Bwaai n Ibuobuoki Ibukin Te Boki n Reirei ae Maiura ao Ara Mwakuri ni Minita
MAATI 1-7
BAIKA KAKAWAKI AIKA MENA N ANA TAEKA TE ATUA | WAREKAIA ITERAERA 7-8
“Reireiara Man Aia Kaembwa I-Iteraera”
it-1 497 ¶3
Te Botaki n Aomata
A kakaraoi bwaai ibukia aomata taan tei ake mwiokoaki i Iteraera. (Etr 10:14) Ngaia are a anga bwaai “mataniwia baronga” imwin tian te umwanrianna ae tabu. (WI 7:1-11) Bon ibonga naba ao tibun Rewi ma “mataniwia aomata” ake a tei ibukia aomata, ao a kamatoaa “te berita ae matoatoa” are n ana tai Neemia, n aroia ni kanikinaea. (Ne 9:38–10:27) Ni mwanangaia I-Iteraera n te rereua, ao iai 250 “mataniwi n te botaki n aomata, ake mwaane ake a rineaki mai buakon te botaki n aomata” ake a raona Kora, Ratan, Abiram, ao On bwa a na kaitaraa Mote ao Aaron. (WI 16:1-3) E kakairi Mote n ana kaetieti te Atua ngke e rineia 70 unimwaane i aon Iteraera bwa a na buokia n “uotii rawawata aomata” ake e aki kona ni karaoi n tii ngaia. (WI 11:16, 17, 24, 25) E taekinaki “aia unimwaane te botaki n aomata” n Nakoaia Ibonga 4:15, ao n taraana ngkanne taan tei ibukia aomata bon unimwaane ake a riki bwa taani kairiri, taani moti, ao taani beku ibukin te botannaomata aei.—WI 1:4, 16; Iot 23:2; 24:1.
it-2 796 ¶1
Reuben
N aia kaembwa I-Iteraera, ao a kaembwa tibun Reuben i maiakin te umwanrianna ae tabu, n nukaaki irouia kanoan Timeon ao Kata. Ngke a mwamwananga n te rereua baronga aika tenua aikai ao a kairaki irouia tibun Reuben, ao n rimwiaki irouia baronga aika tenua aika Iuta, Itakara, ao Teburun. (WI 2:10-16; 10:14-20) Aei naba teia ngke a anga aia karea ni bongini katabuan te umwanrianna ae tabu.—WI 7:1, 2, 10-47.
Reireiara Aika Kakawaki Man te Boki ae Warekaia Iteraera
8:25, 26. Ibukin kakoauan raoi ae a bon tau aia konabwai nakon aia beku tibun Rewi ao ibukin tabeakinan rikiraken karaia, a tuangaki unimwaane iai, bwa a na motirawa man mwakuri aika akea inaaomataia iai. Ma a kona n anga nanoia ni buokiia tibun Rewi ake tabeman. E ngae ngke akea te motirawa man te mwakuri n tataekina rongorongon te Tautaeka n Uea n ara tai aikai, ma e reke reireiara man te boto-n-reirei ibukin te tua aei. Ngkana e aki kona ni kakoroi bukin mwiokoana te Kristian temanna ibukina bwa e a kara, e kona ni karaoi aeka ni mwioko riki tabeua, ake e tau ana konabwai ni karaoi.
Kaubwai n Taamnei Aika Kakawaki
it-1 835
Karimoa Aika Aomata ao Aika Maan
Kioina ngkai aia karimoa I-Iteraera aika mwaane bon ngaiia ake a na riki bwa atun utu nako, a a riki bwa taan tei ibukin te natannaomata aei. E bon arana te natannaomata aei Iehova bwa ana “karimoa,” ni kaineti ma ana berita ma Aberaam. (TO 4:22) Kioina ngke e kamaiuia Iehova, e a tua bwa a na katabuaki ‘nakoina naati aika karimoa aika mwaane mai buakoia tibun Iteraera ma maan.’ (TO 13:2) Ngaia are a katabuaki nakon te Atua karimoa aika mwaane.
