‘E A Tabe Ni Waaki Ngkai Te Moani Manga-uti!’
“A na uti moa ake a mate i nanoni Kristo.”—1 I-TETARONIKE 4:16.
1, 2. (a) Tera te kaantaninga ibukia ake a a tia ni mate? (b) E boto i aon tera onimakinan te manga-uti iroum? (Nora te kabwarabwara ae i nano.)
“AKANA maiu a bon ataiia ba a na mate.” E waakinako rikin anne ma ngke e bure Atam. A ataia aomata ni kabane ma rimoa bwa a na mate, ao a mwaiti ake a iango man taku: ‘Tera are imwina? Tera aroia maate?’ E kaeka te Baibara ni kangai: “A bon aki ata te bwai teuana akana mate.”—Te Minita 9:5.
2 Iai te kaantaninga ibukia ake a a tia ni mate? Eng. Ni koauana, e riai n iai ngkana e na kakoroaki nanon ana moani kaantaninga te Atua ibukin te botannaomata. I nanon tienture aika mwaiti, a a tia ana toro te Atua aika kakaonimaki ni kaotiota onimakinan ana berita Iehova ibukin te Kariki are e na kamauna Tatan ma ana mwakuri aika kammaraki. (Karikani Bwaai 3:15) A a tia ni mate angiina. A riai ni kautaki man te mate ngkana a na nora kakoroan bukin te berita anne ao tabeua riki ake e a tia ni beritani Iehova. (Ebera 11:13) E kona n riki aei? Eng, e kona. E taku te abotoro Bauro: “A na mangauti aomata aika a raoiroi ma aika a buakaka.” (Mwakuri 24:15, BK) E a tia Bauro ni kauta ngkoa te rorobuaka temanna ae Eutuko, are e bwaka man kamaman te ruu are te boratentao ao e noraki bwa e a ‘mate ngke e tabekaki.’ Aio bon te karuaiwa ni kautiuti ae koreaki n te Baibara.—Mwakuri 20:7-12.a
3. Tera karauan nanom ae reke man ana taeka Iesu ake a koreaki n Ioane 5:28, 29, ao bukin tera?
3 E karekea aan onimakinan ana taeka Bauro, taiani kautiuti aika ruaiwa aikai. A kakorakoraa naba onimakinan ana taeka ni karaunano Iesu ae kangai: “E na bon roko te aua, ae a na bane iai n ongo bwanan [Iesu] aomata [“ake a uringaki,” NW] ake a mena i nanon ruaia ni mate, ao a na otinako.” (Ioane 5:28, 29) Ai kakukureira taeka aikai! Ao ai karaunanora ibukia aomata aika mirion ma mirion, ake iai raoia aika tangiraki ake a a tia ni matu ni mate!
4, 5. Baikara manga-uti aika kaokoro aika taekinaki n te Baibara, ao e ngaa iai ae na maroroakinaki n te kaongora aei?
4 Angiia te koraki ake a kautaki, a na maiu i aon te aba are e taabangaki te rau iai man Ana Tautaeka n Uea te Atua. (Taian Areru 37:10, 11, 29; Itaia 11:6-9; 35:5, 6; 65:21-23) Ma e ngae n anne, ao iai naba manga-uti riki tabeua ake a na karaoaki imwain rikin anne. Te moan, e riai ni kautaki Iesu Kristo bwa e na anga manenan ana karea nakon te Atua ibukira. E mate Iesu ao e manga kautaki n 33 C.E.
5 Imwina, a riai kaain “ana Iteraera te Atua” aika kabiraki, n raona te Uea ae Iesu Kristo n tautaeka i karawa, ike a nang “memena n aki toki iroun te Uea.” (I-Karatia 6:16; 1 I-Tetaronike 4:17) E aranaki anne bwa “te moa ni manga-uti.” (I-Biribi 3:10, 11; Te Kaotioti 20:6) N tian raoi te manga-uti anne, ai te tai ngkanne ibukia mirion ma mirion aomata ake a na kautaki nako aon te aba ma kaantaningan te maiu n aki toki n te Baretaiti. Mangaia are, ngkana tao ti kaantaningaa te nako karawa ke te tiku i aon te aba, a ingainga ngkanne nanora ni kan ataa taekan “te moa ni manga-uti.” Aekakira te manga-uti anne? E na karaoaki n ningai?
“Ma te Rabwata Raa?”
