E Maiu Ana Taeka Iehova
Reirei Aika Kakawaki Man te Boki ae Mwakuri
E KAMATATAAKI ni bokin te Baibara ae Mwakuri, rongorongon moani katean te ekaretia ni Kristian ao rikirakena. A koreaki baika a kakannongora aika rongorongon aia mwakuri Kristian n te maan ae 28 te ririki, man 33 C.E. nakon 61 C.E. iroun Ruka are te taokita.
E kaotaki taekan ana mwakuri te abotoro Betero ni moan iteran te boki ae Mwakuri, ao ni kauouan iterana ngkanne bon rongorongon te abotoro Bauro. E kaotia Ruka bwa iai ngaia n taai akanne ni kamanenan taeka aika “ti” ao “ngaira.” Ngkana ti mutiakin rongorongon te boki ae Mwakuri, e na boni buokira bwa ti na ataa kakawakin mwaakan Ana Taeka te Atua are e koreaki, ao taamneina ae raoiroi. (Ebera 4:12) E kairira naba bwa ti na anga boni ngaira ao ni kakorakoraa ara onimaki ibukini kaantaningan te Tautaeka n Uea.
E KAMANENAI “KIINGIN UEAN TE ATUA” BETERO
A ninikoria n tataekina te rongorongo abotoro imwin ruonakia n te taamnei ae raoiroi. E kamanena moani “kiingin uean te Atua” Betero ni karekea iai angan reken te atatai ao te mwioko ibukia I-Iutaia ao aomata ake a rairaki nakon te Aro n I-Iutaia ake a “kaki i nanoia ana taeka” bwa aonga n rin n te Tautaeka n Uea. (Mataio 16:19; Mwakuri 2:5, 41) E karina ni korakora bwainikirinaia taan rimwin Kristo, ma e a taabangaki riki iai te mwakuri n tataekina te rongorongo.
Ngke a ongo abotoro ake i Ierutarem bwa a butimwaea ana taeka te Atua kaain Tamaria, a a manga kanakoia Betero ma Ioane nakoia. E kamanena te kauoua ni kiing Betero, ni karekea iai angaia kaain Tamaria n riki bwa kaain te Tautaeka n Uea. (Mwakuri 8:14-17) Tao teuana te ririki imwin kautakin Iesu, ao e a riki te bwai ae kamimi ngke e a bitaki maiun Tauro are kaain Tareto bwa te Kristian. E kamanena te katenua ni kiing Betero n 36 C.E., ao e nurakina te bwai n tituaraoi are te taamnei are raoiroi i aoia te natannaomata ake aki korotobibiaki.—Mwakuri 10:45.
A Kaekaaki Titiraki Aika Boto i Aon te Baibara:
2:44-47; 4:34, 35—A aera ngkai a kaboonakoi ao n tibwai aia bwai taan onimaki nakoia aomata? A bati ake a riki bwa taan onimaki aika roko man taabo aika raroanako, ao a aki tau naba aia bwai ibukini kamanakin tikuia i Ierutarem. Ma e ngae n anne, a tangiria bwa a na teimatoa n tiku bwa a aonga ni karekei reireiaia riki ibukin aia onimaki ae boou, ao n tataekina te rongorongo nakoia aomata. Tabeman Kristian a kaboonakoi aia bwai, ao n tibwai nako taian anganano nakoia naake a kainnanoa buokaia.
4:13—E koaua bwa a bangabwai ke a aki reirei Betero ma Ioane? A aki. A atongaki bwa a “aki reireiaki aika aki ataibwai” ibukina bwa a aki kaea aia reirei rabi ibukin kataneiakia taekan te Aro.
5:34-39—E kanga Ruka n ataa te baere e a tia n taekinna Kamariera ni boowin te Tanirim ae aki uki nakoia aomata nako? Tao iai bukina aika tenua: (1) Tao e kaongoaki Ruka irouni Bauro are e reiakinaki ngkoa iroun Kamariera; (2) E titirakina temanna kaain te Tanirim ae kan ibuobuoki Ruka, tao n aron Nikotemo; (3) E anganaki te rongorongo aei Ruka rinanon te taamnei ae raoiroi.
7:59—E koaua bwa e tataro Tetebano nakon Iesu? E aki. A na bane aomata n taromauriia ao n tataro tii nakon Iehova ae te Atua. (Ruka 4:8; 6:12) Ni koauana, e bon tataro nakon Iehova Tetebano rinanon aran Iesu. (Ioane 15:16) Ma n te tai aei, e nora te miitara Tetebano ibukin “Natin te Aomata ba E tei i angaatain te Atua.” (Mwakuri 7:56) E mataata iroun Tetebano bwa e a tia n anganaki te mwaaka Iesu ni kautiia maate. Ngaia are e a taetae nakon Iesu ni butiia bwa e na kawakina taamneina, ma e aki tataro nakoina.—Ioane 5:27-29.
