“Να Αξιοποιείτε τον Χρόνο σας με τον Καλύτερο Τρόπο”

1. Πώς μπορούμε να περνάμε χρόνο με τον Ιεχωβά;

ΜΑΣ αρέσει να περνάμε χρόνο με τους ανθρώπους που αγαπάμε. Τα αντρόγυνα που έχουν ευτυχισμένο γάμο απολαμβάνουν όσο τίποτα άλλο ένα ήσυχο βράδυ που περνούν μαζί. Οι νεαροί χαίρονται τη συντροφιά των στενών τους φίλων. Και όλοι μας θεωρούμε πολύτιμες τις στιγμές που περνάμε με τους ομοπίστους μας. Πάνω από όλα όμως, μας αρέσει να περνάμε χρόνο με τον Θεό μας. Μπορούμε να το κάνουμε αυτό με το να προσευχόμαστε σε εκείνον, να διαβάζουμε τον Λόγο του και να κάνουμε στοχασμούς γύρω από τον σκοπό του και τις όμορφες ιδιότητές του. Ο χρόνος που περνάμε με τον Ιεχωβά είναι εξαιρετικά πολύτιμος!​—Ψαλμ. 139:17.

2. Ποια δυσκολία αντιμετωπίζουμε;

² Αν και μας αρέσει να περνάμε χρόνο με τον Ιεχωβά, αντιμετωπίζουμε μια δυσκολία. Είμαστε πολυάσχολοι, και γι’ αυτό ίσως μας είναι δύσκολο να προγραμματίζουμε χρόνο για πνευματικές δραστηριότητες. Η εργασία, οι οικογενειακές ευθύνες και άλλες απαραίτητες δραστηριότητες μπορεί να διεκδικούν τόσο πολύ από τον χρόνο μας ώστε να νιώθουμε ότι δεν προλαβαίνουμε να προσευχηθούμε, να μελετήσουμε ή να κάνουμε στοχασμούς.

3. Ποια είναι μια άλλη απειλή για τον χρόνο μας;

³ Υπάρχει και μια άλλη, πιο ύπουλη απειλή για τον χρόνο μας. Αν δεν προσέχουμε, μπορεί να επιτρέψουμε σε δραστηριότητες που δεν είναι εσφαλμένες αυτές καθαυτές να μας κλέβουν τον χρόνο που θα μπορούσαμε να χρησιμοποιούμε για να πλησιάσουμε περισσότερο τον Ιεχωβά. Πάρτε για παράδειγμα το θέμα της αναψυχής. Όλοι μας ωφελούμαστε από ένα διάλειμμα πού και πού. Αλλά ακόμα και η ωφέλιμη αναψυχή θα μπορούσε να μας τρώει τόσο πολύ χρόνο ώστε να περισσεύει ελάχιστος για πνευματικές δραστηριότητες. Χρειάζεται να κρατάμε την αναψυχή στη θέση της.​—Παρ. 25:27· 1 Τιμ. 4:8.

4. Τι θα εξετάσουμε τώρα;

⁴ Σε αυτό το άρθρο, θα εξετάσουμε γιατί χρειάζεται να βάζουμε σωστές προτεραιότητες. Θα δούμε επίσης πώς μπορούμε να αξιοποιούμε με τον καλύτερο τρόπο τον χρόνο μας με τον Ιεχωβά και πώς ωφελούμαστε από αυτή τη σοφή χρήση του χρόνου μας.

ΝΑ ΚΑΝΕΤΕ ΣΟΦΕΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ, ΝΑ ΒΑΖΕΤΕ ΣΩΣΤΕΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ

5. Πώς μπορεί να βοηθήσει ένα νεαρό άτομο η συμβουλή των εδαφίων Εφεσίους 5:15-17 να επιλέξει την καλύτερη πορεία στη ζωή;

