Bwaai n Ibuobuoki Ibukin Te Boki n Reirei ae Maiura ao Ara Mwakuri ni Minita
NOBEMBWA 1-7
BAIKA KAKAWAKI AIKA MENA N ANA TAEKA TE ATUA | IOTUA 18-19
“Aron Iehova n Tibwaa te Aba ma te Wanawana”
it-1 359 ¶1
Te Tia
E taraa n ae e boboto tibwaan te aba i marenaia baronga i aoni baika uoua aikai: man ukoukoran te kanikina, ao buburan te baronga. N te kanikina, ao e na tii oti iai nnen te aba are tibwan te baronga teuana ma teuana, bwa tao a anganaki tibwaia n te aba mai Meang, Maiaki, Mainiku, ke Maeao, n te tabo ae aoraoi irarikin taari, ke n taabo aika maungaunga. Bon Iehova ae anga te kanikina anne, bwa e aonga n tukaki iai rikin te bakantang, ke te kauntaeka i marenaia baronga. (TNR 16:33) E kabongana naba te kanikina te Atua bwa e aonga n taraia raoi bwa a riki bwaai n aron are e taetae ni burabetinna te baatua are Iakoba i mwaini matena are koreaki ni Karikani Bwaai 49:1-33.
it-1 1200 ¶1
Te Tibwanga
Aaba. A anganaki tibwangaia I-Iteraera iroun Iehova, are e karaoi tian aaba nakoni Mote. (WI 34:1-12; Iot 1:4) A anganaki aia aono tibuni Kata, tibun Reuben, ao te itera ni baronga ae Manate, irouni Mote. (WI 32:33; Iot 14:3) Nikiraia baronga a reke abaia rinanon te kanikina i aan ana kairiri Iotua ma Ereata. (Iot 14:1, 2) Ni kaineti ma ana taetae ni burabeti Iakoba are ni Karikani Bwaai 49:5, 7, a kaai n aki reke aia aono Timeon ao Rewi i bon ibukia bwa tibwangaia. A mena tibwangan Timeon i nanon (ma kaawa aika kaokoroaki) tibwangan Iuta (Iot 19:1-9), ao Rewi e anganaki kaawa aika 48 mai buakon aia aono nako tibun Iteraera. Kioina ngkai iai mwiokoaia tibun Rewi ae okoro n te umwanrianna ae tabu, e taku Iehova bwa tibwangaia Ngaia. A anganganaki katebwinani mwakoroni bwaai ke aaba, bwa boon aia beku. (WI 18:20, 21; 35:6, 7) Iai mwiokoaia utu nako i nanon aia aono n aia baronga. Ngkana a rikirake ni mwaiti utu ao n riai n reke tibwangaia naati, e na rikirake naba n uarereke te tibwa n te aba.
it-1 359 ¶2
Te Tia
Imwin ukoukoran te kanikina are e oti iai nnen te baronga teuana, e a kona ngkanne n iangoaki abwakin abana ni kaineti ma te kauoua ni bwai: buburan te baronga. “Kam riai n tibwatibwaa te aba nakoia ami utu bwa aia bwai rinanon te kanikina mairoun te Atua. Kam riai ni karakaa tibwangan te utu ae bati riki kaaina ao ni kakeea tibwangan te utu ae karako riki kaaina. A na mena tibwangaia aomata nako n taabo ake a kaotaki n te kanikina anne.” (WI 33:54) Te rinerine are e reke man te kanikina ni kaineti ma nnen te aba, e riai n aki bitaki, ma e kona ni manga bitaki buburan abaia. N aron aei, ngke e noraki bwa e rangi ni bubura aban Iuta, e a manga kauarerekeaki ana aono ngke e anganaki te baronga ae Timeon mwakorona tabeua.—Iot 19:9.
Kaubwai n Taamnei Aika Kakawaki
it-1 359 ¶5
Te Tia
E oti n rongorongon tibwaan te aono ake i maeaon te Ioretan bwa e moan reke te kanikina ibukin Iuta (Iot 15:1-63), Ioteba (Eberaim) (Iot 16:1-10), ao te itera ni baronga are Manate, bwa a na maekana maeaon te Ioretan (Iot 17:1-13), ao ni kaotaki naba ma tiaia ao aia kaawa. Imwin anne ao e toki moa te tibwatibwa, bwa a a manga mwaing aia kaembwa I-Iteraera mai Kirekara nako Tiro. (Iot 14:6; 18:1) E aki oti maanin tokin te tibwatibwa, ma imwina riki ao Iotua e a kaumakiia nikiran aia baronga I-Iteraera aika itiua, ake a iremwe n nako ni maekana te aba. (Iot 18:2, 3) E kakaokoro kabwarabwaraani bukin iremweia baronga ake itiua, ma a taku tabeman bwa ibukini mwaitini bwaai ni kuribwai ake a karekei imwin tokanikaia ao e a toki kakamaakaia irouia kaaini Kanaan, ngaia are a aikoa umaki n nako n taua nikiran te aba arei. Irarikin anne, a rawa ni kaaitara ma kangaanga ake a na rinanoi ngkana a buakania aiaia aika korakora. (Iot 13:1-7) Ao a aki naba rangi n atai aron aono ake n te Aba ni Berita, ni kabotauaki ma aono ake a a tia n tibwaaki.
