Te Aki Kakaonimaki Bon Te Kanikina Ae Kakamaaku Ibukini Kabaneani Boong!
“Arora ni kakaonimaki ma n raoiroi ao n akeani bukinara, ae ti kaotiotia.”—1 I-TETARONIKE 2:10.
KAKAAEI REIREI AIKA KAKAWAKI AIKAI:
․․․․․
Baikara reirei ibukin te kauring aika ti kona ni karekei man aia kamwamwane Terira, Abetarom ao Iuta Itekariota?
․․․․․
Ti na kanga ni katotonga te kakaonimaki are a kaotiotia Ionatan ao Betero?
․․․․․
Ti na kanga n teimatoa ni kakaonimaki nakoia buura ao nakon Iehova?
1-3. (a) Tera te kanikina ae kakamaaku ibukini kabaneani boong, ao tera ae irekereke ma aei? (b) Baikara titiraki aika tenua aika ti na kaekai?
TERA te aroaro ae iai iroun Nei Terira, Abetarom ao Iuta Itekariota? A boni bane n aki kakaonimaki n aron Terira nakon teuare e tangiria are Tamton ae te tia Moti, Abetarom nakon tamana are Tawita ae te Uea ao Iuta Itekariota nakon ana Toka ae Kristo Iesu. A bane ni karawawataaki aomata n aia mwakuri naakai akanne aika rangi ni bubuaka! Ma e aera ngkai ti riai ni mutiakini?
2 E koreia te tia kororongorongo temanna bwa te aki kakaonimaki bon teuana mai buakoni mamaaraia aomata ni boong aikai ae rangi n nonoraki. Ti aki riai ni mimi n aei. E taku Iesu ngke e taekina kanikinaean “tain tokin te waaki ae ngkai i aon te aba:” ‘A na ikamwamwane i marenaia aomata aika bati.’ (Mataio 24:3, 10) Nanon te taeka ae “kamwamwane” boni “bwarannano ke ko anganako temanna nakon te kairiribai rinanon te babakanikawai ke te aki kakaonimaki.” Ibukin akean te kakaonimaki, ti a kakoauaa iai bwa ti a mena ni “kabaneani boong” bwa e a kaman taekinia aomata Bauro bwa a na “aki kakaonimaki nakoia raoia, . . . ao bon taani kamwamwane” ngaiia. (2 Timoteo 3:1, 2, 4) E ngae ngke a aki toki taani korei booki ao birim ni korei aia kaotioti ni kaineti ma mwakuri n aki kakaonimaki, bwa a na taraa n rangi ni kakaongora ke ni kauekea te tangira, ma e noraki ni maiuia aomata ngkai bwa te aki kakaonimaki ao te kamwamwane e karekea te maraki ao te rawawata. Ni koauana, aeka ni mwakuri akanne bon te kanikina ae kakamaaku ibukini kabaneani boong!
3 Tera reireiara man te Baibara ibukin aia aki kakaonimaki aomata ake rimoa? Baikara aia katoto tabemwaang ibukin aia tangira nakoia aomata aika ti kona ni kakairi iai? Ao antai ae ti riai n teimatoa ni kakaonimaki nakoina? Ti na noria.
KATOTO IBUKIN TE KAURING MAN RONGORONGON RIMOA
4. Tera aron Terira ni kamwanea Tamton, ao e aera ngke e rangi ni ribuaka n arona anne?
4 Iangoa moa Terira are e kamwanea teuare e tangiria are Tamton ae te tia Moti. E kani kaira buakanakia I-Biritia Tamton ibukini buokaia ana aomata te Atua. Tao a ataia tooka aika I-Biritia ake niman bwa akea ana tangira ni koaua Terira nakon Tamton, ngaia are a kamaraatona n te mwane ae bati bwa e na titirakinna bukin rakani korakorana bwa a aonga n tiringnga. E butimwaea aei Terira are te nanonrang ao e kataia n ukera te bwai ae raba aei mairoun Tamton, tenua te tai ma e aki reke. E teimatoa ni kairoroa teuaei “n ana taeka nako n te bong ae koraki ma ni katabeaianga.” Ao n tokina, “e bono [nanon Tamton] ni kani mate.” Ai ngaia are e a tuangnga ae e tuai mani koreaki irana bwa ngkana e koreaki, ao e na bua korakorana.a Ngke e a ataa aei Terira, e a korea iran Tamton ngke e matu i aoni waena, ao e a anga naba nakoia taani kairiribai bwa a na karaoa ae a kani karaoia nakoina. (Taani Motiki-Taeka 16:4, 5, 15-21, BG) Ai bon ribuakara ana mwakuri anne! E kamwanea te aomata are e tangiria tii ibukin nanonrangina.