⁵ Επιλέξτε την καλύτερη πορεία στη ζωή. Οι νεαροί συχνά προβληματίζονται για το τι είναι καλύτερο να κάνουν στη ζωή τους. Από τη μια πλευρά, οι σχολικοί σύμβουλοι επαγγελματικού προσανατολισμού και οι μη ομόπιστοι συγγενείς μπορεί να τους προτρέπουν να επιδιώξουν ανώτερη εκπαίδευση με στόχο μια λαμπρή σταδιοδρομία στον κόσμο. Αυτή η πορεία πιθανώς θα τρώει πολύ από τον χρόνο τους. Από την άλλη πλευρά, οι γονείς και οι αδελφοί στην εκκλησία μπορεί να παρακινούν τα νεαρά άτομα να δαπανήσουν τη ζωή τους στην υπηρεσία του Ιεχωβά. Τι θα βοηθήσει ένα νεαρό άτομο που αγαπάει τον Ιεχωβά να πάρει την καλύτερη απόφαση; Θα ωφεληθεί διαβάζοντας τα εδάφια Εφεσίους 5:15-17 και κάνοντας στοχασμούς γύρω από αυτά. (Διαβάστε) Αφού διαβάσει αυτά τα εδάφια, ένας νεαρός θα μπορούσε να αναρωτηθεί: “Ποιο είναι «το θέλημα του Ιεχωβά»; Ποια απόφαση θα τον ευαρεστήσει; Ποια πορεία θα με βοηθήσει να αξιοποιώ τον χρόνο μου με τον καλύτερο τρόπο;” Να θυμάστε ότι «οι ημέρες είναι πονηρές», και αυτό το σύστημα, το οποίο βρίσκεται υπό τη διακυβέρνηση του Σατανά, θα φτάσει σύντομα στο τέλος του. Επομένως, είναι σοφό να χρησιμοποιούμε τη ζωή μας με τρόπο που θα μας κάνει αγαπητούς στον Ιεχωβά.

6. Τι διάλεξε η Μαρία, και γιατί ήταν αυτή σοφή επιλογή;

⁶ Να βάζετε σωστές προτεραιότητες. Μερικές φορές, η καλύτερη χρήση του χρόνου μας περιλαμβάνει το να επιλέξουμε ανάμεσα σε δύο δραστηριότητες που δεν είναι εσφαλμένες. Η γνωστή αφήγηση για την επίσκεψη του Ιησού στο σπίτι της Μαρίας και της Μάρθας το δείχνει παραστατικά αυτό. Η φιλόξενη Μάρθα, αναμφίβολα ενθουσιασμένη που είχε καλεσμένο τον Ιησού, άρχισε να ετοιμάζει ένα πλούσιο γεύμα. Στο μεταξύ, η αδελφή της, η Μαρία, εκμεταλλεύτηκε την επίσκεψη του Ιησού για να καθίσει κοντά στον Κύριό της και να ακούσει τη διδασκαλία του. Αν και η Μάρθα είχε σίγουρα τις καλύτερες προθέσεις, η Μαρία «διάλεξε την καλύτερη μερίδα». (Λουκ. 10:38-42, υποσ.) Με τον καιρό, η Μαρία μπορεί να ξέχασε τι έφαγαν σε εκείνη την περίπτωση, αλλά μπορούμε να είμαστε βέβαιοι ότι ποτέ δεν ξέχασε τι έμαθε από τον Ιησού. Όπως η Μαρία εκτίμησε εκείνον τον λίγο χρόνο που είχε με τον Ιησού, έτσι και εμείς εκτιμούμε τον χρόνο μας με τον Ιεχωβά. Πώς μπορούμε να κάνουμε την καλύτερη χρήση αυτού του χρόνου;

ΝΑ ΚΑΝΕΤΕ ΤΗΝ ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ ΣΑΣ ΜΕ ΤΟΝ ΙΕΧΩΒΑ

7. Γιατί αξίζουν τον χρόνο μας και την προσοχή μας η προσευχή, η μελέτη και ο στοχασμός;

⁷ Αναγνωρίστε ότι η προσευχή, η μελέτη και ο στοχασμός είναι μέρος της λατρείας μας. Όταν προσευχόμαστε, επικοινωνούμε με τον ουράνιο Πατέρα μας, ο οποίος μας αγαπάει πολύ. (Ψαλμ. 5:7) Όταν μελετάμε την Αγία Γραφή, λαβαίνουμε «τη γνώση του Θεού», ο οποίος είναι η Πηγή κάθε σοφίας. (Παρ. 2:1-5) Όταν κάνουμε στοχασμούς, συλλογιζόμαστε την ελκυστική προσωπικότητα του Ιεχωβά καθώς και τον υπέροχο σκοπό του για όλη τη δημιουργία και το ποια είναι η δική μας θέση σε αυτόν τον σκοπό. Υπάρχει καλύτερος τρόπος να χρησιμοποιείτε τον χρόνο σας; Αλλά πώς μπορούμε να αξιοποιούμε με τον καλύτερο τρόπο τον λίγο χρόνο που έχουμε στη διάθεσή μας;

