Η ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΟΥ ΙΑΚΩΒΟΥ
1 Ο Ιάκωβος,+ δούλος του Θεού και του Κυρίου Ιησού Χριστού, προς τις 12 φυλές που είναι διασκορπισμένες:
Χαίρετε!
2 Να το θεωρήσετε απόλυτη χαρά, αδελφοί μου, όταν αντιμετωπίσετε διάφορες δοκιμασίες,+ 3 γνωρίζοντας ότι η δοκιμασμένη ποιότητα της πίστης σας παράγει υπομονή.+ 4 Η υπομονή όμως ας ολοκληρώσει το έργο της, ώστε να είστε πλήρεις και υγιείς από όλες τις απόψεις, χωρίς να υστερείτε σε τίποτα.+
5 Αν λοιπόν κάποιος από εσάς υστερεί σε σοφία, ας ζητάει από τον Θεό,+ γιατί αυτός δίνει σε όλους γενναιόδωρα και χωρίς να περιφρονεί* κανέναν,+ και θα του δοθεί.+ 6 Αλλά ας ζητάει με πίστη,+ χωρίς να αμφιβάλλει καθόλου,+ γιατί αυτός που αμφιβάλλει μοιάζει με κύμα της θάλασσας που το σπρώχνει ο άνεμος και το παρασύρει εδώ και εκεί. 7 Μάλιστα, αυτός ο άνθρωπος δεν πρέπει να περιμένει ότι θα λάβει κάτι από τον Ιεχωβά·* 8 είναι αναποφάσιστος,+ ασταθής σε όλες τις οδούς του.
9 Αλλά ας χαίρεται* ο ταπεινός αδελφός για την εξύψωσή του+ 10 και ο πλούσιος για την ταπείνωσή του,+ επειδή θα παρέλθει σαν άνθος του αγρού. 11 Διότι όπως ανατέλλει ο ήλιος με τη φοβερή του ζέστη και ξεραίνει το φυτό, και το άνθος του πέφτει και η εξωτερική ομορφιά του χάνεται, έτσι και ο πλούσιος θα σβήσει ενώ ασχολείται με τις επιδιώξεις του.+
12 Ευτυχισμένος είναι ο άνθρωπος που υπομένει δοκιμασία,+ επειδή, όταν γίνει επιδοκιμασμένος, θα λάβει το στεφάνι της ζωής,+ το οποίο υποσχέθηκε ο Ιεχωβά* σε εκείνους που Τον αγαπούν.+ 13 Κανείς όταν περνάει δοκιμασία να μη λέει: «Από τον Θεό δοκιμάζομαι». Διότι ο Θεός δεν μπορεί να δοκιμαστεί με κακά πράγματα ούτε και δοκιμάζει ο ίδιος κανέναν. 14 Αντίθετα, ο καθένας δοκιμάζεται με το να ελκύεται και να δελεάζεται* από την ίδια του την επιθυμία.+ 15 Έπειτα η επιθυμία, αφού συλλάβει, γεννάει την αμαρτία, και η αμαρτία, αφού εκτελεστεί, γεννάει τον θάνατο.+
16 Μην παροδηγείστε, αγαπητοί μου αδελφοί. 17 Κάθε καλό και τέλειο δώρο έρχεται από πάνω,+ καθώς κατεβαίνει από τον Πατέρα των ουράνιων φώτων,+ ο οποίος δεν μεταβάλλεται ούτε αλλάζει σαν τις σκιές που μετατοπίζονται.*+ 18 Θέλημά του ήταν να μας γεννήσει μέσω του λόγου της αλήθειας,+ ώστε να γίνουμε κατά κάποιον τρόπο πρώτοι καρποί από τα πλάσματά του.+
19 Αυτό να γνωρίζετε, αγαπητοί μου αδελφοί: Κάθε άνθρωπος πρέπει να είναι γρήγορος στο να ακούει, αργός στο να μιλάει,+ αργός σε θυμό,+ 20 διότι ο θυμός του ανθρώπου δεν έχει ως αποτέλεσμα τη δικαιοσύνη του Θεού.+ 21 Γι’ αυτό, να αποβάλετε κάθε ακαθαρσία και κάθε ίχνος κακίας,*+ και να δεχτείτε με πραότητα την εμφύτευση του λόγου ο οποίος μπορεί να σας σώσει.*
