Bebe ningo ohayhueterei vaʼekue itúape. Ha peteĩ ikonosída la heʼíva chupe Ñandejára oikuaaha mbaʼépa iporãve. Upe ikonosída ndahaʼéi ku omoñeñandu vaiséva chupe, péro upéva la oikóva kuri. Upévare Bebe opensámi: “Mbaʼéicha piko iporãvéta haʼe omano hague”. Tiémpo rire ojeskrivi peteĩ lívro omombeʼúva umi mbaʼe haʼe ohasa vaʼekue, ha ojekuaa porã hasyha gueteri chupe itúa omano hague.

Bebe ehémplo ohechauka porã omanóramo ñandehegui ñane amígo térã ñane hénte ohasa vaʼerãha heta tiémpo ñañeñandu porã jey hag̃ua, koʼýte haʼéramo peteĩ jahayhuetereíva. La Biblia heʼi voi pe ñemano haʼeha “ñane enemígo” (1 Corintios 15:26). Heta vése ñaimoʼãʼỹve jave peteĩ jahayhúva ou omano ñandehegui ha japyta yvýre. Avave ndojesalvái upévagui ha ndaikatúi jajapo mbaʼeve jajoko hag̃ua. Upévare jajecha vaieterei jepi peichagua situasiónpe ha ndajaikuaái voi mbaʼépa jajapóta.

¿Mbaʼépa ikatu ojapo peteĩ ihentemanóva ogueropuʼaka hag̃ua pe situasión? Oiméramo ohasáma heta tiémpo upe hague, ¿ivai piko pe persóna osegíramo oñembyasy? ¿Mbaʼéichapa ikatu ñakonsola umi oĩvape peichagua situasiónpe? ¿Oĩpa algúna esperánsa umi jahayhúva omano vaʼekuépe g̃uarã?

Ñanderasy jave sapyʼánte pyaʼe voi jajerrekupera ha upéi ni nañanemanduʼavéima upévare. Péro ñanehentemanóramo ndahaʼeiete upéicha. Doktór Alan Wolfelt heʼi voi: “Añetehápe núnka voínte ndajasuperái ñanehentemanóramo. [...] Ohasávo pe tiémpo ha umi ótro ñanepytyvõ rupi mbeguekatúpe saʼivéma hasy ñandéve” (Healing a Spouseʼs Grieving Heart).

Jahechamína por ehémplo mbaʼéichapa Abrahán oñeñandu vaʼekue omanóramo guare chugui hembireko. La Biblia heʼi: “Abrahán ombyasyeterei omano haguére Sara, upévare heta hasẽ ha ojaheʼo hese” (Génesis 23:2, NM). Pe versíkulo heʼi Abrahán heta hasẽ hague, upévare jaʼekuaa ijetuʼúne hague chupe sapyʼaitépe osuperáma hag̃ua pe situasión.a La Biblia oñeʼẽ avei Jacob rehe, itaʼyrakuéra ningo heʼi vaʼekue chupe peteĩ animál salváhe ojuka hague itaʼýra Josépe. Haʼe oñembyasy “heta díare” ha ihentekuéra ndaikatúi okonsola chupe. Heta áño rire jepe hasy asy gueteri chupe imanduʼávo Josére (Génesis 37:34, 35, NM; 42:36; 45:28).

Ñane tiémpope upeichaiténte avei ohasa asy umi omanóva chugui iñamígo térã ihénte. Jahechamína mokõi ehémplo.

• “Che ména Robert omano peteĩ aksidéntepe, el 9 de julio de 2008. Ni naimoʼãingo la oikóva, upe pyharevénte rorambosa hína kuri oñondive, ha rojapoháicha jepi haʼe oho mboyve itraváhope, roñohetũ, roñoañuã ha roʼe ojupe rojoayhuha. Ojapóma 6 áño omano hague, péro hasyeterei gueteri chéve. Chéverõ g̃uarã núnka voínte ndasuperamoʼãi Rob omano hague” (Gail, orekóva 60 áño).

• “Ojapóma 18 áño omano hague chehegui che rembireko ahayhuetéva. Péro che lomímonte ahechagaʼu gueteri chupe ha hasy chéve omano hague. Ahecha jave peteĩ mbaʼe porã pe aikohárupi, katuete chemanduʼa hese, ha haʼete voi ahechapáva mbaʼeichaitépa haʼe ovyʼáta kuri oĩrire chendive upépe” (Etienne, orekóva 84 áño).

