Bwaai n Ibuobuoki Ibukin te Boki n Reirei ae Maiura ao Ara Mwakuri ni Minita
TEBETEMBWA 2-8
BAIKA KAKAWAKI AIKA MENA N ANA TAEKA TE ATUA | EBERA 7-8
it-2 366
Merekitereka
Bon uean Tarem rimoa ao “ana ibonga te Atua ae Moan te Rietata” ae Iehova. (KB 14:18, 22) Boni ngaia te moan ibonga ae taekinaki n te Baibara ao e taua te nakoa anne imwain 1933 B.C.E. Ngkai Merekitereka bon uean Tarem, ae nanona “Raoi,” e a aranaki iroun te abotoro Bauro bwa “Uean te Raoi” ao “Uean te Raoiroi” ibukin arana anne. (Ebr 7:1, 2) E ataaki Tarem rimoa bwa nnen te kaawa are e a riki imwina bwa Ierutarem, ao arana e kanimwaki i nanon te ara ae Ierutarem, ae n tabetai e aranaki bwa “Tarem.”—TA 76:2.
Imwini kataenikaiani Ketoreraomera ma ueea ake raona iroun Aberam (Aberaam), e a roko te baatua aei n te mwarua ae Tiawe ke “Ana Mwarua te uea.” Ikanne are e a “uota te kariki ma te wain” Merekitereka ao e kakabwaiaa Aberaam ni kangai: “E na kakabwaiaaki Aberam iroun te Atua ae Moan te Rietata, ae te tia Karaoa karawa ma aonnaba. Ao e na karaoiroaki te Atua ae Moan te Rietata, ae e anga nakoim taani karawawatako!” Ibukin anne ao Aberaam e a angan te uea ao te ibonga aei “ana kabwianibwai man ana bwai nako,” ake “mai buakoni konana n te buaka aika taiani kabanea n raoiroi” ngke e tokanikai ni buakania ueea ake a ikotaki ni buakanna.—KB 14:17-20; Ebr 7:4.
it-2 367 ¶4
Merekitereka
E katereterea Bauro te koaua ae kakawaki ibukini Merekitereka ngke e kangai: “E teimatoa bwa te ibonga n aki toki kioina ngkai akea taekan tamana ke tinana, akea naba kateirikiana, ao akea taekani moan rikina ke tokini maiuna, ma e karaoaki bwa ai aron Natin te Atua.” (Ebr 7:3) E boni bungiaki ao ni mate Merekitereka n aroia naba aomata. Ma e aki kaotaki aran tamana ma tinana, ana bakatibu ao kanoana, ao akea naba taekani moan rikina ke tokini maiuna n te Koroboki ae Tabu. Ngaia are e bon tau Merekitereka n riki bwa bannan Iesu Kristo, are te ibonga n aki toki. Akea ae taua te nakoa n ibonga imwain ke imwini Merekitereka, ao ai aron naba Kristo bwa akea ae taua te nakoa ae te ibonga ae rietata ae titeboo ma ngaia, ao e taekinaki n te Baibara bwa akea naba ae e na ruamwina. Ao e ngae ngke e bungiaki Iesu man te baronga ae Iuta ao n te kanoa ni bwaanuea ae Tawita, ma tiaki nanona bwa e reke nakoana ae te ibonga ae rietata mairouia ana bakatibu, ao a aki reke naba nakoana aika te ibonga ao te uea mairouia ana bakatibu. A reke nakoana aikai man ana taetae n tuea Iehova nakoina.
it-2 366
Merekitereka
Bannan Nakoani Kristo n Ibonga. N te taetae ni burabeti teuana ibukin te Mesia, e kangai ana taetae n tuea Iehova nakon ana “Uea” Tawita: “Bon te ibonga ngkoe n aki toki n aroni Merekitereka!” (TA 110:1, 4) A kairaki taian Ebera n te areru ae kairaki koreana n te taamnei aei bwa a na kakoauaa te Mesia are beritanaki bwa boni ngaia ae e na ibonga ao n uea. E a toki te nanououa n ana reta te abotoro Bauro nakoia taian Ebera ibukini kinaakin teuare taetae ni burabetinaki ae taekan “Iesu, are e a riki bwa te ibonga ae rietata n aki toki n aroni Merekitereka.”—Ebr 6:20; 5:10; nora COVENANT.