6, 7. (a) Tera ae riai n riki moa nakoia Kristian aika kabiraki imwain are a na kona ni waerake nako karawa? (b) A na kautaki ma te aeka n rabwata raa?
6 N ana moan reta Bauro nakoia kaain Korinto, ao e tabeka iai te titiraki ibukin te moani manga-uti: “A iranaki ni manga kautaki maate? Ao a roko ma te rabata ra?” Imwina e a kaekaa ni kangai: “E aki manga riki ane ko unikia, ngkana e aki mate. . . . ao te Atua E anganna te rabata n are bon nanona, . . . ma bon te tamaroa teuana tamaroani bwaini karawa, ao te tamaroa teuana tamaroani bwain aon te aba.”—1 I-Korinto 15:35-40.
7 E oti n ana taeka Bauro bwa a riai ni mate Kristian aika kabiraki imwain are e na reke irouia kaniwangaia are te nako karawa. Ni mateia, ao e oki rabwataia n aomata nakon te tano. (Karikani Bwaai 3:19) N te tai are e a tia n namatia te Atua, ao a kautaki ma te aeka n rabwata ae tau ibukin te maiu i karawa. (1 Ioane 3:2) E na angania te Atua te aki mamate. Tiaki aroia anne ni moani bungiakia, bwa te Atua e aki karina i nanoia te taamnei are aongkoa e aki mamate ngke a moan riki. E taku Bauro: “E na karina te aki-mamate te mamate aei.” Bon te bwaintangira mairoun te Atua te aki-mamate, ae ‘karinaki’ irouia te koraki ake e reke irouia te moani manga-uti.—1 I-Korinto 15:50, 53; Karikani Bwaai 2:7; 2 I-Korinto 5:1, 2, 8.
8. Ti kanga n ataia bwa e aki rineia te koraki ake 144,000 te Atua man Aaro aika kakaokoro?
8 Tii 144,000 aika karekea te moani manga-uti. E moana rineakia Iehova ni Bentekota 33 C.E., tabeua te tai imwin kautan Iesu irouna. A bane ni ‘koreaki aran [Iesu] ma Tamana i aon ramwaia.’ (Te Kaotioti 14:1, 3) A aki rineaki man Aaro aika kakaokoro. Bon taan rimwin Kristo ngaiia ni kabane ao a iangoia bwa a rangi n rine ngkai a kona n uouota aran te Tama ae Iehova. Ngkana a kautaki, iai aia mwakuri are a mwiokoaki iai i karawa. Moan te kaunganano nakoia te kaantaninga are a na toro iroun te Atua i rarikina i karawa.
E a Tia ni Moanaki Ngkai?
9. E kanga ni buokira Te Kaotioti 12:7 ao 17:14 bwa ti na kona ni katautaua te tai are e moanaki iai te moani manga-uti?
9 E moanaki n ningai te moani manga-uti? A mwaiti koaua aika kaotia bwa e a tia ni waaki ngkai. N te katoto, kabotaui mwakoron Te Kaotioti aika uoua aikai. Nora moa Te Kaotioti mwakoro 12. Ti wareka iai ae e buakanaki Tatan ma ana taimonio, iroun Iesu Kristo are e a tibwa toka i aon te kaintokanuea ma ana anera aika tabu. (Te Kaotioti 12:7-9) E aki toki n taekinaki n te maekatin aei, bwa e moanaki te buaka aei n 1914.b Ma taraia, bwa akea mai buakoia taan rimwin Kristo aika kabiraki, aika taekinaki bwa raon Iesu n te buaka ane i karawa anne. Manga nora ngkanne mwakoro 17 n Te Kaotioti. Ti wareka iai ae imwin kamaunan “Baburon ae Kakanato,” ao e na buakania natannaomata te Tiibutetei. E manga taku riki: “A na tokanikai naba raona ake a weteaki ma n rineaki ma ni kakaonimaki.” (Te Kaotioti 17:5, 14) A riai ni kamani kautaki te koraki ake a “weteaki ma n rineaki ma ni kakaonimaki,” bwa a aonga n raona Iesu ni kabanean kataean ana waaki Tatan ae ngkai. N etina, a kautaki taani kabiraki ake a mate imwain Aremaketon, i marenan 1914 ao Aremaketon.
10, 11. (a) Antai unimwaane ake 24 mwaitiia, ao tera are e kaotia temanna mai buakoia nakon Ioane? (b) Tera ae ti kona ni motikia n ara iango man aei?