22 Ωστόσο, να γίνεστε εκτελεστές του λόγου+ και όχι μόνο ακροατές, εξαπατώντας τον εαυτό σας με εσφαλμένη λογίκευση. 23 Αν κάποιος είναι ακροατής του λόγου και όχι εκτελεστής,+ μοιάζει με άνθρωπο που κοιτάζει το πρόσωπό του* στον καθρέφτη. 24 Αυτός κοιτάζει τον εαυτό του, φεύγει και αμέσως ξεχνάει τι άνθρωπος είναι. 25 Αλλά εκείνος ο οποίος εμβαθύνει στον τέλειο νόμο+ της ελευθερίας και παραμένει σε αυτόν δεν έχει γίνει ακροατής που ξεχνάει, αλλά εκτελεστής του έργου· και θα είναι ευτυχισμένος σε αυτό που κάνει.+
26 Αν κανείς νομίζει ότι είναι λάτρης του Θεού* αλλά δεν χαλιναγωγεί τη γλώσσα του,+ εξαπατά την καρδιά του, και η λατρεία* του είναι μάταιη. 27 Η λατρεία* που είναι καθαρή και αμόλυντη από την άποψη του Θεού και Πατέρα μας είναι αυτή: Να φροντίζει κανείς τα ορφανά+ και τις χήρες+ στη θλίψη τους+ και να κρατάει τον εαυτό του ακηλίδωτο από τον κόσμο.+
2 Αδελφοί μου, γίνεται να διακρατείτε την πίστη του ένδοξου Κυρίου μας Ιησού Χριστού και ταυτόχρονα να δείχνετε μεροληψία;+ 2 Διότι αν μπει στη συνάθροισή σας ένας άντρας με χρυσά δαχτυλίδια και εντυπωσιακά ρούχα, αλλά μπει και ένας φτωχός με βρόμικα ρούχα, 3 μήπως βλέπετε με εύνοια εκείνον που φοράει τα εντυπωσιακά ρούχα και λέτε: «Εσύ κάθισε εδώ, σε ένα καλό μέρος», ενώ στον φτωχό λέτε: «Εσύ μείνε όρθιος» ή «Κάθισε εκεί, κάτω από το υποπόδιό μου»;+ 4 Αν το κάνετε αυτό, δεν έχετε ταξικές διακρίσεις μεταξύ σας+ και δεν έχετε γίνει κριτές που βγάζουν πονηρές αποφάσεις;+
5 Ακούστε, αγαπητοί μου αδελφοί. Δεν επέλεξε ο Θεός αυτούς που είναι φτωχοί από την άποψη του κόσμου για να είναι πλούσιοι σε πίστη+ και κληρονόμοι της Βασιλείας, την οποία υποσχέθηκε σε εκείνους που τον αγαπούν;+ 6 Εσείς όμως φέρεστε στον φτωχό υποτιμητικά. Οι πλούσιοι δεν είναι αυτοί που σας καταδυναστεύουν+ και σας σέρνουν στα δικαστήρια; 7 Δεν βλασφημούν το καλό όνομα που σας δόθηκε; 8 Αν εφαρμόζετε τον βασιλικό νόμο σύμφωνα με αυτό που λέει η Γραφή: «Πρέπει να αγαπάς τον πλησίον σου όπως τον εαυτό σου»,+ κάνετε πολύ καλά. 9 Αλλά αν δείχνετε μεροληψία,+ διαπράττετε αμαρτία και καταδικάζεστε* από τον νόμο ως παραβάτες.+
10 Διότι αν κάποιος υπακούει σε όλο τον Νόμο αλλά παραβεί έστω και μία εντολή, έχει γίνει ένοχος απέναντι σε όλο τον Νόμο.+ 11 Διότι αυτός που είπε: «Δεν πρέπει να μοιχεύσεις»+ είπε επίσης: «Δεν πρέπει να διαπράξεις φόνο».+ Αν λοιπόν δεν μοιχεύσεις αλλά διαπράξεις φόνο, έχεις γίνει παραβάτης νόμου. 12 Να μιλάτε και να φέρεστε όπως εκείνοι που πρόκειται να κριθούν με βάση τον νόμο ενός ελεύθερου λαού.*+ 13 Διότι αυτός που δεν δείχνει έλεος θα κριθεί χωρίς έλεος.+ Το έλεος θριαμβεύει επί της κρίσης.