MAATI 8-14
BAIKA KAKAWAKI AIKA MENA N ANA TAEKA TE ATUA | WAREKAIA ITERAERA 9-10
“Aron Iehova ni Kaiririia Ana Aomata”
it-1 398 ¶3
Te Kaembwa
Mwaingingin te kaembwa ae bubura aei man te tabo teuana nakon teuana, (tao 40 aeka ni kaembwa akanne ake e taekini Mote ni Warekaia Iteraera 33) e oti naba iai aron te baireaki raoi ae rianako. Ngkana e tei te nang i etan te umwanrianna ae tabu, ao e aki mwaing te kaembwa. Ngkana e mwaing te nang, ao e mwaing naba te kaembwa. “A tiku ni kaembwa ngkana e tua Iehova, ao a mwananga ngkana e tua Iehova.” (WI 9:15-23) A kabonganaaki buu aika uoua aika karaoaki man te tirewa ae ororeaki n te aama, ibukin taekinani baike e tua Iehova ibukia kaain te kaembwa ni kabane. (WI 10:2, 5, 6) E katangaki te buu n tangina ae bibitaki bwa kaotan ae a riai ni mwananga kaaini kaembwa. E moani katangaki n te “kauoua n ririki [1512 B.C.E.], n te kauoua n namwakaina, ae 20 iai bongin te namwakaina.” E mena mai moa te ati ni berita, ao imwina baronga ake tenua, ao e rimoa Iuta, imwina, Itakara, ao ai Teburun. A rimwiaki irouia tibuni Kerition ao Merari ma bwain te umwanrianna ae tabu ake a mwiokoaki iai. Ao imwina baronga aika tenua, ao e rimoa Reuben, imwina Timeon, ao ai Kata. Imwia nakanne bon tibuni Koata ma uotaia ae te tabo ae tabu, ao imwina boni baronga ake tenua ake n ana kaembwa Eberaim, n rimwiaki iroun Manate ao Beniamin. Te kabane, taan tantani mai buki bon te baronga ae e mataniwi iai Tan n raonaki iroun Atera ao Nabetari. Ngaia are baronga aika uoua aika taiani kabanea ni mwaiti kaaina, a mena mai moa ao mai buki.—WI 10:11-28.
w11 15/4 4-5
Ko Nora Koauan ae E Boni Kairiri te Atua?
Ti na kangaa ni kaotia bwa ti kakaitau n ana kairiri te Atua? E kangai te abotoro Bauro: “Kam na ongeaba irouia akana kairiri i buakomi ao kam na aantaeka.” (Ebera 13:17) E bae n aki bebete karaoan anne n taai nako. Aei kamatataana: Iangoia bwa ngkoe te I-Iteraera n ana bong Mote. Iangoia bwa imwin riannam n te tai ae maan teutana, ao e a tei naba te boua. E na maanra tikuna ikanne? Tebongina? Teuana te wiki? Tabeua namwakaina? Ko a taku, ‘E na materaoi kaotinakoan au bwai ni kabane?’ Ko bae moa ni kaotinakoi tii baike ko kakainnanoi riki. Ma imwin tabebong, ko a kua ni kiberi am bwai, ngaia are ko a kaotinakoi ni kabane. Ma ngke a nangi boni bane raoi am bwai n otinako, ao ko a noria ae e a mwemwerake te boua, ao ko a riai ni manga botii am bwai! E na bon aki bebete karaoan anne. Ma a boni “waekoa naba ni mwananga” I-Iteraera.—WarIte. 9:17-22.
Tera ngkanne arora ngkana ti karekea ana kairiri te Atua? Ti “waekoa” n ira nanona ngkekei naba? Ke ti boni kakaraoi naba bwaai ake ti taneiai ni kakaraoi? Ti kakairi ni kaetieti aika boou, n aroni kairan te reirei n te Baibara ni mwengaia aomata, te uarongorongo n te taetae teuana, te katoatai n taromauri n utu, te ibuobuoki ma te Komete Ibukin te Reitaki ma te Onnaoraki, ao ai arora ae riai n ara tai ni bwabwaro? Ti kakaitau naba n ana kairiri te Atua ngkana ti butimwaea te reirei ni kairiri. Ngkana ti na karaoi ara motinnano aika bubura, ti aki onimakina oini wanawanara, ma ti okira Iehova ao ana botaki ibukin te kairiri. N aron te tei ae e ukera ana kamanomano ana karo n tain te angibuaka, ti ukera naba kamanoara n ana botaki Iehova, ngkana ti kaaitara ma kangaanga n te aonnaba aei ae kaanga ai aron te angibuaka.
