E Maiu Ana Taeka Iehova
Reirei Aika Kakawaki Man Moan Iteran te Boki ae Itaia
“AI ANTAI ae N na kanakoa, ao ai antai ae na nako i bukira?” N ana kakao Iehova ae te Atua aei, ao e kaekaa natin Amoti ae Itaia ni kangai: “Aio ngai; kanakoai.” (Itaia 1:1; 6:8) Ao man te tai anne, e a mwiokoaki teuaei bwa te burabeti. A koreaki ana mwakuri ni burabeti Itaia ni bokin te Baibara ae ingoanaki n arana.
E koreaki te boki ae Itaia iroun te burabeti aei, ao e karakinaki iai baika riki i nanon 46 te ririki, tao man 778 B.C.E. nakon tabeua te tai imwin 732 B.C.E. E ngae ngkai kanoan te boki aei bon taekan motikan taekaia I-Iutaia, I-Iteraera ao natannaomata ake a otabwaninia, ma oin raoi te iango iai, bon tiaki kabuakakaia, ma boni ‘kamaiuaia iroun Iehova ae te Atua.’ (Itaia 25:9) Nanon raoi te ara ae Itaia, “Kamaiuan te aba mairoun Iehova.” A na maroroakinaki n te kaongora aei, reirei aika kakawaki man Itaia 1:1 ni karokoa 35:10.
“E NA MANGA OKI TE NIKIRA”
E aki taekinaki n te Baibara bwa tao a otinako taetae ni burabeti ake a koreaki ni moani mwakoron te boki ae Itaia ake nimaua, nakoia aomata tao imwain rinean Itaia bwa te burabeti ke imwina. (Itaia 6:6-9) Ma te bwai ae mataata iai, boni mamaaran aia onimaki kaain Iuta ao Ierutarem are e moa ‘mai nanon waeia ao tokina atuia.’ (Itaia 1:6) E a taabangaki taromauriani boua, a babakanikawai taani kairiri, ao a kainikatonga aine. A aikoa toro aomata iroun te Atua ae koaua n te aro ae riai. E mwiokoaki Itaia bwa e na okioki n taetae nakoia te koraki ake akea aia atatai ao a aki kan ataa te rongorongo.
E korakora maakuia kaain Iuta ngke a a niniaki n ana taanga ni buaka Iteraera ao Turia. E kabongana Itaia ao natina Iehova bwa “kanikina ma bwaai ni kamimi,” ike e a karau nanoia iai kaain Iuta bwa a na bon aki tokanikai tibun Iteraera ake a reitaki ma kaain Turia. (Itaia 8:18) Ma e ngae n anne, ao e na roko te rau ae akea tokina rinanon te “Uea n Raoi.” (Itaia 9:6, 7) E na motika taekan naba Aturia Iehova, ae te natannaomata are e kamanena bwa ‘ana kai n un.’ E na taenikai Iuta, ma “e na manga oki te nikira.” (Itaia 10:5, 21, 22) E nang noraki te kaetitaeka ni koaua ngkana e a tautaeka teuare kaikonakaki n te “mwanga mani boton Iete.”—Itaia 11:1.
A Kaekaaki Titiraki Aika Boto i Aon te Baibara:
1:8, 9—E na kanga n “tiku natin Tion te aine n ai aron te uma ni karan i nanon te ne ni kurebe, n ai aron te uma ni karan i nanoni nen te kiukamba”? E nanonaki n aei, bwa ngke e niniaki Ierutarem iroun Aturia, ao e na taraa ni mamaara n aron te umwa n rianna ae tii teuana i nanon te nne ni kurebe, ke te auti ae uarereke ae kakai bwaka ni nnen te kiukamba. Ma e roko Iehova ni buokia ao e aki kariaia bwa e na katotonga Totom ao Komora.
1:18—Tera ae nanonaki n taeka aikai: “Mai ikai, ba ti na iango”? Bon tiaki te kakao ibukin te maroro are e na reke iai te uaia ni boraraoi. N onean mwin anne, e nanonaki n te kibu aei, te tai are e na kateimatoaa iai te kaetitaeka ae riai te tia Moti ae Raoiroi ae Iehova nakoia Iteraera, bwa a aonga ni bitii aroia.