14 Ποιο το όφελος, αδελφοί μου, αν κάποιος λέει ότι έχει πίστη αλλά δεν έχει έργα;+ Μήπως μπορεί αυτή η πίστη να τον σώσει;+ 15 Αν ένας αδελφός ή μια αδελφή δεν έχουν ρούχα* και αρκετή τροφή για την ημέρα, 16 κάποιος όμως από εσάς τους πει: «Πηγαίνετε με ειρήνη· εύχομαι να ζεσταθείτε και να χορτάσετε», αλλά δεν τους δώσετε τα αναγκαία για το σώμα τους, ποιο το όφελος;+ 17 Έτσι και η πίστη από μόνη της, χωρίς έργα, είναι νεκρή.+
18 Κάποιος όμως θα πει: «Εσύ έχεις πίστη και εγώ έχω έργα. Δείξε μου την πίστη σου χωρίς τα έργα, και εγώ θα σου δείξω την πίστη μου μέσω των έργων μου». 19 Εσύ πιστεύεις ότι ο Θεός είναι ένας, έτσι δεν είναι; Πολύ καλά κάνεις. Και οι δαίμονες όμως πιστεύουν και φρίττουν.+ 20 Σε ενδιαφέρει να μάθεις, κενέ άνθρωπε, ότι η πίστη χωρίς έργα είναι άχρηστη; 21 Δεν ανακηρύχτηκε δίκαιος μέσω έργων ο Αβραάμ ο πατέρας μας αφού πρώτα πρόσφερε τον Ισαάκ τον γιο του στο θυσιαστήριο;+ 22 Βλέπεις ότι η πίστη του ήταν ενεργή παράλληλα με τα έργα του και η πίστη του τελειοποιήθηκε μέσω των έργων του,+ 23 και εκπληρώθηκαν τα λόγια της Γραφής: «Ο Αβραάμ εκδήλωσε πίστη στον Ιεχωβά,* και του υπολογίστηκε ως δικαιοσύνη»,+ και αποκλήθηκε φίλος του Ιεχωβά.*+
24 Βλέπετε λοιπόν ότι ο άνθρωπος θα ανακηρυχτεί δίκαιος μέσω έργων και όχι μόνο μέσω πίστης. 25 Με τον ίδιο τρόπο δεν ανακηρύχτηκε δίκαιη μέσω έργων και η Ραάβ η πόρνη αφού πρώτα δέχτηκε φιλόξενα τους αγγελιοφόρους και τους έστειλε από άλλον δρόμο;+ 26 Πράγματι, όπως το σώμα χωρίς πνεύμα* είναι νεκρό,+ έτσι και η πίστη χωρίς έργα είναι νεκρή.+
3 Ας μη γίνονται πολλοί από εσάς δάσκαλοι, αδελφοί μου, γιατί γνωρίζουμε ότι θα λάβουμε βαρύτερη* κρίση.+ 2 Διότι όλοι σφάλλουμε* πολλές φορές.+ Αν κάποιος δεν σφάλλει σε λόγο, είναι τέλειος άνθρωπος, ικανός να χαλιναγωγήσει και όλο το σώμα του. 3 Βάζοντας χαλινάρι στο στόμα των αλόγων για να μας υπακούν, οδηγούμε και όλο το σώμα τους. 4 Δείτε επίσης τα πλοία: Παρότι είναι τόσο μεγάλα και τα σπρώχνουν δυνατοί άνεμοι, οδηγούνται από ένα πολύ μικρό πηδάλιο εκεί που θέλει να πάει ο πηδαλιούχος.
5 Έτσι και η γλώσσα είναι μικρό μέλος του σώματος, και όμως κάνει μεγάλους κομπασμούς. Δείτε πόσο μικρή φωτιά χρειάζεται για να ξεσπάσει πυρκαγιά σε ένα μεγάλο δάσος! 6 Και η γλώσσα είναι φωτιά.+ Η γλώσσα αντιπροσωπεύει έναν κόσμο αδικίας ανάμεσα στα μέλη του σώματός μας, γιατί μολύνει όλο το σώμα+ και βάζει φωτιά σε όλη την πορεία της ζωής* και παίρνει η ίδια φωτιά από τη Γέεννα.* 7 Κάθε είδος θηρίου και πουλιού και ερπετού και θαλάσσιου πλάσματος δαμάζεται και έχει δαμαστεί από τους ανθρώπους. 8 Τη γλώσσα όμως δεν μπορεί να τη δαμάσει κανένας άνθρωπος. Είναι ανυπότακτη και βλαβερή, γεμάτη θανατηφόρο δηλητήριο.+ 9 Με αυτήν δοξάζουμε τον Ιεχωβά,* τον Πατέρα, και εντούτοις με αυτήν καταριόμαστε ανθρώπους που έχουν έρθει σε ύπαρξη «κατά την ομοίωση του Θεού».+ 10 Από το ίδιο στόμα βγαίνει ευλογία και κατάρα.
