Bwaai n Ibuobuoki Ibukin Te Boki n Reirei ae Maiura ao Ara Mwakuri ni Minita
© 2022 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
MAATI 6-12
BAIKA KAKAWAKI AIKA MENA N ANA TAEKA TE ATUA | 1 RONGORONGO 23-26
“E a Baireaki Raoi te Taromauri n te Tembora”
it-2 241
Tibun Rewi
E baireaki raoi aia mwakuri tibun Rewi i aan ana kairiri Tawita. E rineiia tabeman bwa taan tararuaa te mwakuri, mataniwi, taani moti, taan teiakina mataroan te oo, ao taan tararuai nneni baika kakawaki, n ikotaki ma aomata aika rangi ni bati ibukini buokaia ibonga n te tembora, taiani katawanang, taabo n amwarake, n ikotaki ma taian angakarea, mwakuri ni kaitiaki, te katine, tauan abwakini bwaai, ao mwakuri n tantani aika kaokoro. A baireaki taani katangitang aika tibun Rewi nakoni koraki aika 24, ao titeboo aron tibwatibwaakia ma ibonga, ao a kaai n uateia aia mwakuri. A ukoukora te kanikina mairoun te Atua ibukini mwiokoaia te koraki. Ibukia ngkanne te koraki ake a teiakina mataroan te oo, a bon rineaki naba n aron anne.—1Ro 23, 25, 26; 2Ro 35:3-5, 10.
it-2 686
Ibonga
N te mwakuri n te tembora ao a baireaki ibonga nako aaia mataniwi aika kakaokoro. E ukoukoraki te kanikina mairoun te Atua ibukin tibwaakini mwioko tabeua. A beku i nanon teuana te wiki te korakina mai buakoia ake 24, ao a beku uatai n te ririki. E teretere bwa a beku kaain te nakoa n ibonga ni kabane n tain taian toa ngkana a anga nga ma nga taiani karea aomata n taini katabuan te tembora. (1Ro 24:1-18, 31; 2Ro 5:11; kabotaua ma 2Ro 29:31-35; 30:23-25; 35:10-19.) E kona te ibonga temanna ni beku n taai riki tabeua, ma e na taraia raoi bwa e na aki rotakibuaka ana beku te ibonga are e baireaki bwa e na beku n te tai anne. Ni kaineti ma aia katei rabi, ni menan Iesu i aon te aba, ao a rangi ni bati ibonga, ngaia are e a tibwatibwaaki te beku n te wiki i marenaia utu aika kakaokoro, ao a beku utu nako tebongina ke e nako riki ni kaineti mawaitiia kaain aia utu.
it-2 451-452
Te Katangitang
Ni kaineti ma te katauraoi ibukin ana tembora Iehova, e kaokoroia Tawita tibun Rewi aika 4,000 ake a na riki bwa taani katangitang. (1Ro 23:4, 5) Mai buakoia naakai, a “kataneiaaki [288] n te anene nakon Iehova ao a bane ni mwaatai.” (1Ro 25:7) A karaoaki babaire nako i aan aia kairiri taani katangitang aika mwaatai ake Ataba, Eman, ao Ierutun (arana naba teuana Etan). Kioina ngkai mwaane aikai ni kabane boni kanoaia natin Rewi aika teniman ake Keritiom, Koata ao Merari, a a mwiokoaki utu aika tenua aikai bwa mataniwi n te botaki ni katangitang n te tembora. (1Ro 6:16, 31-33, 39-44; 25:1-6) Mwaitiia natiia mwaane akana teniman akanne bon 24, ao a bane ni warekaki naba i buakoia taani katangitang aika mwaatai ake 288. A rineaki naati mwaane akanne bwa mataniwi i aoia te koraki ni katangitang teuana ma teuana rinanon ukoukoran te kanikina mairoun te Atua. I aan aia kairiri naati aikai, iai 11 riki aika “mwaatai” ake a rineaki mai buakoia oin natina ao tibun Rewi riki ake tabeman. Ni kaineti ma aei naake 288 ([1 + 11] × 24 = 288) ake tibun Rewi aika taani katangitang aika mwaatai, a bon tibwatibwaaki nakoni koraki aika 24 n aroia ibonga naba aika tibwauaaki nakoni koraki aika 24. Ngkana a tibwatibwaaki nikiraia naake a “reiakinaki” ake 3,712, a na manga karekeaki riki tao 155 mwaane nakoni koraki ake 24, ae nanona bwa tao 13 tibun Rewi aika a na reireinaki ao ni kataneiaaki n te katangitang. (1Ro 25:1-31) Kioina ngkai taani katangi taiani buu bon ibonga, a na raonia ngkanne tibun Rewi ake taani katangitang.—2Ro 5:12; kabotaua ma WI 10:8.