8. Ποιο δίδαγμα παίρνουμε από το πώς χρησιμοποίησε ο Ιησούς τον χρόνο του στην έρημο;

⁸ Αν είναι εφικτό, επιλέξτε ένα ήσυχο περιβάλλον. Εξετάστε το παράδειγμα του Ιησού. Προτού αρχίσει την επίγεια διακονία του, ο Ιησούς πέρασε 40 ημέρες στην έρημο. (Λουκ. 4:1, 2) Σε αυτό το ήσυχο περιβάλλον, μπορούσε να προσεύχεται στον Ιεχωβά και να κάνει στοχασμούς γύρω από το θέλημα του Πατέρα του για εκείνον. Αυτό αναμφίβολα τον προετοίμασε για τις δοκιμασίες που θα αντιμετώπιζε σύντομα. Πώς μπορείτε να ωφεληθείτε από το παράδειγμα του Ιησού; Αν έχετε μεγάλη οικογένεια, ίσως να μην είναι πάντοτε εφικτό να βρείτε μια ήσυχη γωνιά στο σπίτι. Σε αυτή την περίπτωση, θα μπορούσατε ίσως να αναζητήσετε ένα κατάλληλο περιβάλλον εκτός σπιτιού. Αυτό κάνει η Ζιλί όταν θέλει να περάσει χρόνο με τον Ιεχωβά μέσω προσευχής. Εκείνη και ο άντρας της ζουν σε ένα μικρό διαμέρισμα στη Γαλλία, και είναι δύσκολο να μείνει μόνη της και χωρίς περισπασμούς. Η Ζιλί εξηγεί: «Γι’ αυτό λοιπόν, πηγαίνω βόλτα στο πάρκο κάθε μέρα. Εκεί μπορώ να είμαι μόνη μου, να συγκεντρώνομαι και να μιλάω πραγματικά στον Ιεχωβά».

9. Παρά το φορτωμένο πρόγραμμά του, πώς έδειχνε ο Ιησούς ότι θεωρούσε πολύτιμη τη σχέση του με τον Ιεχωβά;

⁹ Ο Ιησούς ήταν εξαιρετικά πολυάσχολος. Κατά την επίγεια διακονία του, καθώς πήγαινε από τόπο σε τόπο, τον ακολουθούσαν πλήθη ανθρώπων και όλοι τους διεκδικούσαν μέρος από τον χρόνο του. Σε κάποια περίπτωση, «όλη η πόλη μαζεύτηκε μπροστά στην πόρτα» για να τον δει. Παρ’ όλα αυτά, ο Ιησούς φρόντισε να βρει χρόνο για να ασχοληθεί με τη δική του σχέση με τον Ιεχωβά. Προτού ξημερώσει, βρήκε «έναν ερημικό τόπο» όπου μπορούσε να περάσει χρόνο μόνος με τον Πατέρα του.​—Μάρκ. 1:32-35.

10, 11. Σύμφωνα με τα εδάφια Ματθαίος 26:40, 41, ποια επίκαιρη συμβουλή έδωσε ο Ιησούς στους μαθητές του στον κήπο της Γεθσημανή, αλλά τι συνέβη;

¹⁰ Την τελευταία νύχτα της επίγειας ζωής του, καθώς η διακονία του πλησίαζε στο τέλος της, ο Ιησούς αναζήτησε και πάλι ένα ήσυχο περιβάλλον όπου θα μπορούσε να στοχαστεί και να προσευχηθεί. Το βρήκε στον κήπο της Γεθσημανή. (Ματθ. 26:36) Σε εκείνη την περίπτωση, ο Ιησούς έδωσε στους μαθητές του μια επίκαιρη συμβουλή για την προσευχή.