NOBEMBWA 8-14
BAIKA KAKAWAKI AIKA MENA N ANA TAEKA TE ATUA | IOTUA 20-22
“Reireiara Man te Aki Ota Raoi”
Kiingin Karekean te Uaia ni Mamaroro ma Buum
E kona n totokoaki reken te aki-mataata raoi ao kairuan te ota, n te uaia ni mamaroro ae kaotiotaki raoi iai te nano. N rongorongoia ngkoa tibun Iteraera, ake kaain te baronga are Reuben, Kata, ao te itera ni baronga are Manate ake a maeka i mainikun te Karaanga are Ioretan, a katea “te baonikarea ae e ababaki tarana” i rarikin Ioretan. A aki mataata raoi baronga ake tabemwaang n aia mwakuri. A a katauraoia baronga ake i maeao bwa a na buaka ma taria ngke a kairua n iangoia bwa a karitei ni karaoa te taromauri ae kairua. Imwain aia buaka kaain te baronga ake i maeao, a kanakoia moa taan tei ibukia bwa a na uaia ni maroro ma kaain te baronga are i mainiku. Ai wanawanara anne! A a kunea bwa ngaia te baonikarea arei, tiaki ibukin karea aika irekereke ma te taromauri ae kewe. Ma a kateia kaain te baronga are i maiaki bwa a maaka are a na kangai baronga ake tabeua nakon taai aika imwaia: “Akea tibangami i nanon Iehova.” E na riki te baonikarea bwa te bwai ni kakoaua are boni ngaiia naba taan taromauria Iehova. (Iotua 22:10-29) A arana te baonikarea bwa “te tia Kakoauai taeka,” tao ibukina bwa e na riki bwa te bwai ni kakoaua nakoia bwa Iehova bon te Atua ae koaua.—Iotua 22:34, te kabwarabwara ae i nano.
w08 15/11 18 ¶5
“Ukoukori Baika Karekea te Rau”
Tao a iangoia I-Iteraera tabeman bwa iai bwaai ni kakoaua ae kaota te mwakuri ae kairua, ao ngkana a karaba ni buakania e na aki rangi ni bati aika ruanikai iai. Ma a aki karaoa moa anne baronga ake mai maeao, ma a kanakoia aia taan uataeka bwa a na maroroakina te kangaanga anne ma tariia akekei. A titiraki ni kangai: “Tera te mwakuri n aki kakaonimaki aei ae kam karaoia ni kaitaraa Atuan Iteraera? Kam a rairakinako n te bong aei man irirakin Iehova.” N etina, a aki karaoa te mwakuri n aki kakaonimaki baronga ake a katea te baonikarea. Ma tera aroia nakon te bukibuki anne? A a bon un naba nakoia taani bukibuki akekei ke n rawa ni kaekaia? A kaeka ma te nimamannei baronga ake a bukinaki, ni kamataataa raoi bwa a karaoa anne ibukina bwa a kani beku iroun Iehova. Man aroia ni kaeka e a kateimatoaaki iai aia reitaki ma te Atua ao a kamanoi maiuia aomata. Te maroro ma te rau e kanakoraoi bwaai ao e karekea te raoi.—Iot 22:13-34.
Kaubwai n Taamnei Aika Kakawaki
it-1 402 ¶3
Kanaan
E ngae ngke a bati kaaini Kanaan aika maiu imwini kataenikaiaia ae korakora ao n rawa n tautoronaki, ma e boni kona naba n taekinaki ae “Iehova e angania tibun Iteraera te aba ni kabane are e taetae n tuea bwa e na angania aia bakatibu” ao e angania “te motirawa mairouia aiaia ni kabane,” ao “bon akea te berita teuana ae bwaka mai buakoni berita ni kabane aika raraoi ake e karaoi Iehova ma tibun Iteraera. A bane ni koro bukia.” (Iot 21:43-45) A bane ni maaku aiaia I-Iteraera ao a aki kan urua mweraoia. E taekinna mai mwaina te Atua bwa e na kakioianako kaaini Kanaan “teutana imwin teutana” bwa e aonga n aki rikirake ni mwaiti maan aika tiritiri n te aba ae kamaroaeaki. (TO 23:29, 30; TTK 7:22) E ngae ngke iai aia bwai ni buaka aika korakora kaaini Kanaan, n ikotaki ma aia kaa ni buaka aika otinako kabaang mani wiraia, ma kabwakaia I-Iteraera n taui taabo tabeua i aoni Kanaan, e aki riai ni bukinaki iai Iehova bwa e kabwaka ni kakororaoa ana berita. (Iot 17:16-18; TMT 4:13) Ma e oti n te rongorongo bwa a konaaki n tabetai I-Iteraera ibukin aki kakaonimakia.—WI 14:44, 45; Iot 7:1-12.
