Wekirajaainjatka anain sünain tü outkajawaakat Wakuwaʼipa otta Waʼyataain nümüin Maleiwa

Maayoʼu 1-7

KOROLO KOJUTÜSÜ SULUʼUKA TÜ WIWÜLIAKAT JEREMÍAS 32-34

«Wanee shiyaawase shiitaainjatüin Israel»

(Jeremías 32:6-9). Nümakalaka Jeremías: «Anuu nünüiki Jeʼwaa tamüin: ⁷ ‹Anteechi pünainmüin Hanamel chi nüchonkai Salum chi pülaülakai naaʼu püshi, jee müshi nia pümüin: «Toikka pümüin tü toumain chakat Anatot, piainjachi ayaʼlajaka shia saaʼu piain tapüshin»›». ⁸ Shiasaʼa mapa nüntaka tanainmüin Hanamel chi nüchonkai chi talaülakai naaʼu tashi, maʼaka nüküjüin paala shia Jeʼwaa, antüshi nia suluʼumüin Napaatiase na Waariakana, jee nümakalaka tamüin: «Toikka pümüin tü toumain chakat Anatot, tü chakat suluʼu tü mmakat Benjamín, piainjachi ayaʼlajaka süka piain tapüshin. Piyaʼlajapa pümüin». Tayaawataka saaʼu shiain tü nümakat Jeʼwaa. ⁹ Tayaʼlajaka nuulia Hanamel chi nüchonkai talaüla naaʼu tashi tü nuumain chajatkat Anatot. Tepesajaka nümüin tü nneetkat, akaratshi siclo otta poloosü nneerü pülaata.

(Jeremías 32:15). Anuu nünüiki Jeʼwaa chi wainmakai asurulaatse, chi Sümaleiwasekai Israel: ‹Eeyülia süpüla shiyaʼlajünüin piichi jee mma otta uuwoʼulia suluʼu mmakat tüü›».

it-1-S süp. 134 püt. 6

Anatot

Chejeʼewai Jeremías Anatot, mojutpejeʼe nia natuma na chajanakana suluʼu tia pueulokot, «woʼuteechi aaʼin pia», münüshi nia saaʼujee nüküjüin tü shiimain nümakat Jeʼwaa (Jer 1:1; 11:21-23; 29:27). Sünainjee tia, nüküjüin Jeʼwaa sülatajatüin kasa mojusü sümüin tia pueulokot , ekeraajüsü tia pütchikat wanaa sümaa sushutüin Babilonia saaʼu Judá. (Jer 11:21-23). Süpülapünaa sajaʼttinnüin Jerusalén, niyaʼlajüin Jeremías nuumain nüchon chi nülaülakai saaʼu nüshi chajatka Ananot, tia shiyaakua nouyanteenain noʼutku na israeliitakana noumainpaʼamüin (Jer 32:7-9). Naʼaka na ouyantakana palajana nümaa Zorobabel eejana maʼaka 128 wayuuinnua chejeʼewaliikana Ananot otta wainmamaatüsü wayuu kepiaka suluʼu tia mmakat, ekeraajüsü mayaa tü nünüikikat Jeremías (Esd 2:23; Ne 7:27; 11:32).

(Jeremías 32:10-12). Shiasaʼa tashajaka suluʼu wanee karaloukta jee taseyaajaka shia otta tounejaka waneinnua wayuu tamaa süpüla tepesajüin tü nneetkat noʼupala. ¹¹ Taapaka jooluʼu karalouktaka süchikijee süseyaajünüin pansaa sümaa tü nuluwataakalü anain Maleiwa sümaʼaleʼeya tü ooʼulaanakat jutatüin; ¹² taapakalaka tü karalouktakat nümüin Baruc chi nüchonkai Nerías nülüin nia Mahseya, nuʼupalapünaa Hanamel chi nüchonkai chi talaülakai naaʼu tashi otta noʼupala na tounejaainkana paala tamaa, jee müsia noʼupala na judío yalajanakana joyojoyoluin suluʼu tü Napaatiasekat na Waariakana.

w07-S 15/3 süp. 11 püt. 3

Pütchi anaka maʼin sünainjee tü karalouktakat Jeremías

32:10-15 ¿Jamüsü saainjünawaika piamasü karaloukta sünüliamaajatü tü kasa oikkünaka? Tü palajatkat karalouktakat süpülajatü shiʼrüinjatü shia wayuu eekai sütüjaweein süchiki kasain wayuu oikkünaka otta tü wanee karaloʼutakat, anajaanüsü shia süpüla suʼwanaajireʼennüin sümaa tü palajatka müleka choʼujaale shiʼrajaanüin. Shia naaʼinrakat tia Jeremías niyaʼlajawaipa wanee kasa, müsia neʼe nutuma wanaa sümaa niyaʼlajüin wanee kasa nuulia wanee wayuu eekai nüpüshin jee nuulia wane anoujirakai nümaa. Anasü maʼin tü naaʼinrakat Jeremías süpüla nashatüin shia na anoujashiikana maaʼulu.

(Jeremías 33:​7, 8). Taleʼejireena nachikuaʼa na wayuu amaanakana suluʼujee tü mmakat Judá otta Israel, aneerü nakuwaʼipa tatuma nachikuaʼa maʼakaapuʼu sümaiwa paala. ⁸ Wuleerü nakuwaʼipa tatuma, taʼalaajeerü naainjala noulia otta moteerü taaʼin tü kasa mojusü naaʼinrakat toʼupala otta talatireerü noulia moonooin naya sümaa tanüiki.

jr-S süp. 152 püt. 22, 23

Nnojoleerü aikuʼu müin tamüin süpüla kaʼikat süpüshuaʼa

²² ¿Washatüinche nukuwaʼipa maleiwa airuʼurule pütchi wamüin jee saaʼinrüle wayuu wamüin wanee kasa mojukat sümaa nnojoluin saaʼinjeein shia? «Wuleerü nakuwaʼipa tatuma» müsü nünüiki Jeʼwaa namüin na judío nülatiraakana aainjala (paashajeʼera Jeremías 33:8). Shiimain wulein sukuwaʼipa wayuu nutuma Jeʼwaa wanaa sümaa nayaawajaain suulia naainjala, tü naaʼinrakat Jeʼwaa müsü aka saaʼin tü naaʼinrakat wane wayuu eekai nülaʼajaain wane kasa eekai yarüttüin. Tia nnojotsü maluʼuluin nnojoluin kaʼleerüin wayuu kaainjalaa süka motuitpain naaʼin Jeʼwaa naainjala, anapejeʼe maʼin tü watüjaka sünainjee motoʼleein naaʼin Jeʼwaa saainjala wayuu. Washata nukuwaʼipa Jeʼwaa wanaa sümaa kaainjalain woulia wanee wayuu, waaʼinrüin tia wanaa sümaa wawanajaain suluʼujee waaʼin tü jülüjakat waaʼin nüchiki. ¿Jamüinjatü sukuwaʼipa watuma?

²³ Jülüjataa paaʼin müleka püsülajünüle amüin wanee jarrón sümaiwajatü anakat maʼin, müleka shiʼyarülajaain süka wanee kasa nnojotsü pojotuin shia sünainjee yarüttüin, pülaʼajaain shia süpüla anachoinjatüin jee jorottajatüin shia süchikuaʼa. Müinjatia neʼe wakuwaʼipa müleka kaainjarale wanee wawala woulia, wachajaainjatü sukuwaʼipa süpüla nnojolin jashichikuʼu müin waya nümüin otta nnojolin jaʼin nüsha wamüin süka kaainjalain nia woulia paala. Anasü nnojorüle jülüjakuʼu müle waaʼin tü kasa mojusü naaʼinrakat chi wawalakai wamüin. Müleka motule waaʼin tü kasa naaʼinrakat, wuleerü woʼuluʼu nukuwaʼipa chi wawalakai. Mülejeʼe shia watuma aneerü waaʼin nümaa chia wawalakai otta talateerü waaʼin sünain aleewa nümaa süchikuaʼa.

Püchajaa süchiki kaaʼürüi suluʼu tü Wiwüliakat

(Jeremías 33:15). Soʼu kaʼikat tia, eejeechi wanee nuuʼuliwoʼu David maʼaka wanee sütünachon wunuʼu yotokai, aneerü jee loteerü sukuwaʼipa wanee kasa nutuma saaʼu tü mmakat.

jr-S süp. 172 püt. 10

Eesü süpüla anain pukuwaʼipa sünainjee tü pütchi jeketü pansaatüjütkalia

¹⁰ Chi «nünainjeejachikai» David mününüshi Jesuu nutuma Jeremías. Wanaa sümaa nünüikimaajachin Jeʼwaa Jeremías, nnojoliiyüliʼiya eweetüin jaraliinjanain na nutuushinuukana David, müshii aka saaʼin wanee suulia wunuʼu eekai sushottünüin eekai wüittayülüin ekii. Joʼuukalaka Jesuu mapa saʼakajee nüpüshi David. Otta müinjatü nünülia mayaa: «Nia Jeʼwaa Chi Lotokai atuma Wakuwaʼipa», tia pütchikat sünainpünaasü anashiin nümüin Jeʼwaa tü lotookat akuwaʼipa (paashajeʼera Jeremías 23:​5, 6). Nuulain Jeʼwaa chi nüchonkai süpüla müliainjachin nia otta ouktüin nia saaʼu tü Mmakat, makalaka anainjatüin wayuu saaʼujee naapajiraain nikii Jesuu saaʼu saainjala wayuu (Jer. 33:15). Sünainjee tü naaʼinrakat Jesuu watta naalii wayuu eekana süpüla anajiraain naya nümaa Maleiwa süpüla katüinjatüin noʼu otta aneekünüshii naya nükajee chi naaʼinkai Maleiwa süpüla sünainpünaain naya tü pütchi jeketü pansaatüjütkalia. Niiʼiyatüin Maleiwa anain maaʼin nümüin tü lotokat akuwaʼipa süka eein waneinnua wayuu anakana akuwaʼipa sutuma tü pütchi jeketü pansaatüjütkalia, tia shia tü wekirajüinjatkalü anain jooluʼu (Roma 5:18).