¹¹ Προσέξτε τι συνέβη. Όταν έφτασαν στον κήπο της Γεθσημανή, ήταν πολύ αργά, ίσως περασμένα μεσάνυχτα. Ο Ιησούς ζήτησε από τους αποστόλους να “είναι σε εγρήγορση” και πήγε να προσευχηθεί. (Ματθ. 26:37-39) Αλλά ενώ εκείνος προσευχόταν, αυτοί αποκοιμήθηκαν. Όταν τους βρήκε να κοιμούνται, ο Ιησούς τούς πρότρεψε ξανά να “είναι σε εγρήγορση και να προσεύχονται”. (Διαβάστε Ματθαίος 26:40, 41) Καταλάβαινε ότι είχαν περάσει μεγάλη ένταση και ότι ήταν κουρασμένοι. Ο Ιησούς με συμπόνια αναγνώρισε ότι «η σάρκα [είναι] αδύναμη». Άλλες δύο φορές πήγε να προσευχηθεί, αλλά όταν επέστρεψε, βρήκε τους μαθητές του να κοιμούνται αντί να προσεύχονται.​—Ματθ. 26:42-45.

12. Τι μπορούμε να κάνουμε αν κάποιες φορές νιώθουμε τόσο αγχωμένοι ή κουρασμένοι ώστε δυσκολευόμαστε να προσευχηθούμε;

¹² Επιλέξτε τη σωστή ώρα. Κάποιες φορές, μπορεί να νιώθουμε τόσο αγχωμένοι ή κουρασμένοι ώστε να δυσκολευόμαστε να προσευχηθούμε. Αν αυτό έχει συμβεί και σε εσάς, δεν είστε οι μόνοι. Τι μπορείτε να κάνετε; Μερικοί που συνήθιζαν να πλησιάζουν τον Ιεχωβά με προσευχή στο τέλος της ημέρας το έχουν βρει πιο πρακτικό να αφιερώνουν χρόνο στην προσευχή λίγο νωρίτερα το βράδυ, όταν δεν είναι τόσο κουρασμένοι. Κάποιοι άλλοι έχουν διαπιστώσει ότι βοηθάει η στάση του σώματος που επιλέγουν όταν προσεύχονται. Τι γίνεται όμως αν η υπερβολική ανησυχία ή η αποθάρρυνση σας δυσκολεύει να προσευχηθείτε; Πείτε στον Ιεχωβά πώς νιώθετε. Μπορείτε να είστε βέβαιοι ότι ο ελεήμων Πατέρας μας θα καταλάβει.​—Ψαλμ. 139:4.

13. Πώς θα μπορούσαν να παρεμβαίνουν οι ηλεκτρονικές συσκευές στον χρόνο μας με τον Ιεχωβά;

¹³ Να αντιστέκεστε στους περισπασμούς όταν μελετάτε. Η προσευχή δεν είναι ο μόνος τρόπος με τον οποίο μπορούμε να ενισχύσουμε τη σχέση μας με τον Ιεχωβά. Η μελέτη του Λόγου του Θεού και η παρακολούθηση των συναθροίσεων μπορούν επίσης να μας βοηθήσουν να τον πλησιάσουμε περισσότερο. Τι μπορείτε να κάνετε για να αξιοποιείτε με τον καλύτερο τρόπο τον χρόνο που δαπανάτε στη μελέτη και στις συναθροίσεις; Αναρωτηθείτε: “Τι με εμποδίζει συνήθως να συγκεντρώνομαι την ώρα της συνάθροισης ή όταν προσπαθώ να μελετήσω;” Μήπως κάποια τηλεφωνήματα, e-mail ή γραπτά μηνύματα στο κινητό σας ή σε κάποια άλλη ηλεκτρονική συσκευή; Σήμερα, εκατομμύρια άνθρωποι έχουν αυτά τα χρήσιμα εργαλεία. Μερικοί ερευνητές λένε ότι, όταν προσπαθούμε να συγκεντρωθούμε, η προσοχή μας μπορεί να αποσπάται απλώς και μόνο αν υπάρχει ένα κινητό κοντά μας. Ένας καθηγητής ψυχολογίας εξηγεί: «Δεν μπορείτε να εστιάσετε σε αυτό που κάνετε εκείνη τη στιγμή. Το μυαλό σας τρέχει αλλού». Στις συνελεύσεις μας, πριν αρχίσει το πρόγραμμα, συχνά μας δίνεται η οδηγία να ρυθμίσουμε τις ηλεκτρονικές μας συσκευές έτσι ώστε να μην ενοχλούν τους άλλους. Μήπως θα μπορούσαμε να κάνουμε το ίδιο όταν είμαστε μόνοι μας ώστε οι συσκευές μας να μην ενοχλούν εμάς και να μην παρεμβαίνουν στον χρόνο μας με τον Ιεχωβά;