Hasy ningo ñandéve omanóramo peteĩ jahayhúva, ha ndahaʼéi voínte sapyʼaitépe ñañeñandu porã jeýtamava. Káda uno oñeñandu diferénte ohasa jave upe situasión, upévare ndovaléi jahusga avavépe umi mbaʼe oñandúvare péicha jave. Ha oiméramo jepe ohasáma heta tiémpo ha ijetuʼu gueteri ñandéve jasupera hag̃ua pe situasión, ndovaléi jajekulpa upe haguére. Péro, ¿mbaʼépa ikatu ñanepytyvõ ñañeñandu porãve hag̃ua?

Oĩ hetaiterei konsého oñemeʼẽva jepi ko témare, péro naentéroi ideprovécho. Por ehémplo, oĩta heʼíva ndéve ndovaleiha nerasẽ ni rehechauka umi mbaʼe reñandúva. Ha ótro katu heʼíta voi ndéve epoipaite vaʼerãha ndejehegui ha enohẽmbaite okápe la reñandúva. Péro la Biblia ndeʼíri upéicha vaʼerãha, ha heta investigasión ohechauka iporãha umi konsého oĩva pype.

Heta lugárpe oñepensa opyta vaiha peteĩ kuimbaʼe hasẽramo. Péro, ¿siértopa upéva? ¿Retĩ vaʼerãpa nerasẽ hag̃ua ótro rovake? Umi sikiátra ha sikólogo heʼi ndaivairiha ñanerasẽ omanóramo ñandehegui ñane hénte. Ha nde rejapóramo upéicha ikatu hína ifasilve ndéve resegi hag̃ua adelánte, ijetuʼuetereíramo jepe la oikóva. Péro rejejokóramo ha reaguantapase neaño, ikatu ojapo vaive nderehe. La Biblia ningo ohechauka ndaivairiha peteĩ kuimbaʼe hasẽ omanóramo chugui peteĩ ohayhúva. Epensamína Jesús ehémplore, haʼe orekóramo jepe podér omoingove jey hag̃ua umi omano vaʼekuépe, lomímonte hasẽ kuri umi hénte rovake iñamígo Lázaro omanórõ guare (Juan 11:33-35).

Umi ihentemanóva sapyʼánte ou avei orrenega ha ipochy, koʼýte oiméramo pe ihénte omano oñehaʼarõʼỹre. Por ehémplo, ikatu ipochy pórke peteĩ persóna haʼe orrespetáva opensaʼỹre heʼi peteĩ mbaʼe ndasiértoiva. Peteĩ karai Sudafricagua hérava Mike heʼi: “Che areko vaʼekue 14 áño che túa omanórõ guare. Pe veloriohápe peteĩ paʼi anglikáno heʼi Ñandejára oikotevẽha hénte ivuénovare, ha upévare voieterei oraha chupekuéra.a Che ningo aikotevẽterei kuri che túare, upévare chembopochyeterei la heʼíva pe paʼi. Ojapóma 63 áño upe hague, péro koʼág̃a peve hasy gueteri chéve”.

Umi ihentemanóva sapyʼánte ojekulpa avei pe oikóvare. Por ehémplo, oiméramo pe ihénte omano raʼe peteĩ aksidéntepe, ikatu opensa jepi: “Che ajapórire péicha térã amóicha, ndoikói vaʼerãmoʼã hese upéva”. Ha oiméramo ojodiskuti raʼe pe ihéntendi omano mboyvemi, koʼýte ikatu opensa orekoha la kúlpa.

¿Mbaʼépa ikatu rejapo oiméramo ndepochy jepi térã rejekulpa ne hénte omano haguére? Ndovaléi ningo reñongatúnte koʼã mbaʼe ha rehasa asy neaño. Iporãvéta reñeʼẽramo peteĩ ne amígondi ikatu vaʼerã nerendu, haʼe nepytyvõta rentende hag̃ua umi ihentemanóva oñeñandunteha voi upéicha. La Biblia heʼi: “Peteĩ amígo tee siémpre ohechauka nderayhuha, ha pe tiémpo ijetuʼúvape oĩ nde ykére peteĩ ne ermánoicha” (Proverbios 17:17, NM).