Kaubwai n Taamnei Aika Kakawaki
it-1 199 ¶3
Te Bobotaki
Kakawakin te Bobotaki. E kakawaki kamanenaani baike e katauraoi Iehova ibukin te bobotaki, bwa e aonga n reke te amwarake n taamnei. Ao e oti anne ni kauringaan te Toa are te Riao ae katoa ririki. Ngkana e itiaki te aomata ma e aki ira te mwananga nako, ma e kaaka taekan te Toa ae te Riao, e riai ni kamateaki. (WI 9:9-14) Ngke e weteia kaain Iuta ao Iteraera te Uea are Etekia nako Ierutarem ibukini bukamaruan te Toa ae te Riao, ao e kangai mwakoron ana rongorongo: “Kaain Iteraera, kam na okira Iehova . . . tai imanono n aroia ami bakatibu. Aantaeka nakon Iehova ao nakomai nakon ana tabo ae tabu ae e a tia ni katabua n aki toki, ao kam na beku iroun Iehova ae Atuami, bwa e aonga n rairakinako uraraken unna mairoumi. . . . E atataiaomata Iehova ae Atuami ao e nanoanga, ao e na aki katannakoa matana mairoumi ngkana kam okiria.” (2Ro 30:6-9) Ane e aki kaea te Toa aei n oin nanona, e kakeaa iai te Atua. E ngae ngke a aikoa kakauring aeka n toa aikai n aron te Toa ae te Riao Kristian, ma e bon riai naba Bauro ni kaumakiia ana aomata te Atua bwa a na aki kaaki taekan te bobotaki, ngke e kangai: “Ti na iaiangoira i marenara bwa ti aonga ni kaungaira nakon te tangira ma mwakuri aika raraoi, ao ti na aki kaaki arora ni bobotaki, n aron ae a taneiai iai tabemwaang, ma ti na kaungaira i marenara, ni kakorakoraira riki iai ngkai ti a nora te bong arei bwa e a kaan.”—Ebr 10:24, 25; nora CONGREGATION.
MAATI 15-21
BAIKA KAKAWAKI AIKA MENA N ANA TAEKA TE ATUA | WAREKAIA ITERAERA 11-12
“E Aera Ngkai Ti Aki Riai ni Ngurengure?”
Tai Riki Bwa Taan Ongo Aika Mwamwaninga
Angiia Kristian a bon aki bwaka n te wene ni bure. Ma e ngae n anne, ti riai n taraira bwa ti na aki kariaia ae ti na toua kawaira ae e na karikira bwa taani bwangantaeka, ae te aro ae e na karekea ribakira iroun te Atua. E reireinira ni kangai Bauro: “Ao ti na tai kata te Uea, n ai aroia temangina i buakoia [I-Iteraera] ngke a kataia, ao a tiringaki irouia naeta. Ao kam na tai bangantaeka, n ai aroia temangina i buakoia ngke a bangantaeka, ao a tiringaki iroun te tia kareke-kai.” (1 I-Korinto 10:9, 10) Tibun Iteraera a bwangantaeka nakon Mote ma Aaron ao bon nakon naba te Atua ngke a ngureakina te manna are katauraoaki n te kakai. (Warekaia Iteraera 16:41; 21:5) E uarereke unin Iehova irouia ngke a bwangantaeka, nakon unna ngke a wene ni bure? Rongorongo ake n te Baibara a kaotia bwa a mwaiti aomata aika bwangantaeka ake a kamateaki irouia naeta. (Warekaia Iteraera 21:6) Mai imwaina riki, e raka nakon 14,700, mwaitiia taani karitei aika bwangantaeka, ake a kamateaki. (Warekaia Iteraera 16:49) Mangaia are ti na aki kataa ana taotaonakinnano Iehova n te aro ae ti na kakeai bongan bwaai ake e anganira.
‘Tai Ngurengure’
Ai korakorara bitakin nanoia kaain Iteraera! N te moantai, ao a anenea kamoamoan Iehova ibukin nanoia ni kakaitau imwin kainaaomataia mai Aikubita ao kamaiuaia rinanon Taari are Uraura. (Te Otinako 15:1-21) Ma e a bitaki nanoia ni kakaitau ana aomata te Atua nakon te aki raunnano, ngke a a kaaitara ma kamwebuakan te rereua ao maakakia kaaini Kanaan. N onean mwin are a na kaitaua te Atua ibukin kainaaomatakia, a a bukinna n te bwai are a iangoia ae kairua, are aongkoa e aki angania te bwai are a kainnanoia. Mangaia are, te ngurengure boni kaotan akean te nano ni kakaitau ibukin baike e a tia ni katauraoi Iehova. Maroaka are e a kangai: “Ai ti maan ra Ngai n taona nanou nakon te botaki ae buakaka aei, ae ngurengure nako Iu?”—Warekaia Iteraera 14:27; 21:5.
it-2 719 ¶4
Te Kauntaeka
Te Ngurengure. E kabwaranano te ngurengure ao e kakua. E aki maan imwin otinakoia I-Iteraera mai Aikubita, ao a a ngurengure naba n ekaanako Iehova, n aroia ni kabuakakaa te kairiri are e mwiokoiia iai ana toro ake Mote ao Aaron. (TO 16:2, 7) E a rangi ni bwara nanoni Mote ni ngurengureia anne ao e a bubutii bwa e na mate. (WI 11:13-15) E kona te ngurengure ni karuanikai nakon te tia ngurengure. E iangoi Iehova baike a taekin taani ngurengure ibukini Mote, bwa te karitei nakon Ana babaire ni kaineti ma te kairiri. (WI 14:26-30) A bati ake a bua maiuia ibukin aia kabuakaka.