it-1 898
Taan Teina Mataroan te Oo
N te Tembora. Teutana te tai imwaini maten te Uea ae Tawita, ao a a baireiia raoi tibun Rewi ao taani beku n te tembora n ikotaki naba ma taan teina mataroan te oo ake 4,000 mwaitiia. Ni baireaia anne, a mwakuri iai kaka itibong. A tararuaa ana auti Iehova ao n taraia bwa a na kaukaki ao ni kainaki mataroana n taia ake a baireaki iai. (1Ro 9:23-27; 23:1-6) Irarikin aia beku bwa taan tantani, tabeman a tararuai bwaintangira mairouia aomata aika kamanenaaki ibukin te tembora. (2Ue 12:9; 22:4) Rimwi riki, ngke e kabira Ioati bwa te uea te ibonga ae rietata are Ieoiata, ao a a mwiokoaki tautia aika okoro bwa a na teiakina mataroan oon te tembora ao ni kamanoa te uea ae ataei ae Ioati mairoun te Ueannaine ae Atariia are e anaa te kaintokanuea ae tiaki ana bwai. (2Ue 11:4-8) Ngke e kamaunaa taromauriani bouannanti te Uea are Iotia, a bon ibuobuoki taan teiakina mataroan te tembora ni kaotinakoi bwaai nako ake a kamanenaaki ibukin taromauriani Baara man te tembora. Ao a kabuekaki i tinanikun te kaawa.—2Ue 23:4.
Kaubwai n Taamnei Aika Kakawaki
E na Karakaa Riki Kukureim te Taromauri ae Koaua
10 Ti taromauria Iehova ngkana ti kaai n anene ma tarira n te onimaki. (TaiAre. 28:7) A iangoa te anene tibun Iteraera bwa kanoan naba aia taromauri ae kakawaki. E mwiokoiia te Uea ae Tawita tibun Rewi aika 288 bwa taan anene n te tembora. (1Rong. 25:1, 6-8) Ni boong aikai, ti kona ni kaota tangiran te Atua ngkana ti anenei kuuna ni karaoiroi. E aki kakawaki tangiraoini bwanaara. Iangoa te kabotau aei: Ngkana ti taetae, “ti bane n titibanako n taai aika bati,” ma tiaki nanon anne bwa ti na tukaki iai n taetae n te ekaretia ke n te mwakuri ni minita. (Iak. 3:2) N aron anne, ti kona n anenei kuuna ni karaoiroi nakon Iehova, e ngae naba ngkana ti bwanaabuaka.
MAATI 13-19
BAIKA KAKAWAKI AIKA MENA N ANA TAEKA TE ATUA | 1 RONGORONGO 27-29
“Te Taeka n Reirei ae Tatangira Mairoun te Karo Nakon Natina”
Kawakinan Raoi Arora ni Kristian
9 Reirei n te Baibara bwa ko aonga ni kakoauaa. E kona ni mamaara arora ngaira aika ti beku iroun Iehova, ngkana ti aki kabotoa arora i aon te atatai man te Baibara. (I-Biribi 1:9, 10) Kristian ni kabane aika ataei, ikawai, ke kaara, a riai n rauaki nanoia bwa baika a kakoauai, bon te koaua ae taekinaki n te Baibara. E kaungai nanoia raona n onimaki Bauro ni kangai: “Kam na katai bwaai ni kabane ba ua ra; kam na taua ae raoiroi.” (1 I-Tetaronike 5:21) Kristian aika ataei aika a maaka te Atua aia karo, a riai n ataia bwa a aki kona ni karabaia i aan aia onimaki aia karo. Tawita e kaunga nanon natina ae Toromon bwa e na ‘ataa Atuan tamana ao n toro irouna n te nano ae moan te raoiroi.’ (1 Rongorongo 28:9) E na bon aki tau ngkana te tei ae Toromon e tii taraa aron rikiraken onimakinan Iehova iroun tamana. Ma e riai ni karekea oin ana atatai ibukin Iehova. E boni karaoa anne. E butiia te Atua ni kangai: “Ko na anganai te rabakau ma te ataibwai ngkai, ba N na otioti nako ma n rinrin i matan te botanaomata aei.”—2 Rongorongo 1:10.