NOBEMBWA 15-21
BAIKA KAKAWAKI AIKA MENA N ANA TAEKA TE ATUA | IOTUA 23-24
“Ana Kabanea ni Kaungaunga Iotua Nakon te Natannaomata”
it-1 75
Reitaki
E a manga riki te bwai teuana ae okoro n rinia I-Iteraera i Kanaan are te Aba ni Berita. E a angania te aba aei Iehova bwa abaia, ni kakororaoa ana berita ma aia bakatibu. A aki riki bwa iruwa ngaiia n te aba aei, ao e aki kariaia Iehova bwa a na reitaki ma natannaomata aika beekan aika kaain te aba aei. (TO 23:31-33; 34:11-16) Bon tii ana tua te Atua ae a riai ni kakairi iai, ao tiaki kaain te aba are a nang kakionakoia. (NI 18:3, 4; 20:22-24) A boni kauringaki naba bwa a na aki imaremare ma natannaomata aikai. Te aeka n reitaki anne e na kairiia bwa a na irekereke naba ma aia koraki buuia aika beekan, n ikotaki ma waakin aia Aro ae kewe ma kateina, ao a a kona n tannako man te koaua iai ao n riki bwa te bwai ni kamwane nakoia.—TTK 7:2-4; TO 34:16; Iot 23:12, 13.
E Kokoro Bukin Ana Taeka Iehova
19 N akean nanououara ni baika ti a tia n nori, ti a kona iai ni kangai: ‘A koro bukini bai ni kabane ake e taekini Iawe ae Atuara, nakoira, n aki tiku teuana.’ (Iotua 23:14, BK) E kamaiuia ana toro Iehova, e kamanoia ao e katauraoi baike a kainnanoi. Ko kona n taekina ana berita teuana are e kabwaka ni kakoroa bukina n te tai are e a tia ni baireia? E aki kona ni karaoaki anne. Ti wanawana ngkai ti onimakina Ana Taeka te Atua.
20 Ma tera ae e na riki n taai aika imwaira? E a tia n tuangira Iehova bwa a kona angiina mai buakora ni kaantaningaa te baretaiti i aon te aba ae kakukurei. Iai tabeman mai buakora aika kaantaningaa te tautaeka ma Kristo i karawa. Ngkana tao tera ara kaantaninga, ma ti riai n iangoia bwa ti na teimatoa ni kakaonimaki n aron Iotua. E na roko te bong are ti nang nora iai kakoroan bukin ara kaantaninga. Imwina riki, ane ti na uringi ana berita ni kabane Iehova ake e a tia ni karaoi ao ane ti na kangai: “A koro bukini bai ni kabane.”
Kaubwai n Taamnei Aika Kakawaki
Reirei Aika Kakawaki Man te Boki ae Iotua
24:2—Te koaua bwa te tia taromauri bouannanti taman Aberaam are Tera? N te moan tai, ao e bon aki taromauria Iehova ae te Atua, Tera. E taromauria atuan namwakaina ae Sin, are bon te atua ae rangi n ataaki i Ura. Ni kaineti ma katei n I-Iutaia, tao e a bon tia naba Tera n riki bwa te tia karao bouannanti. Ma e ngae n anne, ngke e kitana Ura Aberaam man ana kaetieti te Atua, ao e bon iria Tera n nako Aran.—Karikani Bwaai 11:31.
NOBEMBWA 22-28
BAIKA KAKAWAKI AIKA MENA N ANA TAEKA TE ATUA | TAANI MOTIKITAEKA 1-3
“Rongorongon te Ninikoria ao Karaoani Babaire Aika Raba”
w04 15/3 31 ¶3
E Urua Ana Amo te Tia Karawawataa te Aba Euta
E nakoraoi ana waaki Euta, tiaki ibukini wanawanana, ke ibukin aia aki konabwai aiana. E aki boboto i aoia aomata kakororaoan ana kantaninga te Atua. E tokanikai Euta ibukina bwa e boutokaaki iroun te Atua, bwa e boraoi te baere e karaoia ma nanon te Atua, ae kainaomataaia ana aomata. E kateirakeaki Euta iroun te Atua, ao “n taai ake e kateirakeia iai taani motikitaeka Iehova ibukia [ana aomata], ao e boni memena Iehova iroun te tia motikitaeka.”—Taani Motikitaeka 2:18; 3:15.