5. (a) E kanga Abetarom ni kaota aki kakaonimakina nakon Tawita, ao tera arona ae kaotaraeaki iai? (b) Tera aron rotakin Tawita ngke e a manga riki Aitobera bwa te tia kamwamwane?
5 Ti na manga rinanon aron Abetarom ae aki kakaonimaki. Ibukini kororaken nanona ni kani kakannato, e a motinnanoia bwa e na anaa te kaintokanuea mairoun tamana are Tawita ae te Uea. N te moantai, e “irae nanoia aomatan Iteraera” Abetarom n arona ni karaoi mwakuri ake e na tangiraki iai, rinanoni karaoan ana berita nako aika aki korobukia ao e baka n tangiriia aomata. E taui baia ao ni kaboria ma ngaiia bwa aongkoa e tabeakinia raoi ni baika a kainnanoi. (2 Tamuera 15:2-6, BG) E tokanikai naba Abetarom i aon Aitobera are raoraon Tawita ni kaan ae e onimakinna, are e a manga riki bwa te tia kamwamwane ao n raonna ni karitei. (2 Tamuera 15:31) E kabwarabwaraa aron rotakina Tawita n te aki kakaonimaki anne n Taian Areru mwakoro 3 ao 55. (Taian Areru 3:1-8; wareka Taian Areru 55:12-14.) E kaotaraea arona Abetarom ae te aki karinerine ae kamaamaa, ngke e aki karinea ana tautaeka te Atua ibukin nanona ni kani kakannato, ao e a karaoa iai ana waaki ni karitei nakon te uea ae ana kabiraki Iehova are e boraraoia ma aomata aika bati. (1 Rongorongo 28:5) N tokina, e bwaka te waaki ni karitei anne ao e teimatoa n tautaeka Tawita, ngkai bon ana kabiraki Iehova.
6. E kanga Iuta ni kamwanea Iesu, ao tera aroni kamanenaakin aran Iuta?
6 Ti na iangoa ngkai te baere e karaoia te tia kamwamwane are Iuta Itekariota nakoni Kristo. N ana kabanea n tai Iesu ni karaoa te Toa ae te Riao ma ana abotoro ake 12 ao e tuangia ni kangai: “I tuangingkami te koaua, Bwa e na kamwaneai temanna i buakomi.” (Mataio 26:21) Rimwi riki n te tairiki anne, ao a tuangaki Betero, Iakobo ao Ioane iroun Iesu n te onnaroka are i Ketetemane ni kangai: “Noria! Ae e a kan roko te tia kamwaneai.” Ngke e tabe n taetae ao e a kaoti naba Iuta ma raona ake e boniwia kamatean Iesu ma ngaiia, “ao e kaineta Iesu ao e taku: ‘Te raoi iroum Rabi!’ ao e kaboria ma ngaia.” (Mataio 26:46-50; Ruka 22:47, 52) E “kamwanea te aomata ae raoiroi” ae Iesu Iuta ao e anga nakoia taani kairiribai. Ao iraua te mwane are e kamwaneaki iai Iesu iroun Iuta are te nanonrang? Bon tii 30 te mwakoro n tirewa! (Mataio 27:3-5) Ni moa man te tai anne, e a kabonganaaki te ara ae Iuta ibukini kabwarabwaraan temanna bwa “te tia kamwane,” ai moarara riki ni kamwanean raoraona.b
7. Baikara reireiara mani maiun (a) Abetarom ao Iuta ao (b) Nei Terira?
7 Tera reireiara mani katoto ibukini kauring aikai? A toki maiuia Abetarom ma Iuta n te aro ae kamaamaa, ibukina bwa a a manga riki bwa taani kamwamwane nakoia ana kabiraki Iehova. (2 Tamuera 18:9, 14-17; Mwakuri 1:18-20) Ngkana a ongo aomata aran Terira, a bae n iangoa arona ae e aki kakaonimaki ao e baka n tangira temanna. (Taian Areru 119:158) Ai kakawakira ngkanne te rarawa nakon te nano ni kani kakannato, ae boto i aon te bangaomata ke te nanonrang ae na kabuaa akoara iroun Iehova! A rangi n anainano reirei aikai bwa ti aonga ni buokaki n rarawa nakon te kamwamwane ao te aki kakaonimaki aika a rangi n riribaaki.