Kateimatoa Nanom ni Kabane Nakon Iehova
13 E rangi ni mataata te reirei aei. Ti na kamoamoaaki ngkana ti katoatai n uataboi mwakuri aika raraoi ma ni manena, n aron irakini bobotaki n te ekaretia ao karaoan te mwakuri ni minita. Ma e bati riki ae irekereke n te beku ibukin Iehova ma te nano ni kabane. (2 Rongorongo 25:1, 2, 27) Ngkana e teimatoa te Kristian n “tanrikaaki” ibukini korakoran nanona n tangiri bwain te aonnaba aei, e na ruanikai iai ana iraorao ma te Atua. (Ruka 17:32) Ti na “tau ibukin ana tautaeka n uea te Atua” tii ngkana ti “ribaa te buakaka ao [n] nimta te raoiroi” ma nanora ni koaua. (I-Rom 12:9; Ruka 9:62) Ngaia are ti riai ni bane n taraia raoi bwa e na akea te bwai teuana ae e na katoka ara beku ma nanora ni kabane ibukin te Tautaeka n Uea, e ngae naba ngkana iai ana waaki Tatan tabeua aika a taraa n rangi ni manena ke ni kakukurei.—2 I-Korinto 11:14; wareka I-Biribi 3:13, 14.
“Ko na Ninikoria . . . ao Waakina te Mwakuri”
20 E kauringa Toromon te Uea ae Tawita bwa e na memena Iehova irouna ni karokoa tian te kateitei ibukin te tembora. (1Rong. 28:20) E kananoa ana iango Toromon i aon ana taeka tamana, ao e ngae ngke e uarereke ao e ronnano ma e aki kariaia baikanne bwa a na tukia mani waakinan te mwakuri. E kaota te ninikoria, e waakina te mwakuri, ao man ana ibuobuoki Iehova e katiaa te tembora ae rangi n tamaroa i nanon itiua ao te iterana te ririki.
21 N aron Iehova ngke e buoka Toromon, e kona naba ni buokira bwa ti na ninikoria ao ni katiaa ara mwakuri, i nanon ara utu ao n te ekaretia. (Ita. 41:10, 13) Ngkana ti kaota te ninikoria ibukin ara taromauri nakon Iehova, ti a aki nanououa iai ibukin ana berita ngkai ao n te tai ae imwaira. Ngaia are “ninikoria . . ao waakina te mwakuri.”
Kaubwai n Taamnei Aika Kakawaki
Riiki Bwa te Rao ni Koaua Ngkana E Nang Uruaki te Iraorao
Iai riki raoraon Tawita ake a kakaonimaki ni koaua ni boutokaia n taai ake e kaaitara iai ma kangaanga. Temanna i buakoia bon Utiai, ae taekinaki n te Baibara bwa “raoraon Tawita.” (2Tam. 16:16; 1 Rong. 27:33) E bae ni mataniwi n te baareti Utiai ao raoraon naba te uea, ao n tabetai e karaoi baika riai ni karabaaki.
Ngke e tauaki te kaintokanuea iroun natin Tawita are Abetarom, a bati tibun Iteraera ake a tei n ana itera Abetarom ma e aki karaoa anne Abitiai. Ngke e birinako Tawita ao e raonna Utiai. E rangi n rawawata Tawita ibukina bwa e kamwaneaki iroun natina ao naake e onimakinia. Ma e ngae n anne, e teimatoa ni kakaonimaki Utiai, ao e kukurei ni karuanikaia maiuna ma ni kakororaoa mwiokoana are e na totokoa te waaki ni karitei anne. E karaoa aei Utiai tiaki ibukina bwa iai mwiokoana n te baareti, ma e kaotia bwa te rao ni koaua ngaia.—2Tam. 15:13-17, 32-37; 16:15–17:16.
MAATI 20-26
BAIKA KAKAWAKI AIKA MENA N ANA TAEKA TE ATUA | 2 RONGORONGO 1-4
“E Karaoa te Motinnano ae Aki Raoiroi Toromon”
it-1 174 ¶5
Taanga ni Buaka
N ana tai n tautaeka Toromon, ao e koreaki rongorongon aia taanga ni buaka kaain Iteraera n te mwakoro teuana ae boou. E rau ana tai n tautaeka, e ngae n anne, e boni kabatiaia naba ana aoti ao ana kaa ni buaka. (Nora CHARIOT.) A kaoaki angiin aoti aikai mai Aikubita. A a riai ni kateaki kaawa n te aono aei ni kabutaa ibukini nneni kaa ni buaka aika boou aikai. (1Ue 4:26; 9:19; 10:26, 29; 2Ro 1:14-17) Ma e aki kakabwaiaa ana mwakuri Toromon aei Iehova, ao e a kekerikaaki mwaitin ana taanga ni buaka ao ni bwenauaaki ana tautaeka ngke e a mate. Imwina riki ao e a korea aei Itaia: “A na reke kaia te koraki ake a ruo nako Aikubita ibukini buokaia, ake a onimakinia aoti, ake a onimakini kaa ni buaka ngkai a rangi ni bati, ma aoti ni buaka ngkai a korakora. Ma a aki mutiakina Teuare Tabu iroun Iteraera, ao a aki ukoukora Iehova.”—Ita. 31:1.
