Bwaai n Ibuobuoki Ibukin Te Boki n Reirei ae Maiura ao Ara Mwakuri ni Minita
TIANUARE 4-10
BAIKA KAKAWAKI AIKA MENA N ANA TAEKA TE ATUA | NAKOAIA IBONGA 18-19
Te Bwai ae E na Karaoia te Atua Ibukin te Buakaka
Ma tera aroia naake a imanono n rawa ni bitii aroaroia ao ake a teimatoa ni karaoi baika bubuaka? Iaiangoa te berita ae mataata aei: “A na maekana aon te aba akana raoiroi, ao a na tiku i aona akana moa n raoiroi. Ma a na teweaki nako akana buakaka mai aon te aba, ao a na taekaki taani bure mai nanona.” (Taeka N Rabakau 2:21, 22, BG) A nang mauna aia kariri aomata aika buakaka. A na mena i aan aekani waaki aika rau akanne aomata aika ongeaba teutana imwin teutana ao ni kainaomataaki man rikiaia ae te aki kororaoi.—I-Rom 6:17, 18; 8:21.
Ukerani Kaubwai n Taamnei Aika Kakawaki
“Ai Bati Ra Tangiran Am Tua I Rou!”
11 Te babaire ibukin te karemrem bon te kauoua n itera n te Tua Rinanon Mote are e kaota tabeakinan mweraoia ana aomata te Atua. E tua Iehova bwa ngkana e taia uaan ana tawaana te tia ununiki ae te I-Iteraera, e riai ni kariaia ane akea ana bwai bwa e na rikoa nikiran te tai bwa ana bwai. A na tai kababanea maninganingan aia tawaana ni kabane ke n anai nikirana kureebe ke te oriwa. A aki riai n okiraki bwabwati n uita ake a mwanuokinaki n te tawaana. Te babaire ae tatangira aio bon ibukia kainnano, iruwa, ataei aika a mate tamaia, ao aine aika a mate buia. E koaua bwa e matoatoa karaoan te karemrem ma a riai ni kakorakora, bwa ngkana a karaoa aei ni kaineti ma te karemrem, ao a na kona n totokoa te bubutii.—Nakoaia Ibonga 19:9, 10; Te Tua-Kaua 24:19-22; Taian Areru 37:25.
TIANUARE 11-17
BAIKA KAKAWAKI AIKA MENA N ANA TAEKA TE ATUA | NAKOAIA IBONGA 20-21
“E Kaokoroia Ana Aomata Iehova”
Iai Bukina Ae Ko Kona Ni Kaantaninga Iai te Baretaiti?
12 Ma iai riki te bwai ae ti aki riai n tarariaoia. E tuangia tibun Iteraera te Atua ni kangai: “Kam na kakawakina te tua ni kabanea ae I tuangko n te bong aei, ba kam aonga ni korakora, ma n rin n abana te aba are kam nang ri aon Ioretan nako iai n abanna.” (Te Tua-Kaua 11:8) N Nakoaia Ibonga 20:22, 24, ao e taekinaki naba iai te aba anne ni kangai: “Kam na kakawakin au tua ni kabane, ma au moti ni kabane, ma n tou mwiia: ba e aonga n aki mumutaingkami nako te aba are I kairingkami nako iai ba kam na maeka i aona. Ma I a tia n taku nako imi, Kam na abana abaia, ao N na anganingkami ba kam na abanna, ae te aba ae e raanga iai te ran-ni-mamma ma aia karewe maniberu.” Eng, tauakin te Aba ni Berita, e boboto i aon aia iraorao ae raoiroi ma Iehova ae te Atua. E riki anne ibukina bwa a kabwaka tibun Iteraera n aantaeka nakon te Atua n te aro are e a kariaia kaain Baburon bwa a na taua abaia ao ni kanakoia man aia tabo are a maeka ia.
it-1 1199
Te Tibwanga
Ana bwai te tia bwaibwai ae kabureaki imwini matena nakon te tia ruamwina ke naake a riai ni bwaibwai iai, ke bwaai nako aika reke mairouia am bakatibu ke te aomata ae ko ruamwina. E kabonganaaki te weabe n Ebera ae na·chalʹ (nauna, na·chalahʹ). E irekereke iai karekean ke kaburean te tibwanga, ke te rikia ni bwaibwai, ae e rereke iroun ane e ruamwin te tia bwaibwai. (WI 26:55; Etk 46:18) N tabetai e kabonganaaki te weabe ae ya·rashʹ ni kaineti ma ‘te tia bwaibwai ae kaain te utu,’ ma n angin te tai ‘e anganaki’ are bon tiaki te tia bwaibwai. (KB 15:3; NI 20:24) E nanonaki naba iai “anaaki; kanakoa,” ae irekereke ma te buaka. (TTK 2:12; 31:3) Te taeka ni Kuriiti ae karekean te tibwanga ae irekereke ma kleʹros, e moan nanonaki iai “te ananga ni katekeraoi” ma e a manga bitaki bwa “ibuokanibwai” ao ngkai ai “tibwanga.”—Mt 27:35; Mwa 1:17; 26:18.