(Jeremías 33:​23, 24). Ayatüshia aashajaain Jeʼwaa nümaa Jeremías, jee nümaka nümüin: ²⁴ «¿Nnojotsüchejeʼe paapüin tü namakat wayuukana naainnua sünain maa: ‹Nayoukteerü Jeʼwaa tü piamasükat shiʼipapaʼa apüshii›? Nnojotsü kojutüin namüin tapueulose, süpüla nnojoliinjanain wainmain naya noʼupalapünaa.

w07-S 15/3 süp. 11 püt. 4

Pütchi anaka maʼin sünainjee tü karalouktakat Jeremías

33:​23, 24 ¿Jarat «tü piamasükalü apüshii» saashajaakalü achiki tü wetsiikulokot? Wanee shia tü nüpüshikat chi aluwataaikai David otta tü wanee shia napüshi na sacerdoote nüpüshikana Aarón. Sutuma sajaʼttinnüin Jerusalén otta tü aʼwaajüleekat, müsü nnojoluinjatkai niʼitaain Jeʼwaa wanee Aluwataaya yaa saaʼu tü Mmakat otta nuʼwaajünüin nüchikuaʼa.

Wetsiikulo aashajeʼennajatka

(Jeremías 32:1-12). Nünüiki Jeʼwaa nümüin Jeremías wanaa sümaa 10 juya Sedequías sünain aluwatawaa saaʼu Judá, wanaa maʼin sümaa 18 juya Nabucodonosor sünain aluwatawaa. ² Soʼu kaʼikat tia outkajünüsü Jerusalén natuma na nusurulaatsekana chi aluwataashikai saaʼu Babilonia, otta müshia Jeremías, chajachi nia püreesain suluʼu napaatiase na waaria chajanaka nipialuʼu chi aluwataashikai saaʼu Judá; ³ chajachi nia süka naʼalijirüin nia Sedequías suulia aküjaa süchiki tü nünüikikat Jeʼwaa, müsü nünüiki nümüin: «¿Jamüsü püküjaka süchiki nünüiki Maleiwa otta jamüin pümakat: ‹Anuu nünüiki Jeʼwaa: «Taapeerü mmakat tüü nümüin chi aluwataakai saaʼu Babilonia, shiimain sünain meerüin shia nutuma» Sedequías nümüin, ⁴ otta müshia Sedequías chia aluwataaikai saaʼu Judá , nnojoleechi isain nia noulia na caldeokana otta nuulia chia aluwataaikai saaʼu Babilonia, peʼipaweechi nia nümaa»› ⁵ ‹amaaneechi Sedequías Babiloniamüin otta cheechi nia waneʼereʼeya jülüjain nia taaʼin tachikuaʼa, jaʼitainna ayatüin jia sünain atkawaa namaa na caldeokana nnojoleena jia akanajüin, müsü nünüiki Jeʼwaa›?». ⁶ Nümakalaka Jeremías: «Anuu nünüiki Jeʼwaa tamüin: ⁷ ‹Anteechi pünainmüin Hanamel chi nüchonkai Salum chi pülaülakai naaʼu püshi, jee müshi nia pümüin: «Toikka pümüin tü toumain chakat Anatot, piainjachi ayaʼlajaka shia saaʼu piain tapüshin»›». ⁸ Shiasaʼa mapa nüntaka tanainmüin Hanamel chi nüchonkai chi talaülakai naaʼu tashi, maʼaka nüküjüin paala shia Jeʼwaa, antüshi nia suluʼumüin Napaatiase na Waariakana, jee nümakalaka tamüin: «Toikka pümüin tü toumain chakat Anatot, tü chakat suluʼu tü mmakat Benjamín, piainjachi ayaʼlajaka süka piain tapüshin. Piyaʼlajapa pümüin». Tayaawataka saaʼu shiain tü nümakat Jeʼwaa. ⁹ Tayaʼlajaka nuulia Hanamel chi nüchonkai talaüla naaʼu tashi tü nuumain chajatkat Anatot. Tepesajaka nümüin tü nneetkat, akaratshi siclo otta poloosü nneerü pülaata ¹⁰ Shiasaʼa tashajaka suluʼu wanee karaloukta jee taseyaajaka shia otta tounejaka waneinnua wayuu tamaa süpüla tepesajüin tü nneetkat noʼupala. ¹¹ Taapaka jooluʼu karalouktaka süchikijee süseyaajünüin pansaa sümaa tü nuluwataakalü anain Maleiwa sümaʼaleʼeya tü ooʼulaanakat jutatüin; ¹² taapakalaka tü karalouktakat nümüin Baruc chi nüchonkai Nerías nülüin nia Mahseya, nuʼupalapünaa Hanamel chi nüchonkai chi talaülakai naaʼu tashi otta noʼupala na tounejaakana paala tamaa, jee müsia noʼupala na judío yalajanakana joyojoyolüin suluʼu tü Napaatiasekat na Waariakana.

Maayoʼu 8-14

KOROLO KOJUTÜSÜ SULUʼUKA TÜ WIWÜLIAKAT JEREMÍAS 35-38

«Kamaneeshi otta yalayalashi Ébed-mélec»

(Jeremías 38:4-6). Namakalaka na sülaülashiikana tü mma nümüin chi aluwataaikai: «Shia anaka aluʼu müleka nuʼutünüle aaʼin wayuukai chii süka nümalajeʼerüin naaʼin na surulaatkana otta na wayuukana nünüikikat. Nnojotsü niʼreein wayuu sünain anajirawaa shia keeʼireeka naaʼin tü kasa mojusükat süpüleerua wayuu». ⁵ Makalaka nümüin chi aluwataaikai Sedequías: «¡Kaatei! Jaaʼinra nüka tü keeʼireekat jaaʼin nnojotsü eein wanee kasa süpüla taʼalijirüin juulia». ⁶ Naapaakalaka joo Jeremías nojutünaka suluʼu wanee ishi nükorotkat Malkiya chi nüchonkai chi aluwataaikai chajatü tia ishikat suluʼu Napaatiase na Waariakana. Ashakatinnüshi Jeremías süka jiiku shiinaluʼumüin tü ishikat, nimeroloo nimeroloo nümaka Jeremías shiroku tü ishikat süka piratüin shia pootshi.

it-2-S süp. 984 püt. 7

Sedequías

Isasü nüchiki Sedequías aluwatawaa, jamüshijaʼa nia, wanaa sümaa suchuntünüin nümüin natuma na laülaashiikana nuʼutüinjachin naaʼin Jeremías saaʼujee matchin naaʼin na judíokana sutuma nünüiki Jeremías, müshi Sedequías namüin: «¡Kaatei! Jaaʼinra nüka tü keeʼireekat jaaʼin nnojotsü eein wanee kasa süpüla taʼalijiraain juulia». Shiasaʼa süchikijee tia, nuuʼulaaka nujuʼitinnüin Jeremías süka nuchuntuin shia Ébed-mélec nümüin, jee nüjütüin 30 wayuu nümaa süpüla nakaaliinjain nia. Jee süchikijee tia aashajaashi Sedequías nümaa Jeremías nümüiwaʼa. Nümakalaka nümüin Jeremías nnojoluinjatüin naapüin nikii namüin na nüʼünüükana. Mmotshi nia neema na judío alataakana naʼakamüin na babiloniokana, makalaka nnojoluin nuuʼulaain nekerotüin na babiloniokana. Sutuma mmoluin nia, nuchuntuin nümüin Jeremías nnojoluin nüküjüin süchiki tü naashajaakat nümaa (Jer 38:1-28).