14. Σύμφωνα με τα εδάφια Φιλιππησίους 4:6, 7, πώς θα μας βοηθήσει ο Ιεχωβά να συγκεντρωθούμε;

¹⁴ Ζητήστε από τον Ιεχωβά να σας βοηθήσει να συγκεντρωθείτε. Αν διαπιστώσετε ότι το μυαλό σας περιπλανιέται όταν μελετάτε ή την ώρα της συνάθροισης, ζητήστε από τον Ιεχωβά να σας βοηθήσει. Αν ανησυχείτε ή είστε αγχωμένοι για κάτι, ίσως δεν είναι εύκολο να βάλετε στην άκρη τις έγνοιες σας και να συγκεντρωθείτε σε πνευματικά πράγματα, αλλά είναι απαραίτητο να το κάνετε αυτό. Προσευχηθείτε να σας δώσει ο Θεός την ειρήνη που θα περιφρουρήσει, όχι μόνο την καρδιά σας, αλλά και «τις διανοητικές σας δυνάμεις».​—Διαβάστε Φιλιππησίους 4:6, 7.

Ο ΧΡΟΝΟΣ ΠΟΥ ΠΕΡΝΑΜΕ ΜΕ ΤΟΝ ΙΕΧΩΒΑ ΜΑΣ ΩΦΕΛΕΙ

15. Ποιο είναι ένα όφελος όταν περνάμε χρόνο με τον Ιεχωβά;

¹⁵ Αν αφιερώνετε χρόνο για να μιλάτε στον Ιεχωβά, να τον ακούτε και να κάνετε σκέψεις για εκείνον, θα ωφελείστε πολύ. Με ποιους τρόπους; Πρώτον, θα παίρνετε καλύτερες αποφάσεις. Η Γραφή μάς διαβεβαιώνει ότι «αυτός που περπατάει με τους σοφούς θα γίνει σοφός». (Παρ. 13:20) Καθώς λοιπόν περνάτε χρόνο με την Πηγή της σοφίας, τον Ιεχωβά, θα γίνεστε πιο σοφοί. Θα καταλαβαίνετε καλύτερα πώς να τον ευαρεστείτε και πώς να μην κάνετε επιλογές που τον πληγώνουν.

16. Πώς βελτιώνεται η διδασκαλία μας αν περνάμε χρόνο με τον Ιεχωβά;

¹⁶ Δεύτερον, θα γίνετε καλύτεροι δάσκαλοι. Όταν μελετάμε τη Γραφή με κάποιον, ένας από τους πιο σημαντικούς στόχους μας είναι να βοηθήσουμε τον σπουδαστή μας να πλησιάσει τον Ιεχωβά. Όσο περισσότερο επικοινωνούμε με τον ουράνιο Πατέρα μας, τόσο περισσότερο μεγαλώνει η αγάπη μας για αυτόν και τόσο καλύτερα εξοπλιζόμαστε για να διδάξουμε τον σπουδαστή μας να τον αγαπάει. Αυτό συνέβη και στην περίπτωση του Ιησού. Ο Ιησούς περιέγραφε τον Πατέρα του με τόσο θερμά και στοργικά λόγια ώστε οι πιστοί του ακόλουθοι δεν μπορούσαν παρά να αγαπούν τον Ιεχωβά και εκείνοι.​—Ιωάν. 17:25, 26.