it-1 317 ¶2
Mannikiba
Imwin te Ieka are kabutaa te aonnaba, e a kareani “maan aika iai baia ni kiba aika itiaki” Noa, ao maan naba. (KB 8:18-20) E angania mannikiba aomata te Atua bwa kanaia, ma a na aki kana raraana. (KB 9:1-4; kabotaua ma NI 7:26; 17:13.) ‘Itiakia’ mannikiba n te tai anne e teretere raoi iai bwa e butimwaeaki te karea anne iroun te Atua. E kaotaki n te Baibara bwa ngkai a kakanaki mannikiba aikai, nanona a bon aki “kamwara,” ni karokoa rokon te Tua Rinanoni Mote. (NI 11:13-19, 46, 47; 20:25; TTK 14:11-20) E aki kaotaki raoi n te Baibara bwa mannikiba raa aika kona n atongaki bwa a “kamwara.” Ma angina bon aekaki ni mannikiba aika kaakang, ma tiaki ni kabane. (Nora HOOPOE.) Ma e toki te tua aei imwin tein te tua ae boou, are e kaotia te Atua n te miitara nakoni Betero.—Mwa 10:9-15.
Ukerani Kaubwai n Taamnei Aika Kakawaki
it-1 563
Korokorean te rabwata
E aki kariaia korokorean te rabwata Ana Tua te Atua, ibukin te aomata ae mate. (NI 19:28; 21:5; TTK 14:1) Ibukina bwa I-Iteraera bon te natannaomata ae itiaki iroun Iehova aika okoro. (TTK 14:2) Ngaia are a riai I-Iteraera ni kaokoroia ma taromauriani bouannanti n aekana nako. N aron naba anne, aeka n tanginiwenei aika irianaki ma kaikoakan rabwatam i bon iroum ao korokoreana, e bon aki riai irouia aomata aika a ataa raoi aroia maate n ikotaki ma te kantaninga ae te mangauti. (Tan 12:13; Ebr 11:19) Te tua nakoia I-Iteraera are katabua korokorean rabwatam i bon iroum, e kamataata naba karinean ana karikibwai te Atua ae rabwatan te aomata.
TIANUARE 18-24
BAIKA KAKAWAKI AIKA MENA N ANA TAEKA TE ATUA | NAKOAIA IBONGA 22-23
“Bwabwaro Aika Tabu ao Manenaia Ibukira”
it-1 826-827
Te Toa ae te Bwerena ae Aki Karikaki
Te moani bong ibukin te Toa ae te Bwerena ae Aki Karikaki bon te botaki ae okoro, ae te bongi naba n taabati. N te kauoua ni bong, ae Nitian 16, a uotaki nakon te ibonga te bwabwati ae moan uaan tain te baare, ae taiani moani uaa ake a taiaki i aoni Baretain. Imwain te toa aei ao a aki riai ni kanaki koraa, bwerena, ao koraa aika umunaki, aika boou, ake taiani moan uaa ake a taiaki. E anga nakon Iehova, n arona ni katiotioa te bwabwati ni koraa, ao n te tai naba anne e na kareanaki te tiibutetei ae te mwaane ae marurung raoi ae tuai n ririki bwa te karea ni kabuekaki, ao raona te karea ae te amwarake ae renganaki ma te oera ao te karea ae te moi. (NI 23:6-14) Bon akea tuani kabuekani koraa ke burawa i aon te baonikarea, n aron ae a kakaraoia imwina riki ibonga. A aki tii kakareanaki moan uaa n te toa aei ibukia aomata nako, ma a karaoaki naba iai karea ni katituaraoi ibukia utu nako ke aomata n tatabemania nako.—TO 23:19; TTK 26:1, 2; nora FIRSTFRUITS.