w04 15/3 30 ¶1-3
E Urua Ana Amo te Tia Karawawataa te Aba Euta
Te moani mwaneka are e karaoia Euta boni ‘karaoan ana kabaang’ ae uaitera wina, ao e uarereke ae e na kai raba i aan ana kunnikai. Tao e a kaman ataia ae e na tuoaki. E teteke te kabaang n te angamaing, bwa e angaraoi iai ane e atai ni buuta ana kabaang. Ma e maing Euta ngaia are e karabaa ana bwai ni buaka “i aan ana kunnikai i aoni boton rangana are te atai,” are e na kangaanga iai tuoana irouia tautia. Ngaia are e a kariaiakaki bwa e na nako n “anga te angabwai nakon Ekeron are ueani Moaba.”—Taani Motikitaeka 3:16, 17.
E aki kaotaki baika riki n ana ruu Ekeron. E tii kangai te Baibara: “Ngke e a tia Euta n anga te angabwai, ao e a kanakoia aomata ake a uouota te angabwai.” (Taani Motikitaeka 3:18) Ngke e tia n anga te angabwai Euta, ao e a nako ma taan uotii angabwai, ma ngke e a raroa ana auti Ekeron ao e a kanakoia naakai ao ngaia e a manga oki. Bukin tera? E kairiia mwaane akekei ibukini kamanoana, ke bon anne te tua, ke tao e kairiia bwa taan uota te angabwai? Ao e kanakoia ibukini kamanoaia imwain ae karaoa ana waaki? N aki ongeia bwa tera ana iango, ma e bon ninikoria ni karaoa aei n tii ngaia.
“Ngke e roko [Euta] n aia tabo bouannanti aika kaaraki i Kirekara, ao e a manga oki rikaaki ao e taku: ‘Iai irou te rongorongo ae raba ibukim te uea.’ ” E aki kaotaki n te Baibara bwa e kangaa ni manga reke rinna nakon Ekeron. Tiaki a na boni bae n tabeaianga tautia? A iangoia bwa e aki kona n ruanikai aia toka iroun te I-Iteraera ae tii temanna? N rokon Euta aei n tii ngaia, e a taraaki bwa e nang kamwaneia kaain abana? N aki ongeia bwa tera raoi ae riki, ma e bubutii Euta bwa e na tiku ma te uea n tii ngaia, ao e boni koro nanon anne.—Taani Motikitaeka 3:19.
Kaubwai n Taamnei Aika Kakawaki
Reirei Aika Kakawaki Man te Boki ae Taani Motikitaeka
2:10-12. Ti riai ni karaoi ara kaetieti ibukin te katoa tai n reirei man te Baibara, bwa ti aonga n ‘aki mwanuokin ana akoi [Iehova] ni kabane.’ (Taian Areru 103:2) A riai kaaro ni karina i nanoia natiia te koaua man ana Taeka te Atua.—Te Tua-Kaua 6:6-9.
NOBEMBWA 29–RITEMBWA 5
BAIKA KAKAWAKI AIKA MENA N ANA TAEKA TE ATUA | TAANI MOTIKITAEKA 4-5
“E Kabonganaia Iehova Aine Aika Uoman ni Kamaiuia Ana Aomata”
“I Teirake Bwa Kaanga te Tina i Aon Iteraera”
E kakamaaku ao ni kanakonano te ara ae Titera i aon Iteraera. E rangi ni buakaka aia Aaro ao kateia kaaini Kanaan bwa e karaoaki iai kareanakia ataei ao te wewene ni bure n te tembora. E na tera aron te aba ngkana e a tautaekanaki iroun te mataniwi ae kaaini Kanaan ma ana taanga ni buaka? E kaotaki n ana anene Tebora bwa e kangaanga te mwamwananga n te aba ao akea ae maekana te kaawa. (Taani Motiki-Taeka 5:6, 7) Ti kona n iangoa aron rurubenebeneia aomata n te buakonikai ao n tabuki, maakuia n ununiki ke ni maekani kaawa aika aki nonoaki, maakuia ni mwamwananga ni kawai aika aki mano bwa a kaawa ni buakanaki, uotakinakoaia aia ataei ao tauakia ainen aia tabo.