Ukerani Kaubwai n Taamnei Aika Kakawaki
it-1 523 ¶5
N te aro raa ae e na ‘bane tain’ iai te berita n Tua?
Ma e a ‘bane tain’ te berita n Tua ngke e taekinna te Atua rinanon te burabeti ae Ieremia bwa e na iai te berita ae boou. (Ier 31:31-34; Ebr 8:13) N 33 C.E. e a kamaunaaki te berita n Tua ngke e mate Kristo i aon te kai ni kammaraki (Kor 2:14), ao e a oneaki mwina n te berita ae boou.—Ebr 7:12; 9:15; Mwa 2:1-4.
TEBETEMBWA 9-15
BAIKA KAKAWAKI AIKA MENA N ANA TAEKA TE ATUA | EBERA 9-10
“Bannani Baika Raraoi Aika A na Roko”
it-1 862 ¶1
Kabwaraani Buure
Ni kaineti ma ana tua te Atua are e angan te natannaomata ae Iteraera, ngkana e na kabwaraaki ana bure te aomata ae bure nakon te Atua ke raona n aomata, e riai ni kaeta moa ana kairua n aron ae kaotaki n te Tua ao imwina e na anga te karea ae iai raraana nakon Iehova. (NI 5:5–6:7) Ngaia are e kangai te boto n reirei are e taekinna Bauro: “Eng, a kuri ni bane bwaai ni kaitiakaki n te raraa, n aron ae katauaki n te Tua, ao akea kabwaraani buure ngkana akea te raraa ae kabwaroaki.” (Ebr 9:22) Ni koauana, e aki kona n uotiinako buure ao ni kakororaoa itiakini mataniwin te nano te karea ae raraan te man. (Ebr 10:1-4; 9:9, 13, 14) Ma te berita ae boou are e a kaman taekinaki e kona ni kabwarai raoi buure ni kaineti ma ana karea ni kaboomwi Iesu Kristo. (Ier 31:33, 34; Mt 26:28; 1Ko 11:25; Ebt 1:7) Ni menan Iesu i aon te aba, e kaotia bwa bon iai mwaakana ni kabwarai buure ngke e kamarurunga teuare mate rabwatana.—Mt 9:2-7.
cf-E 183 ¶4
“Teimatoa n Rimwiu”
4 E aki kaotaki n te Baibara taekan rokon Iesu i karawa, butimwaeana, ao kukureina ngke e a manga ikotaki ma Tamana. Ma e a kamani kaotaki n te Baibara te bwai ae e na waekoa n riki i karawa ngkana e a okira ikanne Iesu. I nanon te maan ae raka i aon 15 te tienture, a kakaraoa te botaki ae tabu I-Iutaia. E rin n te Ruu ae Moan te Tabu n te tembora teuana te bong ni katoa ririki te ibonga ae rietata bwa e na katimtimwi i matan te ati ni berita raraan taiani karea ibukin te Bong ni Kabwarabure. N te bong anne, te ibonga ae rietata boni bannan te Mesia. E kakororaoa Iesu bannan te botaki anne n tii te taina ma e manena n aki toki imwin okirani karawa irouna. E kaoti i matan Iehova ae mimitong i karawa ae te tabo ae moan te tabu n te iuniweeti, ao e angan Tamana manenan ana karea ni kaboomwi. (Ebera 9:11, 12, 24) E butimwaeaki iroun Iehova?