Manenana. Kanakini bwerena aika aki karikaki n te tai aei e boboto i aon ana kaetieti Iehova ake e angani Mote, ake n Te Otinako 12:14-20, ao e oti naba te kaetieti ae matoatoa ni kibuna 19 ae kangai: “I nanon itibong ao e na aki noraki n ami auti te burawa ae karikaki.” E taekinaki te bwerena ae aki karikaki n Te Tua-Kaua 16:3 bwa “te bwerena ibukin te karawawataaki,” ao a kauringaki iai I-Iutaia ni katoa ririki, taekan otinakoia mai Aikubita (ngke e aki reke aia tai ni karika aia bua ni burawa [TO 12:34]). A uringa iai te rawawata ma te tautoronaki are e a kainaomataaki mai iai I-Iteraera, bwa e kangai naba Iehova, “karaoa aei n uaa tokini maiumi, bwa kam aonga n ururinga te bong are kam otinako iai man te aba are Aikubita.” Ururingan kainaomataia bwa te natannaomata ao kakoauaan ae bon aia tia Kamaiu Iehova, e oti raoi iai aroni karaoan te moan toa mai buakon tooa ake a kakawaki aika katoa ririki karaoaia i Iteraera.—TTK 16:16.
it-2 598 ¶2
Bentekota
E na kaokoroaki aroni kareanakini moan uaan te uita ma moan uaan te baare ae taiaki. A riai n umunaki kariki aika uoua man uoua katebwinani mwakoron te eba ni burawa ae mte (4.4 te rita). A riai n uotaki ‘man aia tabo ni maeka,’ ae nanonaki iai kariki ake a kakanna ni katoabong, ao tiaki kariki ake ibukin te bwai ae tabu. (NI 23:17) E kareanaki n teuana te tai ma te karea ni kabuekaki ao te karea ni kabwarabure, ao uoman tiibutetei aika mwaane ibukin te karea n raoi. E katiotioi kariki ao tiibutetei aikai te ibonga i matan Iehova n arona n taua te kariki mai aana ao mwakoron te tiibutetei ao ni katiotioi bwa kanikinaean ae a kaakaki i matan Iehova. Imwini kareanakini kariki ao tiibutetei aikai, ao e na kang te ibonga, bwa te karea n raoi.—NI 23:18-20.
Ko Irira Kekeraken Ana Botaki Iehova?
11 A karaoaki baika a moan raraoi ibukira n ana botaki Iehova ike ti a kaumakaki iai bwa ti na mutiakina te reirei ni kairiri mairoun te abotoro Bauro aei: “Ti na iaiangoira i marenara ni kaungaira nakon te tangira ma mwakuri aika raraoi, ao ti na aki kaaka arora ni bobotaki, n aron ae a taneiai iai tabemwaang, ma ti na kaungaira i marenara, ni kakorakoraira riki iai ngkai ti a nora te bong arei bwa e a kaan.” (Ebera 10:24, 25) A kakorakoraaki aia onimaki tibun Iteraera mani kaean tooa ni katoa ririki ao botaki riki tabeua ibukin te taromauri. Irarikin anne, boni boong aika kakukurei botaki akanne n aron te Toa ae Umwa n Rianna n ana bong Neemia. (Te Otinako 23:15,16; Neemia 8:9-18) Ti karekei naba kakabwaia man ara bobotaki, ruunga ao bwabwaro. Ti bia kamanenai raoi bwaai n ibuobuoki ibukini marurungin ara onimaki ao kukureira.—Tito 2:2.
TIANUARE 25-31
BAIKA KAKAWAKI AIKA MENA N ANA TAEKA TE ATUA | NAKOAIA IBONGA 24-25
“Te Ririki n Inaomata ao te Inaomata ae Imwaira”
it-1 871
Inaomata
Te Atua ae Nibwan te Inaomata. Iehova bon te Atua ae nibwan te inaomata. E kainaomataa te natannaomata ae Iteraera mani kabureakia i Aikubita. E tuangia bwa ngkana a ongeaba n ana tua ni kabane, a na boni karekea te maiuraoi. (TTK 15:4, 5) E mwanewea naba taekan “te mano raoi” Tawita i nanon nako ana taua aika nonoaki Ierutarem. (TA 122:6, 7) Ma e kaotaki n te Tua n taai akanne bwa ngkana iai temanna ae maiu ni kainnano, e kona ni kaboonakoa bwa te toro, bwa e aonga ni karekei kainnanona ma ana utu. Ma e na kainaomataaki i aan te Tua te Ebera aei, n ana kaitiua n ririki n toro. (TO 21:2) N Ririkin te Inaomata (ae ni katoaa te ka-50 n ririki), e na katanoataaki te inaomata nakoia kaain te aba ni kabane. A a inaomata taian Ebera aika tooro, ao a a okiri abaia n tatabemania nako.—NI 25:10-19.