Reireiara:
1:8. E karaoaki te mwakuri n tataekina te rongorongo ni katobibia te aonnaba irouia taan taromauriia Iehova, ma e aki kona ni kakoroaki nanona n akea ana ibuobuoki te taamnei ae raoiroi.
4:36–5:11. E aranaki Ioteba ae te I-Kubero bwa Barenaba ae nanona “Natin te buobuoki.” Tao a aranna abotoro bwa Barenaba ibukina bwa e tatangira, e akoi, ao e ibuobuoki nakoia aomata. Ti riai ni katotongnga ao tiaki Anania ma Tabeire aika taani mwamwanaa te aba, taani baka n raoiroi ao taani bwara ni kewe.
9:23-25. E aki nanonaki bwa ti kimamaaku ngkana ti kararoaira mairouia ara kairiribai ibukin tataekinan te rongorongo.
9:28-30. Ti riai ni bwaina te wanawana n rinean te tabo ao te tai ae ti na tataekina iai te rongorongo, ngkana a na ruanikai iai maiura, aroarora aika riai, ke ara iraorao ma Iehova.
9:31. Ti riai ni kakorakoraa ara onimaki rinanon te ukeuke n reirei n te Baibara, ao ni kananoa ara iango iai i nanon taai aika ti rau iai. Aei are e na buokira n nakonako ma Iehova ma te maaku, rinanoni maiuakinani baike ti reiakin, ao ingaingan nanora n te mwakuri ni minita.
INGAINGANI BAURO N TE MWAKURI NI MINITA
E roko Akabo i Antioka n 44 C.E., ike a a tia n reirei iai Barenaba ma Tauro i nanon “teuana te ririki.” E taetae ni burabetina rokon “te rongo ae korakora” Akabo, are e riki uoua te ririki imwina. (Mwakuri 11:26-28) “Ngke a a tia ni kabane aia makuri” i Ierutarem, a okira Antioka Barenaba ma Tauro. (Mwakuri 12:25) N 47 C.E. tao 12 te ririki imwini bitakin maiun Tauro, ao a a kamwanangaki Barenaba ma Tauro rinanon te taamnei ae raoiroi bwa a na mwananga ni mitinare. (Mwakuri 13:1-4) N 48 C.E., a a okira Antioka “ike a a tia ni mwiokoaki iai uakekei rimoa nakon ana akoi te Atua.”—Mwakuri 14:26.
Tao imwin ruaiwa namwakaina, e rinea Tira Bauro (are e kinaaki naba n arana ae Tauro) bwa raona, ao a a mwananga n ana kauoua ni mwananga ni mitinare. (Mwakuri 15:40) A ira Bauro Timoteo ma Ruka. E tiku Ruka i Biribi ma e wakina kawaina Bauro nako Atenai ao imwina nako Korinto, ike e a kaitiboo iai ma Akura ao Beritikira, ao n tiku ikekei teuana te ririki ao onoua namwakaina. (Mwakuri 18:11) E katikuia Timoteo ma Tira i Korinto, ao e airi ma Akura ao Beritikira ni borau nako Turia ni moan namwakainan te ririki ae 52 C.E. (Mwakuri 18:18) A raona Bauro nako Ebeto Akura ao Beritikira ike a kakorakoraki iai.
Imwin tikuia tabeua te tai i Turia i Antioka, e a manga karaoa ana katenua ni mwananga Bauro n 52 C.E. (Mwakuri 18:23) “E [teimatoa n] rikirake ni korakora ma ni maka ana taeka te Uea [“Iehova,” NW]” i Ebeto. (Mwakuri 19:20, BK) E nakon tenua te ririki ae e kabanea Bauro ikekei. (Mwakuri 20:31) E boni mena i Ierutarem Bauro ni Bentekota 56 C.E. Imwini kabureana, e bon tataekina naba te rongorongo ma te ninikoria i mataia aomata aika kakannato. Ni kaburean Bauro n te auti ni kaikain i nanon uoua te ririki i Rom (c. 59-61 C.E.), ao e bon reke naba angana n tataekina rongorongon te Tautaeka n Uea ao n angareirei i aon “taekan te Uea are Iesu Kristo.”—Mwakuri 28:30, 31.