(Jeremías 38:7-10). Otta Ébed-mélec, chi etíopekai, wayuu akapajuushi nia, aʼyataashi suluʼu nipia chi aluwataashikai, naapa achikichi nujutünüin Jeremías suluʼu wanee ishi; otta joyotushi chi aluwataaikai soʼuluʼu tü Nupuettoʼusekat. ⁸ Nuʼunakalaka Ébed-mélec suluʼujee nipia chi aluwataaikai jee naashajaaka nümaa chi aluwataaikai, nümaka nümüin: ⁹ «Aluwataashikalee, mojusü maʼin tü naaʼinrakat wayuukana naainnua nümüin Jeremías saaʼujee nojutüin nia suluʼumüin wanee ishi, oukteechi nia sutuma jamü saaʼujee müin nia atumawaa. Süka nnojoluitpain pan suluʼu tü pueulokot». ¹⁰ Nuluwataakana Ébed-mélec chi etíopekai nutuma chi aluwataaikai sümaa nümüin nümüin: «Pümaa 30 wayuu tooloyuu, jee piyuʼluinjachi Jeremías suluʼujee tü ishikat suulia ouktüin nia».

w12-S 1/5 süp. 31 püt. 2, 3

Aapüshi kasa anasü Jeʼwaa namüin na aʼyataakana nümüin

¿Jarai chi wayuu kanüliakai Ébed-mélec? Nia wanee wayuu aʼyataai nümüin Sedequías, chi aluwataaikai saaʼu Judá. Eejachi nia soʼu nükalia Jeremías, aluwataanüshi Jeremías nutuma Jeʼwaa sünain aküjaa namüin na wayuu chajanakana Judá sajaʼt­tinnajatüin Judá. Mayaapejeʼe wainmain laülaashii nnojoliika oonooin sümaa nünüiki Jeʼwaa Waneepiashi Ébed-mélec nümaa Jeʼwaa otta kojutüshi Jeremías nümüin. Eesü wanee kasa ooʼulakaka shiimainre niain neʼe noonooin amaa anüiki Jeʼwaa: Eeshii waneeinnua laülaashii aküjaka nootuin ­Jeremías na wayuukana sünain eʼraa wayumüin nümüin chi aluwataaikai otta nojutaka nia suluʼu wanee ishi süpüla ouktüin nia saʼaka pootshi (Jeremías 38:4-6). ¿Kasa naaʼinraka Ébed-mélec?

Yalayalasü naaʼin otta asouktamaatüshi nia naaʼu Jeremías. Nnojoishi eimmolojooin nia neema na laülaashiikana. Aashajaashi nia nümaa Sedequías suʼupala wainma wayuu jee nüküjüin mojuin maʼin tü aainjünakat nümüin Jeremías. Eesü nüküjüle jaralin müin aainjala nümüin Jeremías, müshi nia nümüin chi aluwataaikai: «Mojusü maʼin tü naaʼinrakat wayuukana naainnua» (Jeremías 38:9, TNM). Naapajüin Sedequías nünüiki Ébed-mélec jee nüjütüin nia sünain ayuʼlaa Jeremías suluʼujee tü ishikat, nüjütüin nia namaa 30 wayuu tooloyuu.

(Jeremías 38:11-13). Sünainjee tia, nümaaka Ébed-mélec na wayuu eʼitaanakana najapuluʼu otta nikerotoko nipialuʼu chi aluwataaikai, wünaapünaa sünain tü anouktiakat sukuwaʼipa nneerü jee naapaaka kuluulu laülaayuu otta shiʼipa kuluulu, nüshakatitka shia nümüin Jeremías suluʼu tü ishikat sükajee tü jiikukat. ¹² Nümakalaka Ébed-mélec chi etíopekai nümüin Jeremías: «Piʼitaa tü kuluulu laülaayuukat otta tü shiʼipakat kuluulu suupünaapünaa pütünaluʼu, suupünaa tü jiikukat». Ayatakaʼaya shia nutuma Jeremías. ¹³ Niyalennaka Jeremías süka tü jiikukat suluʼujee tü ishikat. Ayataka Jeremías kepiain suluʼu Napaatiase na Waariakana.

w12-S 1/5 süp. 31 püt. 4

Aapüshi kasa anasü Jeʼwaa namüin na aʼyataakana nümüin

Niiʼiyatüin Ébed-mélec wanee akuwaʼipaa anasü maʼin: Kamaneeshi nia. Saashin tü Wiwüliakat naapaain «kuluulu laülaayuu otta shiʼipa kuluulu, nüshakaitka shia nümüin Jeremías [...] sükajee tü jiikukat». ¿Kasapülajatü tia? Süpüla niʼitaain Jeremías tü kuluutkat suupünaa nütünaluʼu suulia eʼikaain nia niyalennapa süka tü jiikukat (Jeremías 38:11-13).

Püchajaa süchiki kaaʼürüi suluʼu tü Wiwüliakat

(Jeremías 35:19). Anuu nünüiki Jeʼwaa chi wainmakai asurulaatse, chi sümaleiwasekai Israel: «Nnojoleechi oʼutünüin aaʼin wanee nüpüshi Jonadab chi nüchonkai Recab, nnojoleechi oʼutüin aaʼin chi wayuu waneepiakai tamaa»›».

it-2-S süp. 793

Recabitakana

Talatüshi Jeʼwaa sutuma noonooin sümaa nünüiki. Oonooshii naya waneepia nümüin chi nashikai yaa mmapaʼa, naatashaata nakuwaʼipa noulia na chajanakana Judá, nnojoishii jaa müin nümüin chi kakumalakai naya (Jer 35:12-16). Anuu nünüiki maleiwa namüin na recabitakana: «Nnojoleechi ­oʼutünüin aaʼin wanee nüpüshi Jonadab chi nüchonkai Recab, nnojoleechi oʼutüin aaʼin chi wayuu waneepiakai tamaa» (Jer 35:​19, TNM).

(Jeremías 37:21). Nuluwataaka Sedequías chi aluwataaikai süpüla nüsürünnüin Jeremías suluʼu Napaatiasee na Waariakana; otta aapünawaisü weinshi nümüin wanee pan lakayaasü, antiruushi suluʼujee nakaayein na aainjaliikana pan, sajaʼlajaʼaleepa tü pankat. Ayatakaʼaya Jeremías suluʼu Napaatiase na Waariakana.

w98-S 15/1 süp. 18 püt. 16, 17

Ayata waya nümaa Maleiwa

¹⁶ Süka kamaneein Jeʼwaa nüküjüin wamüin taasheenain waya sutuma Nuluwataaya (Salmo 72:1-4, 16; Isaías 25:7, 8). Otta nükaaliinjain waya süpüla eejiraain waya sümaa tü kasa alatakat wamüin maaʼulu, naainjain tia sükajee nüküjüin wamüin tü pütchi anasü eeʼiyataka wamüin tü palajanainjatkat watuma (Mateo 4:4; 6:25-34). Atütülaasü waaʼin nutuma Jeʼwaa sükajee nakuwaʼipa na aʼyataapuʼukana nümüin (Jeremías 37:21; Santiago 5:11). Atütülaasü waaʼin sutuma watüjaain saaʼu waneepiain naaliin nüpüla Jeʼwaa na waneepiakana nümaa, jaʼitasü kasain alatüin namüin (Roma 8:35-39). Anuu nünüiki Jeʼwaa namüin na eʼitaakana naaʼin nünain: «Nnojoleechi taya oʼunüin jümaʼanajee. Nnojoleena tapütüin jia jümüiwa» (Hebreokana 13:5).

¹⁷ Sutuma watüjaain saaʼu tia, waneepiashii waya nümaa Jeʼwaa suulialeʼeya waaʼinrüin wachikuaʼa tü naaʼinrakat na manoujainsaliikana. Wanee kasa naaʼinraka na wayuukana eere jouluin müliaa shia nasütüin wanee kasa noulia na washinnuukana, nnojotsü aʼluwajaain tia naashin. Nnojotpejeʼe anashiin tia namüin na anakana anoula. Shia kojutüka namüin tü nümakat Jeʼwaa otta naapeerü Jeʼwaa kasa anasü namüin saaʼujee anain nakuwaʼipa (Proverbios 30:8, 9; 1 Corinto 10:13; Hebreokana 13:18). Wanee wayuu oukta aʼwayuuset chejeʼewat India, anasü sukuwaʼipa sutuma shiʼyataain maʼin otta sukumajüin wanee kasa. Nnojotsü mojuin saaʼin saaliijee müliain shia, sütüjaa aaʼu aneerüin sukuwaʼipa nutuma Jeʼwaa saaʼujee shiʼyataain süpüla süntüin sünain tü choʼujaakat sümüin otta nümüin süchon, aneerü sukuwaʼipa palajanale sutuma tü lotookat akuwaʼipaa otta tü Nuluwataayakat Maleiwa (Mateo 6:​33, 34). Wainma wayuu sainküin tü Mmakat, eeʼiyataka sükajee nakuwaʼipa niain wounjulaayain Jeʼwaa, naaʼinrüin tia mayaapejeʼe wainmain tü kasa naapakat namüin (Salmo 91:2). ¿Müsüche pukuwaʼipa mayaa?

w95-S 1/8 süp. 5 püt. 6, 7

Alüʼütsü tü kaʼi anainjatkat atuma wakuwaʼipa

Nushutapa saaʼu Jerusalén chi aluwataaikai saaʼu Babilonia, epesajünawaisü tü pankat namüin na wayuukana otta nachuntashaatain maʼin shia (Ezequiel 4:16). Miyoʼu maʼin tü müliaakat, eeshii jieyuu ekakana nachonnii (Lamentaciones 2:20). Mayaapejeʼe püreesain Jeremías saaʼujee nüküjüin pütchi, eʼwaisü nutuma Jeʼwaa «wanee pan lakayaasü, antiruushi suluʼujee nakaayein na aainjaliikana pan, sajaʼlajaʼaleepa tü pankat. Ayatakaʼaya Jeremías suluʼu Napaatiase na Waariakana» (Jeremías 37:​21, TNM).