“I Teirake Bwa Kaanga te Tina i Aon Iteraera”
E teimatoa maakuia ana aomata aika imanono Iehova i nanon 20 te ririki ni karokoa noraia bwa a tauraoi ni bitii maiuia, ke n aron ae taekinaki n aia anene Tebora ma Baraka ae kairaki koreana ae kangai: ‘I teirake bwa kaanga te tina i aon Iteraera.’ Ti aki ataia ae iai natin Tebora are buun Rabitota, ma e iangoaki te taeka aei bwa te kabotau. Ni koauana, e mwiokoia Iehova bwa e na kamanoa te botannaomata, n aron ana kamanomano te tina. E tuangaki naba bwa e na tuanga te mwaane ae korakora ana onimaki ae te tia Motikitaeka are Baraka ao bwa e na kaitaraa Titera.—Taani Motiki-Taeka. 4:3, 6, 7; 5:7, BG
“I Teirake Bwa Kaanga te Tina i Aon Iteraera”
E riai Iaera ni kawaekoa n iango. E butimwaea motirawan Titera n ana auti. E tuangnga Titera bwa e na aki taekina rokona nakon temanna ngkana iai ae kakaaea. E rabuna teuaei ngke e wene ao e anga te miriki ngke e tuangaki te ran. E aki maan ao e a matunako Titera. E anaa kain rooan te auti Iaera are a rabakau ni kakamanena aine ake a mamaeka n umwanrianna ao te aama ae te kai. E bobaraaki i etan atun Titera, e a aitara ngkai ma te mwakuri ae kakamaaku, are kaanga e a riki iai bwa te tia motikitaeka ibukin Iehova. E kona raraomana ke baenikaina ni karekea te kabuanibwai nakoina. E iaiangoia ana aomata te Atua ao aron te aomata aei ni kammarakia aomata n te aro ae iowawa i nanon ririki aika bati? Ke e iaiangoa te mwiokoa are e na tei ibukin Iehova? E bon aki taekinaki anne n te rongorongo. Ti tii ataia bwa e karaoaki te mwakuri n te tai ae tawe. E a mate Titera!—Taani Motiki-Taeka 4:18-21; 5:24-27.
Kaubwai n Taamnei Aika Kakawaki
Reirei Aika Kakawaki Man te Boki ae Taani Motikitaeka
5:20—A kangaa itoini karawa ni buaka ibukini Baraka? E aki taekinaki n te Baibara bwa a irekereke n te buaka aei anera, kabwakaan taiani wenei aika buti i karawa are e kabwarabwaraki irouia taan rabakau mai Titera n te aro ae kakamaaku, ke tao aia katautau taani kaiwa aika a aki koro bukia. Akea te nanououa bwa iai te ibuobuoki ae reke mairoun te Atua iai.
RITEMBWA 6-12
BAIKA KAKAWAKI AIKA MENA N ANA TAEKA TE ATUA | TAANI MOTIKITAEKA 6-7
“Naako ma te Korakora Ane Iroum”
w02 15/2 6-7
A Kona Ana Boto n Reirei te Baibara ni Kakabwaiako
Kiteon bon te tia motikitaeka i aoia taian Ebera rimoa, ao bon te mwaane ae raoiroi aroarona ao ni kamoamoaaki iai. E aki ukoukora te kan riki bwa te tia kairiri i aoia I-Iteraera. Ngke e anganaki mwiokoana anne, ao e iangoia Kiteon bwa e aki tau. E taku: “Bon te kabanea n uarereke au utu i buakoia tibuni Manate, ao te kabanea ni mangori ngai ni batan tamau.”—Taani Motikitaeka 6:12-16.
w05 15/7 16 ¶3
“Ana Kabaang Iehova ao Kiteon!”
A a maakunrang ngkai tibuni Mirian! E uruanaki bungin te aariki n ibeakini kaatibu aika 300, tangini buu aika 300 ao tatakaruaia mwaane aika 300. A kubanako riki ma n tang n te tatakarua ae kangai: “Ana kabaang Iehova ao ana kabaang Kiteon.” Ribuakon te mangaongao anne ao a aikoa kona ni kinaa ae kaain abaia ke aiaia. A bon teimatoa naba n tei mwaane ake 300 n aia tabo are a kateaki iai, ao te Atua e a rairi aia kabaang aiaia aikai n tiringia i bon i marenaia. E a taenikai aia kaembwa ni buaka, a birinako tibuni Mirian, ao a kaeaki n uaa a aikoa manga kakamaaku. Ao e a roko n tokina aia mwakuri n tiritiri.—Taani Motikitaeka 7:19-25; 8:10-12, 28.
Kaubwai n Taamnei Aika Kakawaki
Reirei Aika Kakawaki Man te Boki ae Taani Motikitaeka
6:25-27. E kabongana raoi ana iango Kiteon n te aro are e na aki-kaunia aomata ake a karitei nakoina. Ngkana ti tataekina te rongorongo ae raoiroi, ti riai naba n taraia raoi bwa ti na aki-kaunia aomata n ara taetae-nikawai.