A Kaekaaki Titiraki Aika Boto i Aon te Baibara:
14:8-13—A aera kaain Rutetera ngke a atonga “Barenaba ba Tubita ao Bauro ba Mokure”? Tubita boni mataniwia atua n te ototo ni kawai ni Kuriiti, ao e kinaaki natina ae Mokure ibukin rabakauna n taetae ni kawai. Kioina ngkai e kaira te maroro Bauro, a atongnga ngkanne kaain Rutetera bwa Mokure ao Barenaba bwa Tubita.
16:6, 7—Bukin tera ngke e tuka Bauro ma raona, te taamnei ae raoiroi bwa a na aki tataekina te rongorongo i Atia ao Bitunia? Ibukina bwa tii tabeman taani mwakuri iai. Mangaia are e a kairiia te taamnei ae raoiroi nakon taabo ake a uaana riki.
18:12-17—E aera te tia tautaeka ae Kario ngke e aki totokoiia taan mataku ngke a moana orean Tototene? Tao e iangoia Kario bwa te mwaane arei, e tau n oreaki kioina ngke boni ngaia ae kanamakinaki bwa e kaira te koraki ae uanao ae iowawa nakoni Bauro. Ma e a karekea te uaa ae raoiroi te bwai ae riki nakon Tototene, bwa e a rairaki nakon te Aro ni Kristian. Imwina, e taekina Tototene Bauro bwa “tarira.”—1 I-Korinto 1:1.
18:18—Tera ana taetae ni bau Bauro? A taku taan rabakau tabeman bwa e taetae ni bau Bauro n aia taetae ni bau Natiraite. (Warekaia Iteraera 6:1-21) Ma e aki taekinaki n te Baibara bwa tera ana taetae ni bau Bauro. Irarikina e aki naba taekinna te Baibara bwa e taetae ni bau Bauro, imwain ke imwin rairakina, ke ngkana e nang waakina kakoroan bukin ana taetae ni bau ke ngke e a tia. Bon tiaki te bure karaoan te taetae ni bau.
Reireiara:
12:5-11. Ti kona ao ti riai naba n tataro i bukia tarira.
12:21-23; 14:14-18. E kukurei Erote ni butimwaea te neboaki are e tii riai n anganaki te Atua. Ai bon okorora aroaroia Bauro ao Barenaba, n aroia n rawa ni butimwaea te karaoiroaki ao te kamoamoaki ae a aki riai n anganaki! Ti aki riai n tangira kamoamoakira ibukini kakororaoan ara beku iroun Iehova.
14:5-7. A kona ni buokira ni kateimatoaa ara mwakuri korakora bwainan te iango raoi ao te wanawana.—Mataio 10:23.
14:22. A kaantaningaa te karawawata Kristian. A aki kataia n totokoa bwainikirinaia n te aro are a a kakeaa iai aia onimaki.—2 Timoteo 3:12.
16:1, 2. A riai rooro n rikirake aika Kristian ni mwakuri korakora ibukin Iehova n te ekaretia, ao n ukoukora ana ibuobuoki bwa e aonga ni karikirakea aroaroia aikai raoiroi.
16:3. Ti riai ni kabanea ara konaa bwa e na butimwaeaki te rongorongo ae raoiroi irouia aomata, n te aro ae boraoi ma booto n reirei n te Baibara.—1 I-Korinto 9:19-23.
20:20, 21. Bon iteran naba ara mwakuri ni minita ae moan te kakawaki tataekinan te rongorongo man te auti teuana ma teuana.
20:24; 21:13. E kakawaki riki te teimatoa ni kakaonimaki iroun te Atua nakoni kawakinan maiura.
21:21-26. Ti riai ni kukurei ao n ingainga ni butimwaei reirei n ibuobuoki aika raraoi.
25:8-12. A kona ao a riai naba Kristian ni boong aikai ni kamanenai raoi bwaai aika tauraoi, aika riai i aan te tua ni kaineti ma ‘boutokoan ao kakoauan te euangkerio i aan te tua.’—I-Biribi 1:7.
26:24, 25. Ti bon riai n tataekin “taeka aika koaua aika eti” e ngae ngkai e iangoi baikai “te aomata ae akea Tamnein te Atua irouna.” bwa akea manenaia—1 I-Korinto 2:14, BK.
[Taamnei n iteraniba 30]
N ningai are e kamanenai iai “kiingin uean te Atua” Betero?
[Taamnei n iteraniba 31]
E na bon aki kona ni karaoaki te mwakuri n uarongorongo ni katobibia te aonnaba n akea ana ibuobuoki te taamnei ae raoiroi