Ñandejára Jehová ningo pe amígo iporãvéva ikatúva reguereko. Ha remombeʼukuaa chupe opa mbaʼe reñandúva, pórke haʼe ‘ojepyʼapy nderehe’ (1 Pedro 5:7). Hiʼarive, haʼe opromete ‘ipyʼaguapy tuichavéva opa mbaʼe ikatúvagui ñantende’ nepytyvõtaha reñeñandu porãve hag̃ua ha ani hag̃ua remboguapyeterei ndejehe la oikóva (Filipenses 4:6, 7). Ñandejára ikatu avei nepytyvõ Iñeʼẽ la Biblia rupive. Emoĩkuaa peteĩ lístape umi versíkulo nepytyvõtava reñeñandu porãve hag̃ua ha ikatu voi reaprende de memória unos kuánto (ehecha pe rrekuádro oĩva páhina 5-pe). Koʼã pensamiénto porã tuichaiterei nepytyvõta, koʼýte pyharekue reime jave neaño ha ndaikatúi reke (Isaías 57:15).

Peteĩ karai orekóva 40 áño omombeʼu oñeñanduha jepi haʼeñoite. Hembireko ningo ndaʼaréi omano hague kánsergui. ¿Mbaʼépa oipytyvõ chupe ogueropuʼaka hag̃ua upéva? Haʼe heʼi: “Añemboʼe jave Jehovápe nañeñanduvéima cheaño. Pyʼỹinte apáy pyharekue ha ndaikatuvéi ake. Péicha jave alee ha ajepyʼamongeta umi versíkulo de la Biblia ikatúvare chepytyvõ añeñandu porãve hag̃ua, ha añemboʼe Ñandejárape che pyʼaite guive. Koʼã mbaʼe chepytyvõ chepyʼaguapy hag̃ua, haʼete voi omombytuʼúva che ménte ha che korasõ ha péicha ikatu ake jey”.

Peteĩ mitãkuña hérava Vanessa omombeʼu isy omano hague mbaʼasýgui, ha pe orasión tuichaiterei oipytyvõ chupe ogueropuʼaka hag̃ua upéva. Haʼe heʼi: “Ijetuʼuve jave, ahenóimi Ñandejárape hérarupi ha añepyrũ cherasẽ chupe. Jehová cherendu ha siémpre chemombarete aikotevẽve jave”.

Umi konsehéro oipytyvõva umi ihentemanóvape heʼi jepi iporãha oñehaʼã hikuái oipytyvõ hapichápe térã ojeofrese de voluntário ombaʼapo hag̃ua ikomunidápe. Péicha ojapóramo ikatúta ovyʼa ha oñeñandu porãve (Hechos 20:35). Heta oservíva Ñandejárape ha omanóva chugui ihénte ohechakuaa tuicha ipyʼaguapyveha oñehaʼãvo oipytyvõ hapichakuérape (2 Corintios 1:3, 4).

Sapyʼánte ningo ni ndajaikuaái mbaʼépa jaʼéta térã jajapóta ñakonsola hag̃ua umi ihentemanóvape, upémarõ ñakirirĩnte ha ndajajapói mbaʼeve. Péro oĩ heta mbaʼe ikatúva jajapo umícha jave.

Heta vése tekotevẽnte ñaime pe persónandi, ha jaʼe chupe ñambyasyha la oikóva. Ha oiméramo pe persóna oñeʼẽse, jajapysaka porãnte vaʼerã hese. Heta lugárpe umi hénte ojepokuaa oañuã térã oipopyhy hatã pe ihentemanóvape ohechauka hag̃ua ombyasyha hendive. Ha la iñimportantevéva hína, ñañehaʼã ñaipytyvõ chupekuéra. Ikatu jajapo umi mbaʼe ndaikatúiva ojapo pe família upe moméntope. Por ehémplo, ñañekosina chupekuéra, ñañatende umi mitãre térã jahecha umi mbaʼe oñekotevẽva ojejapo hag̃ua pe funerál, oipotáramo hikuái upéva. Koʼã mbaʼe heta vése ideprovechove oimeraẽ mbaʼe ikatúvagui jaʼe chupekuéra.

