PÜTCHI SÜNAINKA SÜTA TÜ REWIISÜTAKAT | ¿MOJUTÜITPACHE TÜ WIWÜLIAKAT SUTUMA TÜ NAMAKAT NA CIENTIIFICOKANA?

Wainma tü kasa isakat nachiki na cientiificokana

Eeshii na anoujakana sünain tü Nuevo Ateísmo münakat. Wainma karaloukta akumajünaka süpüla süküjünüin tü nanoujakalü anain naya wayuukana, peʼipaasü tü wayuukalüirua sutuma tia. «Na cientiificokana natüjaa aaʼu süpüshuaʼa tü kasa watüjaweekat aaʼu», eeshii na makana anüiki naashin David Eagleman, neurólogo nia. Anuu nünüiki süchikijee: «Eepejeʼe na cientiifico nnojoliikana paaʼinwain sümaa tü namakat waneeinnua cientiifico. Müsüjeseʼe wainmain kasa nanoukteʼeraka süka nnojoluin pansaapuʼuin paala shia natuma».

Wanee astrónomo eirakaakai suluʼupünaa wanee telescopio

Wainmashaatairü wayuu atüjashaataka maʼin süchiki wanee kasa, wainmairü tü kasa nakumajakat. Mayaapejeʼe natüjüin maʼin, eesü tü kasa noʼtchejaakalü amaa. Jamüshijaʼa Isaac Newton, wainmashaata tü kasa nikirajaakalü achiirua. Naashin niakai, eesü wanee kasa achechetkat tü planetakalüirua suulia sujutuuin, tü shüliwaitkalüirua jee müsia tü galaxia münakat. Nukumajüin tü cálculo münakat, tia shia tü ekirajünakat sünain matemática. Sutuma eein tia, akumajünüsü wainma kasa suluʼupünaa computador. Sutuma tia, oʼunüichi wayuu chaa iipünaashaata chaa eere chi Kashikai jee müsia sutuma tia ekirajünüsü sünain tü física nuclear münakat. Eepejeʼe tü kasa nuʼtchejaakalü amaa Newton. Nikirajaa anainrü tü alquimia münakat. Sükajee tia oorojooinjatü tü püloomokat naashin. Jee müsia nikirajaa anainrü tü astrología münakat.

Nüpülapünaa paala Newton, eejachi wanee astrónomo Tolomeo münüshi, chia wayuukai nia aküjaka jalakualüin leeyatüin tü planetakalüirua. Atüjashaatashi süpüla tü cartografía münakat. Oʼtchejaapajaʼa nia sünain wanee kasa, tü Mmakat pasanainsü sünain süpüshuaʼa tü kasa chakat iipünaa naashin. Anuu nünüiki Carl Sagan nüchiki Tolomeo: «Jaʼitashi nütüjashaatain wanee wayuu, eejeerü tü kaʼi nuʼtchejaakalü amaa wanee kasa. Naashin Tolomeo, tü Mmakat pasanainsü sünain süpüshuaʼa tü kasa chakat iipünaa. Nnojotpejeʼe shiimain tia nümakat süka shikirajaanüin anain mapa sünain nnojoluin müin sukuwaʼipa».

Wanee jierü cientiifico aashajeʼetsü tü Wiwüliakat

Wainma tü kasa nakumajakat na cientiificokana, eepejeʼe tü kasa noʼtchejaakalü amaa. ¿Eejeetche wanee kaʼi eere watüjaweerüin saaʼu tü universo münakat? Anuu nünüiki Paul Davies: «Jaʼitasü shikirajaanashaatain anain jamakuwaʼipalüin wanee kasa, ayateeria neʼe nnojoluin atüjaanüin aaʼu tia». Nnojotsü süpüla watüjaain aaʼu süpüshuaʼa tü kasakalüirua. Nnojotsü weʼitaainjatüin waaʼin sünain sünüiki wayuu müleka naküjüle sünain natüjaain saaʼu na cientiificokana süpüshuaʼa tü kasakalüirua.

Anasü naaʼin wayuu sutuma tü sümakat tü Wiwüliakat, nnojotsü müin sukuwaʼipa sutuma tü cienciakat

«Watta maʼin saalin tü kasa eekat süpüla naainjüin Maleiwa. Eekajasaʼa tü makat weʼrüin maaʼulu yaa, süpüshi neʼe tü nuuntakat apüleerua Maleiwa. Tü waapakat achiki, shia neʼe süpüshi tü kasa eekat süpüla naainjüin», müsü tü Wiwüliakat süchiki tü kasa nukumalakat Maleiwa (Job 26:14, TNM). Wattashaata maʼin saalin tü kasa nnojotkat watüjaain aaʼu maaʼulu yaa. Müshijeseʼe nümüin Pablo yaa: «Anashii waʼwaajüle chi Maleiwakai. Kekiishaatashi maʼi nia. Nütüjaa aaʼulu kasa süpüshua. Nnojotsü wayaawatüin aaʼu süpüshua tü kasa anasü naaʼinrakat» (Roma 11:33).