¿Motushiche naaʼin Jeʼwaa Jeremías sajaʼlajaapa tü pankat? Nnojo, wanaa sümaa sajaʼttinnüin Jerusalén natuma na babiloniokana aapünüsü niküin Jeremías jee wanee asülajuushi jee nuuʼulaanaka nuʼunüin (Jeremías 40:​5, 6; paashajeʼera Salmo 37:25.)

Wetsiikulo aashajeʼennajatka

(Jeremías 36:27–37:2). Jee nümakalaka Jeʼwaa nümüin Jeremías süchikijee naʼajüin chi aluwataaikai tü rooyo nüshajakat Baruc nutuma Jeremías, müshi nia nümüin: ²⁸ «Paapa wanee rooyo, wanee jeketü, otta püshaja suluʼu tü pütchi eejatkat paala tü palajatkat rooyo, tü naʼajakat Jehoiaquim chi aluwataakai saaʼu Judá. ²⁹ Otta müinjatü pünüiki nümüin Jehoiaquim chi aluwataaikai saaʼu Judá: ‹Anuu nünüiki Jeʼwaa: «Paʼajüin tü rooyokot sümaa müin pünüiki: ‹¿Jamüshi püshajaka yala suluʼu otta jamüshi pümaka: «Shiimain nünteechin chi aluwataaikai saaʼu Babilonia otta najaʼttireerü mmakat tüü jee nuʼuteerü saaʼin wayuu sümaa mürüt»?›. ³⁰ Anuu nünüiki Jeʼwaa nümüin Jehoiaquim chi aluwataaikai saaʼu Judá: ‹Nnojoleechi eein wanee aikkalaakai nüchikumüin sünain aluwatawaa saaʼu niinase David, otta palasüteechi nia sünain ouktaa süpüla tü kaʼikat otta süpüla tü jemiaikat saʼwai. ³¹ Otta asoukteechi nia saaʼu naainjala na nachonniikana jee namaa na aʼyataakana nümüin, otta shieerü alataka namüin otta namüin napüshuaʼa na chajanakana Jerusalén jee namüin na chajanakana Judá tü kasa mojusü taküjakat achiki paala, süka nnojoluin jaa namüin›»›». ³² Otta naapaka Jeremías wanee rooyo jeketü jee naapaka shia nümüin Baruc chi nüchonkai Nerías, chi nüseküretaariosekai, nüshajaka suluʼu tü rooyokot tü nümakat Jeremías nümüin, süpüshuaʼa tü pütchi suluʼujutkat paala tü karaloukta naʼajakat Jehoiaquim chi aluwataakai saaʼu Judá; otta süshajünaka sooʼomüin pütchi makat aka saaʼin tia.

37 Otta niaka aikkalaain sünain aluwatawaa Sedequías, chi nüchonkai Josías nüchikumüin Conías chi nüchonkai Jehoiaquim, chi aikkaleʼenakai sünain aluwatawaa saaʼu Judá nutuma Nabucodorosor chi aluwataakai saaʼu Babilonia. ² Otta nia nnojoishi jaa müin sümüin nünüiki Jeʼwaa, namaʼaleeya na aʼyataaliikana nümüin jee na wayuu chajanakana suluʼu tia mmakat, nnojoishii jaa müin sümüin nünüiki Jeʼwaa tü nüküjakat nükajee Jeremías.

Maayoʼu 15-​21

KOROLO KOJUTÜSÜ SULUʼUKA TÜ WIWÜLIAKAT JEREMÍAS 39-​43

«Süsaleerü saainjala wayuu nutuma Jeʼwaa wanaapünaa sümaa tü saaʼinrakat»

(Jeremías 39:4-7). Shiasaʼa wanaa sümaa niʼrüin naya Sedequías chi aluwataaikai saaʼu Judá namaa na surulaatkana, apantajaashii naya suluʼujee tü pueulokot saʼwai suluʼupünaa tü wopu süpünaluʼukat tü jardín nümaʼanakat chi aluwataaikai, eepünaa tü puettoʼu eere piantuain süsepü tü pueulokot; oʼunüshii naya süpünaluʼu Arabá. ⁵ Otta noushikaanaka achiirua natuma na surulaat caldeokana otta nasaʼawataka Sedequías eepünaa tü isashii chakat Jericó. Nütaʼünaka otta niʼikajaanaka nümüin Nabucodorosor chi aluwataaikai saaʼu Babilonia, chajachi nia Riblá suluʼu tü mmakat Hamat süpüla nüküjüinjatüin nümüin tü alatajatkat nümüin. ⁶ Otta chaa Riblá, süchotoonoko namüla nüchonnii Sedequías nuʼupala nutuma chi aluwataaikai saaʼu Babilonia, otta nüchotooin namüla na laülaashiikana saaʼu Judá. ⁷ Jee niyuʼlü­in noʼu Sedequías, süchikijee tia kapüshi nia süka cobre nutuma, süpüla nümaain nia Babiloniamüin.

it-2-S süp. 984 püt. 8

Sedequías

Ajaʼttinnüsü Jerusalén. Wanaa sümaa polooin waneemüin juya Sedequías sünain aluwatawaa (soʼu 607 Sü.W.), eerulaasü tü süsepükat Jerusalén. Aʼluwataashi Sedequías namaa na surulaatkana saʼwai jee nasaʼawajünaka eepünaa tü isashii chakat Jericó otta niʼikajaanaka nümüin Nabucodorosor chaa Riblá. Oʼutünaa aaʼinchii na nüchonniikana Sedequías nuʼupala. Nnojotsü alatüin suulia 32 juya nuuyase Sedequías wanaa sümaa tia, müshiijeseʼe tepichijain neʼe nüchonniikana wanaa sümaa noʼutünüin aaʼin. Süchikijee niʼrüin Sedequías noʼutüin aaʼin na nüchonniikana, ayuʼnnüsü noʼu otta kapüshi nia cobre otta nümaanaka Babiloniamüin, eere ouktüin nia sünain püreesaa (2Re 25:2-7; Jer 39:2-7; 44:30; 52:6-11; paashajeʼera Jer 24:8-10; Eze 12:11-16; 21:25-27).

(Jeremías 39:15-18). Nümakalaka Jeʼwaa nümüin Jeremías wanaa sümaa chajachin nia süttüin suluʼu Napaatiasee na Waariakana, müshi nia nümüin: ¹⁶ «Pümaa nümüin Ébed-mélec chi etíopekai: ‹Anuu nünüiki Jeʼwaa chi wainmakai asurulaatse, chi Sümaleiwasekai Israel: «Kaatei, tekeraajeerü tanüiki sümüin pueulokot tüü, alatajatü kasa mojusü sümüin, nnojotsü anainjatüin sukuwaʼipa, eejeechi pia soʼu kaʼikat tia»›. ¹⁷ »‹Jee oʼttaweechi pia tatuma soʼu kaʼikat tia otta nnojoleerü aapünüin pikii namüin na wayuu mmotkana eema pia, müsü nünüiki Jeʼwaa.› ¹⁸ »‹Oʼttaajeechi pia, nnojoleechi pia oʼutünüin aaʼin, kateechi oʼu pia süka piʼitaain paaʼin tanain›, müsü nünüiki Jeʼwaa».

w12-S 1/5 süp. 31 püt. 5

Aapüshi kasa anasü Jeʼwaa namüin na aʼyataakana nümüin

¿Kojutusüche nümüin Jeʼwaa tü naaʼinrakat Ébed-mélec? Jamüsaʼa. Nüküjüin Jeʼwaa nümüin nükajee Jeremías sajaʼttinnajatüin Judá otta nüküjüin nümüin jaʼraisü kasa eeʼiyataka shiimain nuʼttaainjachin. Anuu nünüiki Jeʼwaa nümüin: «Oʼttaweechi pia tatuma», «nnojoleerü aapünüin pikii namüin na wayuu mmotkana eema pia», «oʼttaajeechi pia», «kateechi oʼu pia». ¿Kasa nuʼttaaka aaʼujee nutuma Jeʼwaa? Anuu nünüiki Jeʼwaa: «Süka piʼitaain paaʼin tanain» (Jeremías 39:16-18, TNM). Nütüjaa aaʼu Jeʼwaa nükaaliinjünüin Jeremías nutuma Ébed-mélec, nnojotsü naaʼinrüin neʼe tia sutuma sümülialaain naaʼin naalii Jeremías, naaʼinrüin tia sutuma niʼitaain naaʼin nünain Jeʼwaa otta kanoulain nia.