Kaubwai n Taamnei Aika Kakawaki
it-2 309
Te Manna
Kabwarabwaraana. E “mainaina [te manna] n aroni koraan te korianta,” ao “taraana” ai aron te kanim ae te teriam, ae taraana ai aroni moomin te bwaeao. Kanakina ai aron “te bwerena ae mmani ma aia karewe manibeeru” ke “te bwerena ae karewe ae karaoaki ma te oera.” Imwini kamantintana n te atibu ni kamantinti ke ikikana i nanon te nne n ikuiku, ao e a kaburoaki naba ke ni karaoaki bwa bwerena ao n umunaki.—TO 16:23, 31; WI 11:7, 8.
MAATI 22-28
BAIKA KAKAWAKI AIKA MENA N ANA TAEKA TE ATUA | WAREKAIA ITERAERA 13-14
“Aron te Onimaki ni Kaninikoriaira”
Ninikoria Rinanon te Onimaki ao Maakan te Atua
Ma e ngae n anne, ao a ingainga ni kan rin n te Aba ni Berita uoman mai buakoia taan tutuo, aika Iotua ma Kareba. A taku: “Karara” kaain Kanaan. “E uotaki nako otangaia mai aoia, ao E memena Iehova i roura: kam na tai makuia.” (Warekaia Iteraera 14:9) Te koaua bwa a kaantaningaa te bwai ae akea koauana Iotua ma Kareba? A aki! A a tia ngaiia ao n ikotaki naba ma nikiran te botannaomata anne, n nora aron Iehova ni kamaamaaea Aikubita are korakora mwaakana ao antina naba, rinanon Rekenikai ake Tebwina. Imwina a a manga nora Iehova ni kabwabwaia Barao ma ana taanga ni buaka i nanon Taari are Uraura. (Taian Areru 136:15) E teretere bwa bon akea riain te maaku are a kaotiotia taan tutuo ake tengaun ao te koraki ake a kairarangaki irouia. E taku Iehova ni kaotan marakina ae korakora: “Ai ti maan ra n aki onimakinai, i bukini kanikina aika kakai aika I karaoi i buakoia?”—Warekaia Iteraera 14:11. 14:11.
E nora oin te kangaanga Iehova, bwa ma ni maakuia aomata e a reke iai akean aia onimaki. Eng, e rangi ni korakora irekereken te onimaki ma te ninikoria, mangaia are ibukin aei e a korea iai ae kangai te abotoro Ioane, ni kaineti ma te ekaretia ni Kristian ao te buaka ibukin te onimaki: “Aio te tokanikai ae kataea ana kai te aba, ae ara onimaki.” (1 Ioane 5:4) Ni boong aikai, ibukin te onimaki ae ai aron aia onimaki Iotua ao Kareba rimoa, e a tataekinaki euangkerion te Tautaeka n uea ni katobibia te aonnaba irouia taani Kakoaua Ibukin Iehova aika ataei ao kara, aika korakora ao a mamaara, aika onoua tabun te mirion mwaitiia. Akea te kairiribai ae e a tia ni kona ni kain wiia te taanga ni buaka ae korakora ma n ninikoria aei.—I-Rom 8:31.
Kaubwai n Taamnei Aika Kakawaki
it-1 740
Te Aba Are E Anga te Atua Nakoia I-Iteraera
TE ABA are e anga te Atua nakoia I-Iteraera bon te aba ae raoiroi. Ngke e karimoaia taani karaba n tutuo Mote bwa a na tuoa te Aba ni Berita, ao a na uota rikaaki uaan te aba, ao a a uotii biiku, bamkuranete, ao te amwi ni kureebe ae rangi ni bubura are a katinea n te kai ao n tautaboia mwaane aika uoman! E ngae ngke a oki ma te maaku ibukin akean aia onimaki, ma a anga te rongorongo ni kangai: Te aba ae e “bon raanga iai rannimamman te man ma aia karewe manibeeru.”—WI 13:23, 27.
MAATI 29–EBERI 4
BAIKA KAKAWAKI AIKA MENA N ANA TAEKA TE ATUA | WAREKAIA ITERAERA 15-16
“Tarataraiko Man te Kamoamoa ao Kabatiaan Onimakinam i Bon Iroum”
Ko Kinaaki Iroun Iehova?