Kon el tiémpo ikatu ñañemongeta umi ihentemanóvandi pe omano vaʼekuére, por ehémplo, ñamombeʼukuaa umi mbaʼe porã ojapo vaʼekue ha umi mbaʼe jahasa vaʼekue hendive. Upéva ikatu omoñeñandu porãve chupekuéra. Peteĩ kuñakarai hérava Pam omombeʼu ojapoha 6 áño iména Ian omano hague, ha heʼi: “Umi hénte sapyʼánte omombeʼu chéve umi mbaʼe ojapo vaʼekue Ian ha che ni ndaikuaáiva, upéva chemoñeñandu porãiterei”.

Umi investigadór ohechakuaa ñepyrũrãnte oñepytyvõha jepi pe ihentemanóvape ha ojejerepa hese, péro sapyʼaitépe ojeheja jeýma chupe haʼeño, káda uno oguerekógui avei iprovlemakuéra. Upévare iñimportánte ñañehaʼã ñañandumi jepi umi ihentemano vaʼekuépe ha ani ñanderesarái chuguikuéra.a Péicha ningo haʼekuéra ikatúta omombeʼupaite ñandéve umi mbaʼe oñandúva, ha katuete omombaʼetereíta hikuái upéva.

Jahechamína Kaori ehémplo. Haʼe ningo peteĩ kuñakarai oikóva Japónpe, ha ijetuʼueterei vaʼekue hendive imitãvépe pórke 15 mése omano haguépe isy, omano avei chugui iñermána majór. Haʼetépe iñamigokuéra oĩ ijykére ha oipytyvõ meme chupe. Por ehémplo, peteĩ kuñakarai hérava Ritsuko ha ijedavéva chugui heʼi oĩtaha hendive ha ikatuha oreko chupe iñamigaitéramo. Kaori heʼi: “Legálmente ndahaʼéi la chegustapáva upéva. Che ndaipotái kuri avave opyta che sy rekovia, ha apensa voi ndaiporicheneha ikatu vaʼerã ojapo upéva. Péro mama Ritsuko chetrata porãiterei, upévare avyʼa hendive. Káda semána rosẽmi oñondive ropredika ha roho umi rreunión ojestudiahápe la Biblia. Haʼe cheinvitámi avei roʼu hag̃ua te, oguerúmi chéve tembiʼu ha oskrivi chéve kárta ha tarhéta. Mama Ritsuko ikalidaiterei ha hory vaʼekue, upéva tuicha chepytyvõ añeñandu porãve hag̃ua”.

Ojapóma 12 áño Kaori sy omano hague, ha koʼág̃a haʼe ha iména oiko ótro lugárpe ha oipuru heta tiémpo opredika hag̃ua umi héntepe. Kaori heʼi: “Mama Ritsuko koʼag̃aite peve ohechauka ojepyʼapyha cherehe. Ha aha jave ógape, katuete voi avisita chupe rovyʼa ha roñomokyreʼỹ hag̃ua”.

Jahechami avei Poli ehémplo. Haʼe peteĩ kuñakarai testígo de Jehová oikóva Chíprepe. Iména Sozos ivuenoiterei vaʼekue ha okuida porã umi ermáno kongregasionpeguáre. Avei oinvitámi umi viúda ha umi ityreʼỹvape okaru hag̃ua hendivekuéra ha ohasa porã hag̃ua oñondivepa (Santiago 1:27). Péro upéi ojagarra Sózospe peteĩ tumór iñakãme ha omano orekópe 53 áño. Poli heʼi: “Roime rire oñondive 33 áñore, omanomi chehegui che ména ahayhuetéva”.

Upe riremínte Poli ova Canadápe imemby pahaguéndi, hérava Daniel ha orekóva 15 áño. Upépe haʼekuéra oho avei umi testígo de Jehová kongregasiónpe. Poli heʼi: “Ore amigokuéra pe kongregasión pyahupegua ndoikuaái vaʼekue umi mbaʼe ijetuʼuetéva ore rohasáva. Péro lomímonte oñemoag̃ui orerehe, orekonsola ha orepytyvõ heta mbaʼépe. Che memby ningo ohechagaʼueterei kuri itúape, upévare amombaʼeterei la ojapóva umi ermáno. Umi omoakãva pe kongregasión ohechauka oñeinteresaha hese. Peteĩva ijapytepekuéra katuete voi oinvitámi Daniélpe oñembyatýta jave umi ermáno térã ohóta jave hikuái ohuga partído”. Koʼág̃a Poli ha Daniel osegi porãnte hese.