6:8a—Bukin tera bwa a kamanenaki ikai taeka aika “N” ao “ibukira”? E tei te taeka ae “N” ibukin Iehova ae te Atua. E kaotaki n te taeka ae “ibukira” bwa iai raon Iehova. E nanonaki iai “Natina ae te riki-temanna.”—Ioane 1:14; 3:16.
6:11—Tera ae nanonna Itaia ngke e titiraki ni kangai: “[Iehova], Ai ti maan ra?” E aki titiraki Itaia bwa a na maanra ana tai n tataekina ana rongorongo Iehova nakoia aomata aika aki bwerengaki. Ma, e kan ataia bwa ai tii maanra riki aomata aika mamaara aia onimaki n teimatoa n aki karinea aran te Atua.
7:3, 4—Bukin tera ngke e karababa nako ana kakamaiu Iehova nakon te Uea ae buakaka are Aati? A baireia uean Turia ao Iteraera bwa a na kabwakaa te Uea ae Aati are kaain Iuta man te kaintokanuea. Ao a na ruamwina iroun te tia tautaeka ae e na karaoa ae a tangiria, ae tiaki ana bakatibu Tawita ae natin Tabeera. E na urua moa kakoroan nanon te berita ibukin te Tautaeka n Uea ae karaoaki ma Tawita. E kamaiua Aati Iehova bwa e aonga n teimatoa ana bakatibu Tawita n tautaeka ni karokoa rokon are e beritanaki ae te “Uea n Raoi.”—Itaia 9:6.
7:8—E kanga n “uruaki” Eberaim imwain koron 65 te ririki? E moanaki kanakoaia aomata aika kaain baronga ake tebwina ao karekean onean mwia mai buakoia ianena “n ana bong Bika are aia uea Iteraera,” teutana te tai imwin taekinan te taetae ni burabeti aei iroun Itaia. (2 Uea 15:29) E reitinako n te tai ae maan ni karokoa ana bong uean Aturia ae Etara-aton, are natin Tennakeriba te mwaane ae te tia ruamwina. (2 Uea 17:6; Etira 4:1, 2; Itaia 37:37, 38) Waakinakoan kamwaingan te botannaomata mai Tamaria ao n oki, e kaotaki iai bukin maanin te tai ae 65 te ririki ae taekinaki n Itaia 7:8.
11:1, 10—E na kanga n riki Iesu Kristo bwa “te mwanga mani boton Iete” ao “wakan Iete” naba? (I-Rom 15:12) E riki Iesu “mani boton Iete” bwa boni kanoan Iete n te aro n rabwata. Boni kanoan ana bakatibu Iete bwa e riki mairoun natina are Tawita. (Mataio 1:1-6; Ruka 3:23-32) E rotaki aron ana iraorao Iesu ma ana bakatibu n reken mwaakana n uea. Ibukina bwa e anganaki Iesu te mwaaka n angania aomata aika ongeaba te maiu n aki toki i aon te aba, e a riki ngkanne iai bwa te ‘Tama ae Akea tokina” irouia. (Itaia 9:6) Mangaia are, boni ngaia naba ‘wakaia’ ana bakatibu n ikotaki naba ma Iete.
Reireiara:
1:3. Ngkana ti rawa ni maiuakina ae e tangiria mairoura ara tia Karikiriki, e a wanawana riki ngkanne te kao-mwaane ke te aati nakoira. N te itera are teuana, rikiraken nanora ni kakaitau ibukini bwaai ni kabane ake e a tia ni karaoi ibukira Iehova, ti na kararoaki iai man karaoan mwakuri n nanobaba ao kitanakin naba Iehova.
1:11-13. Katei n taromauri aika mwamwana te aba ao waaki n taromauri aika akea maneia, boni kakuan Iehova. A riai ni boto ara mwakuri ao ara tataro man nanora aika raraoi.
1:25-27; 2:2; 4:2, 3. E na toki te aro ni kakaaunga ao kamaroaean Iuta n okia nikira ake a a tia n raraoma, nako Ierutarem ao manga kaokan te taromauri ae koaua. E nanoangaia akana raraoma man aia bure Iehova.