(Jeremías 40:1-6). Anuu nünüiki Jeʼwaa nümüin Jeremías wanaa sümaa nüjütüin nia Nebuzaradán chi sülaülakai surulaat chejee Ramá, niyuʼlüin nia naʼakajee na wayuu amaanakana Babiloniamüin chejee Jerusalén otta Judá. ² Niyuʼtka nia chi sülaülakai surulaa sümaa nümüin nümüin: «Nüküjüin Jeʼwaa chi Pümaleiwasekai tü kasa mojusü alatajatkat sümüin mmakat tüü, ³ süpüla nikeraajüin Jeʼwaa tü nünüikikat, süka kaainjalain jia nuulia Jeʼwaa otta nnojoishii oonooin jia sümaa nünüiki. Müsüjeseʼe mojuin jukuwaʼipa. ⁴ Jee anuu joo taakatüin puulia tü kachueera sünainjatkat pajapü. Anashiirejeʼe pümüin tamaain pia Babiloniamüin, eeshijaʼa süpüla puʼunüin tamaa, jülüjeechika pia taaʼin. Nnojoirejeʼe puʼuneein, makata mata pia. ¡Kaatei! Taashisü mmakat püpüleerua. Eeshi süpüla puʼunüin eere anashiin saaʼin pümüin». ⁵ Otta nnojoliiwaʼaya niitaain, nümakalaka [Nebuzaradán nümüin]: «Piitaa nümaʼanamüin Guedalías chi nüchonkai Ahiqam, chi nüchonkai Safán, nia eʼitaanaka saaʼu tü pueulokalüirua chaa Judá nutuma chi aluwataaikai saaʼu Babilonia, kepia pia suluʼu tia pueulokalüirua; otta eeshi süpüla puʼunüin eere anashiin saaʼin pümüin». Saapünaka niküin nutuma chi sülaülashikai surulaat, jee nüsülajaka wanee kasa nümüin otta nuuʼulaaka nuʼunüin. ⁶ Nuʼunakalaka Jeremías eemüin Guedalías chi nüchonkai Ahiqam chamüin Mizpá, otta kepiaka nia chayaa suluʼu tü pueuloirua apütaakat chaa Judá.

it-2-S süp. 472

Nebuzaradán

Naainjain Nebuzaradán tü nümakat Nabucodonosor, nüjütaka nüchiki Jeremías jee nuuʼulaaka nüneeküin tü naainjeekalü amüin. «Taaʼinmajeechi pia», müshi nia nümüin jee asülajüshi kasa nümüin. Niʼitaain Nebuzaradán Guedalías süpüla nuluwataain naaʼun na wayuu apütaakana, naaʼinrüin tia süka nuluwataain nia chi aluwataaikai saaʼu Babilonia (2Re 25:22; Jer 39:11-14; 40:1-7; 41:10). Jaʼrai juya süchikijee tia, soʼu juyakat 602 Sü.W. nümaashii Nebuzaradán waneeinnua judío Babiloniamüin, eeshii nayale na wayuu ounjulaakana paala suluʼu waneeirua mma süʼütpünaa Judá (Jer 52:30).

Püchajaa süchiki kaaʼürüi suluʼu tü Wiwüliakat

(Jeremías 42:1-3). Jee napüshuaʼa na sülaülashiikana surulaat nümaa Johanán chi nüchonkai Qaréah otta Jezanías chi nüchonkai Hosaya, namaa napüshuaʼa na wayuukana, chi eekai miyoʼuin jee na tepichikana, arütkaashii naya ² jee namaka nümüin Jeremías: «Anuu tü wachuntakat maʼin pümüin, puchunta maa wapüleerua nümüin Jeʼwaa chi pümaleiwasekai, puchunta wapüleerua waya apütaakana, nnojoishii jeʼrashiin waya, anaʼasaʼa waya piʼrüin. ³ Nüküja wamüin Jeʼwaa tü wopu woʼunüinjatkalü aluʼu otta tü kasa waaʼinrajatkat».

(Jeremías 43:2). Jee müshia Azarías chi nüchonkai Hosaya nümaa Johanán chi nüchonkai Qaréah namaʼaleʼeya napüshuaʼa na wayuu yaletakana aaʼin müshii nümüin Jeremías: «Alawaa neʼe tü paashajaakalü achiki. Nnojoishi nüjünalain pia Jeʼwaa chi Wamaleiwasekai, sünain maa: ‹Nnojo jikerotuin suluʼu Egipto süpüla kepiain jia chayaa›.

(Jeremías 43:4). Otta müshia Johanán chi nüchonkai Qaréah namaa na sülaülashiikana surulaat jee napüshuaʼa na wayuukana, nnojoishii naya oonooin sümaa nünüiki Jeʼwaa, nnojoishii kepiain naya chaa Judá.

w03-S 1/5 süp. 10 püt. 10

«¿Jalashi Jeʼwaa?» ¿Maʼwaishi pia?

¹⁰ Süchikijee sajaʼttinnüin Jerusalén otta namaanüin na judíokana chaa Babiloniamüin, yapajüshi Johanán süpüla nümaain Egiptomüin na judío apütaakana chaa Judá. Yapajüshii naya süpüla oʼunaa, shiasaʼa süpülapünaa noʼunüin namaka nümüin Jeremías nuʼuraajüinjachin nümüin Jeʼwaa napüleerua süpüla niain Jeʼwaa oʼuniraka nakuwaʼipa. Ayatakaʼaya neʼe noʼunüin mayaapejeʼe «nnojo juʼunüin» namünüin amüin nutuma Jeʼwaa (Jeremías 41:16–43:7). ¿Eesüche tü pütüjakat sünainjee tü naaʼinrakat naya wayuukana süpüla nusouktüin Jeʼwaa pümüin puchuntapa nümüin?

(Jeremías 43:​6, 7). Otta müshiʼiya na tooloyuu jee tü naʼwayuusekalüirua namaa nachonniicheein, otta tü jieyuu nüchonniikalüirua chi aluwataaikai jee napüshuaʼa na wayuu apütünakana najapuluʼu Guedalías chi nüchonkai Ahiqam chi nüchonkai Safán, tü nüpütakat Nebuzaradán chi sülaülakai waaria, jee müshia Jeremías chi nünüikimaajachikai Maleiwa nümaa Baruc chi nüchonkai Nerías. ⁷ Antüshii naya chamüin Egipto, süka nnojoluin noonooin sümaa nünüiki Jeʼwaa; jee nantajaka mapa chaa Tahpanhés.

it-1-S süp. 600 püt. 3

CRONOLOGÍA

Outkajünüsü Jerusalén mapa wanaa sümaa mekietsalin juya Sedequías sünain aluwatawaa (soʼu 609 Sü.W.) jee ajaʼttinnüsü shia soʼu 11 juya nia sünain aluwatawaa (soʼu 607 Sü.W.), wanaajatü sümaa 19 juya Nabucodonosor sünain aluwatawaa (wayaawajüle soʼujee 625 Sü.W., soʼu tü juya nüikkalaakalü oʼu sünain oʼu sünain aluwatawaa; 2Re 25:1-8). Soʼu tü kashikat Ab wanaapünaa sümaa juulioʼu otta akoosütoʼu soʼu juyaka 607, aʼajünüsü Jerusalén, ojuttinnüsü tü süsepükat otta watta naalii wayuu amaanakana Babiloniamüin. Eepejeʼe waneeinnua wayuu apütünaka noumainpaʼa, oʼunüshii naya mapa Egiptomüin wanaa sümaa nuʼutünüin aaʼin Guedalías, chi niʼitaakai Nabucodonosor, nnojoika jaralin jülüjain aaʼin tü mmakat Judá (2Re 25:9-12, 22-26). Alatüsü tia soʼu kashikat Etanim (eesü Tisri sümünüle, shia wanaapünaa sümaa settienpüroʼu otta oʼutuupüroʼu). Müsüjeseʼe oʼttüin tü 70 juya sünain püreesain na judíokana oʼutuupüroʼu 1 soʼu 607 Sü.W., ajaʼttaleesia shia soʼu 537 Sü.W. Soʼu tü akaratshikat kashi soʼu juyaka 537 Sü.W., aleʼejüshii nachikuaʼa waneeinnua judío chaa Judá, 70 juya süchikijee sümüiwaʼain tü mmakat (2Cr 36:21-23; Esd 3:1).

Wetsiikulo aashajeʼennajatka

(Jeremías 40:11–41:3). Otta napüshuaʼa na judío chajanakana Moab otta na chajanakana Ammón jee Edom otta napüshuaʼa na chajanakana suluʼu waneeirua mma, naapa achikirü eein waneeinnua judío apütakana chaa Judá nutuma chi aluwataaikai saaʼu Babilonia otta niain eʼitaanüin süpüla aluwatawaa naaʼu Guedalías chi nüchonkai Ahiqam chi nüchonkai Safán. ¹² Jee neitaakalaka napüshuaʼa na judíokana suluʼujee tü mma eejanale paala naya, antüshii naya chaa Judá nümaʼanamüin Guedalías chaa Mizpá. Jee nakotchojoko wiino sümaa süchon tü wunuʼulia eekat jouktaleʼu, wainma tü nakotchojokot. ¹³ Otta müsia Johanán chi nüchonkai Qaréah namaa napüshuaʼa na sülaülashiikana surulaat chajanakana mojuuitpaʼa, antüshii naya nünainmüin Guedalías chaa Mizpá. ¹⁴ Namakalaka namüin: «¿Nnojotsükai pütüjaain saaʼu nuʼuteein paaʼin Baalís, chi aluwataakai saaʼu Ammón, müshijeseʼe nuluwataain Ismael pünainmüin chi nüchonkai Netanías?». Nnojotka nunoujain Guedalías chi nüchonkai Ahiqam tü namakat nümüin. ¹⁵ Otta nümakalaka Johanán chi nüchonkai Qaréah nümüin Guedalías, suluʼu wanee ounjulaaya chaa Mizpá: «Oʼuneeshi taya müinma yaa süpüla toʼutüin naaʼin Ismael chi nüchonkai Netanías, nnojoleerü jaralüin atüjaain saaʼu. ¿Jamüshi nuʼutajachika paaʼin? ¿Jamüshii walakatüinjanaka atumawaa na yaajanakana Judá, na anaa arütkaain pünainmüin? ¿Jamüshii oukta­janaka na apütaakana saʼakajee Judá?». ¹⁶ Otta nümakalaka Guedalías chi nüchonkai Ahiqam nümüin Johanán chi nüchonkai Qaréah: «Nnojotsü müinjatüin paainjala süka alawaain neʼe tü püküjakat nüchiki Ismael».