RITEMBWA 13-19
BAIKA KAKAWAKI AIKA MENA N ANA TAEKA TE ATUA | TAANI MOTIKITAEKA 8-9
“E Raoiroi Riki te Nanorinano Nakon te Kainikatonga”
w00 15/8 25 ¶3
Ko na Kangaa ni Kanakoraoa te Itabarara?
Ngke e buakania tibuni Mirian Kiteon ao e weteiia kaain te baronga ae Eberaim bwa a na buokia. N tokin te buaka, ao a manga un irouni Kiteon ao ni ngurengure ngke e aki weteiia bwa a na raonna ni buaka. E taekinaki bwa “a kauntaeka n te aro ae korakora ma ngaia.” E kaekaia ni kangai Kiteon: “Tera ae I karaoia ni kabotauaki ma ngkami? Tiaki a raoiroi riki nikirani kureebe ake a rikoi tibun Eberaim imwin taiakia, nakon uaa ake a taiaki ake a ikotii tibun Abietera? E anga te Atua aia toka tibuni Mirian ake Ooreba ma Teebi nako nanoni baimi, ao tera ae I a tia ni karaoia ni kabotauaki ma ngkami?” (Taani Motikitaeka 8:1-3) Man ana taeka Kiteon aika tangiraoi aikai, e a karaui nanoia naakai, ao n totokoa rikin te buaka i marenaia baronga aikai. E korakora irouia te baronga ae Eberaim te kani kakannato ao te kainikatonga. Ma e aki kariaia aroia anne Kiteon bwa e na tukia mani karekean te rau. Ti kona ni kakairi n anne?
E Kakawaki te Nanorinano n Taai Nako
15 Bon te katoto ae moan te tamaroa Kiteon ibukin te nanorinano. Ngke e moani kaoti ana anera Iehova nakoina, e boni kaotia Kiteon bwa e mangori ana utu ao e aki tau rabakauna. (MotiTae. 6:15) Ngke e a tia Kiteon ni butimwaea mwiokoana mairoun Iehova, e taraia raoi bwa e na ota n te bwai ae e riai ni karaoia, ao e onimakina Iehova ibukini kairana. (MotiTae. 6:36-40) E ninikoria ao ni korakora Kiteon. E wanawana ao n taratara raoi naba. (MotiTae. 6:11, 27) E rawa nakon aia taeka aomata ake a tangiria bwa e na tautaeka i aoia. Ma e kukurei ni waekoa n okira mwengana.—MotiTae. 8:22, 23, 29.
Nakonako ni Kawain Nako Iehova
9 Ngkana ti kan riki bwa raoraon te Atua, ti riai n “nanorinano.” (1 Betero 3:8; Taian Areru 138:6) E kamatataaki kakawakin te nanorinano n Taani Motiki-Taeka mwakorona 9. E taekina ae kangai natin Kiteon are Iotam: “A nako kaai ngkoa ba a na kabira ae na uea i aoia.” A taekinaki naba kaai aika te oriwa, te biku, ao te kureebe. A tei kaai aikai ibukiia aomata aika rangi ni kakannato ake a aki tangiria ni kan uea i aoia raoia n I-Iteraera. Ma te kai ae te akanta ae kakabonganaki bwa tii te aia, e tei ibukin uean Abimereka ae kainikatonga, are te tia tiritiri ae e rangi ni kan tautaekania raona ake tabeman. E ngae ngke e “mataniwiia Iteraera Abimereka tenua te ririki,” ma e rina ni mate n te aro ae e aki kaantaningaki. (Taani Motiki-Taeka 9:8-15, 22, 50-54) Ai batira ngkanne riain te “nanorinano”!
Kaubwai n Taamnei Aika Kakawaki
it-1 753 ¶1
Ebota, I
E ngae ngke e kakauringa te tokanikai ae angania I-Iteraera aei Kiteon ma raoiroin nanona, ma e bon riki te ebota “bwa te bwai ni kamwane nakoni Kiteon ao nakoia kaaini batana,” bwa a kamwaraeia iai I-Iteraera n taromauria te baei. (TMT 8:27) E aki taekinaki n te Baibara bwa e taromauria te baei Kiteon, ma e mwaneweaki naba arana iroun te abotoro Bauro i buakoia Kristian rimoa ake taani kakoaua ibukin Iehova, aika ‘uanao n ai aron te nang’ ake a maiu imwain aia tai Kristian.’—Ebr 11:32; 12:1.