10 Ti kona n taekina raoi te tai are e moanaki iai te moani manga-uti? Iai buokara ae kakannongora n Te Kaotioti 7:9-15, ngke e kabwarabwaraa te miitara nakoina te abotoro Ioane ae taekan “te koraki ae uanao, ae e aki kona temanna ni warekia.” E ataaki raoi te koraki ae uanao are e kaotaki nakon Ioane iroun temanna mai buakoia unimwaane ake 24 mwaitiia, ao unimwaane aikai a tei ibukia te koraki ake 144,000 ake a a tia n roko bwa a na uea ma Kristo i karawa.c (Ruka 22:28-30; Te Kaotioti 4:4) Iai iroun Ioane te kaantaninga ibukin te maiu i karawa; ma kioina ngkai e bon maiu moa i aon te aba ngke e kataetaeaki iroun te unimwaane, nanona ngkanne bwa n te miitara aei, e tei Ioane ibukia taani kabiraki aika i aon te aba ake a tuai ni karekea moa kaniwangaia are te nako karawa.
11 Tera ngkanne ae ti kona ni motikia man te koaua ae e kaotaki bwa antai te koraki ae uanao nakon Ioane iroun te unimwaane temanna mai buakoia unimwaane ake 24? E taraa n ae te koraki ake a a tia ni kautaki mai buakoia unimwaane ake 24 mwaitiia, tao e kona n irekereke ma anganganakira ana koaua te Atua ni boong aikai. Bukin tera bwa e kakawaki aei? Ibukina bwa e kamatataaki bwa antai raoi te koraki ae uanao nakoia ana toro te Atua aika kabiraki aika i aon te aba n 1935. Ngkana ngaia bwa temanna mai buakoia unimwaane ake 24 mwaitiia ae e kamanenaki bwa e na karorokoa te koaua ae kakawaki, nanona ngkanne bwa e riai n tia ni kautaki nako karawa n aki rimwi riki nakon 1935. E kona ngkanne n oti man anne, bwa e moanaki te moani manga-uti tao i marenan 1914 ao 1935. Iai te anga ae ti kona iai n anga te kaeka ae eti raoi riki?
12. Kabwarabwaraa bwa e aera ngkai e kona n iangoaki bwa te tai ae angaraoi ibukin moanakin te moani manga-uti bon Maati ke Eberi n 1918.
12 E na ibuobuoki ngkai rinanoakin te rongorongo man te Baibara ae riki bwa te banna ni kaikonaki. E kabiraki Iesu Kristo bwa te Uea ae rineaki ibukin Ana Tautaeka n Uea te Atua nakon taai aika a na roko, n 29 C.E. Tenua ma te iterana te ririki imwina, ni Maati ke Eberi 33 C.E., ao e a kautaki nakon te maiu n taamnei ao e anganaki te mwaaka ae bati. Kioina ngkai e ataaki ae e kaueaki Iesu n Tebetembwa ke Okitobwa n 1914, ti kona n iangoia ngkanne bwa e moanaki kautakia taani kabiraki aika kakaonimaki iroun Iesu, tenua ma te itera te ririki imwin anne, ni Maati ke Eberi 1918? E kakaongora te iango aei. E ngae ngke akea kibun te Baibara ae kakoauaa raoi aei, ma e boraoi ma kiibu ake tabeua ake a kaotia bwa e waaki te moani manga-uti teutana imwin te tai are e a moanaki iai manga menan Kristo ma aomata.
13. N te aro raa ae e kaotaki n 1 I-Tetaronike 4:15-17 bwa e a waaki te moani manga-uti teutana imwin te tai are e a moanaki iai manga menan Kristo ma aomata?
13 N te katoto e korea ae kangai Bauro: “Ngaira aika ti maiu, aika ti kauia menan Kristo ma aomata [e aki nanonaki ikai tokin menan Kristo ma aomata], ti na aki rimoaia akana a matu n te mate; bwa e na ruo te Uea mai karawa ma te takarua ni wewete, ma bwanan te akanera ma [tangin] ana bu te Atua, ao a na uti moa naake a a tia ni mate i nanon Kristo. Ao imwina, ngaira aika ti maiu aika ti kauia te tai anne, ti na uotaki rake ma ngaiia n naang, bwa ti na butimwaea te Uea nako buakon te ea; are ti na memena iai n taai nako iroun te Uea.” (1 I-Tetaronike 4:15-17, NW) Mangaia are, a kautaki Kristian ake a mate imwain menan Kristo i rarikia aomata nakon te maiu i karawa, imwaia raoia ake a boni maiu naba ni menan Kristo ma aomata. E nanonaki n aei bwa e a moanaki waakinan te moani manga-uti aei teutana imwin moani menan Kristo ma aomata, ao e waaki nako i nanon ‘menana ma aomata.’ (1 I-Korinto 15:23, NW) E aki katiaaki te moani manga-uti n tii teuana te tai, ma e kamaanaki ni waakinaki i nanon te tai ae maan teutana.