Tü isakat nachiki na cientiificokana

Na cientiificokana naküjüin kasain wayuu tü eekat saaʼu tü mmakat. Tü Wiwüliakat süküjüin wamüin tü waaʼinrajatkat süpüla kojutüinjatüin wamüin wayuu jee talatüinjatüin waaʼin sümaa tü kasa eekat yaa mmapaʼa. Anuu sukuwaʼipa yaa:

Paaʼinrajatka suulia kaainjalain pia

Kojutü pümüin wayuu

«Nnojo puʼutüin saaʼin wayuu.» (Éxodo 20:13, TNM.)

«Chi eekai kanain naaʼin nuwalayuu, uwomuyuushi.» (1 Juan 3:15.)

Anajiraa pia sümaa wayuu waneepia

«Nnojo sünainpünaain pia kasa mojusü, shia paainja tü kasa anasükat. Anajiraa pia sümaa wayuu waneepia.» (Salmo 34:14, TNM.)

«Chi wayuu jaʼaka eekai nükaaliijain na nuwalayuukana süpüla aijiraainjanain napülajiraa, nükaaliijain naya süpüla naaʼinrüinjatüin waneepia kasa anasü.» (Santiago 3:18.)

Piyoukta tü kasa mojusükat

«Nütüjaa aaʼu Jeʼwaa tü suluʼukat naaʼin chi wayuu eekai lotuin akuwaʼipa jee müsia tü suluʼukat naaʼin chi wayuu mojulaakai. Üttüsü naaʼin Jeʼwaa nooʼomüin chi eekai mojulaain.» (Salmo 11:5, TNM.)

«Nnojo puchumüjüin sutuma meein pia maʼaka naaʼin wanee wayuu mojulaashi, nnojo püshatüin nukuwaʼipa. Üttüsü naaʼin Jeʼwaa nooʼomüin chi wayuu eekai mojulaain.» (Proverbios 3:31, 32, TNM.)
Talatajatka atuma paaʼin sümaa püpüshi

Poonoo sümaa nünüiki püshi jee sünüiki püi

«Jia achonlu anoujashiikana [...], anakaja müleka joonoole sümaa sünüiki jii je nünüiki jüshi, süka shiain nücheküin chi Maleiwakai jüpüleerua, süka sümüin paala sümaiwa tü pütchi aluwataanakat anain na watuushikana nütüma Maleiwa: ‹Kojut pütüma püshi otta püi, süpüla piʼrüinjatüin miyoʼuwaa otta kasa anasü yaa saaʼu mmakat›. Shia palajatkaja maʼi aluwatawaa tüü sünain keʼipainjatüin nümüin chi aaʼinrakai.» (Éfeso 6:1-3.)

Pikiraja püchonnii

«Anakaja müleka juluwataale na jüchooinkana süka anakat akuaippa suulia jashichijüin naya jümüin sünainjee achiajaanaa waneepia. Anashii jikirajüle naya sünain tü nuluwataakat anain chi Maleiwakai. Jiʼitaa napüleerua tü pütchikat sünain jüchiajaain naya süpüla noonooinjanain sümaa.» (Éfeso 6:4.)

«Nnojo püpüleeruain naaʼin na püchonniikana süpüla nnojoluin jashichijüin naya jee mojuin naaʼin.» (Colosas 3:21, TNM.)

Ai püpüla puʼwayuuse jee kojutüjiraa jia

«Jia tooloyuukana waneʼewaʼire jukua, anakaja müleka aire jüpüla juʼwayuuse maa aka alin jia jüpülajiraa. Akaʼaya jiakana jieyuukana, anakaja müleka kojutule jütüma juʼwayuuse.» (Éfeso 5:33.)
Paaʼinmaja tü mmakat

Na wayuu amojujakana tü mmakat, süsaleena naya naainjala saashin tü Wiwüliakat. Wainma tü kasa mojusü eekat saaʼu tü mmakat, naya katumaka na kepiakana saaʼu (Isaías 24:5, 6). Na wayuu amojujakana tü wunuʼuliakat, tü wüinkat süsaleena naya naainjala nutuma Maleiwa. Saashin tü Wiwüliakat, naainjüle wanee wayuu kasa mojusü sümüin tü mmakat süsaleechi naainjala (Alateetkat Mapeena [Apocalipsis] 11:18, TNM).