Bwaai n Ibuobuoki Ibukin te Boki n Reirei ae Maiura ao Ara Mwakuri ni Minita
MAATI 5-11
BAIKA KAKAWAKI AIKA MENA N ANA TAEKA TE ATUA | MATAIO 20-21
nwtsty media
Te Mwakete
A tei i rarikin te kawai mwakete tabeua, n aron ae oti ikai. N angiin te tai ao a katikui aia bwai ni bitineti aika bati taani kaboonakoi bwaai i nanon te kawai n te aro are a a tuka te kawai. A kona kaain te aba ni kabooi bwain te auti ae a taneiai ni kakarekei, taiani kaatibu, ao baika bobuaka aika karaoaki man te kiraati, n ikotaki ma amwarake aika boou. Ibukina bwa akea te aitibwaoki, a riai aomata ni kabooi baike a kainnanoi n te mwakete ni katoabong. N te tabo aei ao e kona te tia kabooi bwaai n ongoraei rongorongo mairouia taan iokinibwai ke iruwa, a kona n takaakaro naba iai ataei, ao iai naba aika akea aia mwakuri aika taningaa reken aia mwakuri. N te mwakete ao e katoki aoraki Iesu ao Bauro e uarongorongo. (Mwa 17:17) A kaokoro ma taani koroboki ao Baritaio aika kamoamoa ake a kan taraaki ao ni kamauraki irouia aomata n ana tabo te botannaomata.
nwtsty study notes—Mt 20:20, 21
tinaia natin Tebetaio: Bon tinaia abotoro aika Iakoba ao Ioane. Ni kaineti ma ana rongorongo Mareko, bon Iakoba ao Ioane ake a kawara Iesu. N taraana bon aia bubutii, ma e uota aia bubutii tinaia are Tarome, are tao ai tinan Iesu.—Mt 27:55, 56; Mrk 15:40, 41; Io 19:25.
temanna i angaataim ao temanna i angamaingim: Nne aika uoua aikai e kaotaki iai te karineaki ao te mwaaka ni kairiri, ma e kakannato riki are n te angaatai.—TA 110:1; Mwa 7:55, 56; Ro 8:34.
nwtsty study notes—Mt 20:26, 28
tabonibai: Ke “te toro.” N angiin te tai ao te Baibara e kabongana te taeka ni Kuriiti ae di·aʹko·nos ni kaineti ma temanna ae nanorinano ni beku ibukia tabemwaang. E kabonganaaki te taeka aei ni kabwarabwaraaki iai Kristo (Ro 15:8), ana minita ke ana toro Kristo (1Ko 3:5-7; Kor 1:23), tabonibai n te ekaretia (Brb 1:1; 1Ti 3:8), n ikotaki ma touati n te mwenga (Io 2:5, 9) ao taani kairiri n te tautaeka (Ro 13:4).
aki roko bwa e na tautorona te aba, ma e roko bwa e na riki bwa te tabonibai: Ke “aki roko bwa e na beku te aba irouna, ma e roko bwa e na riki bwa te tia beku.”
Ukerani Kaubwai n Taamnei Aika Kakawaki
nwtsty study note—Mt 21:9
E bia kamaiuaki: Kuriiti, “Otanna.” E nako te taeka ni Kuriiti anne man te taeka n Ebera ae nanona “e bia kamaiuaki” ke “kamaiua, taiaoka.” E kabonganaaki te taeka aei bwa te bubutii nakon te Atua ibukin te kamaiuaki ke te tokanikai. E kona n rairaki bwa “taiaoka, aanga te kakamaiu nakon.” Imwina riki, e a riki bwa mwanewen te tataro ao te taeka n nebonebo. E mena te taeka n Ebera aei n TA 118:25, ae kanoan te Areru n Nebonebo are e aki toki n aneneaki n tain te Toa ae te Riao. Ngaia are a waekoa n uringaki taeka aikai n te tai anne. Te anga teuana ae e kaekaa iai te tataro aei te Atua ibukini kamaiuan Natin Tawita, boni ngke e kautia man te mate. Ni Mt 21:42, e boni mwanewea Iesu kanoan TA 118:22, 23 ao e kainetia nakon te Mesia.
