Erresalta hendaitépe

REÑEʼẼ térã relee jave en vos álta ndahaʼéi repronunsia porãnte vaʼerã umi palávra, síno rerresalta vaʼerã umi palávra ha púnto prinsipál, péicha remyesakãvéta umi mbaʼe iñimportantevéva.

Péro upéva ndeʼiséi avei oimeraẽ palávrantema rerresaltataha, síno reiporavo vaʼerã umi tekotevẽvéva. Ndereiporavoporãirõ, umi nerendúva ikatu ontende vai pe informasión ha ndojapysakavéi nderehe. Iñimportánteramo jepe umi mbaʼe eréva, ndererresaltaporãiramo nog̃uahẽmoʼãi chupekuéra pe mensáhe nde reipotaháicha.

Rerresalta hag̃ua peteĩ párte ikatu rejapo koʼã mbaʼe: elee ha eñeʼẽ hatãmie térã mbegueve, ejapo peteĩ páusa ere mboyve térã ere rire peteĩ fráse, ha rejapokuaa avei séña ha hésto. Reikuaa hag̃ua mavaitévapa reiporúta odependéma pe informasiónre ha pe témare.

¿Mbaʼéichapa reikuaáta mbaʼe pártepa tekotevẽ rerresalta? Rehecha vaʼerã koʼã mbaʼe: 1) Rereko vaʼerã enkuénta mbaʼe témarepa oñeñeʼẽ hína. 2) Ikatu rerresalta peteĩ párte reñeʼẽta jave ótro púntore térã remohuʼã hag̃ua peteĩ idéa. 3) Rehechauka hag̃ua mbaʼépa nde reñandu térã repensa pe informasiónre. 4) Rerresalta hag̃ua umi idéa prinsipál peteĩ diskúrsope.

Resegi hag̃ua koʼã konsého tekotevẽ rentende porã pe informasión ha reñehaʼãmbaite vaʼerã repoko umi nerendúva korasõre. Nehemías 8:8-pe oñemombeʼu mbaʼéichapa Esdras ha iñirũnguéra omboʼe Ñandejára Léi: ‘Haʼekuéra osegi olee Ñandejára Léi en vos álta. Avei omyesakã ha oipytyvõ umi héntepe ontende hag̃ua mbaʼépa heʼise pe ojeleéva hína’. Jahecha upéicharõ umi olee ha omyesakã vaʼekue Ñandejára Léi ohechakuaa hague iñimportanteha umi hénte ontende pe ojeleéva, imanduʼa hese ha okumpli umíva.

Mbaʼérepa ijetuʼu jepi. Umi héntepe ndahasýi jepi omombeʼu hag̃ua la opensáva oñemongeta jave hapichakuérandi. Péro oleéta jave peteĩ informasión, ijetuʼu chupekuéra opilla hag̃ua moõpa orresalta vaʼerã pe oleéva. Upévare tekotevẽ rentende porã pe releétava, ha upearã ideprovéchota ndéve restudia porãramo pe informasión. Upéicharõ, otoka jave ndéve relee kongregasiónpe, repraktika vaʼerã heta vése.

Oĩ heta persóna ojepokuaáva orresalta oimehápe ha oimehaichagua palávrantema, okalkulaʼỹre isentídopa hína umíva. Ótro katu ohasáma la rrája ha opronunsia hatã koʼãichagua palávra: “avei”, “ha”, “péro”, “upéicharõ”, “upévare”. Nereñatendéiramo rerresalta jave, remyesakã rangue ikatu hína rekonfundipa umi nerendúvape.

Ha oĩ katu diskursánte oñeʼẽ hatãitereímava orresaltaségui umi palávra ha haʼete voi oporojaʼóva hína. Péro rejapóramo péicha mbaʼeve guasu nerekonsegimoʼãi. Reñehaʼã vaʼerã tosẽ ndéve normál porã, osino haʼetéta reñembotuichaséva hína. Ikuentave mborayhúpe reñemoñeʼẽ umi nerendúvape ha ehechauka umi mbaʼe eréva oĩha la Bíbliape ha ikatuha okumpli hikuái.

Mbaʼéichapa ikatu remehora. Ijetuʼu hína ndejehegui reínte rehechakuaa hag̃ua tekotevẽpa remehora ko mbaʼépe. Upévare rejerure vaʼerã ótrope nerendu hag̃ua reñeʼẽ ha relee jave ha teʼi ndéve mbaʼépepa ofalta remehora. Pe omoakãva pe eskuéla katuete omeʼẽta avei ndéve suherénsia ndekatupyryve hag̃ua ko mbaʼépe. Péro nde voi reñembojakuaa peteĩ ermáno ikatupyrývare nepytyvõ hag̃ua.