Upéicharõ, oĩ heta mbaʼe ikatúva jajapo ñaipytyvõ ha ñakonsola hag̃ua umi ihentemanóvape. La Biblia tuicha avei ñanekonsola omeʼẽvo ñandéve peteĩ esperánsa iporãitereíva.

Oiméne nemanduʼa pe segundo artíkulope oñemensiona hague Gáilpe. Haʼe oduda ikatúne hag̃ua osupera iména Rob omano hague. Upéicharõ jepe, haʼe oikuaa Ñandejára oprometeha peteĩ múndo pyahu, ha ohechaseterei jeýma iménape. Haʼe heʼi: “Pe párte chegustavéva la Bíbliagui haʼe Apocalipsis 21:3, 4”. Upépe heʼi: “Ñandejára voi oĩta hendivekuéra. Haʼe omokãmbaitéta hesaykuéra, ndaiporimoʼãvéima omanóva, oñembyasýva, hasẽva ni hasýva. Umi mbaʼe yma guare ohasapáma”.

Gail heʼi: “Ko promésa ningo iñimportanteterei. Ha che ambyasyeterei umi ihentemanóvape ha ndoikuaáiva ikatuha ohecha jey pe ohayhúva omano vaʼekuépe”. Gail oguerovia Ñandejára okumplitaha ipromésa, upévare oipuru 70 órarupi káda mes omombeʼu hag̃ua umi héntepe og̃uahẽtaha pe tiémpo ‘ndaiporimoʼãveimahápe omanóva’.

Ikatu oime nde nderegueroviái oikóne hag̃ua upéva. Péro epensamína Job ehémplore. Haʼe ningo hasy vaiete vaʼekue ha omanoséntema voi (Job 2:7). Péro oguerovia avei Ñandejára orekoha podér omoingove jey hag̃ua chupe ko yvy ape ári. Haʼe heʼi: “Ñandejára, aipotaite chemokañy pe sepultúrape [...]. Nde cherenóita ha che apuʼã jeýta. Nde katuete rehechagaʼu ha rehechaseterei jeýta upe ne rembiapokuemi” (Job 14:13, 15, NM). Job ojeroviaiterei Ñandejára ohechagaʼutaha ha omoingove jeytaha chupe.

Koʼẽrõite Ñandejára omoingove jeýta Jóbpe ha hetave persónape oiko hag̃ua ko yvy ape ári peteĩ paraísope (Lucas 23:42, 43). La Biblia ohechauka porã “oñemoingove jeytaha” umi omano vaʼekuépe (Hechos 24:15). Ha Jesús heʼi vaʼekue avei: “Ani pehecharamo ko mbaʼe, og̃uahẽtagui pe óra opavave umi oĩva pe sepultúrape ohendutaha iñeʼẽ ha osẽta” (Juan 5:28, 29). Job ohecháta oñekumpli vove ko promésa Jesús ojapo vaʼekue. Upépe haʼe ikatúta oiko pára siémpre, “hete hesãi” jeýta ha imbaretéta “imitãramo guaréicha” (Job 33:24, 25). Entéro umi ohechaukáva omombaʼeha Ñandejára promésa ikatúta avei ohupyty koʼã mbaʼe porãite.

Oiméramo omano raʼe ndehegui peteĩ rehayhúva, katuete hasyetereíne ndéve. Ha ndahaʼéi ningo reikuaa haguérente koʼã mbaʼe jahecha vaʼekue nderesaráitava upévagui. Péro rejepyʼamongetáramo Ñandejára promesakuéra oĩvare la Bíbliape, reguerekóta peteĩ esperánsa iporãitereíva ha nembaretevéta resegi hag̃ua adelánte (1 Tesalonicenses 4:13).

¿Mbaʼépa ikatu rejapove omanóramo ndehegui peteĩ rehayhúva? ¿Reikuaasépa mbaʼérepa Ñandejára oheja oiko heta mbaʼe vai ha jehasa asy? Eikemína ore páhina de Internétpe, jw.org, rehecha hag̃ua mbaʼépa heʼi la Biblia. Koʼã mbaʼe katuete nepytyvõta reñeñandu porãve hag̃ua.