it-1 427
Kaa ni Buaka
A tuai man nonoraki i aon Iteraera kaa ni buaka aika bati, ma ai tibwa n ana tai Toromon. E bon riki aei ibukina bwa iai ana taeka ni kauring te Atua are a na aki kabatiaia aia aoti bwa aongkoa e boto kamanoaia iai. Ibukin te tua aei, e a karako iai kamanenaani kaa ni buaka, kioina ngkai a boni kakorakoraaki baikai irouia aoti. (TTK 17:16) Ngke e anga te kauring Tamuera ibukin te rawawata are e na riki nakoia aomata mairouia ueea aika aomata, e tuangia aei: “E na anaiia natimi mwaane ao e na kamenaia n ana kaa ni buaka.” (1Ta 8:11) Ngke a kataia n anaa te nakoa n uea Abetarom ma Atoniia, a boni karekei aia kaa ni buaka ao mwaane aika 50, aika a na biribiri imwaia. (2Ta 15:1; 1Ue 1:5) Ngke e kataea ana kai uean Tobaa Tawita, e boni kamaiuia aotini kaa ni buaka aika 100.—2Ta 8:3, 4; 10:18.
Ngke e katea te taanga ni buaka Toromon i Iteraera ao e karakaa mwaitin ana kaa ni buaka nakon 1,400. (1Ue 10:26, 29; 2Ro 1:14, 17) Iai riki kaawa irarikin Ierutarem aika ataaki bwa kaawa ibukini kaa ni buaka aika iai auti ni mwakuri aika okoro ibukini kawakinani bwaai ni buaka.—1Ue 9:19, 22; 2Ro 8:6, 9; 9:25.
Kaubwai n Taamnei Aika Kakawaki
Reirei Aika Kakawaki Man te Boki ae te Kauoua n Rongorongo
1:11, 12. E kaotaki n ana bubutii Toromon nakon Iehova bwa karekean te wanawana ao te atatai, boni baika e rangi n tangirii te uea. Ara tataro nakon te Atua a kaota te bwai are a tangiria nanora. E riai bwa ti na karaua raoi n iangoa ara tataro.
MAATI 27–EBERI 2
BAIKA KAKAWAKI AIKA MENA N ANA TAEKA TE ATUA | 2 RONGORONGO 5-7
“[E] na Mena . . . Nanou Iai n Taai Nako”
w02 11/15 5 ¶1
Tai Kaaki Aromi ni Bobotaki
Ngke e a uea Tawita i Ierutarem imwina riki, e a kaota nanona ni kani katea te auti ae e na memena iai mimitongin Iehova n aki toki. Ibukina bwa te tia buaka Tawita, e a taku Iehova nakoina: “Ko na aki katea te auti ibukin arau.” Ma E rinea natin Tawita are Toromon ibukini katean te tembora. (1 Rongorongo 22:6-10) E katabua te tembora Toromon n 1026 B.C.E. imwin te mwakuri ni kateitei ae manna itua ma te iterana te ririki. E kukurei Iehova n te kateitei aei, ao e taku: “I a tia ni katabua te auti ae ko kateia aei, n arou ni kaaki arau iai n aki toki, ao a na mena matau ma nanou iai n taai nako.” (1 Uea 9:3) Ngkana a aki toki ni kakaonimaki tibun Iteraera nakon Iehova, e na bon teimatoa ni mena nanon Iehova n te auti anne. Ma ngkana a rairakinako mani kakaraoan ae raoiroi, ao E na tewenakoa te auti anne Iehova, ao “e na riki . . . bwa te auti ae urubekebeke.”—1 Uea 9:4-9; 2 Rongorongo 7:16, 19, 20.
it-2 1077-1078
Te Tembora
Rongorongona. Iai te tembora aei ni karokoa 607 B.C.E., ma e uruakaki irouia ana taanga ni buaka Baburon ake a kairaki iroun te Uea are Nebukaneta. (2Ue 25:9; 2Ro 36:19; Ier 52:13) Ibukina bwa a kitana te taromauri ae koaua tibun Iteraera, e a kariaia te Atua kaawa ake tabeua bwa a na bwainikirinia kaain Iuta ao Ierutarem, ao ni kimoai baika kakawaki ake n te tembora. A bati naba taai are e a aikoa iai tabeakinaki te tembora. A anaaki baika kakawaki mai iai iroun Uean Aikubita are Titiaka (993 B.C.E.) n ana bong Reoboam are natin Toromon, tao 33 te ririki imwini katabuana. (1Ue 14:25, 26; 2Ro 12:9) Ao te Uea are Ata e boni karinea ana auti Iehova, (977-937 B.C.E.) ma e karaoa ae aki riai ni kamanoa te tembora, man arona ni kamaraa aton Uean Turia are Benataata ao n anganna koora ma tirewa man te tembora, bwa e aonga n urua ana boraraoi teuaei ma Baata are Uean Iteraera.—1Ue 15:18, 19; 2Ro 15:17, 18; 16:2, 3.