Pe ermáno ikatu heʼi ndéve repraktika hag̃ua releévo peteĩ artíkulo oĩva rrevísta Ñemañaháme. Rentende porã hag̃ua pe releétava eñatende káda frásere repilla hag̃ua mbaʼe pártepa rerresalta vaʼerã. Emaña oĩpa palávra kursívape térã éntre komílla. Isentído hag̃ua la releéva nemanduʼa vaʼerã rerresalta vaʼerãha umi fráse ha ndahaʼéi umi palávrante. Iporãta avei remañáramo moõpa oreko asénto, umíva nepytyvõta reikuaa hag̃ua mbaʼéichapa releekuaa.

Upe rire tekotevẽma remaña umi párrafo kompletoitére, ¿mbaʼérehepa oñeñeʼẽ hína?¿Mbaʼépa hína pe púnto prinsipál? ¿Mbaʼe púntopa rerresaltase, oho porãpa pe idéa prinsipál rehe? Elee pe título ha umi subtítulo, pórke umíva ikatu nepytyvõ reikuaa hag̃ua mbaʼe palávrapa térã fráse rerresalta vaʼerã. Koʼã mbaʼe katuete ideprovéchota ndéve reiporavo hag̃ua umi párte iñimportantevéva, péro reñatende vaʼerã ani rerresalta hetaiterei palávra.

Tahaʼe releétaramo peteĩ informasión térã reñeʼẽtaramo en púvliko, reguereko vaʼerã enkuénta pe idéa prinsipál, péicha reikuaáta mbaʼe palávrapa rerresalta vaʼerã. Eñatende porã moõpa opa peteĩ idéa térã moõpa reñepyrũtama reñeʼẽ ótra kósare, upéva katuete ideprovéchota umi nerendúvape. Upearã ikatu nepytyvõ rerresaltáramo koʼã palávra: primeroite, upéi katu, ipahápe, upéicharõ.

Ikatu pe ermáno nepytyvõva heʼi ndéve mbaʼe pártepa ikatu remoĩve sentimiénto. Upearã rerresaltakuaa koʼãichagua palávra: añetehápe, ni mbaʼevéicharõ, iñimportánte, akóinte ha arakaʼeve. Péicha rejapóramo upe eréva og̃uahẽvéta umi nerendúvape. Ikatu rehecha pe leksión 11 hérava “Eñeʼẽ con sentimiénto”.

Tekotevẽ avei rereko enkuénta umi púnto prinsipál reipotáva opyta umi nerendúva akãme. Leksión 7 “Erresalta umi idéa prinsipál”, nepytyvõta releéta jave en púvliko. Ha leksión 37 “Emyesakã umi púnto prinsipál”, nepytyvõta rejapóta jave diskúrso ha demostrasión.

Ikatu hag̃uáicha ndekatupyryve predikasiónpe reñatende vaʼerã mbaʼéichapa relee umi téxto vívliko. Rejepreparáta jave predikasionrã ikatu reñeporandu: “¿Mbaʼérepa aleéta ko téxto?”. Remboʼe porã hag̃ua ndahaʼéi releénte vaʼerã con sentimiénto ha repronunsia porã umi palávra, tekotevẽ avei rerresalta umi idéa prinsipál. Koʼýte rejapo vaʼerã upéva remyesakãtaramo peteĩ enseñánsa oĩva la Bíbliape térã rembohováitaramo peteĩ porandu. Cháke nderejapóiramo upéicha, pe ogajára ndoikuaamoʼãi mbaʼérepa relee hína upe téxto.

Tekotevẽramo jepe ere hatãmie pe fráse rerresaltaséva, reñatende vaʼerã ani rehasa la rrája, upéva oiko jepi umi oñepyrũ ramóvare ojapo diskúrso. Ojogua umi oaprende ramóvape ombopu mbaraka: ñepyrũrã ikatu ndohechakuaái mbaʼéichapa umi nóta idiferénte ojuehegui, péro opraktika memévo ivakeánoma ha syryrýpe ombopu músika kyreʼỹ, haʼete voi ku omoñeʼẽva la imbaraka.

Reikuaa rire mbaʼéicha javépa iporã rerresalta ikatútama reaprendeve avei umi diskursánte ikatupyrývagui. Rehechakuaáta mbaʼeichaitépa ideprovécho reiporavo porã umi párte rerresaltaséva nde diskúrsope, péicha umi nerendúva ontende porãvéta umi idéa prinsipál. Resegíramo koʼã konsého katuete nde diskúrso ha nde lektúra igustovéta.

Aníke reñekontenta michĩmi remehora haguére, oiko hag̃ua ndehegui peteĩ diskursánte katupyry tekotevẽ reñehaʼã meme remehora. Péicha mbeguekatúpe, tahaʼe nde diskúrso jave térã reñeʼẽvo nde rapichándi, ojekuaáta rerresalta porãha umi párte iñimportantevéva.