E ngae n anne, ngke a mwananga te botannaomata ae Iteraera nakon te Aba ni Berita, ao e a iangoia Kora bwa iai te bae kairua n ana babaire te Atua ni kairaia te botannaomata. E tangiria ni karaoi bitaki. Ma a ira Kora 250 mwaane mai buakon te botannaomata anne. A kakoauaa raoi bwa a kinaaki iroun Iehova bwa ana aomata ao a kariaiakaki irouna. A tuanga Mote ni kangai: “Kam kanima te aro n uea ae aki riai i aomi, ngkai a bane n tabuaki kaain te botaki n tatabemania, ao E memena Iehova i buakoia.” (Warekaia Iteraera 16:1-3, BG) Te waaki aei bon te iango ao te mwakuri ni kainikatonga. A kabatiaa onimakinan aroia ni karaoi baike a kani karaoi. E taku Mote nakoia: “E na kaotiia ana aomata Iehova.” (Wareka Warekaia Iteraera 16:5.) Ni kaanin tokin te bong are imwina, ao e a mate Kora ma te koraki ake a raonna ni karitei.—Warekaia Iteraera 16:31-35. 16:31-35.
Ko Kinaaki Iroun Iehova?
Ti na nori aia katoto mwaane aika uoman ae Mote ma Kora ake a karaoi baike a kakaokoro. Ti kona ni buokaki n ota ni baike a karaoi bwa e boto ana iango Iehova ibukira i aon kaotiotani karinean ana moti iroura ao arona ni kaetii bwaai. Kora bon te I-Rewi ae kanoan Koata. Tao e a tia n reke ana tai n nora te baere e a tia ni karaoia Iehova ni kainaomataaia tibun Iteraera rinanon Taari ae Uraura. E boutokaa ana motikitaeka Iehova i aoia tibun Iteraera ake a aki ongeaba n te Maunga are Tinai, ao e buoka naba uotakin te ati ni berita. (Te Otinako 32:26-29; Warekaia Iteraera 3:30,31) E taraa n tia ni kakaonimaki nakon Iehova i nanon ririki aika bati, ao ibukin anne, a bati aomata aika a karinea i aon Iteraera.
Kaubwai n Taamnei Aika Kakawaki
w99 1/2 20 ¶1-2
Taraia Bwa Ko Moanibwai Riki Moani Bwaai!
Ma e matoatoa riki ana kaantaninga Iehova iai. E taku te Baibara bwa “E taku Iehova nakoni Mote, E na boni kamateaki te aomata anne.” (Warekaia Iteraera 15:35) Bukin tera bwa e rangi ni matoatoa ana kaantaninga Iehova i aon te bwai are e karaoia te aomata arei?
A anganaki boong aika onoua aomata bwa a na tabeaia ma ni karekei bwaai aika a kainnanoi, n aron kanaiia, kunnikaiia, ao mwengaiia. Te kaitua ni bong e riai ni katukaki bwa aia tai n tabeakin kain nanoia ibukin bwaai n taamnei. E ngae ngke e aki bure te tabeaia, ma e bure kabonganan te tai ae katauaki ibukin taromaurian Iehova, n tabeaia iai. E ngae ngkai a aki mena i aan te Tua Mairoun Mote Kristian, ma tiaki te koaua bwa iai reireiara man te bwai are riki arei, ni kaineti ma rinean bwaai aika riai ni moanibwaiaki n taai aikai?—I-Biribi 1:10.
EBERI 5-11
BAIKA KAKAWAKI AIKA MENA N ANA TAEKA TE ATUA | WAREKAIA ITERAERA 17-19
“Bon Tibwangam . . . Ngai”
Ko Kariaia Iehova Bwa E na Riki Bwa Tibwangam?
Iangoi aroia tibun Rewi ake a aki karekea abaia. E ngae ngke aia mwakuri boni kairaia te natannaomata nakon te taromauri ae itiaki, ma a riai n onimakina Iehova bwa tibwangaia, ao e na bon tabeakini kainnanoia ibukini maiuia. (Warekaia Iteraera 18:20) E ngae ngke ti aki mwakuri n te tembora ni koaua n aroia ibonga ao tibun Rewi, ma ti kona naba n onimakina Iehova. Ngkai ti a tabe ni kaania te toki, e tabe naba n rikirake kakawakin ae ti na onimakina te Atua bwa e na bon tabeakinira.—Te Kaotioti 13:17.
