¿WULEETCHE TÜ MMAKAT MAPEENA?
WÜIN JEMETÜSÜ
CHOʼUJAASÜ tü wüinkat süpüla katüin woʼu, shialeekajaʼa tü wüin jemetüsükat. Eesü tü wüinkat sütaluʼupünaa süpüshuaʼa tü kasa katakalü oʼu. Sutuma tü laakat, tü süchikat, tü luwopukat jee tü wüin mmapüjeejatkat, eesü wüin wulesü süpüla süsüinjatüin wayuu, mürüt, wüchii jee süpüla woʼyotuinjatüin saaʼu pünajüt.
Tü yarüttakalü atuma tü wüin jemetüsükat
Muloʼu maʼin tü wüin yaakat mmapaʼa. Saashin Organización Meteórologica Mundial, yootchon neʼe tü wüin jemetüsü eekat saaʼu tü Mmakat anaka süpüla asünaa jee süpüla waneirua kasa. Mayaainjeʼe yootchon shia, shiaʼala neʼe tü choʼujaakat süpüla katüin soʼu kasa süpüshuaʼa yaa saaʼu tü Mmakat. Süpüshi tia wüin jemetüsükat, aʼyarülajünüsü shia, aisü shiiʼiree sutuma meʼitüin tü juyakat suluʼu waneirua mma otta sutuma meisattünüin shia. Suluʼujee tia, wainma na wayuu nnojoliikana kamaʼanain wüin jemetüsü. Naashin na científicokana, sülatapa 30 juya aijeerü shiiʼiree tü wüin jemetüsükat napüla watta naalii wayuu.
Akumajünüsü tü Mmakat süpüla sunoutaain sümüiwaʼa
Akumajünüsü tü Mmakat süpüla eeinjatüin waneepia wüin jemetüsü. Sutuma tü kasa eekat saaʼupünaa tü Mmakat, tü katakalü oʼu shiroku tü palaakat otta müsia sutuma naaʼayula chi Kaʼikai, aʼyataajiraasü shia süpüla wulein tü wüinkat. Waashajaa süchiki waneirua kasa wayaawataka atuma sukumajuushin tü Mmakat süpüla sunoutaain sümüiwaʼa.
Sünainjee tü kasa yaakat süpaʼapünaa tü Mmakat, wayaawata aaʼu eein süpüla wulein sutuma tü wüin aʼyarülajünakat. Shiroku tü laakat, eesü mojuui wuleka atuma tü wüinkat suulia nitrógeno, fósforo otta pesticida.
Nayaawata aaʼu na científicokana eein waneirua kasa wuleka atuma tü wüinkat sümüiwaʼa. Ayuʼlaasü shiʼipaʼaya shiʼyarüla tü wüinkat sutuma suwataain waneepia, shiasaʼa sutuma tü bacteria shirokukat tü wüinkat sajaʼttiraleeinña tü yarüttakalü atuma shia.
Tü almeja otta mejillones shirokukat wüin jemetüsü, eesü süpüla shiyuʼluin tü químico ojutünakat shiroku tü wüinkat. Wulemaatüsü natuma tü wüinkat suulialeʼeya tü planta potabilizadora münakat.
Eesü wüin waneepia saaʼu tü Mmakat sutuma sukuwaʼipa tü wüinkat (ciclo del agua münüsü tia alijunaikiruʼu). Sutuma tia jee waneirua kasa, sütaʼülüin tü atmósferakat tü wüinkat.
Tü suuntakat wayuu
Wanoutule tü seita amülakat suluʼujee weʼejena jee anale sojotia watuma tü producto químico münakat, weisatteerü tü wüin jemetüsükat.
Naashin na científicokana, anasü maʼin weisattüle tü wüinkat. Süpüla nnojoluin waʼyarülajüin tü wüinkat, naküjain wamüin anain wanoutule tü seita amülakat suluʼujee weʼejena, nnojoluinjatüin wojutuin epinasee suluʼupünaa inodoro jee nnojoluinjatüin woʼyotuin weneena jee seita eere suwataain tü wüinkat.
Nakumajüin na ingenierokana maakina süpüla jemetüinjatüin sutuma tü wüin palaasükat. Aainjünüsü tia süpüla eeinjatüin wüin jemetüsü süpüla wainma wayuu.
Nnojotpejeʼe kettaain sümaa tia aainjünakat. Nnojotsü süpüla eeinjatüin tia maakinakat suluʼu wainma mma süka kojutuin maʼin shia jee wainmain luusa sükataajaka. Nüküjain wanee wayuu aʼyataakai suluʼu Naciones Unidas süchiki tü aainjünakat soʼu 2021 süpüla shiisattünüin tü wüin jemetüsükat. «Suluʼu mmaka süpüshuaʼa aʼyataainjanain maʼin na wayuukana süpüla neisattüin tü wüin jemetüsükat», müshi nia.
Watüjaa aaʼu aneerüin shia. Tü sümakat tü Bibliakat:
«Akaʼisü nutuma [chi Maleiwakai] tü wüinkat iipünaamüin, okojojoosü süpüla juyainjatüin shia, shiasaʼa sutuma tü sirumakat, aʼita müsia shia saaʼumüin tü wayuukalüirua» (Job 36:26-28).
Nukumajüin Maleiwa sukuwaʼipa süpüla eeinjatüin tü wüinkat waneepia saaʼu tü Mmakat (Eclesiastés 1:7).
Jülüja paaʼin tüü: nia Maleiwa akumajaka sukuwaʼipa süpüla wuleinjatüin sümüiwaʼa tü wüinkat, ¿nuunteetche wulein nutuma süpüshuaʼa tü wüin naʼyarülajakat na wayuukana? ¿Naaʼinreetche tia? Paashajeʼera tü pütchikat «Nüküjain Maleiwa sunoutaajeerüin tü Mmakat» suluʼuka süpana 15.