it-1 1200 ¶2
Te Tibwanga
Kioina ngkai a bwaibwai kaain te utu n te aba man te rorona nakon te rorona, e aki ngkanne kona ni kaboonakoaki n aki toki. Kaboonakoan te aba, kaanga ai aron riitinakin uaan te aba are taiaki, ao a na kaboonakoaki ni kaineti ma mwaitin te ririki n uaa rokon te Ririki n Inaomata are imwina, are te tai are e a manga okira iai te tia bwaibwai te aba, ngkana e tuai manga kabooaki ni kaokaki imwain te Ririki n Inaomata anne. (NI 25:13, 15, 23, 24) E irekereke naba iai te auti ni kaawa aika aki ooaki ake iai aia tawaana. Auti ake n te kaawa ae ooaki, e na teimatoa n iai mwaakan te tia bwaibwai ni manga kabooa ni kaokia ni karokoa koron teuana te ririki imwini kaboonakoana, ae te tai are e a bwaibwai iai te tia kabooa. Ibukin aia auti tibun Rewi ake n aia kaawa, e riai n teimatoa n iai mwaakaia ni manga kabooi aia auti ni kaoki, ngkai akea tibwaia n te aba.—NI 25:29-34.
it-2 122-123
Te Ririki n Inaomata
Ngkana e iraki tuan te Ririki n Inaomata, a na kamanoaki te natannaomata man te maiu ae kananokawaki ae ti a noria ngkai n aaba aika bati, ae iai aika kaubwai ao aika a maiu ni kainnano. E kabwaia te natannaomata iai, bwa akea i buakoia ae maiu ni kainnano ao ae karawawataaki n te kangaanga ibukin te mwane, ma a bane ni kabongana aia tarena, ao aia konabwai, ibukin toronibwain te natannaomata. E kakabwaiaa Iehova aon te aba bwa e na kariki uaa ao e reireinia I-Iteraera. Ngkana a ongeaba iroun te Atua a na kukurei ao n toronibwai ibukina bwa a mena i aan te tautaeka ae kairaki iroun te Atua.—It 33:22.
Ukerani Kaubwai n Taamnei Aika Kakawaki
Ngkana Ko Karawawataaki
Ngkana iai te I-Iteraera ae eweka raona ao n auta kanoani matana, e kariaiakaki n te Tua bwa e na katuuaaeaki. Ma e aki riai te aomata are karaoaki te iowawa nakoina ni manga karaoa te mwakuri n iowawa nakon te aomata anne ke nakon temanna kaain ana utu. E taekinaki n te Tua bwa e na uota taekana nakoia taani kairiri, ae taekaia taani motikitaeka ake a rineaki, ibukin te moti ae riai. E riai ni katuuaaeaki n te aro ae riai te tia bure ke te aomata ae karaoa te mwakuri n iowawa n oin nanona nakon raona, bwa e aonga n riki bwa te reirei ni kauring ae matoatoa. Ma e bati riki ae nanonaki iai.
BEBERUARE 1-7
BAIKA KAKAWAKI AIKA MENA N ANA TAEKA TE ATUA | NAKOAIA IBONGA 26-27
“Aroni Karekean Ana Kakabwaia Iehova”
Rarawa Nakoni “Baika Akea Maneia”
8 E na kanga ni kona n riki te “kaubai” bwa ai aron te atua? Eng, n te katoto, iangoa te atibu ae mena n aia tawaana kaain Iteraera rimoa. E kona ni manena te aeka n atibu aei ibukin katean te auti ke te oo. Ma n te itera are teuana, ngkana e kateaki bwa “te bouananti te atibu” ke ai aron “te atibu ae katotongan te bwai teuana,” e a riki ngkanne bwa te bwai ni kabwakabwaka nakoia ana aomata Iehova. (Nakoaia Ibonga 26:1) N aron naba anne, iai manenan te mwane ao iai aroni kamanenana ae riai. Ti kainnanoia ibukin maiura ao ti kona naba ni kamanena raoi n ara beku ibukin Iehova. (Te Minita 7:12; Ruka 16:9) Ma ngkana ti moanibwaia riki ukoukoran te mwane nakon ara mwakuri ni Kristian, e a riki ngkanne bwa ai aron atuara. (Wareka 1 Timoteo 6:9, 10.) E rangi ni kakawaki n te aonnaba aei ukoukoran te kaubwai irouia aomata, ma ti riai n taraia raoi bwa ti na teimatoa ni bwaina te iango ae riai n te itera aei.—1 Timoteo 6:17-19.