Αδελφοί μου, δεν είναι σωστό να γίνονται τέτοια πράγματα.+ 11 Βγάζει μια πηγή από το ίδιο άνοιγμα και πόσιμο* και πικρό νερό; 12 Αδελφοί μου, παράγει η συκιά ελιές ή το κλήμα σύκα;+ Ούτε το αλμυρό νερό παράγει πόσιμο νερό.
13 Ποιος ανάμεσά σας είναι σοφός και έχει κατανόηση; Ας δείξει με την καλή του διαγωγή έργα που γίνονται με πραότητα η οποία προέρχεται από σοφία. 14 Αλλά αν έχετε πικρή ζήλια+ και φιλόνικη διάθεση*+ στην καρδιά σας, μην κομπάζετε+ και λέτε ψέματα εναντίον της αλήθειας. 15 Αυτή δεν είναι η σοφία που κατεβαίνει από πάνω· είναι επίγεια,+ ζωώδης, δαιμονική. 16 Διότι όπου υπάρχει ζήλια και φιλόνικη διάθεση,* εκεί θα υπάρχει επίσης ακαταστασία και κάθε απαίσιο πράγμα.+
17 Αλλά η σοφία που κατεβαίνει από πάνω είναι πρώτα από όλα αγνή,+ έπειτα ειρηνική,+ λογική,+ πρόθυμη να υπακούει, γεμάτη έλεος και καλούς καρπούς,+ αμερόληπτη,+ ανυπόκριτη.+ 18 Επιπλέον, ο σπόρος του καρπού της δικαιοσύνης σπέρνεται σε ειρηνικές συνθήκες+ για* τους ειρηνοποιούς.+
4 Από πού προέρχονται οι πόλεμοι και οι διαμάχες μεταξύ σας; Δεν προέρχονται από τις σαρκικές σας επιθυμίες που συγκρούονται μέσα σας;*+ 2 Επιθυμείτε, και όμως δεν έχετε. Δολοφονείτε και είστε πλεονέκτες, και όμως δεν μπορείτε να αποκτήσετε. Μάχεστε και πολεμάτε.+ Δεν έχετε επειδή δεν ζητάτε. 3 Όταν ζητάτε, δεν λαβαίνετε επειδή ζητάτε για εσφαλμένο σκοπό, ώστε να δαπανήσετε αυτό που ζητάτε στις σαρκικές σας επιθυμίες.
4 Μοιχαλίδες,* δεν ξέρετε ότι η φιλία με τον κόσμο είναι έχθρα με τον Θεό; Όποιος λοιπόν θέλει να είναι φίλος του κόσμου κάνει τον εαυτό του εχθρό του Θεού.+ 5 Ή μήπως νομίζετε ότι η Γραφή λέει χωρίς λόγο: «Το πνεύμα που κατοίκησε μέσα μας ποθεί διαρκώς με φθόνο διάφορα πράγματα»;+ 6 Ωστόσο, η παρ’ αξίαν καλοσύνη που δίνει Αυτός είναι μεγαλύτερη. Γι’ αυτό, η Γραφή λέει: «Ο Θεός εναντιώνεται στους υπερηφάνους,+ αλλά δίνει παρ’ αξίαν καλοσύνη στους ταπεινούς».+
7 Επομένως, υποταχθείτε στον Θεό,+ αλλά εναντιωθείτε στον Διάβολο,+ και αυτός θα φύγει από εσάς.+ 8 Πλησιάστε τον Θεό, και αυτός θα πλησιάσει εσάς.+ Καθαρίστε τα χέρια σας, αμαρτωλοί,+ και εξαγνίστε την καρδιά σας,+ αναποφάσιστοι. 9 Νιώστε συντριβή και πενθήστε και κλάψτε.+ Ας μετατραπεί το γέλιο σας σε πένθος, και η χαρά σας σε απόγνωση. 10 Ταπεινωθείτε στα μάτια του Ιεχωβά,*+ και αυτός θα σας εξυψώσει.+