Bon Tibwangau Iehova
E kanga n riki Iehova bwa tibwangaia tibun Rewi ngke e rineia bwa a na beku irouna? N oneani mwin are a na anganaki abaia, e angania te bwai ae rangi ni manena ae te mwakuri ae rangi ni kakawaki bwa a na karaoia. Abaia ke tibwangaia bon rikia bwa ana “ibonga Iehova.” (Iotua 18:7, BG) E kaotaki ni kanoan te boki ae Warekaia Iteraera 18:20 bwa a na teimatoa ni karekei baika a kainnanoi ibukini maiuia. (Wareka Warekaia Iteraera 18:19, 21, 24, BG.) A na anganaki tibun Rewi “kabwiani bwaai ni kabane i buakoia Iteraera bwa . . . boon aia makuri.” E nanonaki iai bwa a na karekea te kabwianibwai ke te katebwina ni mwakoro man uaan abaia tibun Iteraera ao mai buakoia maan ngkana a a rikirake mwaitiia. Ngkanne a na manga anga te katebwina ni mwakoro tibun Rewi “mai buakoni bai aika moan te raoiroi” man are a karekea, ibukini boutokaia ibonga. (Warekaia Iteraera 18:25-29, BK) A anganaki naba ibonga “karea n tabekaki rake aika bwaai aika tabuaki” ake a uotii tibun Iteraera nakon te Atua n te tabo are taromauriaki iai. Ai ngaia are e riai ibukia ibonga bwa a na onimakina ae e bon tabeakini kainnanoia Iehova.
Kaubwai n Taamnei Aika Kakawaki
g02 8/6 14 ¶2
Te Taoro Bon te Bwai ae Kakawaki
E riki naba te taoro bwa bannan te aki bibitaki ao te teimatoa. Ngaia are n te Baibara ao te berita ae riai ni iraki nanona, e aranaki bwa “te berita ae te taoro,” ae a aki toki iai naake a karaoa te berita, ni kaai n amwarake ma te taoro, ibukini kamatoaan aia berita anne. (Warekaia Iteraera 18:19, kbn.) N te Tua Rinanoni Mote, ao a riai n taoronaki karea ake a kareanaki i aon te baonikarea, bwa a aonga n aki buakaka ke ni boo.
EBERI 12-18
BAIKA KAKAWAKI AIKA MENA N ANA TAEKA TE ATUA | WAREKAIA ITERAERA 20-21
“Teimatoa n Nimamannei i Aani Karawawataam”
Ukoukora te Nimamannei ao Kakukureia Iehova
Ti na totokoa iai karaoan ae bure. Iangoa riki rongorongoni Mote. E teimatoa n nimamannei ao ni kakukureia Iehova i nanon tatabebwi te ririki. Ma n raatokin mwanangaia tibun Iteraera ae kangaanga n te rereua i nanon 40 te ririki, e a kabwaka ni kaotiota te nimamannei. E a tibwa mate mwaanena are e bae ni buoka kamaiuani Mote ngkoa i Aikubita ao e taunaki i Kateti. A a manga ngurengure naba tibun Iteraera n taekinna bwa a aikoa tabeakinaki raoi. N te tai aei, a a “kauntaeka aomata ma Mote” ibukin akean te ran. N aki ongei kakai ni kabane ake e karaoi Iehova rinanoni Mote ao n aki ongea maanin ana kairiri Mote ae aki bangaomata, ma a boni ngurengure naba tibun Iteraera. A aki tii ngureakina akean te ran ma a ngureakina naba Mote bwa ngaia ae riai ni bukinaki iai.—WarIte. 20:1-5, 9-11.
Ukoukora te Nimamannei ao Kakukureia Iehova
E korakora unin Mote ao e a aikoa kaotiota te nimamannei. Ngke e tua Iehova nakoina bwa e na taetae nakon te bwaa, e bon aki karaoia ma e taetae ma te un nakoia aomata ao e taetae ni kamoamoa bwa ngaia ae karaoa te kakai. Imwina, e kauouaa orean te bwaa ao e tiinako te ran ae bati. E kairaki n te nanorieta ao n te un bwa e na karaoa te bure ae kakaiaki. (TaiAre. 106:32, 33) Ibukina bwa e aki nimamannei n te tai anne, e a aki kariaiakaki bwa e na rin n te Aba ni Berita.—WarIte. 20:12.
A reke reireiara aika kakawaki man te rongorongo aei. Te moan, ti riai ni mwakuria n taai nako kateimatoaan aroarora ae te nimamannei. Ngkana ti aki karaoa anne i nanon tabeua te tai, ti kona ni waekoa ni kainikatonga ao n taetae ke ni karaoa te bwai teuana ma te aki wanawana. Te kauoua, e kona te rawawata ni kamamaaraira ngaia are ti riai ni kakorakoraira ni kaotiota te nimamannei e ngae naba ngkana ti karawawataaki.
