aika riki bwa taan neboa Iehova ma te kukurei. Ai raoiroira tokanikain Iehova aei! Ai boni bwainrangira aiana aikai!—Wareka Ieremia 1:19.
17. Tera te aro ae kamamate are a na aitara ma ngaai te botannaomata, ao taeka raa aika ti na waekoa n uringi?
17 Ti ataia bwa a na waakinaanako bwainikirinara taani kakaitara. Ma ti bon teimatoa ni waakinaanako ara uarongorongo, ao nakoia naba taani kakaitara. (Mataio 24:14, 21) Ma e a waekoa n toki aia tai taani kakaitara ae a anganaki bwa a na raraoma ao ni karekea maiuia iai. N aki ongeia bwa a kamaiuaki aomata ke a aki, ma e rangi ni kakawaki riki katabuan te ara ae Iehova. (Wareka Etekiera 38:23.) Ngkana a ikotaki natannaomata ni kabane bwa a na kamaunaia ana aomata te Atua, ti na bon ururinga iai ana taeka te tia areru n ana tataro ae kangai: “A na kamaamaaeaki ma ni kamakaki n aki toki; Eng, a na maneang ma ni mate.”—Taian Areru 83:17.
18, 19. (a) Tera ae mena imwaaia aomata aika nanomatoa ni kaitaraa riain Iehova n tautaeka? (b) E na kanga kabaneani kakoauaan riain Iehova n tautaeka ae e a kaan roko n ringa nanom?
18 E mena imwaia aomata aika motinnanoia bwa a na kakaitaraa riain Iehova n tautaeka, tokia ae rangi ni kamaamaa. E kaotaraeaki n Ana Taeka te Atua bwa a na reke kaiia n tiringaki n aki toki” aomata ake a ‘aki ira nanon te euangkerio,’ bwa a na kamaunaaki n Aremaketon. (2 I-Tetaronike 1:7-9) Ni kamaunaia aomata aikai ao kamaiuaia ake a taromauria Iehova n te koaua, e nang kakoauaaki raoi iai ae Iehova bon te Atua ae tii ngaia ae koaua. E na bon ururingaki n aki toki te tokanikai ae rangi ni kakannato aei n te waaki ae boou i aon te aba. Ni “manga-utiia akana raoiroi ao akana aki raoiroi,” e nang ataaki iai ana mwakuri Iehova aika kakannato irouia ake a a manga kaokaki nakon te maiu. (Mwakuri 24:15) A na nora naba koauan te wanawana ngkana a maiu i aan te waaki ae boou n te aonnaba i aan ana tautaeka Iehova bwa e wanawana. A na waekoa akana nimamannei mai buakoia ni kakoauaa bwa Iehova bon te Atua ae tii ngaia ae koaua.
19 Ai raoiroira te bwai ae e a tia ni katauraoia nakon taai aika imwaira Tamara are i karawa ae tatangira ibukia taan taromauriia aika kakaonimaki! E aki ringaki nanom n te aro are ko a tataro bwa e na waekoa Iehova n anga ana kaitira ni kaeka nakon ana tataro te tia areru nakoina ae kangai: “A na maneang [aiam] ma ni mate: Ba a aonga n ataiko, ae IEHOVA aram, Ba bon ti Ngkoe Teuare Moan te Rietata i aonaba ni bane”?—Taian Areru 83:17, 18.
[Kabwarabwara ae nano]
a Imwain rinanoan te kaongora aei, ko na kakabwaiaaki riki ngkana ko wareka Taian Areru 83 bwa ko aonga n ataa raoi kanoana.
Ko Kona ni Kabwarabwaraa?
• Tera are a aitara ma ngaia kaain Iteraera ngke e koreaki Taian Areru 83?
• Tera te bwai ae moan te kakawaki iroun te tia korea Taian Areru 83?
• Antai karoton ana kairiribai Tatan ni boong aikai?
• E na kanga Iehova n anga ana kaitira ni kaeka nakon te tataro ae n Taian Areru 83:18?
[Mwabe n iteraniba 18]
(Ibukini bitakin taeka, nori booki)
Tera irekerekeni buaka ake a boo irarikin Mekito ma taai aika imwaira?
Te Karaanga ae Kiton
Aroteta
Maungani Karemera
Mwaruan Ietireera
Mekito
Taanaka
Maungani Kireboa
Koburaken Ranin Arota
More
En-tora
Maungan Tabora
Namani Kariraia
Te Karaanga ae Ioretan
[Taamnei n iteraniba 17]
Tera ae kaira temanna te tia areru bwa e na karioa te tataro ae nako man te nano?