it-1 223 ¶3
Te Maaku ae Irianaki ma te Karinerine
Ibukina bwa e kabongana Mote Iehova ao n rereitaki ma ngaia, e a kaotiota te mwaaka ae kamimi Mote (Ebera, moh·raʼʹ) i mataia ana aomata te Atua. (TTK 34:10, 12; TO 19:9) A karinea mwaakani Mote ni kairiri te koraki aika onimaki. A ataia ae e taetae te Atua rinanoni Mote. A riai naba I-Iteraera n rangi ni karinea ana tabo ae tabu Iehova. (NI 19:30; 26:2) Nanon anne bwa a riai ni kaotiota karinean te tabo ae tabu, ao e na boraoi aia taromauri ma ana kaetieti Iehova, ao ni maiuakin ana tua ni kabane.
w91 1/3 17 ¶10
Kariaia “te Rau Are Mairoun te Atua” Bwa E na Kawakina Nanom
10 E tuangia te natannaomata Iehova ni kangai: “‘Ngkana kam teimatoa ni kakairi n au moti ma ni kawakin au tua ao kam kakororaoi, N na anganingkami te karau n taia aika riai, ao e na uaa aon te aba, ao a na anga uaaia arokan te tawaana. N na karokoa te rau n te aba, ao kam na wene n akea ae e na kakamaakuingkami, ao N na tuka rokoia maan aika tiritiri i abami, ao akea temanna ae e na kaaitaraingkami ma te kabaang ni buaka. N na nakonako i buakomi ma n riki bwa Atuami, ao ngkami kam na riki bwa au aomata.” (Nakoaia Ibonga 26:3, 4, 6, 12) A boni kona I-Iteraera n namakina te rau, n aron ae a na mano raoi mairouia aiaia, a na bati aia bwai, ao ni kaan aia iraorao ma Iehova. Ma tii ngkana a maiuakin ana tua Iehova.—Taian Areru 119:165.
Ukerani Kaubwai n Taamnei Aika Kakawaki
it-2 617
Te Aoraki ae Kamamate
Ibukin Aki Iran Nanon Ana Tua te Atua. E kauringaki te natannaomata ae Iteraera bwa ngkana a aki kawakina aia berita ma te Atua, e na boni ‘karokoa te aoraki ae kamamate i aoia.’ (NI 26:14-16, 23-25; TTK 28:15, 21, 22) E oti n te Baibara bwa te marurung n te aro n rabwata ao n taamnei, e bon irekereke ma ana kakabwaia te Atua (TTK 7:12, 15; TA 103:1-3; TNR 3:1, 2, 7, 8; 4:21, 22; Kao 21:1-4), ao te aoraki ae kamamate e irekereke ma te bure ao te aki kororaoi. (TO 15:26; TTK 28:58-61; It 53:4, 5; Mt 9:2-6, 12; Io 5:14) Ngaia are e ngae ngke e koaua ae n tabetai Iehova e boni karokoi rawawata tabeua i aoia aomata, n aron te rebera are irouni Miriam, Utia, ao Keati, (WI 12:10; 2Ro 26:16-21; 2Ue 5:25-27) ma e noraki bwa angin mannaoraki ao aoraki aika kamamate ake a rotaki iai aomata ao te natannaomata aei, boni mwin aia mwakuri aika bure. A bon taia uaan te baere a unikia, ao e a rotakibuaka rabwataia imwin aia mwakuri aika kairua. (Kar 6:7, 8) N aroia te koraki ake a a manga karaoa te wene ni bure, e taekinna te abotoro bwa “e katikuia n aroia te Atua bwa a na karaoa ae kamwara . . . bwa a aonga ni kamatauningai oin rabwataia iai . . . [ao] e na reke tuuaaia ae botau ma aroaroia ae buakaka.”—Ro 1:24-27.