11 Μη μιλάτε ο ένας εναντίον του άλλου, αδελφοί.+ Όποιος μιλάει εναντίον αδελφού ή κρίνει τον αδελφό του μιλάει εναντίον του νόμου και κρίνει τον νόμο. Αν λοιπόν κρίνεις τον νόμο, δεν είσαι εκτελεστής του νόμου, αλλά κριτής. 12 Νομοθέτης και Κριτής είναι μόνο ένας,+ εκείνος που μπορεί να σώσει και να καταστρέψει.+ Αλλά εσύ ποιος είσαι που κρίνεις τον πλησίον σου;+
13 Ελάτε, τώρα, εσείς που λέτε: «Σήμερα ή αύριο θα ταξιδέψουμε σε εκείνη την πόλη και θα μείνουμε εκεί έναν χρόνο, θα κάνουμε εμπόριο και θα βγάλουμε κέρδος»,+ 14 ενώ δεν ξέρετε πώς θα είναι η ζωή σας αύριο.+ Διότι είστε ομίχλη που εμφανίζεται για λίγο και κατόπιν εξαφανίζεται.+ 15 Αντίθετα, πρέπει να λέτε: «Αν ο Ιεχωβά* θέλει,+ θα ζήσουμε και θα κάνουμε αυτό ή εκείνο». 16 Αλλά τώρα υπερηφανεύεστε κάνοντας αλαζονικούς κομπασμούς. Κάθε τέτοιος κομπασμός είναι πονηρός. 17 Αν λοιπόν κάποιος ξέρει να κάνει το σωστό και όμως δεν το κάνει, είναι αμαρτία για αυτόν.+
5 Ελάτε, τώρα, εσείς οι πλούσιοι, κλάψτε και θρηνήστε γοερά για τις ταλαιπωρίες που σας περιμένουν.+ 2 Ο πλούτος σας έχει σαπίσει και τα ρούχα σας τα έχει φάει ο σκόρος.+ 3 Το χρυσάφι και το ασήμι σας έχουν σκουριάσει εντελώς, και η σκουριά τους θα είναι μαρτυρία εναντίον σας και θα φάει τη σάρκα σας. Αυτό που έχετε συσσωρεύσει θα είναι σαν φωτιά στις τελευταίες ημέρες.+ 4 Ο μισθός που έχετε κατακρατήσει από τους εργάτες οι οποίοι θέρισαν τους αγρούς σας κραυγάζει, και οι κραυγές των θεριστών για βοήθεια έχουν φτάσει στα αφτιά του Ιεχωβά* των στρατευμάτων.+ 5 Έχετε ζήσει με πολυτέλεια πάνω στη γη για την προσωπική σας ικανοποίηση. Έχετε παχύνει την καρδιά σας την ημέρα της σφαγής.+ 6 Καταδικάσατε, δολοφονήσατε τον δίκαιο. Δεν σας εναντιώνεται αυτός;
7 Κάντε υπομονή λοιπόν, αδελφοί, μέχρι την παρουσία του Κυρίου.+ Δείτε! Ο γεωργός περιμένει τον πολύτιμο καρπό της γης, κάνοντας υπομονή μέχρι να έρθει η πρώιμη και η όψιμη βροχή.+ 8 Και εσείς επίσης κάντε υπομονή·+ ενισχύστε την καρδιά σας, επειδή η παρουσία του Κυρίου έχει πλησιάσει.+
9 Μη γογγύζετε* ο ένας εναντίον του άλλου, αδελφοί, για να μην κριθείτε.+ Δείτε! Ο Κριτής στέκεται μπροστά στην πόρτα. 10 Αδελφοί, πάρτε ως υπόδειγμα κακοπάθησης+ και υπομονής+ τους προφήτες που μίλησαν στο όνομα του Ιεχωβά.*+ 11 Θεωρούμε ευτυχισμένους* εκείνους που υπέμειναν.+ Ακούσατε για την υπομονή του Ιώβ+ και είδατε την έκβαση που έφερε ο Ιεχωβά,*+ διότι ο Ιεχωβά* είναι πολύ συμπονετικός* και ελεήμων.+
12 Προπαντός, αδελφοί μου, μην ορκίζεστε ούτε στον ουρανό ούτε στη γη ούτε να παίρνετε κάποιον άλλον όρκο. Αλλά το «Ναι» σας ας σημαίνει ναι, και το «Όχι» σας, όχι,+ για να μη γίνετε αξιοκατάκριτοι.