it-2 602-603
Te Kororaoi
Kororaoin te Tua Rinanoni Mote. N te Tua are anganaki tibun Iteraera rinanoni Mote, iai naba te babaire ibukini katean te nakoa n ibonga ao angakarea aika maan aika kakaokoro. E ngae ngke mairoun te Atua te Tua ao e kororaoi, ma e aki kona te Tua, te nakoa n ibonga, ke taiani karea, ni karekea te kororaoi nakoia naake a mena i aan te Tua n aron ae e kaotia te abotoro i aani kairana n te taamnei. (Ebr 7:11, 19; 10:1) N oneani mwin are e na karekea te kainaomataaki man te bure ao te mate, e a kaotaraea riki te bure. (Ro 3:20; 7:7-13) Ma bwaai ni kabane aika e katauraoi te Atua aikai, a kakororaoa ana kantaninga, bwa e riki te Tua bwa kaanga “te tia kairiia ataei” are kairiia aomata nakoni Kristo ae boni “bannani baika raraoi aika a na roko.” (Kar 3:19-25; Ebr 10:1) Ngaia are ngke e taekina Bauro te bwai ae “aki kona ni karaoaki n te Tua . . . kioina ngkai e mamaara te Tua ibukin aki kororaoia aomata” (Ro 8:3), e bae n nanona iai te bwai ae e aki kona ni karaoia te ibonga ae rietata ae te I-Iutaia (are e mwiokoaki n te Tua bwa e na karaoi babaire ibukin taian angakarea ao e rin n te Ruu ae Moan te Tabu n te Bong ni Kabwarabure ma te karea ae te raraa) bwa e aki kona ni “kakororaoa kamaiuaia” naake e beku ibukia, n aron ae taekinaki n Ebera 7:11, 18-28. E ngae ngke te angakarea rinanon te koraki n ibonga ake kanoan Aaron e kateimatoa raoiroia aomata i matan te Atua, ma e bon aki kainaomataia raoi man namakinan te bure i nanoia. E taekina aei te abotoro ngke e taekini karea ibukini kabwaraani buure bwa a aki kona ni “karaoiia te koraki ake a kaania te Atua bwa a na kororaoi,” ni kaineti ma mataniwin nanoia. (Ebr 10:1-4; kabotaua ma Ebr 9:9.) E aki kona te ibonga ae rietata ni karekea te kaboomwi ae kainnanoaki ibukin te kainaomataaki raoi man te bure. Bon tii nakoani Kristo n ibonga ae teimatoa ao ana karea ae manena ae kona ni kakororaoa aei.—Ebr 9:14; 10:12-22.
Ukerani Kaubwai n Taamnei Aika Kakawaki
w92 1/3 31 ¶4-6
Titiraki Mairouia Taani Wareware
E taekinna Bauro bwa e riai maten temanna bwa a aonga ni bwai taiani berita i marenan te Atua ma aomata. Te berita n Tua bon te katoto iai. Mote bon te tia raoi iai, are e na kakororaoa te boraraoi aei i marenan te Atua ma tibun Iteraera. Ngaia are e karaoa te mwioko ae kakawaki Mote ao boni ngaia te aomata are buokiia tibun Iteraera ngke a a rin n te berita aei. Ngaia are e a kona n iangoaki Mote bwa te aomata ae karaoa te berita n Tua are mairoun Iehova. Ma e koaua bwa e riai ni kawawaea raraana Mote bwa e aonga ni bwai te berita n Tua? E aki. A kareanaki raraaia maan n oneani mwin raraani Mote.—Ebera 9:18-22.