“A Bane n Anganaki Ninira Aika Mainaina”
14. (a) A koro bukin miitara ake a koreaki n Te Kaotioti mwakoro 6 n ningai? (b) Tera ae kaikonakaki n Te Kaotioti 6:9?
14 Iangoi naba bwaai ni kakoaua ake n Te Kaotioti mwakoro 6. E noraki Iesu iai bwa e tabe n toka i aon te aoti n aron te Uea ae totokanikai. (Te Kaotioti 6:2) A irekereke natannaomata ma buaka aika rangi n rianako buburaia. (Te Kaotioti 6:4) E butanako te rongo. (Te Kaotioti 6:5, 6) A uruanaki aroia botannaomata n taian rekenikai aika kamamate. (Te Kaotioti 6:8) A boraoi baika taetae ni burabetinaki aikai ni kabane ma baika riiriki n te aonnaba ni moa man 1914. Ma iai riki te bae riki. A a kairaki ara iango nakon te baonikarea n angakarea. A mena i nanoaana “tamneiia ake a kamateaki ngkoa i bukin ana taeka te Atua, ao i bukin naba te kaotioti are a kaotia.” (Te Kaotioti 6:9) Kioina ngkai “e mena te tamnei ae maiun te iriko i nanon te raraa,” te bwai ngkanne ae mena i nanoaan te baonikarea bon raraaia ana toro Iesu aika kakaonimaki ake a tiringaki ibukin ninikoriaia ao ingaingan nanoia n tataekina te rongorongo ae raoiroi.—Nakoaia Ibonga 17:11.
15, 16. Kabwarabwaraa bwa bukin tera ngkai a kaineti taeka aika n Te Kaotioti 6:10, 11 ma te moani manga-uti.
15 A tang raraaia Kristian ake a anga maiuia ibukin aia onimaki n tangira te kaetitaeka ae raoiroi, n aron naba raraan te aomata ae raoiroi ae Abera. (Karikani Bwaai 4:10) “A takarua n te bwana ae korakora, ao a kangai, Te Uea, ae Ko raoiroi ao Ko koaua, ao maan ra Ngkoe n aki kaeta taekan raraara ma n ira taangana nakoia ake a maeka i aon te aba?” Tera are e riki imwina? “A bane n anganaki ninira aika mainaina; ao a tuangaki ba a na motiki rawaia ni kamaania teutana, ni kakoro raoi maitiia raoia n toro ma tariia ake a nang kamateaki n ai aroia naba.”—Te Kaotioti 6:10, 11.
16 Te koaua bwa a uotaki ninira aika mainaina aikai nako nanon neei n raraa ake a mena i nanoaan te baonikarea? A aki! A anganaki niniraia te koraki ake a kawawaeaki raraaia n te aro ni kaikonaki i aon te baonikarea. A anga maiuia ibukin te ara ae Iesu ao a a kautaki nakon te maiu n taamnei. Ti kanga n ataa anne? Ni moan te boki ae Te Kaotioti, ti wareka iai ae kangai: “Ane tokanikai ao e na kunnikaia ni kunnikai aika mainaina; ao N na bon aki kamauna arana man te boki ni kamaiu.” Uringnga naba bwa unimwaane ake 24 mwaitiia, a “kunnikaiia ni kunnikai aika mainaina; ao baunuea aika koora i aon atuia.” (Te Kaotioti 3:5; 4:4) Mangaia are imwin moanakin karawawatan te aba n te buaka, te rongo ao rekenikai aika kamamate, a kautaki kaain te koraki are 144,000 ake a a kamani mate ake a kaikonakaki n te raraa are i nanoaan te baonikarea, nakon te maiu i karawa ao ni kunnikaiaki n taian ninira aika mainaina n te aro ni kaikonaki.