2:2-4. Ngkana ti uataboa uarongorongoan te Tautaeka n Uea ao kakiritianakia aomata ma te ingaingannano, a na kona ngkanne ni buokaki aomata man baronga aika mwaiti n reiakina aron te maeka n rau ao n ukoukora te raoi i marenaia.
4:4. E na kanakoa ke ni kaitiaki aroaro ni maiu aika kamwara ao te katutu raraa Iehova.
5:11-13. Kakeaan te taubaang ao te aroaro ae riai ni kaineti ma rinean aaro ni kakibotu aika ti na karaoi, bon ai aron ae ti rawa ni karaoa ae wanawana.—I-Rom 13:13.
5:21-23. A riai ni kararoaia unimwaane ke mataniwi man te “baka n rabakau n oini mataia.” A riai naba ni bwaina te taubaang n te “nim wain” ao n aki inanonano.
11:3a. E kaotaki n ana katoto ma ana reirei Iesu, bwa e kakukurei maakan Iehova.
‘E NA NANOANGAA IAKOBA IEHOVA’
Ni mwakoro aika 13 nakon 23, ao e taekinaki iai motikan taekaia natannaomata. Ma e ngae n anne, ao ‘e na nanoangaa Iakoba Iehova’ rinanon kariaiakaia barongan Iteraera ni kabane n okiri abaia. (Itaia 14:1) E irianaki rongorongon kamaroaean Iuta ni mwakoro 24 nakon 27, ma te berita ibukini manga kamaiuaia. E kaota unna Iehova nakoia “taan nim kamanging i Eberaim [Iteraera]” ibukini karaoan aia boraraoi ma kaain Turia ao ‘ibongan ao burabetin’ Iuta ake a ukoukora te boraraoi ma kaain Aturia. (Itaia 28:1, 7) E katanoataki karekean kain “Ariera [Ierutarem]” ibukin ‘wairiona nako Aikubita’ bwa e na kamanoa. (Itaia 29:1, 30:1, 2) Ma e ngae n anne, ao e bon taetae ni burabetinaki kamaiuakia aomata ni kabane ake a onimakina Iehova.
E na tararuaa te “maunga are Tion” Iehova, n aron “te raian te tei ngkana e bekorara i aoni konana.” (Itaia 31:4) Iai naba te berita ae kangai: “Noria, ane e na uea ma ni kaeti raoi taeka te uea.” (Itaia 32:1) E ngae ngke kakamaakan Iuta irouia kaain Aturia e kairiia “maan ake taan raoi” bwa a na korakai n tang, ma e berita Iehova bwa a na akea ae e na manga aoraki, a a “kabwaraki aia bure.” (Itaia 33:7, 22-24) “E bwakariia botanaomata ni kabaneia unin Iehova, ao e bwakariia aia taanga ni kabane bonon nanona.” (Itaia 34:2) E na aki manga tiku ni maroaa Iuta. “E na kukurei te raereke ma te tabo ae kamaroa; ao e na kimareirei te rereua, ao e na ue n ai aron te roti.”—Itaia 35:1.
A Kaekaaki Titiraki Aika Boto i Aon te Baibara:
13:17—N te aro raa, are a aki mutiakina iai te tirewa kaain Miria ao n aki tangira naba te koora? A taraa te kamoamoaki ae reke man te tokanikai n te buaka kaaini Miria ao Botia bwa te bwai ae kakawaki riki nakon te urubwai ae riki imwin te buaka. E noraki koauan aei n rongorongon Tairati, are e a angania te koraki ake a oki man te tautoronaki bwain ana tembora Iehova aika karaoaki man te koora ao te tirewa ake e a tia ni kimoai Nebukaneta rimoa.
14:1, 2—A kanga ana aomata Iehova n ‘toronia aomata ake a a tia n toronaki irouia rimoa’ ao n “tauu aroia akana bainikirinia ngkoa”? E kakoroaki nanon aei ni kaineti ma aomata tabeman n aron Taniera, ngke e taua te nakoa ae rietata i Baburon i aan aia tautaeka Miria ao Botia; e riki Etita bwa te uea n aine i Botia; ao e rineaki Moretekai bwa te buraiminitita n te Embwaea ni Botia.