41 Shia soʼu tü kashikat akaratshi, nüntaka Ismael chi nüchonkai Netanías chi nüchonkai Elisamá, chi nüpüshikai na aluwataashiikana otta naʼakajachi na laülaashii aʼyataakana nümüin chi aluwataashikai, antüshi nia namaa polooshii wayuu nünainmüin Guedalías chi nüchonkai Ahiqam chaa Mizpá. Nekaakalaka pan chaa Mizpá. ² Shiasaʼa Ismael chi nüchonkai Netanías namaa na polooshiikana wayuu nümaajanakana noʼuta aaʼinchi Guedalías chi nüchonkai Ahiqam chi nüchonkai Safán süka chajaruuta. Müsü sukuwaʼipa nutuma süpüla nuʼutüin naaʼin chi aikkaleʼennakai sünain aluwatawaa saaʼu Judá nutuma chi aluwataaikai saaʼu Babilonia. ³ Otta müshiʼiya na judío eejanakana nümaa Guedalías, chaa Mizpá, jee na caldeo nümaajanakana, na surulaatkana, nuʼuta aaʼinchii naya Ismael.

Maayoʼu 22-​28

KOROLO KOJUTÜSÜ SULUʼUKA TÜ WIWÜLIAKAT JEREMÍAS 44-​48

«Puuʼulaa suulia ‹kachiiruain paaʼin kamaʼanaa wainma korolo› »

(Jeremías 45:​2, 3). «Anuu nünüiki Jeʼwaa chi Sümaleiwasekai Israel püchiki piakai Baruc: ³ ‹Müshi pia: «¡Aluʼutaʼaleeshijaʼa taya, süka kooʼomüin tamüin nutuma Jeʼwaa tü tamülialakat! Akulajaairü taaʼin saaliijee tü tamülialakat, otta nnojoishi müin teemeraakai aaʼin»›.

jr-S süp. 104, 105 püt. 4-6

Nnojo kachiiruain paaʼin wainmain korolo pümaʼana

⁴ Eesü shiale shapaain atuma naaʼin Baruc niʼraajüneein maʼin otta kojutüin nia sutuma wayuu. Nüseküretaariose nia Jeremías, eesüjaʼa eere sooʼomüin tü kasa niʼyataakat anain. «Chi seküretaariokai» münüshi nia suluʼu Jeremías 36:32, TNM. Saashin tü kasa antünakat anain natuma na arqueólogokana aʼyataapuʼushi nia nümüin chi aluwataaikai. Jamüshijaʼa «Elisamá chi seküretaariokai», naʼakajachi na laülaashiikana chaa Judá. Sükajee tia wayaawata aaʼu nikerotapuʼuin Baruc suluʼu «nikaale chi seküretaariokai» «tü chajatkat suluʼu nipia chi aluwataaikai» wanaa nümaa Elisamá (Jer. 36:​11, 12, 14, TNM) Sükajee tia, watüjaa aaʼu kojutuin maʼin Baruc süka niʼyataain nümüin chi aluwataaikai. Chi nuwalakai Baruc nia Seraya «chi anouktakai sukuwaʼipa wanee kasa», aʼyataashi nia nümüin chi aluwataaikai Sedequías, chejeeshi Baruc nümaa Babiloniajee sünain wanee kasa aluwataanaka anain naya (paashajeʼera Jeremías 51:59). Niapuʼu Seraya ayaʼlajaka tü niküinjatkat chi aluwataaikai otta jalainjachin nutunküin jalapünaale nuʼunüin. Anasü maʼin tü kasa niʼyataakat anain.

⁵ Müsüjeseʼe akulajaain naaʼin sünain ashajakuʼu maa tü kasa alatajatkat sümüin Judá. Eesü mojushiire namüin waneeinnua wayuu nükaaliinjünüin Jeremías nutuma Baruc otta eesü eesü süsütüneere niʼyataain nuulia saaliijee tia. Jülüjataa waaʼin kaseerüin alatüin najaʼttirapa Jeʼwaa nuulia tü kasa eejatkat nümaʼana, maʼaka süküjüin shia Jeremías 45:⁠4. Sülatapa tia, nnojotsü kojutuin tü kasa suchuntaakat naaʼin Baruc, jaʼitasü shiain kapülain naaʼin paala kojutuin nia atumawaa jee shiale washireein nia. Shialejeʼe kachiiruain naaʼin kojutüinjachin nia naʼaka na judíokana, shiajaʼa mata nüchiaaka anain nia Maleiwa tia.

⁶ Eesüjaʼa shiale süchuntaain naaʼin Baruc washireein nia. Shia aaʼinnaka suluʼu tü pueuloirua eejatkat süʼütpünaa Judá, kachiiruasü saaʼin washirüü tü wayuu chajannuukat. Jamüshiijaʼa na chajanakana Moab otta Ammón shia neʼitaaka anain naaʼin tü kasa nakumalakat jee tü nawashirüinkat (Jer. 48:​1, 7; 49:​1, 4; 51:​1, 13). Alatajatpejeʼe kasa mojusü sümüin naashin Maleiwa.

(Jeremías 45:​4, 5₁). »Müinjatü pünüiki nümüin: ‹Anuu nünüiki Jeʼwaa: «¡Kaatei! Tajaʼlajeʼerüin süpüshuaʼa tü kasa takumajakat paala otta tatuʼutüin süpüshuaʼa tü tapünajakat, müinjatia neʼe tatuma nakuwaʼipa napüshuaʼa na yaakana kepiain suluʼu mmakat tüü. ⁵ Jee müshia piakai, ayatüsia kachiiruain paaʼin kamaʼanaa wainma korolo. Puuʼulaa suulia tia»›.

jr-S süp. 103 püt. 2

Nnojo kachiiruain paaʼin wainmain korolo pümaʼana

² «¡Aluʼutaʼaleeshijaʼa taya, süka kooʼomüin tamüin nutuma Jeʼwaa tü tamülialakat! Akulajaairü taaʼin saaliijee tü tamülialakat», müshi Baruc. Eesüjaʼa müirüle wanüiki mayaa süka sukulajaain waaʼin saaliijee wanee kasa, eesü wojuʼitirüle tia pütchi jee wanüikire neʼe shia waleʼeruʼu. Jaʼitasü nünüikin neʼe tia Baruc nüleʼeruʼu, naapajüin Jeʼwaa tü nümakat. Nütüjaa aaʼu jamüin maka nünüiki süka niain atüjaain saaʼu tü alatakat suluʼu naaʼin wanee wayuu otta nüchiaain nia süka anakalü akuwaʼipaa nükajee Jeremías (paashajeʼera Jeremías 45:1-5). ¿Kasache maka atuma naaʼin Baruc? ¿Shiache maka atuma naaʼin tü aʼyatawaa eʼitaanakat najapuluʼu? ¿Shiataapa sutuma kapüleein shia nümüin? Müsüleʼeya naaʼin sutuma tü kasa akumajaakat nüleʼeruʼu. Kachiiruasü naaʼin Baruc wainmain korolo nümaʼana. ¿Kasa kachiiruaka naaʼin? ¿Kasa naapajatka Jeʼwaa nümüin nücheküle süchiki achiaanaa jee nuuʼulaale nuʼunirüin nukuwaʼipa? ¿Kasa watüjaka sünainjee nukuwaʼipa?

(Jeremías 45:5₂). »‹Kaatei, anuu nünüiki Jeʼwaa, tantireerü kasachiki sümüin wayuu maʼleekalia, jee kateechi oʼu pia eepünaale puʼunüin›».

Püchajaa süchiki kaaʼürüi suluʼu tü Wiwüliakat

(Jeremías 48:13). Otta müshiʼiya na moabitakana japüijeena naya naaʼujee Kemós, maʼaka japülin na israeliitakana saaʼujee Betel tü neʼitaapuʼukat anain naaʼin.

it-2-S süp. 172

Kemós

Wanaa sümaa nüküjüin Jeremías tü kasa mojusü alatajatkat sümüin Moab, nüküjaleʼeinya nülüʼüjünajachin Kemós chi namaleiwasekai maʼin, jee amaanajana na sacerdootekana jee na laülaashiikana. Japüishii neʼe na moabitakana saaʼujee nnojoluin kasain naaʼinrüin Kemós napüleerua, akaʼaya neʼe na israeliita chajanakana suluʼu tü mmakat eejatüle tü poloosükat eʼirukuu, japüishii naya saaʼujee Betel. Eesüjaʼa shiale sutuma chapuʼuin naʼwaajüin niyaakua wanee paaʼachon (Jer 48:​7, 13, 46).