KATOTONGIA AKANA A KAKAONIMAKI
8, 9. (a) E aera ngke e berita Ionatan bwa e na kakaonimaki nakon Tawita? (b) Ti na kanga ni katotonga aron Ionatan?
8 A kabwarabwaraaki naba n te Baibara aomata aika bati aika kakaonimaki. Ti na maroroakin taekaia uoman mai buakoia ao ni karekea reireiara mairouia, ma ti na moanna moa mairoun te mwaane are e kakaonimaki nakon Tawita. E na bae n ruamwin te Uea are Tauro ana karimoa are Ionatan, ma e aki reke aei tii ibukin te bwai teuana. E rineaki Tawita iroun Iehova bwa e na uea imwin Tauro i aon Iteraera. E karinea ana rinerine Iehova Ionatan. E aki bakantang n te aro are e na iangoa Tawita bwa ana kairiribai. Ma “e kabaeaki tamnein Ionatan ma tamnein Tawita” n aron are e berita bwa e na kakaonimaki nakon Tawita. E angan naba Tawita kunnikaina, ana kabaang, ana kainikatebe ma kabaean nukana ao e karinea n aroni karinean te uea. (1 Tamuera 18:1-4, BG) E karaoi bwaai ni kabane ake e konai Ionatan ibukini ‘kakorakoraani bain Tawita,’ ni karokoa ae e a kuri ni bua maiuna ngke e kamaiua Tawita mairoun Tauro. E kakaonimaki Ionatan ao e taku nakon Tawita: “Ko na uea i aoia Iteraera, ao ngai N na kauoman i rarikim.” (1 Tamuera 20:30-34; 23:16, 17, BG) Maroaka are imwini maten Ionatan ao e a kaota nanokawakina Tawita, ma tangiran teuaei n ana anene ni bwaebwaeti!—2 Tamuera 1:17, 26.
9 E ataa ae e riai ni kakaonimaki nakoina Ionatan. E aantaeka ma nanona ni kabane nakon te tia Tautaeka ae Iehova, ao e boutokaa raoi Tawita ngkai ana kabiraki te Atua. N aron naba anne, ngkana akea mwiokoara ae okoro n te ekaretia ni boong aikai, ti riai ni kukurei ni karineia taari ake a rineaki bwa a na kairiri i buakora.—1 I-Tetaronike 5:12, 13; I-Ebera 13:17, 24.
10, 11. (a) E aera ngke e kakaonimaki Betero n tiku i rarikin Iesu? (b) Ti na kanga ni katotonga Betero, ao e na kairira nakoni karaoan tera?
10 Te katoto riki teuana ae raoiroi ae ti na rinanona, bon aron te abotoro Betero ni kakaonimaki nakon Iesu. A bati mai buakoia taan rimwini Kristo ake a rangi n un ao a a kitanna ngke e taetae ni kaikonaki ni katuruturua kakawakini kaotiotan onimakinan ana karea, are e nang anga iai irikona ma raraana. (Ioane 6:53-60, 66) Mangaia are e taku Iesu nakoia ana abotoro ake 12: “Kam kan nako naba ngkami?” E kaekaa Betero ni kangai: “Te Uea, ti na nakon antai? A mena iroum taeka aika kairiri nakon te maiu are aki toki, ao ti kakoauako ma n ataiko bwa boni ngkoe Teuare Tabu are kanakoaki mairoun te Atua.” (Ioane 6:67-69) E nanonaki n aei bwa e ota raoi Betero ni baike e a tibwa tia n taekin Iesu ibukin Ana karea are e na anga? Tao e aki. Ma e ngae n anne, e motinnanoia Betero bwa e na kakaonimaki nakon Natin te Atua ae kabiraki.