Ma tera aron te berita ae boou are i marenan Iehova ao te Iteraera n taamnei? E karaoa te mwioko ae mimitong Iesu Kristo bwa e riki bwa te tia Raoi i marenan Iehova ma te Iteraera n taamnei. E ngae ngke boni mairoun Iehova te berita aei, ma e boni boto i aon Iesu Kristo. E aki tii riki Iesu bwa te tia Raoi ma e babane naba ana tai ma naake a moan anaaki bwa kaain te berita aei. (Ruka 22:20, 28, 29) E bon tau naba ni katauraoa te karea ae kainnanoaki are e na bwai iai te berita aei. Tiaki te karea ae te man ma boni maiun te aomata ae kororaoi. Ngaia are e a kona Bauro n taekina Kristo bwa te aomata ae karaoa te berita ae boou. Ngke e “rin Kristo . . . i karawa bwa e na kaoti i matan te Atua ibukira,” e a bwai te berita ae boou iai.—Ebera 9:12-14, 24.
Ngke e taekinna Bauro bwa a karaoa te berita Mote ao Iesu, e aki nanonna bwa boni mairouia taiani berita, ma boni mairoun te Atua. Ni koauana, aomata akana uoman akanne a rangi n irekereke iai bwa taan raoi bwa a aonga ni bwai berita akanne. Ao n taiani berita aikai, e riai ni mate temanna iai. A kamateaki maan n oneani mwini Mote ao Iesu e anga oin raraana ibukia naake kaain te berita ae boou.
it-1 249-250
Te Bwabetito
E taekinna Ruka bwa e tataro Iesu ngke e bwabetitoaki. (Rk 3:21) E taekinna naba te tia korea te reta nakoia taian Ebera bwa ngke e “roko i buakoia kaain te aonnaba” Iesu Kristo (tiaki n te tai are bungiaki iai are e kabi iai ni wareware ao n taekin taeka aikai, ma ngke e bwabetitoaki ao ni moana ana mwakuri ni minita) e taekina ae kangai n aron ae boraoi ma Taian Areru 40:6-8 (LXX): “Ko aki tangira te karea ao te angakarea, ma ko katauraoa te rabwata ibukiu. . . . Akea bwa I a roko (n aron taekau ae koreaki n te nira ni boki) bwa N na karaoa nanom te Atua.” (Ebr 10:5-9) Bon te I-Iutaia Iesu mani bungiakina, ae te natannaomata ae mena i aan te berita ma te Atua ae te berita n Tua. (TO 19:5-8; Kar 4:4) Ibukin anne, e a kaman tia ni mena i aan te berita ma Iehova ae te Atua ngke e roko nakon Ioane bwa e na bwabetitoaki. Ngaia are e karaoa ae bati riki Iesu nakon ae tangiraki mairouna i aan te Tua. E anga boni ngaia nakon Tamana ae Iehova bwa e na karaoa ‘nanon’ Tamana ni kaineti ma kareanakin oin rabwatana are ‘katauraoaki’ ao katokan te angakarea aika maan n aron ae kaotaki n te Tua. E taku te abotoro Bauro: “Ao ibukin ‘nanona,’ ti a katabuaki rinanoni kareanakin rabwatan Iesu Kristo are kareanaki n tii te taina ma e manena n aki toki.” (Ebr 10:10) E irekereke naba nanon te Tama ibukin Iesu ma te mwakuri ibukin te Tautaeka n Uea, ao e anga naba ngaia Iesu ibukin te mwakuri aei. (Rk 4:43; 17:20, 21) E butimwaea Natina Iehova ngke e anga ngaia nakoina ao e kabiria n te taamnei ae raoiroi ao e taku: “Bon Natiu ngkoe ae ko tangiraki, ae I kakatonga iroum.”—Mrk 1:9-11; Rk 3:21-23; Mt 3:13-17.