Natin Tawita: E kaotaki n te taeka aei bwa e kinaaki kateirikian Iesu ao mwiokoana bwa te Mesia are e beritanaki.
MAATI 12-18
BAIKA KAKAWAKI AIKA MENA N ANA TAEKA TE ATUA | MATAIO 22-23
nwtsty study note—Mt 22:37
nanom: Ngkana e kabonganaaki n te aro ni kaikonaki te taeka aei, e bon nanonaki iai te baere i nanon te aomata. Ma ngkana e kaai n taekinaki ma te taeka ae “maium” ke “am iango,” e teretere iai bwa iai riki nanona ae onoti ao e kaineti riki nakon ana namakin te aomata, ao baike e tangiri. Taeka aika tenua aika kabonganaaki aikai (nanom, maium, ao am iango) a kona n irekereke nanoia. A uaia n taekinaki taeka aikai ibukini katuruturuan ae moan te kakawaki tangiran te Atua ma nanom ni kabane.
maium: Ke “rabwatam ni kabane.”
iango: Ae nanona ana konabwai te aomata n iaiango. E riai te aomata ni kabonganai ana konabwai n iango bwa e na karekea ataakin te Atua ao ni karikirakea tangirana. (Io 17:3, kbn.; Ro 12:1) N te kibu aei ae mwaneweaki iai kanoan TTK 6:5, te taetae n Ebera iai e kabonganai taeka aika tenua aika, ‘nano, maiu, ao korakora.’ Ma n te taetae ni Kuriiti ni Mataio, e kabonganaaki te taeka ae “iango” n oneani mwini “korakora.” Iai bukina tabeua ngkai a kabonganaaki taeka aika kaokoro. Te moan, e ngae ngke akea n te taetae n Ebera rimoa te taeka ae onoti ibukin “iango,” ma te taeka aei e a rin naba i nanon te taetae n Ebera ae “nano.” Ngkana e kabonganaaki te taeka aei n te aro ni kaikonaki, e nanonaki iai nanon te aomata ni kabane, n ikotaki ma ana iango, ana namakin, aroarona, ao bukini karaoani bwaai irouna. (TTK 29:4; TA 26:2; 64:6; nora study note ibukin nanom ni kaineti ma te kibu aei.) Ibukin aei, ngkana e kabonganaaki te taeka ae “nano” n te taetae n Ebera, n angiin te tai te Greek Septuagint e rairia n te taetae ni Kuriiti bwa “iango.” (KB 8:21; 17:17; TNR 2:10, It 14:13) Bukina riki teuana ngkai e kabonganaaki ni Mataio te taeka ni Kuriiti ae “iango” n oneani mwini “korakora” ngke e mwanewea TTK 6:5, bwa te taetae n Ebera iai ae rairaki bwa “korakora” e kona n nanona naba korakoran rabwatan te aomata ao ana iango ke ana konabwai n iango. Ma n aki ongeia bwa tera bukina, iango aika irekereke nanoia aikai n te taetae n Ebera ao ni Kuriiti, a kona n ibuobuoki ni kabwarabwaraa bwa e aera ngkai taani korei Euangkerio a mwanewea kanoan Te Tua-Kaua ao a aki kabonganai taeka aika titeboo.
nwtsty study note—Mt 22:39
Te kauoua: Ni Mt 22:37, e koreaki ana kaeka Iesu nakon te Baritaio, ma Iesu e aki tii kaekaa te moan titiraki ma e a manga taekina te kauoua n tua (NI 19:18), ike e a angareirei iai bwa a aki kona ni maenako tuua aika uoua aikai ao te Tua ma aia taeka Burabeti a bane ni boto i aon tuua aikai.—Mt 22:40.
raom n aomata: Te taeka ni Kuriiti ibukin “raom n aomata” (Ebera, “kaain rarikim”) e kona ni bati riki ae nanonaki iai nakon are tii naake a maeka i rarikim. E kona n nanonia aomata nako.—Rk 10:29-37; Ro 13:8-10.