11 E aki iangoia Betero bwa e kairua ana iango Iesu ike e na manga ataa kairuana rimwi riki Iesu ao ni manga bita te baere E taekinna. Tiaki ngaia anne, e bon nanorinano Betero ao e kakoauaa bwa iai iroun Iesu “taeka aika kairiri nakon te maiu are aki toki.” N aron naba anne, tera arora ni boong aikai ngkana ti nora te reirei teuana n ara boki mairoun “te toro ae kakaonimaki,” ae kangaanga otara iai ke tao e aki boraoi ma ara iango? Ti riai ni kakorakoraira ni karekea otara iai ao n aki tii kantaningaa te bitaki ae boraoi ma ara iango.—Wareka Ruka 12:42.
TEIMATOA NI KAKAONIMAKI NAKON RAOM NI MARE
12, 13. E na kanga n reke te aki kakaonimaki irouia taanga ni mare, ao bukin tera bwa e aki riai n taekinaki ae e na kona n riki n roroia anne?
12 Te aki kakaonimaki bon te mwakuri ae buakaka ao e riai n aki kariaiakaki bwa e na urua te rau ao te katiteuanaaki n te utu ni Kristian ao n te ekaretia. N ururingan anne, ti na rinanon arora ni kateimatoa kakaonimakira nakon raora ni mare ao Atuara.
13 Te wene ni kimoa bon teuana mai buakon aaro n aki kakaonimaki ae rangi ni karawawata. E urua kakaonimakina te tia wene ni kimoa nakoni buuna ni manga tangira riki temanna. E karina n tiku n tii ngaia te rao are e aki kakaonimaki buuna ao e a korakora bitakini maiuna. E na kanga n riki anne nakoia aomata aika uoman ake a tangiriia ngkoa? N angiin te tai, te moanibwai ae karika aei, bon akean te reitaki ae kaan i marenaia raao ni mare. E kabwarabwaraa te tia Rabakau n te Sociology ae Gabriella Turnaturi bwa “e kona n riki te aki kakaonimaki, ibukina bwa a aikoa karaoi bwaai ni kabane ake a kona ni karaoi taanga ni mare ibukini kateimatoaan aia iraorao.” E a tia naba n riki aei irouia tabeman taanga ni mare aika a moanna ni kara. N te katoto, e buuraure temanna te mwaane ae 50 ana ririki ma buuna ae kakaonimaki nakoina, ae ai 25 aia ririki n taanga bwa e a manga kan tekateka ma te aine temanna ae tangiria. A taku tabemwaang bwa e bon riiriki aio n te roro aei. Ma n oneani mwin are ti na iangoia bwa e aki kona n totokoaki rikina, ti na taekinna bwa bon te aki kakaonimaki irouia ake a a moanna ni kara.
14. (a) Tera aron rotakin Iehova n te aki kakaonimaki n te mare? (b) Tera ana taeka Iesu ibukin te aki kakaonimaki n te mare?
14 Tera aron rotakin Iehova irouia ake a kitana buuia n akea bukina ae riai man te Baibara? E “riba te raure” Atuara, ao e a tia ni kamatoaa ana taeka ibukia ake a iowawa nakoia buuia ao ni kitania. (Wareka Maraki 2:13-16, BG.) Ibukina bwa titeboo aron rotakin Iesu ma Tamana, e a reiakinia aomata bwa akea ae kona ni kitana buuna ni mare, ae akea ana bure ao ni baka n aki ataa te bwai ae e a tia ni karaoia.—Wareka Mataio 19:3-6, 9.
15. A na kanga taanga ni mare n teimatoa ni kakaonimaki nakoia buuia?
15 A na kanga ake a a tia ni mare n teimatoa ni kakaonimaki nakoia buuia? E taekinaki ae kangai n Ana Taeka te Atua: “Kimareirei irouni bum ae bum man am bong n ataei,” ao “tekateka ni kimareirei ma bum ae ko tangiria.” (Taeka N Rabakau 5:18, BG; Te Minita 9:9, BG) A riai raao ni mare ni “kamatoa” aia iraorao n rabwataia ao n aia iango, ngkana a a moanna ni kara. Nanon anne, bwa a na kaai n tabeakini baika a tangiri i marenaia, ni kabanea te tai ae bati i marenaia ao ni kaaniaki riki i marenaia. A riai ni kaatuua iangoani kateimatoaan aia mare ao aia iraorao ma Iehova. Ni karaoan aei, a a riai ni katoatai ni kaai n ukeuke n reirei n te Baibara, a na kaai n toa n te mwakuri minita ao a na kaai n tataro ni bubutiia Iehova ana kakabwaiaia.