TEBETEMBWA 16-22
BAIKA KAKAWAKI AIKA MENA N ANA TAEKA TE ATUA | EBERA 11
it-1 804 ¶5
Te Onimaki
Katoto Rimoa Ibukin te Onimaki. Iai aan aia onimaki “taani kakoaua aika uanao” ni kabane ake a taekinaki irouni Bauro. (Ebr 12:1) N te katoto, e bon ataa ana berita te Atua Abera ni kaineti ma te “kanoa” are e na kamanatuaa atun “te naeta.” Ao e nori bwaai ni kakoaua ibukini kakororaoan ana taeka Iehova ibukini katuuaaeaia ana karo i Eten. I tinanikun Eten, a kakarekea kanaia Atam ma ana utu mani maononi moaia bwa e karekeaki kain aontano ao a a ririkirake aroka ao kaai aika kateketeke. E bae naba Abera n noria bwa e nimta Ewa tangirani buuna ao Atam e taua aroni buuna. Akea te nanououa bwa tinana e taekinna bwa e bati marakina n ana tai ni bikoukou. E bon teinaki mataroan te onnaroka are i Eten irouia kerubim ma win te kabaang ae ura n te ai. (KB 3:14-19, 24) A bane n riki baikai bwa ‘bwaai ni kakoaua,’ ike e a koaua raoi iai Abera bwa e na bon reke te kamaiuaki rinanon te ‘kanoa ae beritanaki.’ Ngaia are e a kaungaaki n ana onimaki bwa e na “anga te karea nakon te Atua,” ae te karea ae raoiroi riki nakon ana karea Kain.—Ebr 11:1, 4.
“Ngkana Kam Tataro ao Kangai, ‘Tamara’ ”
E anganga te reirei ni kaetieti te tama ae tatangira nakoia natina bwa e tabeakin aroia nakon taai aika a na roko. (I-Ebeto 6:4) E bae ni matoatoa te karo anne, ma e aki kona n iowawa ngkana e kaetiia natina. N aron anne, e noria naba Tamara are i karawa bwa n tabetai e riai n anganira te reirei ni kaetieti. Ma e anganga ana reirei ni kaetieti te Atua ma te tangira ao tiaki n te aro ae iowawa. N aron Tamana, e bon aki naba iowawa Iesu, e ngae naba ngkana a waeremwe taan rimwina ni karaoa te bwai are a kaetaki iai.—Mataio 20:20-28; Ruka 22:24-30.
w89 15/12 22 ¶10
Aanga Karea Aika Kakukureia Iehova
A riai taian Ebera n rarawa n “iraraang n reirei aika kakaokoro ao aika raka” mairouia kaain te Aro n I-Iutaia. (I-Karatia 5:1-6) Ngkana a na teimatoa i nanon te koaua, ‘e kona ni kakorakoraaki te nano n ana akoi ae rianako te Atua,’ ma tiaki n aeka n reirei akanne. Iai tabeman ake a kauntaekaa te amwarake ao te angakarea, bwa e taekinna Bauro ae e aki kakorakoraaki te nano “n taian amwarake, ake a aki kabwaia iai te koraki ake a katabetabeia iai.” A reke kakabwaia n taamnei man tangiran te Atua ao te kakaitau ibukin te kaboomwi, ma tiaki man te tabeaianga ibukini kanakin amwarake ke kauringaani boong aika okoro. (I-Rom 14:5-9) Irarikin anne, e a aikoa manena aia angakarea tibun Rewi ibukin ana karea Kristo.—Ebera 9:9-14; 10:5-10.
TEBETEMBWA 30–OKITOBWA 6
BAIKA KAKAWAKI AIKA MENA N ANA TAEKA TE ATUA | IAKOBO 1-2
g 17.4 14
Te Kariri
Ko kaririaki ngkana e anaaki nanom n te bwai teuana, moarara riki te bwai ae buakaka. Aio kabwarabwaraana, ko nako ni boobwai ao ko a nora naba te bwai ae ko rangi ni mataaiakinna. E waekoa n rio n am iango ae e bebete iraeakina ao akea ae kona n noriko. Ma e tuangko mataniwin nanom bwa ko na aki karaoia! Ngaia are ko a kakeaa te iango anne ao ko a nako. N te tai anne, e a toki te kariri ao ko a tokanikai.