(Jeremías 48:42). «‹Ajaʼttinneerü Moab nnojoleetkalaka pueuloin shia, süka suʼwaataain saaʼu sukuwaʼipa nuʼupalapünaa Jeʼwaa.

it-2-S süp. 411 püt. 5

Moab

Shiimain shikeraajüin tü nümakat Jeʼwaa süchiki alatajatkat sümüin Moab. Kakaliainna ajaʼttinnüin na moabitakana (Jer 48:42). Shia neʼe eeka maaʼulu yaa süchikanain tü pueulo eejatkalüirua Moab, maʼaka saaʼin: Nebo, Hesbón, Aroer, Bet-gamul otta Baal-meón, otta waneeirua pueulo meʼraajuukat anülia.

Wetsiikulo aashajeʼennajatka

(Jeremías 47:1-7). Shia nünüikika Jeʼwaa tüü nümüin Jeremías süchiki tü alatajatkat namüin na filisteokana, süpülapünaa najaʼttirüin Faraón Gaza. ² Anuu nünüiki Jeʼwaa: «¡Kaatei! Iseeirü wüin palaajeechika jee miyoʼu maʼin shia. Epirajaweerü Filistea sutuma otta tü kasa eekat suluʼu, tü pueulokot jee na kepiakana suluʼu. Jee shiimain sünain nachunteenain kaaliinwaa na wayuukana, otta napüshuaʼa na kepiakana suluʼu mmakat tia aʼwaateena. ³ Wanaa sümaa naapüin suuʼuisana ama, shipisana eʼejetuu süpüla atkawaa, tü shipisanakat suuʼui, nnojoliijeena awataain na wayuukana sünain akaaliinjaa nachonnii süka iseerüin shia nachiki, ⁴ tia shia saaʼujee süntajatüin wanee kaʼi süsütünajatka oʼu wanee kasa namaʼanajee na filisteokana otta süpüla noʼutünajanain aaʼin na chajanakana Tiro jee Sidón, na akaaliinjapuʼukana wayuu. Süka nüsütajatüin Jeʼwaa wanee kasa noulia na filisteokana, na apütaakana suluʼu tü mma chakat pasanain sünain palaa, tü kanüliakat Caftor. ⁵ Gaza müinjatü aka naaʼin wanee wayuu moikai ekii. Yüütüinjatü neʼe Asquelón. Jia apütaakana suluʼu tü mma patajatshiikat, ¿joujaleerü puuʼulaaka suulia puchotooin püta? ⁶ »¡Ajaa, Anuu nücharuutse Jeʼwaa! ¿Joujaleerü jimataka shia nutuma? Anasü niʼitaale shia suluʼu süta. Anasü jimatüle otta yüütüle shia. ⁷ »¿Jamüsükai süpüla jimatajatüin niale ootuin shia Jeʼwaa? Shia kapülajatka Asquelón otta tü eekat sotpünaa palaa. Chasü eʼitaanüin shia chayaa».

Maayoʼu 29–Juunioʼu 4

KOROLO KOJUTÜSÜ SULUʼUKA TÜ WIWÜLIAKAT JEREMÍAS 49-50

«Anasü nukuwaʼipa chi nnojoikai yaletüin aaʼin otta mojusü nukuwaʼipa chi yaletakai aaʼin»

(Jeremías 50:4-7). «Anuu nünüiki Jeʼwaa, soʼu kaʼikat tia, anteena na nüchonniikana Israel namaa na nüchonniikana. Iralakuʼu meena naya sünain waraittaa jee nachaweechi achiki Jeʼwaa chi Namaleiwasekai. ⁵ Ayateena asakirüin sünain süpüna Sión, sümaa chain noʼu sümamüin, [jee meena naya:] ‹Jalainna, anashii wapansaajüle wanüiki nümaa Jeʼwaa süpüla kaʼi süpüshuaʼa, nnojoleetka motuin shia waaʼin›. ⁶ Tü tapueulosekat müsü aka saaʼin anneerüirua oʼuwooʼuka. Unatüshii naya natuma na nekiipüʼükana. Müshii aka saaʼin anneerü sooʼopünaa uuchi. Alataakuʼu müshii naya saaʼujee uuchi saaʼumüin utai. Motusü naaʼin eepuʼule neemeraain. ⁷ Müshii aka saaʼin anneerü ekünaka natuma na antakana nanain, otta müna amüinchii sutuma naʼünüü: ‹Nnojoleena waainjalain naya, süka nnojoluin noonooin sümaa nünüiki Jeʼwaa, nia chi kanainjeejachikai tü lotookat akuwaʼipaa otta na natuushinuukana aʼatapajüshii naya kasa anasü nutuma Jeʼwaa›.»

(Jeremías 50:29-32). »Jeenajira sooʼomüin Babilonia na wayuu atüjakana ojutaa jatü. Anashii juutkarüle shia. Nnojoishi jaralin isajüinjachin. Jaaʼinra süka tü saaʼinrapuʼukat sümüin wayuu. Jaaʼinra sümüin wanaapünaa sümaa süpüshuaʼa tü saaʼinrapuʼukat. Süka suʼwaataain saaʼu sukuwaʼipa nuʼupalamüin Jeʼwaa, chi Wulekai maʼin akuwaʼipa sünainjee. ³⁰ Sünainjee tia oʼutüneena aaʼin pülaasapaʼa na shiimaʼisekana, jaʼitakajeʼe surulaatkana, yüüteena neʼe naya soʼu kaʼikat tia», müsü nünüiki Jeʼwaa. ³¹ Anuu nünüiki Jeʼwaa chi wainmakai asurulaatse «¡Kaatei! Anii taya peʼipaain pümaa, piakat Yaletakat akuwaʼipa, antajatü tü pükaliakat, tü kaʼi süsaleetka oʼu pia paainjala. ³² Ashanaweerü pia sutuma Yaletaa aaʼin jee ojutuweerü pia, nnojoleerü jaralüin atameʼerüin pia. Aʼajüneerü tü pupueulosekalüirua otta ajaʼtteerü süpüshuaʼa tü kasa eekat süʼütpünaa.»

it-1-S süp. 62

EʼIPOLOO

Wanaa sümaa sükatalaain tü nupueulosekat Maleiwa nuulia, nuuʼulaain sushutünüin aaʼu jee sükanaluuin (Sl 89:42; Lam 1:​5, 7, 10, 17; 2:17; 4:12). Nnojotpejeʼe pansaain tü jülüjakat naaʼin na wayuu akanalakana shia süka nountalain tia süka naaʼin namüiwaʼa naashin jee naʼwaajüin tü namaleiwasekalüirua, jee müsia majaʼuinjatiaa namüin naaʼinruʼu tü naaʼinralakat sümüin tü nupueulosekat Maleiwa (Dt 32:27; Jer 50:7), naapülijüinjeseʼe naya Jeʼwaa saaʼujee yaletüin naaʼin na nüʼünüükana (Isa 1:24; 26:11; 59:18; Na 1:2). Naaʼinrüin süpüshuaʼa tüü saaʼu wulein maʼin tü nünüliakat (Isa 64:2; Eze 36:21-24).

(Jeremías 50:​38, 39). Eejeerü wanee kasa mojusü alataka sümüin tü wüin chakat sümaʼana, jee oosojooinjatü shia. Süka wainmain shiyaakua maleiwayaasü suluʼu otta saaʼujee eein tü shiʼrataalakalü aaʼin, müsü jalapaʼakai saaʼin. ³⁹ Shia eejeetka suluʼu tü wüchii süpaʼajatkat isashii sümaa tü wüchii awalirajaakalüirua, otta wainmeerü avestruz suluʼu; jee müiria mepiain wayuu suluʼu, süpüla kaʼikat süpüshuaʼa.»

jr-S süp. 161 püt. 15

«Nikeraajüin Jeʼwaa tü nümakat paala»

¹⁵ Nüjüinya Jeremías sajaʼttinnajatüin Babilonia, süchikijee sajaʼttirüin paala Egipto. Nüküjatüjülia 100 juya paala sajaʼttinnajatüin Babilonia. ¿Jamüinjatü sukuwaʼipa? Oosojooinjatü tü wüin anapuʼukat anainjee shia otta nnojoliinjana atkaain na susurulaatsekana (Jer. 50:38; 51:30). Tia pütchikalüirua ekeraajüsü shia süpüshuaʼa wanaa sümaa nantüin na medokana namaa na persakana, najunujeʼeraka tü süchikkat Éufrates, nalataka shirokupünaa tü wüinkat jee nekerotoko suluʼu Babilonia, nnojotsü eejüin naaʼin na babiloniokana napüla. Wanee kasa aküjünaka paala shia müinjatüin aka saaʼin isashii tia pueulokot (Jer. 50:39; 51:26). Nnojotsü jaralüin kepiain maaʼulu yaa chaa süchikanairuʼu Babilonia, tia shiiʼiyatüin shikeraajüin süpüshuaʼa tü nümakat Jeʼwaa.

w98-S 1/4 süp. 20 püt. 20

Wanee karaloukta nümaʼanajeejatü Maleiwa

²⁰ Ouktatüjüiya Isaías süpülapünaa sajaʼttinnüin Babilonia nnojotkalaka niʼrüin shia mepiapa wayuu suluʼu. Ekeraajapejeʼe tü pütchi aküjünakat paala, ipa neʼe eeka süchikanairuʼu Babilonia (Jeremías 51:37). Naashin Jerónimo, wanee wayuu joʼuushi soʼu siglo IV So.W., ekirajaashi nia sünain hebreo, eepuʼusü wüchii jashichi chaa süpaʼapünaa Babilonia, olojuleepuʼusü shia, ayatüsia shia maaʼulu yaa nnojoluin kasain eein chayaa. Mayaapejeʼe eein wayuu anaʼlaweeka sümüin Babilonia maaʼulu, nnojoliinnapa kepiain chayaa nooʼuliwoʼu na wayuu kepiapuʼukana chayaa otta nnojoluitpa anain maʼin maʼaka nüküjüin paala shia Isaías (Isaías 14:22).