Te Tia Motikitaeka ae Aki Bibitaki Ibukin te Bae Eti
Te moan, e tuai tuanga Mote te Atua bwa e na taetae nakoia aomata, ke ni motika taekaia taani karitei. Te kauoua, a kabwaka Mote ao Aaron n neboa te Atua. E kangai te Atua (kibu 12): “Kam aki kaota onimakinau.” N taekinan ae “ti na katiinakoa te ran,” ai aron ae e a taekinna Mote bwa ngaia ma Aaron a na katiinakoa te ran n te kakai ao tiaki te Atua. Te katenua, bon aei te tuuaa ni motikitaeka ake mai mwaina. E aki naba karinia i Kanaan te Atua te roro ake a karitei ngkoa, ngaia are e karaoa naba anne nakoni Mote ao Aaron. (Warekaia Iteraera 14:22, 23) Te kaaua, bon taani kairiri Mote ao Aaron i Iteraera. Te koraki aika bati mwiokoaia, e a bati riki ae kantaningaia mairouia te Atua.—Ruka 12:48.
Kaubwai n Taamnei Aika Kakawaki
Ko Iangoiia Aomata Aika Mamaara n Aron Iangoaia Iroun Iehova?
E na bae ni katuuaaeaki Aaron iroun Iehova ibukini karaoani kairua akanne n te tai naba arei. Ma E ataia bwa tiaki te aomata ae buakaka Aaron ke e karaoa te bure ae kakaiaki. E taraa n ae e kariaia Aaron bwaai aika riki ke kariri mairouia tabeman ake a katannakoa mani karaoan ae eti. E ngae n anne, ngke e tuangaki kairuana, e kakoauai ao e tauraoi ni butimwaei ana moti Iehova. (Te Otinako 32:26; Warekaia Iteraera 12:11; 20:23-27) E rineia Iehova bwa e na kaatuua ana iango n ana onimaki Aaron ao arona n rairannano. E teimatoa n ururingaki Aaron ma kanoana n tienture ake imwina bwa aomata aika mamaaka Iehova.—Taian Areru 115:10-12; 135:19, 20.
EBERI 19-25
BAIKA KAKAWAKI AIKA MENA N ANA TAEKA TE ATUA | WAREKAIA ITERAERA 22-24
“E Bita te Kamaraia Iehova Nakon te Kakabwaia”
bt 53 ¶5
Tataekinan “te Rongorongo ae Raoiroi Ibukin Iesu”
E ngae ngke a bwainikirinaki naba ana aomata te Atua ni boong aikai, ma a aki katoka aia uarongorongo, n aron are n te moan tienture. Ma n aron ae e a tia naba n riki, kairoroakia Kristian bwa a na mwaing man te tabo teuana nakon teuana, ae tao te karabuuti ke te aba teuana, e a reke iai angaia n tataekina rongorongon te Tautaeka n Uea nakoia aomata n aia tabo ane boou anne. N te katoto, n tain te Kauoua ni Buaka Are Kabutaa Aonnaba, ao a reke angaia Ana Tia Kakoaua Iehova n uarongorongo n ana tabo ni kaikain te Nazi. E kangai te I-Iutaia are e kaitiboo ma Ana Tia Kakoaua Iehova ikanne: “I kairaki n aroia ae rau buure aika Ana Tia Kakoaua Iehova bwa N na kakoauaa ae e boni boto aia onimaki i aon te Baibara—ao I a riki bwa te tia Kakoaua.”
it-2 291
Te Nanobaba
Bon te Nanobaba Kaitaraan Iehova. E burababa te burabeti are Baraam ngke e kataia ni kamaraiaia I-Iteraera bwa e aonga ni karekea te mwane mairoun Ueani Moaba are Baraka, ma e katokia Iehova ao e tuka rikin ana kakorakora. E korea taekani Baraam te abotoro Bauro bwa “e taetae ni bwanaan te aomata, te man ae te taongki ae aki kona n taetae, ao e tuka te burabeti aei mani karaoan te aro n nanobaba.” E kabongana te taeka ni Kuriiti te abotoro aei ae pa·ra·phro·niʹa ibukin nanobaban Baraam, ae nanonaki iai “te aomata ae kairiraki n ana iango temanna.”—2Be 2:15, 16; WI 22:26-31.
Kaubwai n Taamnei Aika Kakawaki
Reirei Aika Kakawaki Man te Boki ae Warekaia Iteraera
22:20-22—Bukin tera bwa e ura unin Iehova nakon Baraam? E a tia Iehova n tuanga te burabeti are Baraam bwa e na aki riai ni karereantiia tibun Iteraera. (Warekaia Iteraera 22:12) Ma e nako te burabeti aei ma ana aomata Baraka ibukin nanona ni kani karereantiia I-Iteraera. E tangiria Baraam ni kakukureia uean Moaba ao ni karekea kaniwangana iai. (2 Betero 2:15, 16; Iuta 11) Ngke e kairoroaki Baraam bwa e na katekeraoiia Iteraera n onean mwin are e na karereantiia, ao e ukoukora ana akoi te uea rinanon taekinan are a na kabonganaki aine aika tataromauria Baara, ibukin kamwaneaia mwaanen Iteraera. (Warekaia Iteraera 31:15, 16) Mangaia are bukin unin te Atua nakon Baraam, bwa ngaia te burabeti ae tii iaiangoia i bon irouna.