TE BAE E TAEKINAKI N TE BAIBARA
Ngkana ko kaririaki, tiaki nanona bwa te aomata ae buakaka ngkoe. E taekinaki n te Baibara bwa ti bane ni kaaitara ma te kariri. (1 I-Korinto 10:13) Ma ae kakawaki riki, bon arora ngkana ti kaririaki. Tabeman a iaiangoa te bwai ae aki raoiroi ae a tangiria ao n te tai ae waekoa ke imwina riki a a karaoia. Ake tabeman, a waekoa ni kanakoa man aia iango.
“A kataaki aomata n tatabemania nako ngkana a katikakinako ao ni mwamwanaaki n oin aia kaibwabwaru.”—Iakobo 1:14.
g 17.4 14
Te Kariri
E kaotaki n te Baibara baika kairiri nakon te bure. E taku Iakobo 1:15: “Ngkana e bikoukou te kaibwabwaru ao e bungia te bure.” Ni kauarerekeana, ngkana ti iaiangoa te kaibwabwaru, e nang kangaanga ngkanne taonakin nanora mai iai n aron te aine ae bikoukou ae e nang bung. Ma e ngae n anne, ti kona n rarawa n tautoronaki n ara kaibwabwaru. Ti boni kona n tokanikai i aoia.
Ukerani Kaubwai n Taamnei Aika Kakawaki
it-2 253-254
Te Oota
Iehova bon “Taman ootani karawa.” (Iak 1:17) E aki tii “anga taai ibukin te oota n te ngaina, ao tuua ibukin namwakaina ma itoi ibukin te oota n te tairiki.” (Ier 31:35) Ma boni ngaia naba Nibwan te oota ni kaineti ma bwaai n taamnei. (2Ko 4:6) Ana tua, ana kaetitaeka ae riai, ao ana taeka, bon te oota nakoia naake a kukurei ni kairaki iai. (TA 43:3; 119:105; TNR 6:23; It 51:4) E taku te tia areru: “Ti kona n nora te oota rinanon am oota.” (TA 36:9; kabotaua ma TA 27:1; 43:3.) N aron ootan taai ae teimatoa n rikirake man otin taai ni karokoa ae “tawanou,” ai aron naba kawaia akana raoiroi, bwa e ririkirake n oota ni wanawanan te Atua. (TNR 4:18) Ngkana ti toua te kawai ae e taekinna Iehova, ti bon nakonako n ana oota. (It 2:3-5) Ma ngkana e taratarai bwaai n te aro ae aki riai temanna ke ma te iango ae aki raoiroi, e a boni mena iai n te rotongitong n taamnei. E taekina anne Iesu ni kangai: “Ngkana e babakantang matam, ao e na roo rabwatam ni kabane. Ma ngkana bon te rotongitong te oota ane i nanom, ao ai korakorara ngkanne rotongitongina!”—Mt 6:23; kabotaua ma TTK 15:9; 28:54-57; TNR 28:22; 2Be 2:14.
it-2 222 ¶4
Te Tua
“Te Tua n Uea.” Bon te “tua n uea” ibukina bwa n aron ae e rietata ao ni kakawaki riki te uea nakoia ana aomata ao ai aron naba te “tua n uea” bwa e kakawaki riki i buakon tuua aika irekereke ma reitakia aomata. (Iak 2:8) Aan te berita n tua bon te tangira, ao (te tua n uea) ae “ko riai n tangira raom n aomata n aron tangiram i bon iroum,” bon te kauoua n tua ae a bane ni boto i aona Tuua ao Taetae ni burabeti. (Mt 22:37-40) E ngae ngkai a aki mena Kristian i aan te berita n Tua ma a riai n aantaeka nakon ana tua te Uea ae Iehova ao Natina ae te Uea ae Iesu Kristo, ae irekereke ma te berita ae boou.