24:13-16—A na kanga ni mena I-Iutaia ‘i buakoia botannaomata, n aron ioioan te kai ae te oriwa, ao n aron naba karemwani kurebe ngkana e a toki te tai’? N aron ae a tiku tabeua uaan te kai ke te kai ae te kurebe imwin taiakina, bon tii tabeman naba ngkanne aika a na kamaiuaki man te kamaunanakoaki i Ierutarem ao Iuta. A na neboa Iehova, n taabo nako ake a kanakoaki nako iai te koraki ake a kamaiuaki, bwa tao nako “mainiku [mainikun Baburon]” ke nakon “aba-makoro ake i marawa [te Meriteranean].”
24:21—Antai “taanga ake a rietata” ao “uean aonaba”? E kona n nanonaki “taanga ake a rietata” nakon taanga n anera aika buakaka. Ao “uean aonaba” ngkanne, bon taan tautaeka i aon te aba, ake a wene i aani mwaakaia taimonio.—1 Ioane 5:19.
25:7—Tera “te roki ae kaweneaki i aoia natanaomata ni kabaneia ma te rabuna-ni-mata ae takinaki i aoia natanaomata ni kabane”? E kateretereaki n te kabotau aei aia kairiribai natannaomata aika uoua aika korakora— te bure ao te mate.
Reireiara:
13:20-22; 14:22, 23; 21:1-9. E kokoro bukin ana taetae ni burabeti Iehova n taai nako, n aron are e riki i Baburon.
17:7, 8. E ngae ngke a aki kan ongora angiia kaain Iteraera, ma bon iai naba tabeman ake a onimakina Iehova. N aron naba anne, iai tabeman man Aaro ake aongkoa Kristian ngaiia aika butimwaea rongorongon te Tautaeka n Uea.
28:1-6. E na bwaka Iteraera iroun Aturia ma e na taraia raoi te Atua bwa a na kamaiuaki aomata n tatabemania nako ake a kakaonimaki. E aki katikuia aomata aika raoiroi Iehova n akea aia kaantaninga.
28:23-29. E kaetiia aomata aika raoiroi nanoia Iehova ni kaineti ma baike a kainnanoi ao aroaroia.
30:15. Ngkana ti kani kamaiuaki iroun Iehova, ti riai ni kaota onimakinana rinanon ‘motirawara’ ke rawara n ukoukora kamaiuara man aia babaire aomata. Ngkana ti “rairaki,” ke n aki mamaaku, ti kaotiota iai onimakinan ana kamanomano Iehova.
30:20, 21. Ti ‘nora’ Iehova ao ti “ongo” bwanana ibukini kamaiuara, ngkana ti mutiakin baike e taekin n Ana Taeka ae te Baibara are e kaira koreana, ao rinanon naba “te toro ae kakaonimaki ae wanawana.”—Mataio 24:45.
E Kakorakoraa Onimakinan Ana Taeka te Atua, Ana Taetae ni Burabeti Itaia
Ai kakaitaura ngaira n ana rongorongo te Atua aika n te boki ae Itaia! A a riki taetae ni burabeti ake a a tia ni koro bukia, bwa kakorakoran onimakinan ae ‘te taeka ae oti nako mai wina: e na aki okiria ni matebuaka, ma e na reke konana n are E kanakoa nako iai.’—Itaia 55:11.
Tera aron taetae ni burabeti ibukin te Mesia ake n Itaia 9:7 ao 11:1-5, 10? Tiaki te koaua bwa a kakorakoraira n onimakini baike e katauraoi Iehova ibukini kamaiuara? Iai naba i nanon te boki aei, taetae ni burabeti ake a a waakinaki kakoroan bukia n ara bong aikai, ke nakon taai aika a na roko. (Itaia 2:2-4; 11:6-9; 25:6-8; 32:1, 2) Eng, e kauataoaki kakoauan ae ‘e maiu ana taeka te Atua’ n te boki ae Itaia!—Ebera 4:12.