Kaubwai n Taamnei Aika Kakawaki
w10 12/1 11 ¶7
E Ataa Raoi “Nanon te Aomata”
Ti kona ni kabebeteaki n ana tataro Toromon. A kona n aki oota raora n aomata n ara namakin aika raba, n aron “rawawatara” ao “marakira.” (Taeka N Rabakau 14:10) Ma e atai Iehova nanora ao e rangi ni mutiakinira. Ti kona ni kabebeteaki man rawawatara ngkana ti bunrii raoi nanora Nakoina n te tataro. E taekinaki aei n te Baibara: “Kabanei ami iango n raraoma ni kaaki i aona ibukina bwa E mumutiakiningkami.”—1 Betero 5:7.
EBERI 10-16
BAIKA KAKAWAKI AIKA MENA N ANA TAEKA TE ATUA | 2 RONGORONGO 8-9
“E Kakawaki Irouna te Wanawana”
w99 11/1 20 ¶4
Ngkana E Rangi ni Bati te Akoi
E a tia te ueannaine mai Tieba ni kukurei n anga ana tai ma korakorana ibukini kawaran Toromon. Tieba bon te tabo ae mena ngkai iai te aba ae Yemen, ngaia are e a tia ni mwananga neiei n nako Ierutarem ma ana kamero aika rereena, n te raroa ae raka i aon 1,000 te maire [1,600 km]. E taekinna Iesu bwa “e roko neiei mai tabon aonnaba.” E aera ngkai e a boni karuanikaia neiei ni karaoa aei? E roko bwa e na “ongora n ana taeka n rabakau Toromon.”—Ruka 11:31.
w99-E 7/1 30 ¶4-5
Te Mwananga Are Rangi ni Kakabwaiaaki
E roko te ueannaine i Ierutarem ‘ma kamero aika rereena, aika uouotii oeran te batiam, ao te koora ae mwaitikurikuri ao atibu aika rangi ni kakawaki.’ (1 Uea 10:2a) A taku tabeman bwa ‘raona ni mwananga ake a rereena,’ e nanonaki naba iai tautia aika taubobonga ma aia bwai ni buaka. Ti kona n iangoia bwa eti anne, kioina ngkai te ueannaine e boni mwaaka ao ni karineaki, ao e mwananga ma baika rangi ni kakawaki aika kona ni karekea tatabebwi te mirion te taaraa.
E ongo te ueannaine aei kakannaton Toromon “ao irekerekena ma aran Iehova.” Ngaia are tiaki tii te mwananga ni bitineti aei. E teretere raoi bwa e mwananga te ueannaine aei bwa e na ongora ni wanawanan Toromon, ao tao n reiakina naba taekan Atuan Toromon ae Iehova. Ibukina bwa boni kanoan Tem ao Am neiei, ake a tataromauria naba Iehova, e bae naba neiei ni kan ataa taekan aia Aro ana bakatibu.
w99-E 7/1 30-31
Te Mwananga ae Rangi ni Kakabwaiaaki
E rangi n anaaki nanon te ueannaine mai Tieba ni wanawanan Toromon ao kaubwain ana tautaeka n te aro are “e rangi ni miroaroa.” (1 Uea 10:4, 5) A iangoia tabeman bwa nanon taeka akanne, e rangi ni mimi. E taku naba te tia rabakau temanna bwa e tong te ueannaine aei! Eng, e boni mimii neiei ni baike e nori ma n ongo. E taekinia ana toro Toromon bwa a boni kakabwaiaaki ngkai a ongongoraa wanawanan aia uea aei, ao e karaoiroa naba Iehova ngkai E katokaa Toromon i aon te kaintokanuea. Imwina, e a anga neiei ana bwaintangira aika rangi ni bobuaka, te koora n tii ngaia e karekea te mwaiti ae $40,000,000 ni boong aikai. Ao Toromon e angan naba te ueannaine aei “te bwai are e tangiria ao are e bubutii.”—1 Uea 10:6-13.
it-2 990-991
Toromon
Imwin norani mimitongin te tembora iroun te ueannaine mai Tieba, n ikotaki ma ana auti Toromon, taian taibora ma mooi, mwamwakuriia ana touati ma kunnikaiia, ao te karea ni kabuekaki n te tembora, “e [bon] rangi ni miroaroa,” ngaia are e a taku: “Noria! I bon aki tuangaki iterana. E rangi n rianako riki wanawanam ma toronibwaim nakon te rongorongo are I ongo.” E reitia riki n taekinia naake a beku ibukin te uea aei bwa a kukukurei. E kairaki neiei ni baikai ni kabane bwa e na karaoiroa Iehova ae te Atua, are e kaota tangiraia tibun Iteraera n arona n rinea Toromon bwa aia uea ae na kakaraoi mooti aika riai ao n raoiroi.—1Ue 10:4-9; 2Ro 9:3-8.