EBERI 26–MEI 2
BAIKA KAKAWAKI AIKA MENA N ANA TAEKA TE ATUA | WAREKAIA ITERAERA 25-26
“A Kona ni Kakabwaiaaki Aomata Aika Bati Man Ana Mwakuri Temanna te Aomata?”
“Birinako Man te Wene ni Bure!”
E KAEA ana tabo te tia akawa are a teteke iai aeka n iika ake e tangiri. E rinea abeana ao e karenakoa ana ao i taari. E tataninga ma te taotaonakinnano, ao ngke e a tenaaki abeana, ao e a atika naba ana matau ni katekea iai mwangain te ika ao n atikia bwa konana.
N aron anne, a kona naba ni mwane aomata. N te katoto, a a kaan roko n te Aba ni Berita I-Iteraera ngke a kaembwa n Aononi Moaba ake a Aoraoi. E berita ueani Moaba bwa e na anga te mwane ae bati nakon te aomata ae arana Baraam ngkana e kamaraiaia I-Iteraera. Imwina ao e a kunea te anga teuana Baraam, ae a na kona iai I-Iteraera ni kamaraiaia i bon irouia. E karaua n iangoa abeana. E kanakoia ateiaineni Moaba nakon aia kaembwa I-Iteraera bwa a na anai nanoia mwaanena.—Warekaia Iteraera 22:1-7; 31:15, 16; Te Kaotioti 2:14.
“Birinako Man te Wene ni Bure!”
E aera ngke a rangi ni mwaiti I-Iteraera ake a mwane n ana bwai ni kamwane Baraam? A tii iaiangoa kakukureiaia i bon irouia, ao a mwaninga bwaai ni kabane ake e a tia Iehova ni karaoi ibukia. E bati bukina ae a riai iai I-Iteraera ni kakaonimaki ni koaua nakon te Atua. E a tia ni kainaomataia man te tautoronaki i Aikubita, e kaamwarakeia n te rereua, ao e kairiia ni kawakinia ni karokoa rokoia i aon tian te Aba ni Berita. (Ebera 3:12) Ma a bon anaaki naba nanoia nakon te wene ni bure. E korea ae kangai te abotoro Bauro: “Ti na tai kakaraoa te wene ni bure n aroia tabeman i buakoia ngke a wewene ni bure, ao a mate.”—1 I-Korinto 10:8.
Kaubwai n Taamnei Aika Kakawaki
it-1 359 ¶1-2
Te Tia
E taraa n ae e boboto tibwaan te aba i marenaia baronga i aoni baika uoua aikai: man ukoukoran te kanikina, ao buburan te baronga. N te kanikina, ao e na tii oti iai nnen te aba are tibwan te baronga teuana ma teuana, bwa tao a anganaki tibwaia n te aba mai i Meang, Maiaki, Mainiku, ke Maeao, n te tabo ae aoraoi irirakin taari, ke n taabo aika maungaunga. Bon Iehova ae anga te kanikina anne, bwa e aonga n tukaki iai rikin te bakantang, ke te kauntaeka i marenaia baronga. (TNR 16:33) E kabongana naba te kanikina te Atua bwa e aonga n taraia raoi bwa a riki bwaai n aron are e taetae ni burabetinna te baatua are Iakoba i mwaini matena are koreaki ni Karikani Bwaai 49:1-33.
Imwin ukoukoran te kanikina are e oti iai nnen te baronga teuana, e a kona ngkanne n iangoaki abwakin abana ni kaineti ma te kauoua ni bwai: buburan te baronga. “Kam riai n tibwatibwaa te aba nakoia ami utu bwa aia bwai rinanon te kanikina mairoun te Atua. Kam riai ni karakaa tibwangan te utu ae bati riki kaaina ao ni kakeea tibwangan te utu ae karako riki kaaina. A na mena tibwangaia aomata nako n taabo ake a kaotaki n te kanikina anne.” (WI 33:54) Te rinerine are e reke man te kanikina ni kaineti ma nnen te aba, e riai n aki bitaki, ma e kona ni manga bitaki buburan abaia. N aron aei, ngke e noraki bwa e rangi ni bubura aban Iuta, e a manga kauarerekeaki ana aono ngke e anganaki te baronga ae Timeon mwakorona tabeua.—Iot 19:9.