13 Κακοπαθεί κανείς μεταξύ σας; Ας προσεύχεται.+ Νιώθει κανείς ευθυμία; Ας ψάλλει.+ 14 Είναι κανείς μεταξύ σας άρρωστος; Ας καλέσει τους πρεσβυτέρους+ της εκκλησίας και ας προσευχηθούν για αυτόν, αλείβοντάς τον με λάδι+ στο όνομα του Ιεχωβά.* 15 Και η προσευχή της πίστης θα κάνει καλά τον άρρωστο,* και ο Ιεχωβά* θα τον σηκώσει. Επίσης, αν έχει διαπράξει αμαρτίες, θα συγχωρηθεί.
16 Να ομολογείτε λοιπόν φανερά τις αμαρτίες σας+ ο ένας στον άλλον και να προσεύχεστε ο ένας για τον άλλον, ώστε να γιατρευτείτε. Η δέηση του δίκαιου ανθρώπου είναι πολύ αποτελεσματική.*+ 17 Ο Ηλίας ήταν άνθρωπος με αισθήματα σαν τα δικά μας, και όμως όταν προσευχήθηκε ένθερμα να μη βρέξει, δεν έβρεξε στη χώρα τρία χρόνια και έξι μήνες.+ 18 Μετά προσευχήθηκε πάλι, και ο ουρανός έδωσε βροχή και η γη παρήγαγε καρπό.+
19 Αδελφοί μου, αν κάποιος μεταξύ σας ξεστρατίσει από την αλήθεια και κάποιος άλλος τον επαναφέρει, 20 να ξέρετε ότι όποιος επαναφέρει αμαρτωλό από την πλάνη+ της οδού του, θα τον σώσει* από τον θάνατο και θα καλύψει πλήθος αμαρτιών.+
Ή αλλιώς «να επικρίνει».
Βλέπε Παράρτημα Α5.
Κυριολεκτικά «ας καυχιέται».
Βλέπε Παράρτημα Α5.
Ή αλλιώς «να πιάνεται σαν με δόλωμα».
Ή αλλιώς «στον οποίο δεν υπάρχει μεταβολή στην κλίση της σκιάς».
Ή πιθανώς «και την αφθονία της κακίας».
Ή αλλιώς «να σώσει την ψυχή σας».
Ή αλλιώς «το φυσικό του πρόσωπο».
Κυριολεκτικά «θρήσκος».
Κυριολεκτικά «θρησκεία».
Κυριολεκτικά «θρησκεία».
Ή αλλιώς «ελέγχεστε».
Κυριολεκτικά «τον νόμο της ελευθερίας».
Κυριολεκτικά «είναι γυμνοί».
Βλέπε Παράρτημα Α5.
Βλέπε Παράρτημα Α5.
Ή αλλιώς «πνοή».
Ή αλλιώς «αυστηρότερη».
Κυριολεκτικά «σκοντάφτουμε, πέφτουμε».
Κυριολεκτικά «στον τροχό της γέννησης (προέλευσης)».
Βλέπε Γλωσσάριο.
Βλέπε Παράρτημα Α5.
Κυριολεκτικά «γλυκό».
Ή πιθανώς «ιδιοτελή φιλοδοξία».
Ή πιθανώς «ιδιοτελής φιλοδοξία».
Ή πιθανώς «από».
Κυριολεκτικά «μέσα στα μέλη σας».
Ή αλλιώς «Άπιστοι άνθρωποι».
Βλέπε Παράρτημα Α5.
Βλέπε Παράρτημα Α5.
Βλέπε Παράρτημα Α5.
Ή αλλιώς «Μη βαρυγκομάτε· Μην παραπονιέστε». Κυριολεκτικά «Μη στενάζετε».
Βλέπε Παράρτημα Α5.
Ή αλλιώς «ευλογημένους».
Βλέπε Παράρτημα Α5.
Βλέπε Παράρτημα Α5.
Ή αλλιώς «πολύ τρυφερός σε στοργή».
Βλέπε Παράρτημα Α5.
Ή πιθανώς «κουρασμένο».
Βλέπε Παράρτημα Α5.
Κυριολεκτικά «έχει πολλή δύναμη όταν βρίσκεται σε δράση».
Ή αλλιώς «θα του σώσει την ψυχή».