BEBERUARE 8-14
BAIKA KAKAWAKI AIKA MENA N ANA TAEKA TE ATUA | WAREKAIA ITERAERA 1-2
“E Baireiia Raoi Ana Aomata Iehova”
w94 1/12 9 ¶4
Kakawakin Taromaurian Iehova ni Maiura
4 Ngke arona bwa ai aron ana taratara te mannikiba ngkoe, tera ae ko na noria ngke ko kaitaraa aia kaembwa I-Iteraera n te rereua? Umwanrianna aika mwaitikurikuri, aika barongaaki raoi ibukia aomata aika e kaania tenua te mirion mwaitiia, aika kaokoroaki nakoni baronga aika kaka tenua nako meang, maiaki, mainiku, ao maeao. Ao ngkana ko kaan riki, ko na nora naba te baronga riki teuana ae kaan ma nukan te kaembwa. Umwanrianna aika aua aikai bon ibukin te baronga ae Rewi. I nukan te kaembwa n te tabo are e ooaki n te kunnikai, bon iai te kateitei ae okoro. Bon te “umwa ni botaki,” ke te umwanrianna ae tabu, ae kateaki irouia I-Iteraera aika “mwaatai” ni kaineti ma ana babaire Iehova.—Warekaia Iteraera 1:52, 53; 2:3, 10, 17, 18, 25; Te Otinako 35:10.
it-1 397 ¶4
Kaembwa
E rangi n abwabwaki aia kaembwa I-Iteraera. Te mwaiti anne bon ikotani mwaitiia mwaane aika taani buaka aika 603,550, n ikotaki ma aine ao ataei, kaara ao mwauku, I-Rewi aika 22,000, ao “a airi naba ma ngaiia aomata aika kakaokoro nako” aika tiaki I-Iteraera, ngaia are ikotaia ni kabane tao 3,000,000 ke e raka riki. (TO 12:38, 44; WI 3:21-34, 39) E aki ataaki bwa abwakira te tabo ae tau ibukin aia kaembwa, ma e katautauaki bwa e rangi n abwabwaki. Ngke a katei maeka ni kaitaraa Ieriko n rereuani Moaba, ao e taekinaki bwa e moa “mai Betaietimota ni karokoa Aberatitim.”—WI 33:49.
Ukerani Kaubwai n Taamnei Aika Kakawaki
it-2 764
Te Koreara
N angin te tai ao e koreaki te ara ao aran te utu ni kaineti ma te baronga ao kaaini bataia. E manena te wareaomata n itera riki tabeua. Warekan te natannaomata aei are koreaki n te Baibara, e ibuobuoki naba n itera tabeua n aron rikoan te taekiti, te beku n te taanga ni buaka, ke (ni kaineti ma tibun Rewi tabeman) mwiokoaia n te tabo ae tabu.
BEBERUARE 15-21
BAIKA KAKAWAKI AIKA MENA N ANA TAEKA TE ATUA | WAREKAIA ITERAERA 3-4
“Aia Beku Tibun Rewi”
it-2 683 ¶3
Te Ibonga
I aan te Berita n Tua. Ngke a tautoronaki I-Iteraera i Aikubita, ao e a katabuia mwaane aika karimoa Iehova bwa ana bwai, n te tai are kamateia iai karimoa ni kabane i Aikubita n te katebwina n rekenikai. (TO 12:29; WI 3:13) A riki bwa a na bwai Iehova karimoa aikai, bwa a na beku irouna n te aro ae okoro. E kona te Atua ni kabonganaia karimoa aikai bwa ibonga ao taan tararuaa te tabo ae tabu. Ma e aki, bwa e boni kabonganaia mwaane man te baronga ae Rewi bwa a na karaoa te beku aei. Ngaia are e tua nakon te natannaomata aei bwa a na anaaki tibun Rewi bwa oneani mwia aia karimoa ni kabane mani baronga ake 12 (a warekaki kanoan Ioteba ake uoman mwaane are Eberaim ma Manate bwa baronga aika uabaronga). E oti imwin te wareaomata bwa e raka riki aia karimoa ake tiaki tibun Rewi i aoia tibun Rewi n te mwaiti ae 273, man te roro ae teuana te namwakaina ni waerake, ngaia are e tua te kaboomwi te Atua ae nimaua te tiekera ($11) mairouia naake 273, ao te mwane anne e anganaki Aaron ma natina mwaane. (WI 3:11-16, 40-51) Imwain anganakia te mwane aei, e a kaman tia Iehova ni kaokoroia mwaane ake kanoan Aaron man te baronga ae Rewi bwa aia ibonga I-Iteraera.—WI 1:1; 3:6-10.