nwtsty study note—Mt 22:40
te Tua. . .aia taeka Burabeti: “Te Tua” e nanonaki iai bokin te Baibara ae Karikani Bwaai nakon Te Tua-Kaua. “Aia taeka Burabeti” e nanonaki iai booki ni burabeti n te Koroboki ae Tabu n te Taetae n Ebera. Ma ngkana a uaia n taekinaki taeka aikai, e kona n nanonaki iai te Koroboki ae Tabu n te Taetae n Ebera ae bwanin.—Mt 7:12; 22:40; Rk 16:16.
boto i aon: Te weabe ni Kuriiti ae rairaki bwa “boto i aon” e kabonganaaki n te aro ni kaikonaki bwa “katine i aan, ke aanaki iai.” Ngaia are e katereterea Iesu bwa te Koroboki ae Tabu n te Taetae n Ebera ae bwanin e aanaki naba n te tangira, ao tiaki tii te Tua ao Tuua ake Tebwina.—Ro 13:9.
Ukerani Kaubwai n Taamnei Aika Kakawaki
nwtsty study note—Mt 22:21
Angani Kaitara akana ana bwai Kaitara: Ana kaeka Iesu aei n ikotaki ma ake ni Mrk 12:17 ao Rk 20:25, bon tii ana taeka aika a koreaki ae taekina iai te embera n Rom. “Ana bwai Kaitara” a irekereke naba ma kabwakamwane ibukini mwakuri aika karaoaki man te tautaeka, n ikotaki naba ma kaotiotan te aantaeka ao te karinerine nakon te tautaeka.—Ro 13:1-7.
Angan te Atua akana ana bwai te Atua: E irekereke aei ma ana taromauri te aomata ma nanona ni kabane, ana tangira ma maiuna ni kabane, ao ongeabana ni koaua ma nanona ni kabane.—Mt 4:10; 22:37, 38; Mwa 5:29; Ro 14:8.
nwtsty study note—Mt 23:24
aika kam raumeaa te manibeti ma kam onga te kamero: Te manibeti bon te man ae rangi n uarereke ao te kamero e rangi ni bubura, ao a uaia ni mena i buakoia maan aika kamwara irouia tibun Iteraera. (NI 11:4, 21-24) E kabongana te taeka ae karakaraka aei ao te kakaniko Iesu n taekinia mataniwi n Aaro ake a raumeaa te manibeti man nimaia bwa a aonga n aki kamwaraeaki iai, ma a kaaki taekani baika kakawaki riki n te Tua, ae ai aron ongakin te kamero.
MAATI 19-25
Ukerani Kaubwai n Taamnei Aika Kakawaki
nwtsty study note—Mt 24:8
kangaanga kaanga ai aron te ariri imwain te bung: Te taetae ni Kuriiti iai e kaineti ma te maraki ae rangi ni korakora n tain te bung. Ngkai e kabonganaaki ikai ni kaineti ma te kangaanga, te maraki, ao te rawawata, tao e kaotaki iai bwa n aron te ariri imwain te bung, kangaanga ao rawawata ake a taetae ni burabetinaki, a na inenei n roko, a na roko ni korakoraia, ao e a roko naba iai te rawawata ae korakora are taekinaki ni Mt 24:21.
nwtsty study note—Mt 24:20
n tain te kamwaitoro: E rangi ni kakarau te tai aei, a iekaki taabo, ao e kamwaitoro, ngaia are e a kangaanga iai te mwamwananga ao kakaaean te amwarake ma te tabo ni katantan.—Etr 10:9, 13.
n te bongi n Taabati: N aono tabeua n aron Iuta ao iai tuua aika irekereke ma tuan te bongi n Taabati, ae e a kona ni kangaanga iai iroun temanna bwa e na mwananga n te raroa ae abwabwaki ao n uabwai, ao a teimatoa naba n in mataroan oon te kaawa n te bongi n Taabati.—Nora Mwa 1:12 ao Buk. B12.