RITEMBWA 20-26
BAIKA KAKAWAKI AIKA MENA N ANA TAEKA TE ATUA | TAANI MOTIKITAEKA 10-12
“Iebeta—Bon te Mwaane ae Korakora Ana Onimaki”
E Kakukureia te Atua Bwainan te Kakaonimaki
9 E bae naba ni buokaki Iebeta n aia katoto tabeman aika kakaonimaki n aron Ioteba, are e kaotiota te nanoanga nakoia tarina, e ngae ngke “a a ribaia.” (KBwaai 37:4; 45:4, 5) Kananoan ana iango Iebeta i aoni katoto akanne, e a buokia n rinea karaoan ae e na kukurei iai Iehova. E bon rotaki n te maraki n aroaroia tarina, ma e aki tukaki iai man ana beku ibukin Iehova ma Ana aomata. (MotiTae. 11:9) E rangi ni kakawaki riki iroun Iebeta bwa e na tei ibukin aran Iehova nakon te itabarara are e kaitaraa. E motikia bwa e na kakaonimaki nakon Iehova, ao ibukin anne e a kakabwaiaaki ma tabemwaang.—Ebera 11:32, 33.
it-2 27 ¶2
Iebeta
E boni kaumakia Iebeta ao e aki tabwara ni kaota korakoran ana kairiri. E kanakoa ana rongorongo nakon aia uea tibun Ammon, ao ni waimataia bwa boni ngaia ae kauekea te buaka ngke e nini abaia I-Iteraera. Ma e kaeka te uea n taku bwa bon abana ae anaia I-Iteraera. (TMT 11:12, 13) E a kaotia n te tai aei Iebeta bwa tiaki ngaia te tia buaka ae maiubuaka ao n aki ataa te katei, ma e bon atai rongorongon rimoa, moarara riki baike e karaoi te Atua ma ana aomata. E kaekaia tibun Ammon, ni kaotia bwa (1) A aki buakania tibun Ammon, Moaba, ke Etom, I-Iteraera (TMT 11:14-18; TTK 2:9, 19, 37; 2Ro 20:10, 11); (2) Ngke a taua te aba anne I-Iteraera ao a bon aki bwaibwai iai tibun Ammon, bwa a abanna kaaini Kanaan aika taian Amoraite, ao e anga te Atua aia uea ae Taion ao abana nako nanoni baia I-Iteraera; (3) A aki uneakina taekan te aba aei tibun Ammon i nanon 300 te ririki n nako, ao tera bukina ngkai a uneakinna ngkai?—TMT 11:19-27.
it-2 27 ¶3
Iebeta
E ataa raoi bukin te kangaanga aei Iebeta ngke e taekinna bwa e irekereke ma te taromauri. E taku bwa e a tia Iehova ae te Atua n angania I-Iteraera te aba, ao ibukin anne a na bon aki naba kan anga teuana te inti mwakorona nakoia taan taromauri atua aika kewe. E arana Kemoti bwa Atuaia tibun Ammon. A iangoia tabeman bwa e bure aei. Ma e ngae ngke atuaia tibun Ammon boni Mirekom, ao Kemoti atuaia tibuni Moaba, ma a rangi n reitaki natannaomata aikai ao a taromauri atua aika bati. E bure naba Toromon ngke e kariaia taromauriani Kemoti i Iteraera, ibukia buuna ake ianena. (TMT 11:24; 1Ue 11:1, 7, 8, 33; 2Ue 23:13) Irarikina, a taku tabeman taan rabakau bwa te ara ae “Kemoti” e kona n nanona “te tia Kakonaaka te aba, te tia Kataenikai.” (Nora te boki ae Gesenius’s Hebrew and Chaldee Lexicon, ae rairaki iroun S. Tregelles, 1901, i. 401.) Tao Iebeta e kaotia bwa tibun Ammon a taekinna bwa bon atua aei ae e ‘konaia’ ke ni ‘kataenikaia’ botannaomata tabeua ma n angania abaia.
Kaubwai n Taamnei Aika Kakawaki
it-2 26
Iebeta
Tiaki te Natintamwa Iebeta. Bon “te aine ae kakabooaki” tinan Iebeta, ma tiaki nanona bwa e riki Iebeta n ana tai ni kakabooaki neiei ke te natintamwa ngaia. E kakabooaki tinana imwain ae riki bwa buuni Kireata te kauoman, n aron Raaba ngke e kakabooaki naba imwain ae e tekateka n taanga ma Taremon. (TMT 11:1; Iot 2:1; Mt 1:5) E oti ae tiaki te natintamwa Iebeta, n rongorongoia tarina ake natin tamana ma moani buuna, ake a kakionakoa bwa e na aki bwaibwai i rarikia. (TMT 11:2) E rineaki naba bwa aia tia kairiri mwaaneni Kireata (ae angina kaaina bon natin tamana ma buuna are te moan). (TMT 11:11) Ao e anga naba te karea nakon te Atua n te umwanrianna ae tabu. (TMT 11:30, 31) E aki kona ni karaoi baikai Iebeta ngkana te natintamwa ngaia, bwa e kamatataaki ae kangai n te Tua: “Akea te natintamwa ae e na nako buakon ana botaki n aomata Iehova. Akea naba kanoana aika a na nako buakon ana botaki n aomata Iehova, ni karokoa te katebwina n roro.”—TTK 23:2.