it-2 241
Tibun Rewi
Mwioko. E riki tibun Rewi bwa utu aika tenua, mairoun natina mwaane aika Kerition (Keritiom), Koata, ao Merari. (KB 46:11; 1Ro 6:1, 16) A mena utu aikai i rarikin te umwanrianna ae tabu ngke a mena n te rereua. Tibuni Koata ake kanoan Aaron a kaembwa i moan te umwanrianna ae tabu i mainikuna. Ao ake nikiran tibuni Koata a kaembwa i maiakina, tibuni Kerition i maeaona, ao tibuni Merari i meangina. (WI 3:23, 29, 35, 38) Tabeia tibun Rewi boni katean te umwanrianna ae tabu, kabwaraana, ao uouotakina. Ngkana a nang mwaing, a karuoa te keeten are kaokoroa te Ruu ae Tabu ma te Ruu ae Moan te Tabu Aaron ma natina mwaane, ao a rabuna iai te ati ni berita, baonikarea, ao bwaai riki aika tabu. Ao tibuni Koata a uotii baikai. Tibuni Kerition a uotii kunnikain te umwanrianna, rabunana, keeten ake taian roki, ao kabaean te umwanrianna (nanonaki iai kabaean te umwanrianna ae tabu n tii ngaiia), ao Tibuni Merari a tabeni kain oon te umwanrianna, bouana, nibwani kaina, ao ai kain rooana (kabaean te katawanang are katobibia te umwanrianna).—WI 1:50, 51; 3:25, 26, 30, 31, 36, 37; 4:4-33; 7:5-9.
it-2 241
Tibun Rewi
N ana tai Mote ao a katauaki tibun Rewi aika 30 aia ririki nakon te beku n aron uouotakin te umwanrianna ae tabu ma bwaina nako ngkana e nang mwaing. (WI 4:46-49) Ma iai mwioko tabeua ake a kona ni karaoaki man te ririki ae 25, ma n taraana tiaki mwakuri aika rawawata, n aron uouotakin te umwanrianna ae tabu. (WI 8:24) Ma n ana tai te Uea are Tawita ao e a kakerikaakaki te ririki nakon 20. E kaota bukina Tawita bwa te umwanrianna ae tabu (ae e a oneaki ngkai mwina n te tembora) e a aki kainnanoaki kamwaingana. A na motirawa man aia beku naake e a koro 50 aia ririki. (WI 8:25, 26; 1Ro 23:24-26; nora AGE.) A riai ni mwaatai n te Tua tibun Rewi, bwa a aki toki ni weteaki bwa a na wareka te Tua nakoia aomata ao n reireinia aomata aika mangori.—1Ro 15:27; 2Ro 5:12; 17:7-9; Ne 8:7-9.
Ukerani Kaubwai n Taamnei Aika Kakawaki
Bwaina te Wanawana—Maaka te Atua!
13 Namakinan ana ibuobuoki Iehova iroun Tawita ngke e karawawataaki, e a kakorakoraa onimakinan Iehova irouna. (Taian Areru 31:22-24) N taai aika tenua aika tanoata ao e koerikaaki maakan te Atua iroun Tawita ike e a kaaitara iai ma mwina aika kakaiaki. E irekereke te moan ma katauraoan ana ati ni berita Iehova are e na uotaki i aon te kaa nako Ierutarem, n onean mwin are e na aonnangaaki irouia tibun Rewi, n aron are katauaki n ana Tua te Atua. Ngke e kaira te kaa are kokaki arei Uta, e arora baina nakon te ati ni berita bwa e na aki bwaka, ao e a mate naba ngkekei ibukin “ana bure.” Eng, e bure rawawata Uta, ma e reke te kabuanibwai aei mani kabwakan Tawita n aki ira raoi ana Tua te Atua. Maakan te Atua e nanona karaoan bwaai ni kabane n te aro ae boraoi ma nanona.—2 Tamuera 6:2-9; Warekaia Iteraera 4:15; 7:9.
BEBERUARE 22-28
BAIKA KAKAWAKI AIKA MENA N ANA TAEKA TE ATUA | WAREKAIA ITERAERA 5-6
“Ko na Kangaa ni Kakairi Irouia Natiraite?”
it-2 477
Te Natiraite
Aikai tenua tuua aika kakawaki ibukia Natiraite: (1) A aki riai n nima te moi ae kamanging, a aki riai naba ni kang baika karaoaki man te kai ae te kureebe, aika tao a boou, ke a mwau, ao a aki riai n nima ranin te kureebe ae tao e boou, ae kamanging, ke ae beneka. (2) A aki riai ni koreaki iraia. (3) A aki riai n ringa rabwatan te mate, e ngae naba ngkana aia koraki ni kaan bwa tao tamaia, tinaia, tariia, ke mwaaneia.—WI 6:1-7.
