¿KEPISÜCHE TÜ ASHAPATAWAAKALÜ AAʼIN?

¿Kasa wayu tü ashapatawaakalü aaʼin?

Ashapataasü paaʼin sutuma wanee kasa eekai alatüin pümüin. Müsü tia süka eein wanee kasa süjütaka tü pikiisholoinkat suluʼupünaa pütapaʼa. Sünainjee tia, tüntüsü maʼin tü paaʼinkat, awataasü maʼin püsha pütaluʼupünaa, eesü motsotüle paaʼin jee kakuwale paaʼin otta achechejaasü piʼiruku. Mayaapejeʼe nnojoluin pütüjaain saaʼu tia, yapashi pia pütaluʼupünaa süpüla tü paaʼinrajatkat. Sülatapa puulia tü ashapatawaakalü aaʼin, anaʼlaa müsü piʼiruku süchikuaʼa.

KASA ANASÜ JEE MOJUSÜ EEKA SUTUMA SÜSHAPATAAIN PAAʼIN

Sutuma süshapataain paaʼin, eejiraashi pia sümaa tü kasa mojusü alatakat pümüin jee kapüleeka pümüin. Sütüjaamaata aaʼulu pikiisholoin eere wanee kasa ashapataaka atuma paaʼin. Sutuma süshapataain paaʼin, piyaawatamaata aaʼu tü paaʼinrajatkat, anasü tia makat. Süshapataachonle paaʼin, paaʼinreerü tü puunteekalü amüin jee aneerü shia putuma. Eesü aneerüle saainjia wanee examen putuma, aneerüle pukuwaʼipa puchuntajachipa aʼyatawaa jee shiale pükanajeechin püshaitapa.

Eepejeʼe kasa mojusü sutuma kakaliain süshapataain paaʼin jee waneepiale shia. Müle pukuwaʼipa, eeshi süpüla ayuulin pia, mojuin paaʼin, motowalin paaʼin wanee kasa, nnojoluin piyaawatüin saaʼu tü paaʼinrajatkat jee mmoleʼere pia. Eesü süpüla suʼwanajaain tü pukuwaʼipakat namüin na waneinnua. Süshapataale maʼin paaʼin, eeshi süpüla pükamüjain, püsüin, sülanaʼaleein tü wunuʼu püsajakat jee waneirua kasa mojusü. Eesü süpüla mojushaatain paaʼin, maʼlain paaʼin jee puʼuniraweein paaʼin.

Nnojotsü wanaawain tü alatakat sümüin wayuu sutuma süshapataain naaʼin, eepejeʼe wainma ayuulii sünainjee. Otta eeshii ayuuire waya wataluʼupünaa sutuma.

TÜ ALATAKAT PÜTALUʼU SÜSHAPATAALE PAAʼIN

Pikiisholoin otta püsapü (El sistema nervioso)

Eesü piamasü kasa süjütaka tü wekiisholoinkat wataluʼupünaa (hormonas), shia tü kanüliakat adrenalina otta cortisol. Tüntüsü maʼin tü paaʼinkat sutuma, awataasü maʼin püsha pütaluʼupünaa otta kooʼomüinsü tü suukala saʼakakat püsha. Sünainjee tia, paaʼinramaatüin wanee kasa süpüla punoutuin tü alatakat pümüin. Süshapataale maʼin paaʼin eesü süpüla:

paashichijaamaatüin, jiwaʼatüin paaʼin, mojuin maʼin paaʼin, alin pikii otta nnojoluin putunküin.

Piʼiruku otta piipüse (El sistema musculoesquelético)

Achecheraasü tü piʼirukukat suulia jamajüin pia. Süshapataale maʼin paaʼin eesü süpüla:

aijain piʼiruku, alin pikii sünainjee tü alatakat pümüin otta aijain maʼin pia.

Püsanatka aka paaʼin (El sistema respiratorio)

Pejeewasü püsanalüin paaʼin suulia motsotüin paaʼin. Süshapataale maʼin paaʼin eesü süpüla:

kakuweerüin paaʼin jee iseerü püchiki püsanalaain, shia alatawaika tia namüin na wayuu mmoleʼekana.

Paaʼin sümaa püsüla (El sistema cardiovascular)

Tüntashaatasü paaʼin otta nnojotsü kakuain maʼin tü püsha alatakat püsülaluʼupünaa. Eesü seerujaale tü püsülakat jee mouire shia süpüla suwataain tü püshakat eemüinre choʼujaain shia, maʼaka saʼakamüin piʼiruku. Süshapataale maʼin paaʼin eesü süpüla:

kakuwashaatain paaʼin, süsürülaale püsüla otta süshawalaale paaʼin.

Tü eekalü atuma hormonas (El sistema endocrino)

Eesü waneirua kasa waleʼeruʼu kanüliakat glándulas. Shia eeka atuma tü kanüliakat adrenalina otta cortisol, süpülajatü paaʼinramaatüin wanee kasa süpüla punoutuin tü ashapataakalü atuma paaʼin. Akooʼomüinraasü tü suukalakat saʼaka püsha sutuma tü püpanakat süpüla katchin paaʼin. Süshapataale maʼin paaʼin eeshi süpüla:

ayuulin pia sutuma diabetes, jooin pia süpüla ayuulii. Eeshi süpüla jashichijaain pia, mojujaain paaʼin otta eeshi süpüla kaüsüin maʼin pia.

Piyüülain sümaa püleʼe (El sistema gastrointestinal)

Nnojoleerü anain sümüin püleʼe tü kasa pikakat. Süshapataale maʼin paaʼin eesü süpüla:

reeretüin paaʼin, peetüin, piʼiijain otta kakaliain mounaʼapajüin pia.

Nükorolo chi toolokoi otta sükorolo tü jietkat (El sistema reproductivo)

Eeshi süpüla nnojolin sünainpünaweein nuʼwayuuse wanee wayuu sutuma süshapataain naaʼin otta eesü nnojorüle naaʼin sünain ainkawaa. Süshapataale maʼin naaʼin wanee wayuu eesü süpüla:

isain nüchiki naainjiraain nukuwaʼipa. Jee müshiʼiya na jieyuukana, eeshii süpüla nnojoluin neʼrüin nakashia.