RITEMBWA 27–TIANUARE 2
BAIKA KAKAWAKI AIKA MENA N ANA TAEKA TE ATUA | TAANI MOTIKITAEKA 13-14
“Reireiaia Kaaro Mairouni Manoa ma Buuna”
Kaaro—Reireinia Natimi Mangke A Merimeri
Iangoa te baere riki nakon te I-Tan ae arana Manoa are e maeka ni kaawan Tora i aon Iteraera rimoa. E kaongoaki buuni Manoa are kanoabo iroun ana anera Iehova bwa e na bungia te nati te mwaane. (Taani Motiki-Taeka 13:2, 3) Akea te nanououa bwa a rangi n rotaki n te kimwareirei Manoa are kakaonimaki ma buuna n te bwai ane e na riki anne. Ma bon iai naba tabeaiangaia aika kangaanga riki. Ngaia are e a tataro Manoa ni kangai: “Te Uea, I butiko ba e na manga roko i roura ana aomata te Atua are Ko kanakomaia ngkoa, ao e na reireinira ae ti na karaoia nakon te tei ae na bungiaki.” (Taani Motiki-Taeka 13:8, BG) A tabeaianga Manoa ma buuna ibukini kaikawaakin natiia. A reireina natiia ae Tamton ma te aki nanokokoraki taekan ana tua te Atua ao e noraki bwa e nakoraoi aia kakorakora. E taekinaki n te Baibara ae kangai: “E a tiba mamakuri [i nanon Tamton] tamnein Iehova.” Ibukin anne, e karaoi mwakuri aika bati aika korakora Tamton ngkai boni ngaia temanna mai buakoia aia tia moti tibun Iteraera.—Taani Motiki-Taeka 13:25; 14:5, 6; 15:14, 15, BG.
w05 15/3 25-26
E Tokanikai Tamton ni Korakoran Iehova!
E “teimatoa [Iehova] ni kakabwaiaa” Tamton n ana tai n ikawairake. (Taani Motikitaeka 13:24) N te bong teuana ao e a kawariia ana karo Tamton ma n taku: “I nora te aine temanna ae te I-Biritia i Tiimna, ao I tangiringkami bwa kam na anaia bwa buu.” (Taani Motikitaeka 14:2) Iangoa kubanakoia ana karo. N oneani mwin ae e na kainaomataia I-Iteraera mai aani baia taani karawawataia, e a kan imaremare natiia ma ngaiia. E aki kariaiakaki n Ana Tua te Atua bwa ko na karekea buum mai buakoia taan taromauri atuaia beekan. (Te Otinako 34:11-16) Ngaia are a karautaeka ana karo: “E aki kona n reke iroum te aine temanna i buakoia am buu ao i buakoia ara koraki ni kabane? E riai bwa ko na nako ao ni karekea buum mai buakoia I-Biritia aika aki korotobibiaki?” Ma e kamatoa naba Tamton ao n taku: “Anaa neiei ibukiu, ibukina bwa bon te aine ae tau ibukiu.”—Taani Motikitaeka 14:3.
Kaubwai n Taamnei Aika Kakawaki
w05 15/3 26 ¶1
E Tokanikai Tamton ni Korakoran Iehova!
N te aro raa ae e a riki iai aineni Biritia aei bwa “te aine ae tau” ibukin Tamton? E taekinaki n te McClintock and Strong’s Cyclopedia bwa tiaki ibukina bwa “e botonnaine, e baaraoi, ao ni kanikan, ma e irekereke ma kakoroani bukin te kantaninga ke te bwai teuana.” E irekereke ma tera? E oti n Taani Motikitaeka 14:4 bwa “e ukoukora te anga ae e na ekiianako iai I-Biritia” Tamton. Anne bukina ae e tangira iai te aine anne. Ngke e a ikawai Tamton “ao e a moanna ni kairaki teuaei n taamnein Iehova,” ke ni kauekea nanona ni karaoa te bwai teuana. (Taani Motikitaeka 13:25) Ngaia are bon taamnein Iehova ae kaira Tamton bwa e na bubutii karekeani buuna arei, ao rikina bwa te tia motikitaeka i aoia I-Iteraera. E reke te baere e ukoukoria Tamton? Ti na nora moa aron Iehova ni kamatoaa nakon Tamton bwa e na boni boutokaia.