Kaubwai n Taamnei Aika Kakawaki
it-2 1097
Te Kaintokanuea
Bon tii te kaintokanuea i Iteraera are e karaoia Toromon ae kabwarabwaraaki raoi arona n te Baibara. (1Ue 10:18-20; 2Ro 9:17-19) E mena te kaintokanuea i nanoni “Kamanin te Kaintokanuea” ae te kateitei teuana i aon te Maunga ae Moria i Ierutarem. (1Ue 7:7) Bon ‘te kaintokanuea ae rianako arona ae karaoaki man te aiwere ao a kanimwaki koora ni koaua n rabunaki iai ma nneni katokaan te bai.’ E ngae ngke e karaoaki man te aiwere, ma e bae n titeboo aroni karaoana ma baika bati n te tembora ake a karaoaki moa man te kai ao a kanimwaki i aoia koora, baika bobuaka, ao bwaai ni katamaroa aika taian aiwere. N taraana, ai aron ae e boni karaoaki tii man te aiwere ao te koora. Imwin taekinan bwaai n tamwarake ake onoua, e reitaki ni kangai rongorongona: “A tei raian aika uoman i rarikini nneni katokaan te bai. Ao iai raian aika 12 aika tei i aoni baon te bwai n tamwarake ake onoua, kaka temanna i taboni baon te bwai n tamwarake ni kauaitera.” (2Ro 9:17-19) E bon tau n tei te raian ibukin te mwaaka ni kairiri. (KB 49:9, 10; Kao 5:5) Ao raian ake 12, a taraa n tei ibukia barongan tibun Iteraera ake 12, ae kaotaki iai aia aantaeka ao aia boutoka nakon te uea ae tekateka i aon te kaintokanuea anne. Iai naba te nangoa ni wae ae te koora ae nim ma te kaintokanuea. Te kaintokanuea aei, ae karaoaki man te koora ma te aiwere are e mena n te tabo ae e na taraa iai ni kakawaki, ma raian i moana, e kaotaki iai bwa e rianako riki nakon kaintokanuea ake tabeua ake a a tia ni kuneaki irouia taan rabakau ke a kaotaki ni bwaai ni kauring rimoa, ke a taekinaki ni koroboki tabeua. N aron are e noria te tia korea te kibu aei: “Akea te tautaeka n uea teuana ae e a tia ni karaoa te bwai teuana ae ai aron aei.”—2Ro 9:19.
EBERI 17-23
BAIKA KAKAWAKI AIKA MENA N ANA TAEKA TE ATUA | 2 RONGORONGO 10-12
“Te Kakabwaia Man te Taeka n Reirei ae Raoiroi”
E Boni Kona n Reke Akoana Iroun te Atua
E bae n namakinna Reoboam bwa e a aki ataa te bwai ae e nang karaoia! Ngkana e karaoa are a tangiria aomata, e na bae ni kerikaaki teutana kaubwaina ma ana utu ao kaain ana baareti, ibukini kaitaraani bwaai tabeua ake a tangiria aomata. Ma ngkana e aki irii nanoia, a na bae ni karitei nakoina. Tera ae e na karaoia? E maroro moa te uea ae boou aei ma unimwaane ake taan anga te reirei ni kairiri nakon Toromon. Ma imwina, e ukeri aia taeka n reirei rorobuaka ake ana roro. E ira nanon aia taeka n reirei naakai ao e motinnanoia bwa e na karaoa ae iowawa riki. E taku: “N na karawawatai riki amomi, ao N na kauaataoa riki. E kataereingkami tamau ni kaai ni kataere. Ma ngai N na kataereingkami ni kaai ni kataere aika kakang taboia.”—2Ro 10:6-14.
w01 9/1 28-29
Aroni Karaoani Motinnano Aika Manena
E katauraoiia naba Iehova aika ikawai riki n te ekaretia ake ti kona ni maroroakin ara motinnano ma ngaiia. (Ebt 4:11, 12) Ni maroroakinan te bwai teuana ma tabemwaang, ti riai n aki kakairi irouia ake a kawara temanna imwin temanna, ni karokoa a roko iroun te aomata temanna are taekina te bwai ae a kan ongora. Ao imwina a a tibwa maiuakina ana taeka n reirei. Ti riai naba n uringa ana katoto Reoboam. Ngke e nang karaoa ana motinnano ae kakawaki, e anganaki te taeka n reirei ae manena mairouia unimwaane ake a a tia ni beku iroun tamana. E aki kakairi n aia reirei ni kairiri unimwaane, ma e a manga maroro ma rorobuaka ake a ikawairake ma ngaia. E kakairi n aia taeka n reirei rorobuaka, ao e a karaoa ana motinnano ae buakaka ike e a kabuaa iai mwaakana n tautaeka i aoia baronga aika bati.—1Ue 12:1-17.