Taetae ni Bau Aika Okoro. Te aomata ae taekina te taetae ni bau ae okoro aei, “e na riki bwa te Natiraite [ae nanona, e katabuaki, kaokoroaki] nakon Iehova” ao tiaki ibukini kamoamoaana ngkai e maiuna te maiu ae bebete. Ma “e na teimatoa ni kaokoroaki ibukin ana mwakuri Iehova ni boong nako ake e Natiraite iai.”—WI 6:2, 8; kabotaua ma KB 49:26.
Ma taiani kaetieti ibukin te Natiraite, bon iai kakawakia ao nanoia ae okoro ibukin taromaurian Iehova. N aron te ibonga ae rietata, ae e aki riai n ringa rabwatan te mate kioina ngkai e tabu mwiokoana e ngae naba ngkana ana koraki ni kaan, ao ai aron naba te Natiraite. Kioina ngkai e tabu mwiokoan te ibonga ae rietata ao ibonga nako, a aki kariaiakaki n nima te wain ke te kamanging ni karaoan tabeia aika tabu i matan Iehova.—NI 10:8-11; 21:10, 11.
Irarikin anne, “e na kamwarairaia irannatuna,” te Natiraite (Ebera, na·zirʹ) bwa e na riki bwa te kanikina ae okoro ao ni kai ataaki irouia aomata nako bwa te Natiraite ae tabu ngaia. (WI 6:5) E kabonganaaki naba te taeka n Ebera ae na·zirʹ ni kaineti ma te aroka ae te kureebe ae “aki koromwangaaki” n te bongi n Taabati ae tabu ao n Ririki n Inaomata. (NI 25:5, 11) Ao ae kakaongora riki bwa te mwakoro ni biti ae te koora ae mena i moani bwaran te ibonga ae rietata ae te kunnikai, ae kaaraki ni kataneaki iai taeka aika “Nibwan te itiaki Iehova,” ao e aranaki bwa “te kanikina ae tabu ibukin te katabu [Taeka n Ebera aika neʹzer ao na·zirʹ, a kaai n nako man te taeka ae tii teuana].” (TO 39:30, 31) Ngaia are rabunan te atu ke te bau are a kakabongana aia uea I-Iteraera aika kabiraki, e aranaki naba bwa neʹzer. (2Ta 1:10; 2Ue 11:12; nora CROWN; DEDICATION.) N te ekaretia ni Kristian ao e taekinna te abotoro bwa e a riki iran te aine ae mwarairai bwa oneani mwin te rabuna n atu. Bon te bwai ni kauring nakoina bwa e kaokoro ma te mwaane, ao e riai n aantaeka nakon ana babaire te Atua aei. Ngaia are kaetieti aika kamwarairaian te ira—(tiaki ibukia mwaane), aki nimakin te wain naba teutana, ao te kakaitiaki ma n aki kamwaraeaki, e a kauringaki iai te Natiraite bwa e rangi ni kakawaki arona ni kakeaa i bon irouna, ao aantaekana iroun Iehova.—1Ko 11:2-16; nora HAIR; HEAD COVERING; NATURE.
Ukerani Kaubwai n Taamnei Aika Kakawaki
w05 15/1 30 ¶2
Titiraki Mairouia Taani Wareware
Tamton bon te Natiraite n te aro ae okoro. E tuanga tinan Tamton ana anera Iehova imwaini bungina ni kangai: “Noria! Ane ko na bikoukou ao ko na bungia te nati te mwaane, ao e aki riai n roko te mwariro i aon atuna, ibukina bwa e na riki te teei bwa ana Natiraite te Atua mani moani bungiakina, ao e na kaira kamaiuaia tibun Iteraera mai nanoni baia I-Biritia.” (Taani Motikitaeka 13:5) E aki karaoa ana taetae ni bau bwa e na riki bwa te Natiraite. E rineaki bwa te Natiraite iroun te Atua, ao e na riki bwa te Natiraite ni kabane maiuna. Ngaia are e aki kaineti nakoina te tua ae e na aki ringi rabwataia maate. Bwa ngke arona bwa e kaineti nakoina, ao e ringa rabwatan te mate n tiaki nanona, e na kangaa ni manga kabooua rikiana n Natiraite are e moanaki ma ngke bungiaki? E oti ngkanne bwa a kaokoro kaetieti tabeua ibukin te aomata ae riki bwa te Natiraite ni kabane maiuna, ma naake a anga nanoia bwa a na riki bwa Natiraite.