TEIMATOA NI KAKAONIMAKI NAKON IEHOVA
16, 17. (a) E na kanga n tuoaki kakaonimakira nakon te Atua n ara utu ao n te ekaretia? (b) Tera te katoto ae kamatataaki iai mwin te ongeaba n ana tua te Atua, ae te aki reitaki ma ara koraki aika kabaneaki?
16 Bon iai naba kaain te ekaretia ake a karaoi buure aika kakaiaki ao ni boaaki “n te aro ae matoatoa bwa a aonga ni marurung n te onimaki.” (Tito 1:13) Iai tabeman aika a riai ni kabaneaki ibukin aroaroni maiuia anne. A buokaki “te koraki ake a kataneiaaki” ni boaakia bwa a na manga rikirake aia onimaki. (I-Ebera 12:11) Ma tera arora ngkana iai ara koraki ke raoraora ni kaan ae kabaneaki? E nang tuoaki kakaonimakira n aei bwa ti kakaonimaki nakon te aomata anne ke te Atua. E tarataraira Iehova ao n tuoira bwa ti ongeaba ke ti aki n ana tua are ti na aki itoman ma ane e kabaneaki.—Wareka 1 I-Korinto 5:11-13.
17 Iangoa mwin te katoto teuana ae raoiroi n teimatoaia ni kakaonimaki, n ongeaba n ana tua Iehova kaain te utu ake a aki iraorao ma aia koraki ae kabaneaki. Iai te rorobuaka temanna are e a tia ni kabaneaki man te ekaretia n te maan ae e raka i aon tebwina te ririki, ao a “katoka te reitaki” ma ngaia tamana, tinana, ao tarina aika aman. N tabetai, e kataia ni kabanea ana tai ae bati ni baike a karaoi kaain ana utu, ma a teimatoa ni kakaonimaki n aki reitaki ma ngaia. Ngke e a kaokaki nakon te ekaretia, ao e taekina uringaabana ngkoa n taai nako ibukini kan reitakina ma kaain ana utu, ai moarara riki n te tairiki are tii ngaia iai. E kaotia naba bwa ngke arona bwa a reitaki ma ngaia ana utu i nanon te tai ae uarereke, e bae n rau nanona iai. Ma ibukin akean aia itoman kaain ana utu ma ngaia n te tai ae uarereke, e a riki ingaingana ni kan reitaki ma ngaiia bwa kaungaana ni manga okira Iehova. Ururinga anne ngkana ko kaririaki bwa ko na urua ana tua te Atua, are ko na aki reitaki ma am koraki ae kabaneaki.
18. Tera am motinnano imwin rinanoani kaokoron te kakaonimaki ao mwin te aki kakaonimaki?
18 Ti maeka n te aonnaba ae a aki kakaonimaki iai aomata ao n ikamwamwane. Ma e ngae n anne, a a bati n te ekaretia ni Kristian ake ti riai ni kakairi n aia katoto. E kaotaki n aroaroni maiuia bwa bon ‘taani kakoaua ngaiia ao te Atua naba, ibukin aroia ni kakaonimaki ma n raoiroi ao n akeani bukinaia, ae a kaotiotia nakoimi ngkami aika taan onimaki.’ (1 I-Tetaronike 2:10) Ti bia bane n teimatoa ni kakaonimaki nakon te Atua ao i marenara naba.
[Kabwarabwara mai nano]
a Tiaki nibwani korakoran Tamton irana ma bon te bwai ae tei ibukin ana iraorao ae okoro ma Iehova ngkai te Natiraite ngaia.
b Ngaia are nanon te taeka ae “ana kaboria Iuta” bon “te mwakuri ni kamwamwane.”
[Te Taamnei n iteraniba 16]
E kakaonimaki Betero nakon Natin te Atua ae kabiraki e ngae ngke E ribaaki irouia tabemwaang