Ngkana ko ukoukora te reirei ni kairiri, ukoukoria mairouia naake a bati wanawanaia man a ataa kanoan te Baibara ao a kakairi raoi ni booto n reirei aika eti. (TNR 1:5; 11:14; 13:20) Karekea am tai ni kananoa am iango i aoni booto n reirei ao rongorongo ake ko anganaki. Ngkana ko a momoanna riki n nora te oota are man Ana Taeka Iehova, a na boni moanna n otioti riki am motinnano aika raraoi.—Brb 4:6, 7.
it-2 768 ¶1
Reoboam
Anuan Reoboam ae kamoamoa ao n tataumatoa, e boni karekea riribaakina irouia aomata aika mwaiti. Bon tii uoua baronga aika a teimatoa ni boutokaa ana utu Tawita aika Iuta ao Beniamin, n ikotaki naba ma ibonga ao tibun Rewi aika mena n aonon tautaeka aika uoua aikai. Iai naba tabeman riki mani baronga ake tebwina aika boutokaa Tawita.—1Ue 12:16, 17; 2Ro 10:16, 17; 11:13, 14, 16.
Kaubwai n Taamnei Aika Kakawaki
it-1 966-967
Taimonio Aika ai Aron te Kooti
E oti man ana taeka Iotua, n Iotua 24:14, bwa a a tia tibun Iteraera n iraraang n aia taromauri ae kewe kaain Aikubita n tikuia ikanne, ao e taekinna Etekiera bwa e waakinako karaoan te taromauri ae kewe anne i nanon te tai ae maan. (Etk 23:8, 21) Ngaia are a a iangoia tabeman taan rabakau bwa e angania tibun Iteraera te tua te Atua n te rereua bwa a aonga n aki “angakarea nakoia taimonio aika ai aron te kooti,” (NI 17:1-7) ma ngke e rineiia ibonga Reoboam “ibukin taabo aika rietata ao ibukia taimonio aika ai aron te kooti, ao ibukia kaao ataei ake e a tia ni karaoi,” (2Ro 11:15) e kaotaki n anne bwa bon iai i buakoia tibun Iteraera aika a tataromaurii kooti n aron are a kakaraoia kaain Aikubita, moarara riki Aikubita Meang. E taku naba Herodotus (II, 46) bwa man aia taromauri kaain Aikubita anne, e a reke iai aia koaua kaaini Kuriiti ibukin Pan, taimonio aika ai aron te kooti, ao atuan te buakonikai aika rangi ni kaibwabwaru, ake a taekinaki bwa iai koroia, bukia bukin te kooti, ao rangaia rangan te kooti. A taku tabeman bwa teia atua aika beekan aikai e reke mai iai te iango ni kaineti ma tein Tatan ae iai bukina, korona, ao rangana aika ai aron te kooti. E taabangaki te iango aei irouia aomata aika aongkoa Kristian ngaiia n te moan tienture.
E aki kabwarabwaraaki raoi aron teia “naake a buraerae” (seʽi·rimʹ). E ngae ngke a iangoia tabeman bwa boni kooti ke bouannanti aika teia kooti; ma e aki kabwarabwaraaki raoi anne ao akea naba bwaai ni kakoaua ibukia ni kiibu tabeua. Tao e kamanenaaki te taeka anne tii ibukini kaotan ae irouia naake a taromaurii, a iangoia atua aika kewe akanne bwa ai aron tein te kooti ke tao buraeraena naba. Ke kamanenaan te taeka ae “kooti” ikai, tao bon tii ibukini kamangorani bouannanti ni kabane; te taeka naba ae bouannanti ae mena ni kiibu aika bati e nako man te taeka ae “te nakotaari,” ma tiaki nanona bwa a karaoaki man te nakotaari.—NI 26:30; TO 29:17.
EBERI 24-30
BAIKA KAKAWAKI AIKA MENA N ANA TAEKA TE ATUA | 2 RONGORONGO 13-16
“Onimakina Iehova—N ningai?”
Rorobuaka n Ataei—Kam na Kangaa n Onimakinaki Irouia Tabemwaang?