17. N te aro raa, are a nang “motirawa” iai te koraki ake a karekei niniraia aika mainaina?
17 A riai ni “motirawa” te koraki ake a a tibwa kautaki. A riai naba n tataninga ma te taotaonakinnano nakon ana bong ni karekekai te Atua. “Raoia n toro,” aika Kristian aika kabiraki aika i aon te aba, a riai naba ni kaota kakaonimakia i aani kataaki. E na toki te “motirawa” ngkana e a roko ana tai ni motikitaeka te Atua. (Te Kaotioti 7:3) N te tai anne, a nang buoka te Uea ae Iesu Kristo te koraki ake a a tia ni kautaki, ni kamaunaia aika buakaka, n ikotaki naba ma te koraki ake a katutui raraaia Kristian aika akea aia bure.—2 I-Tetaronike 1:7-10.
Nanona Ibukira
18, 19. (a) Bukin tera bwa ko kona ni kakoauaa bwa e tabe ngkai ni waakinaki te moani manga-uti? (b) Tera am namakin n ataakin te moani manga-uti?
18 E aki kaotaki te bong are e moanaki iai te moani manga-uti n Ana Taeka te Atua, ma e tii kaotaki ae e waakinaki i nanon te tai ae maan teutana ni menan Kristo ma aomata. A na moani kautaki Kristian aika kabiraki, ake a mate imwain moanakin menan Kristo ma aomata. I nanon ana tai Kristo ni mena ma aomata, a onikaki Kristian aika kabiraki ake a kakaonimaki n uaa mateia “n ti teuana te ruberube ni mata” nakon te maiu n taamnei, ao a anganaki te mwaaka ae bati. (1 I-Korinto 15:52) Te koaua bwa a na bane ni karekea kaniwangaia taani kabiraki are te nako karawa imwain te buaka are Aremaketon? Ti aki ataia. Ma ti ataia bwa n ana tai te Atua are e a tia n namatia, ao a na bane n tei te koraki ake 144,000 mwaitiia i aon te Maunga are Tion i karawa.
19 Ti ataia naba bwa a kamani mena i rarikin Kristo angiia te koraki are 144,000 mwaitiia. Tii tabeman ngkai aika mena i aon te aba. E matoa raoi man aei bwa e nang waekoa n roko ana tai ni motikitaeka te Atua! N te tai ae waekoa, ao e nang kamaunaki ana waaki ni kabane Tatan n te aonnaba. E nang kainaki Tatan n te kinono. Ao ngkanne, ibukin ana karea ni kaboomwi Iesu, e a kona ni moanaki iai te kautiuti are teuana, ike a nang kona iai aomata aika kakaonimaki ni kautaki nakon te maiu ae kororaoi ae titeboo ma are e kabuaa Atam. E a tabe ngkai ni kakoroaki bukin ana taetae ni burabeti Iehova are e koreaki ni Karikani Bwaai 3:15. Ai kabwaiara ngaira ngkai ti a maiu n taai aikai!
[Kabwarabwara ae nano]
a Ibukin kabwaninan rongorongo ibukin kautiuti ake wanua, nora 1 Uea 17:21-23; 2 Uea 4:32-37; 13:21; Mareko 5:35, 41-43; Ruka 7:11-17; 24:34; Ioane 11:43-45; Mwakuri 9:36-42.
b Ibukin kakoauan ae e a moana menana Kristo i rarikia aomata man te Baibara n 1914, nora te boki ae Tera Ana Reirei ni Koaua te Baibara? iteraniba 215-18, ae boretiaki irouia Ana Tia Kakoaua Iehova.
c Ibukin rongorongo ni kaineti ma ataakin iroura ae a tei unimwaane ake 24 ibukia Kristian ake a kabiraki ngke a a tia n roko n nakoaia i karawa, nora te boki ae Revelation—Its Grand Climax At Hand! iteraniba 77, ae boretiaki irouia Ana Tia Kakoaua Iehova.
Ko Kona ni Kabwarabwaraa?
A na kanga kiibu aika i nano ni buokira n ataa tain “te moa ni manga-uti”?
• 1 I-Korinto 15:23; 1 I-Tetaronike 4:15-17
[Taamnei n iteraniba 28]
Baikara kautiuti ake a waakinaki imwain kautakia aomata nakon te aonnaba?
[Taamnei n iteraniba 31]
N te aro raa, are a anganaki iai temwangina ake a matu n te mate, te ninira ae mainaina?