17. Γιατί μας βοηθάει η προσευχή και η μελέτη να ενισχύουμε την πίστη μας;

¹⁷ Τρίτον, η πίστη σας θα γίνεται ισχυρότερη. Σκεφτείτε τι συμβαίνει όταν ζητάτε από τον Θεό καθοδηγία, παρηγοριά ή στήριξη. Κάθε φορά που ο Ιεχωβά απαντάει σε αυτές τις προσευχές, η πίστη σας σε εκείνον μεγαλώνει. (1 Ιωάν. 5:15) Τι άλλο μπορεί να ενισχύσει την πίστη σας; Η προσωπική μελέτη. Άλλωστε, «η πίστη . . . έρχεται ως επακόλουθο αυτού που ακούει κανείς». (Ρωμ. 10:17) Αλλά για να οικοδομήσουμε ισχυρή πίστη, δεν αρκεί απλώς να λαβαίνουμε γνώση. Τι άλλο χρειάζεται να κάνουμε;

18. Δείξτε με παράδειγμα γιατί χρειάζεται να κάνουμε στοχασμούς.

¹⁸ Χρειάζεται να κάνουμε στοχασμούς γύρω από όσα μαθαίνουμε. Εξετάστε την εμπειρία που είχε ο συγγραφέας του 77ου Ψαλμού. Ήταν στενοχωρημένος επειδή ένιωθε ότι ο ίδιος και οι άλλοι Ισραηλίτες είχαν χάσει την επιδοκιμασία του Ιεχωβά. Αυτές οι ανησυχητικές σκέψεις τον κρατούσαν ξάγρυπνο τη νύχτα. (Εδάφια 2-8) Τι έκανε; Είπε στον Ιεχωβά: «Θα στοχάζομαι όλες σου τις πράξεις και θα συλλογίζομαι τον τρόπο ενέργειάς σου». (Εδάφιο 12) Βέβαια, ο ψαλμωδός ήξερε καλά τι είχε κάνει ο Ιεχωβά για τον λαό Του στο παρελθόν, αλλά αναρωτήθηκε ανήσυχος: «Ξέχασε ο Θεός να δείχνει εύνοια; Στέρεψε το έλεός του λόγω του θυμού του;» (Εδάφιο 9) Ο ψαλμωδός έκανε στοχασμούς γύρω από τις πράξεις του Ιεχωβά και γύρω από το γεγονός ότι ο Θεός στο παρελθόν είχε δείξει έλεος και συμπόνια. (Εδάφιο 11) Ποιο ήταν το αποτέλεσμα; Ο ψαλμωδός πείστηκε ότι ο Ιεχωβά δεν θα εγκατέλειπε τον λαό Του. (Εδάφιο 15) Με τον ίδιο τρόπο, η πίστη σας θα γίνεται ισχυρότερη καθώς στοχάζεστε τι έχει κάνει ήδη ο Ιεχωβά για τον λαό του καθώς επίσης τι έχει κάνει για εσάς προσωπικά.

19. Με ποιον άλλον τρόπο ωφελούμαστε αν περνάμε χρόνο με τον Ιεχωβά;

¹⁹ Τέταρτον, και πιο σημαντικό, η αγάπη σας για τον Ιεχωβά θα γίνεται βαθύτερη. Η αγάπη, περισσότερο από κάθε άλλη ιδιότητα, θα σας υποκινεί να υπακούτε στον Ιεχωβά, να κάνετε θυσίες για να τον ευαρεστείτε και να υπομένετε οποιαδήποτε δοκιμασία. (Ματθ. 22:37-39· 1 Κορ. 13:4, 7· 1 Ιωάν. 5:3) Τίποτα δεν θα μπορούσε να είναι πιο πολύτιμο από τη στενή, στοργική φιλία με τον Ιεχωβά!​—Ψαλμ. 63:1-8.

20. Πώς σχεδιάζετε να περιφρουρήσετε τον χρόνο σας με τον Ιεχωβά;

²⁰ Να θυμάστε ότι η προσευχή, η μελέτη και ο στοχασμός είναι πράξεις λατρείας. Όπως ο Ιησούς, να αναζητάτε κάποιο ήσυχο περιβάλλον για να περνάτε χρόνο με τον Ιεχωβά. Φροντίστε να μην υπάρχουν περιττοί περισπασμοί. Ζητήστε από τον Ιεχωβά να σας βοηθήσει να συγκεντρωθείτε όταν ασχολείστε με πνευματικές δραστηριότητες. Αν αξιοποιείτε τον χρόνο σας με τον καλύτερο τρόπο τώρα, ο Ιεχωβά θα σας ανταμείψει με αιώνια ζωή στον νέο του κόσμο.​—Μάρκ. 4:24.