12 Ngke te rorobuaka n ataei te Uea ae Ata, e bon nanorinano ao n ninikoria. N te katoto, ngke e a ruamwin tamana ae Abiia, e karaoa te mwakuri ae kanakoan taiani bouannanti. E “tuangia [naba] kaain Iuta bwa a na ukoukora Iehova ae Atuaia aia bakatibu, ao a na kakairi n te Tua ma te kaetieti.” (2 Rong. 14:1-7) Ao ngke a buakanaki kaain Iuta iroun Teera ae te I-Itiobia ma ana taanga ni buaka aika 1,000,000, e wanawana Ata bwa e okira moa Iehova ni bubutii buokana, ngke e kangai: “Iehova, ko boni kona ni buokiia aomata e ngae ngke a mwaiti ke akea korakoraia. Buokira Iehova ae Atuara, bwa ti onimakiniko.” E kaotaki n te kibuntaeka ae tamaroa aei aron Ata ni kakoauaa raoi bwa e kona Iehova ni kamaiua ma ana aomata. E onimakina raoi Tamana are i karawa Ata, ao “e kataenikaiia I-Itiobia Iehova.”—2 Rong. 14:8-12.
Rorobuaka n Ataei—Kam na Kangaa n Onimakinaki Irouia Tabemwaang?
13 Ko bae ni kakoauaa bwa kaitaraan te taanga ni buaka ae 1,000,000 mwaitiia bon te kangaanga teuana ae bubura, ao e bon tokanikai iai Ata. Ma e kananokawaki bwa ngke e a manga aitara Ata ma te kangaanga riki teuana ae aki rangi ni bubura, e a aki rairaki ni kawara Iehova iai. Ngke e kakamaakaki iroun Baata are Uean Iteraera ae buakaka, e bon rairaki Ata ni kawara uean Turia ibukini buokana. E a kairia ana motinnano anne nakon te kangaanga! Rinanon ana burabeti ae Aanani, e a tuangaki Ata iroun Iehova ni kangai: “Ibukina bwa ko onimakina uean Turia ao ko aki onimakina Iehova ae Atuam, ao e a birinako mai nanoni baim ana taanga ni buaka uean Turia.” Mai mwin te tai anne, ao e teimatoa Ata ni buaka. (2 Rong. 16:7, 9; 1 Uea 15:32) Tera reireiara mai iai?
Rorobuaka n Ataei—Kam na Kangaa n Onimakinaki Irouia Tabemwaang?
14 Teimatoa n nanorinano ao onimakina raoi Iehova. N te tai are kam bwabetitoaki iai, kam a kaota iai onimakinan raoi Iehova iroumi. Ao e kukurei ni butimwaeingkami bwa kaain naba ana utu. Te kiing ibukini karaoan anne bon te teimatoa n onimakina Iehova. E bae n ae e bebete onimakinan Iehova n te tai are kam a karaoi iai ami motinnano aika kakawaki, ma tera aromi ibukini bwaai riki ake tabeua? Ai kakawakira ngkanne aromi n onimakina Iehova ni karaoan ami motinnano, n ikotaki ma te kaakibotu, te mwakuri ni kareketianti, ao tiami ni maiumi! Tai onimakina oini wanawanami. Ma ukeri ana boto n reirei te Baibara ibukini baike kam na karaoi, ao kaboraoi maiumi ma te kaetieti iai. (TaeRab. 3:5, 6) Ni karaoan anne, kam a kakukureia iai Iehova ao a a kona n onimakiningkami kaain te ekaretia.—Wareka 1 Timoteo 4:12.
Kaubwai n Taamnei Aika Kakawaki
Tooro Iroun Iehova ma te Nano ae Tabwanin Raoi!
7 Ti bane ni kona n tuoi raoi nanora n noria bwa e tabwanin raoi nakon te Atua ke e aki. Titirakiniko ni kangai, ‘I motinnanoia bwa N na kakukureia Iehova, N na tei ibukin te taromauri ae koaua, ao ni kateimatoa itiakin te ekaretia?’ Iangoa te ninikoria are e kainnanoia Ata bwa e aonga ni kabwakaa Maaka are te “ueannaine” n te aba anne! Tao ko aki ataiia aika karaoi mwakuri n aron neienne, ma e kona n iai am kangaanga are ko a kona ni kakairi iai n ninikorian Ata. N te katoto, tera arom ngkana iai ana bure kaain am utu temanna ke raoraom ni kaan ao e aki raira nanona ike e a riai ni kabaneaki iai man te ekaretia? Ko na iangoia bwa ko na kamatoaa nanom bwa ko na katoka am iraorao ma ngaia? E na kairiko nanom nakoni karaoan tera?