Püchajaa süchiki kaaʼürüi suluʼu tü Wiwüliakat

(Jeremías 49:1, 2). Anuu nünüiki Jeʼwaa namüin na nüchonniikana Ammón: «¿Machonsaiche Israel saaʼin pümüin? ¿Nnojoishe eein chi kamüinjachikai tü kasa nümaʼanakat? ¿Jamüshi nülaülaajaaka Malcam saaʼu Gad? ¿Jamüshii kepiayaa namaka na chajanakana Ammón suluʼu nuumain [Israel]?». ² «‹Anuu nünüiki Jeʼwaa, anteerü wanee kaʼi saapüneetka oʼu wanee pütchi süchikimaajatü atkawaa sooʼomüin Rabá tü noumainkat na nüchonniikana Ammón; shieerü eeka neʼe ipa süchikanainruʼu, otta tü wanee pueuloirua eekat namaʼana aʼajüneerü süka siki› »‹Alaülajaweechi Israel naaʼu na alaülaajaakana naaʼu›, müsü nünüiki Jeʼwaa.

it-1-S süp. 117 püt. 2

Na Ammonitakana

Süchikijee namaanüin na israeliitakana nutuma Tiglat-piléser otta nutuma chi aluwataakai nüchikumüin (2Re 15:29; 17:6), eeshii nalataale na ammonitakana suluʼumüin tü mmakat Gad, atkaashii paala naya nümaa Jefté süchiirua, isapejeʼe nachiki nasütüin shia nuulia (Paashajeʼera Sl 83:4-8). Müsüjeseʼe nüküjüin Jeʼwaa namüin na ammonitakana nükajee Jeremías, sülatajatüin kasa mojusü namüin saaliijee nalaülaajaain saaʼu noumain na chejeʼewaliikana Gad otta naapirüin naya sajaʼttinnajatüin Ammón nümaa Malcam (Milcom) chia namaleiwasekai (Jer 49:1-5). Mojulaashii maʼin na ammonitakana, naluwataain wayuu mojulaasü sooʼomüin Judá wanaa sümaa sülüʼülüin süpüla ajaʼttinnaa, alatüsü tia soʼu nükalia Jehoiaquim chi aluwataakai saaʼu Judá (2Re 24:​2,3).

(Jeremías 49:​17, 18). Otta müsia Edom shieerü wanee kasa moʼooka atuma saaʼin wayuu. Chi eekai nülatüin süʼütpünaa, moʼoojeechi neʼe niirakaapa sümüin, jee ewiijeechi nia saaʼujee wattain saalii tü kasa alatakat sümüin. ¹⁸ Maʼaka nnojoluin jaralüin kepiain suluʼu Sodoma sümaa Gomorra jee tü [pueulo] eekat süʼütpünaa, akaweeria neʼe shia, müsü nünüiki Jeʼwaa, nnojoleechi jaralin kepiain suluʼu, nnojoleechi antüin wanee wayuu naatakai oumain süpüla kepiaa suluʼu.

jr-S süp. 163 püt. 18

«Nikeraajüin Jeʼwaa tü nümakat paala»

¹⁸ Wanee pütchi ekeraajaka shia nüküjatüjülin Jeremías sajaʼttinnajatüin Edom sutuma Babilonia (Jer. 25:15-17, 21; 27:1-7). Eepejeʼe sooʼomüin tü nüküjakat Jeʼwaa. Edom müinjatü aka saaʼin Sodoma sümaa Gomorra. Tia makat maluʼulu nnojorüleʼeinjatüin kepiain wayuu suluʼu, nnojotsü eeinjatüin süchikuaʼa (Jer. 49:7-10, 17, 18). Ayatüsia ekeraajüin tia. ¿Jalasüche Edom maaʼulu yaa? ¿Suluʼusüche shia tü mapa eekat maaʼulu yaa? Nnojo. Tü pütchikat Edom otta edomita wousüta neʼe anainrü suluʼu karaloukta aashajaaka süchiki tü kasa alatakat sümaiwa otta suluʼu tü Wiwüliakat jee suluʼu tü mapa sümaiwajatkat. Naashin Flavio Josefo, apüleeruaana aaʼinchii na edomitakana soʼu siglo II Sü.W., süpüla nanoujain sünain nanoula na judíokana; otta wanaa sümaa sajaʼttinnüin Jerusalén soʼu juyaka 70 So.W., nnojoluitpa achuntünüin nanülia jee amülouisü nakuwaʼipa.

ip-2-S süp. 350 püt. 6

Kojutüsü maʼin tü nünüliakat Jeʼwaa nutuma

⁶ ¿Jamüshi nütkaaka Jeʼwaa sümaa Edom? Paʼünüüwajiraashii na edomitakana namaa na Israeliitakana, nnojoishii anajiraweein naya maʼaka nnojolin anajiraweein Esaú chi natuushikai nümaa Jacob paala (Génesis 25:24-34; Números 20:14-21). Jaʼyasü naaʼu üttüin naaʼin sünain Judá süka nootuin na surulaat babilonikana sooʼomüin Jerusalén (Salmo 137:7). Müshi niakai aaʼin naaʼinrüin amüin Jeʼwaa tia naaʼinrakat na edomitakana. Müsüjeseʼe süsaleein saainjala Edom nutuma (Isaías 34:5-15; Jeremías 49:7-22).

Wetsiikulo aashajeʼennajatka

(Jeremías 50:1-10). Anuu nünüiki Jeʼwaa süchiki Babilonia, süchiki noumain na caldeokana, tü nüküjakat nükajee Jeremías: ² «Jüküja shia sainküin tü mmakat otta jaashajaa süchiki. Jütameʼera wanee wunuʼu shiyaawase jee jüküja süchiki. Nnojo juunjulajüin süchiki. Müinjatü jünüiki: ‹Ashutunüitpa aaʼu Babilonia. Eʼrüshi japülii Bel. Eimmolojooshi Merodac. Eʼrüsü japülii tü sümaleiwaseyaakalüirua. Eimmolojoosü neʼe tü sümaleiwaseyaakalüirua›. ³ Eesü wanee pueulo antaka sooʼomüin sejetü palaajeekana. Sümüiwaʼaleesia wanee sutuma sushutapa saaʼu, moʼoosat wayuu shiirakaapa sümüin. Apantajaasü wayuu otta mürüt seema. Oʼunüshii neʼe». ⁴ «Anuu nünüiki Jeʼwaa, soʼu kaʼikat tia, anteena na nüchonniikana Israel namaa na nüchonniikana. Iralakuʼu meena naya sünain waraittaa jee nachaweechi achiki Jeʼwaa chi Namaleiwasekai. ⁵ Ayateena asakirüin sünain süpüna Sión, sümaa chain noʼu sümamüin, [jee meena naya:] ‹Jalainna, anashii wapansaajüle wanüiki nümaa Jeʼwaa süpüla kaʼi süpüshuaʼa, nnojoleetka motuin shia waaʼin›. ⁶ Tü tapueulosekat müsü aka saaʼin anneerüirua oʼuwooʼuka. Unatüshii naya natuma na nekiipüʼükana. Müshii aka saaʼin anneerü sooʼopünaa uuchi. Alataakuʼu müshii naya saaʼujee uuchi saaʼumüin utai. Motusü naaʼin eepuʼule neemeraain. ⁷ Müshii aka saaʼin anneerü ekünaka natuma na antakana nanain, otta müna amüinchii sutuma naʼünüü: ‹Nnojoleena waainjalain naya, süka nnojoluin noonooin sümaa nünüiki Jeʼwaa, nia chi kanainjeejachikai tü lotookat akuwaʼipaa otta na natuushinuukana aʼatapajüshii naya kasa anasü nutuma Jeʼwaa›.» ⁸ «Anashii jujuʼitaale suluʼujee Babilonia, juʼuna suluʼujee noumain na caldeokana otta maa jia maʼaka saaʼin mürüt süpüleeruaka anneerü. ⁹ Anaa tashükülüin sooʼomüin Babilonia jee toʼunirüin sünainmüin wayuu suluʼujeejanaka pueulo miyoʼuyuu sejetü palaajeekana, jee ashuteena naya saaʼu. Ekeroteena suluʼu. Tü najatüinkat müsü aka saaʼin najatüin wanee wayuu katchinshi oʼutaka saaʼin süchon wayuu, pansaasü tü najunuinkat. ¹⁰ Aapaaneerü tü kasa namaʼanakat na caldeokana. Talateena maʼin na aapakana tü kasa namaʼanakat», müsü nünüiki Jeʼwaa.