Heta mésere Hitoshi oheka itravahorã, ha ou ndovyʼavéi pórke ijetuʼu chupe otopa hag̃ua peteĩ traváho natekotevẽmoʼãihápe ijapu. Por ehémplo, oñemongetárõ guare peteĩ karaíndi ombaʼapo hag̃ua hendive, haʼe heʼi ndaikatumoʼãiha ijapu ni ofalsifika umi infórme. Pe karai heʼi chupe: “¡Eʼa! ¡Iñextrañoite la repensa lája!”. Ifamília ha iñamigokuéra omokyreʼỹ chupe ani hag̃ua oñentrega, péro haʼe oduda léntoma ikatúne hag̃ua otopa peteĩ traváho natekotevẽihápe ijapu. Hitoshi ningo odesidíma iñonrradotaha, ha omombeʼu voi upéva ohekávo itravahorã. Péro upéi heʼi: “Añepyrũma aduda okonvenípa chéve asegi ajapo upéva”.

Ñambyasýramo jepe, umi mbaʼe Hitoshi ohasa vaʼekue ohechauka porã naentéroi omombaʼeha umi hénte iñonrrádovape. Oĩ voi katu opensáva ñasẽtaha japerde ñaneonrrádoramo jajapo jave negósio. Peteĩ kuñakarai Sudafricagua heʼi: “Che traváhope oĩ hetaiterei hénte naiñonrrádoiva. Upévare ijetuʼueterei chéve ani hag̃ua ajapo haʼekuéraicha”.

Hetaiterei hénte ijapu jepi ha péicha ohechauka naiñonrradoiha. Peteĩ sikólogo hérava Robert Feldman, oĩva Universidad de Massachúsettspe, ojapo vaʼekue peteĩ investigasión ha ohechakuaa 60 de káda 100 persóna ijapuha unave jepe 10 minúto oñemongeta haguépente. Haʼe heʼi: “Tuicha oresorprende ko rresultádo. Noropensái kuri peichaite peve ijapuha la hénte”. Ha ñapensa porãtarõ iñextráño voínte, pórke avavépe ndogustái la hénte ijapúramo chupe, upéicharõ jepe lomímonte hetaiterei oĩ ijapúva.

¿Mbaʼérepa koʼág̃arupi oĩ hetaite hénte ijapúva, imondáva ha naiñonrrádoiva? ¿Mbaʼe konsekuénsiapa ogueru upéva? ¿Mbaʼépa ikatu jajapo jasegi hag̃ua ñaneonrrádo?

¿Ndépa ere siertoha la heʼíva Samantha? Entéronte ningo jahasa jepi heta situasión ijetuʼúva, ha sapyʼánte haʼetévaicha ifasilvétava ñasẽ hag̃ua umi provlémagui nañaneonrrádoiramo. Umi mbaʼe jajapóva jajecha jave umichagua situasiónpe ohechaukáta mbaʼépa iñimportanteve ñandéve g̃uarã. Por ehémplo, jajepyʼapyetereíramo la hénte opensátavare ñanderehe, nañaneprovlemamoʼãi ñandejapu hag̃ua pono japyta vai. Péro, ¿mbaʼe provlémapa ikatu jareko jaikóramo ñandejapu térã nañaneonrrádoi? Jahechamína.

NDAIKATUVÉI JAJEROVIA UMI IJAPÚVARE

Ñañeñandu porã ningo jarekóramo peteĩ persóna ikatuha ñakonfia, pórke umi ojeroviáva ojuehe oñontende ha ojogueraha porã. Péro upéva noñekonsegíri sapyʼaitépe, mokõi persóna ojerovia hag̃ua ojuehe ohasámante vaʼerã tiémpo oñondive, isinséro vaʼerã ha nopensái vaʼerã ijehénte. Ha peteĩva oúramo ijapu térã ombotavy pe ótrope, opaite la konfiánsa. Hasýma ojejerovia jey hag̃ua pe ijapúvare.

¿Nembotavýmapa algúna ves peteĩ persóna nde repensa vaʼekue neamigoiteha? Oiméramo upéicha, katuete oiméne reñeñandu vaieterei raʼe ha reñedesepsionaite. Ha upéichatante voi ningo, peteĩ persóna naisinséroiva ikatu ombyaiete peteĩ amista.

UMI NAIÑONRRÁDOIVA OMBYAI AVEI HAPICHÁPE

Peteĩ profesór de ekonomía, hérava Robert Innes ha oĩva Universidad de Califórniape, ojapo peteĩ investigasión ohechaukáva umi ojeheʼáva peteĩ persóna naiñonrrádoivare upéi oñepyrũmaha avei ijapu ha oporombotavy. Upéicharõ, jaikoitereíramo peichagua persónandi, katuete orováta avei ñanderehe ilája, ku orovaramoguáicha ñanderehe peteĩ mbaʼasy.

¿Mbaʼépa ikatu jajapo jasegi hag̃ua ñaneonrrádo? La Biblia tuicha ikatu ñanepytyvõ upearã. Jahechamína mbaʼe konséhopa omeʼẽ la Biblia ko témare.

Pe palávra griéga ojepurúva jepi la Bíbliape ojeʼe hag̃ua ñaneonrrádo vaʼerãha ojepuru jepi avei oñeñeʼẽ hag̃ua umi mbaʼe iporãvare ha hekopeguávare. Ikatu avei ojepuru oñeñeʼẽ hag̃ua peteĩ kondúkta porã ikatúvare jaguerohory.

Apóstol Pablo heʼi vaʼekue umi kristiáno tekotevẽha iñonrrádo “opa mbaʼépe”. Ha ñande ñañehaʼãmbaite vaʼerã jasegi upe konsého. ¿Mbaʼe mbaʼépa jajapo vaʼerã upearã?

ÑAÑEHAʼÃMANTE VAʼERÃ

Opavave lénto omaña jepi espéhope osẽ mboyve hógagui ohecha hag̃ua mbaʼetekópa hína ipínta, ha tekotevẽramo ojearreglaʼimi. Ha ndaivaíri ningo añete jajepyʼapy ñane peinádo ha ñande aóre, péro iñimportanteve hína ñañatende umi mbaʼe jarekóvare ñande pyʼapýpe. Upéva ikatu ñanemoporã térã ñandereja vai umi hénte rovake.

La Biblia heʼi porã ñandestiraha voínte umi mbaʼe vai. Génesis 8:21 heʼi yvyporakuéra “imitã guive ohekaha ivaívante voi”. Upévare, ñaneonrrádo hag̃ua ñañehaʼãmante vaʼerã ani hag̃ua ñañemeʼẽ umi mbaʼe vai jajaposévape. Apóstol Pablo oñeʼẽ vaʼekue upévare heʼírõ guare: “Añetehápe, che pyʼaite guive aguerohory Ñandejára Léi, péro ahecha che retépe oĩha ótra léi, oñorairõva Ñandejára Léi ndive oĩva che akãme, ko léi haʼe hína pe pekádo oĩva che retépe ha cheguerekóva ipoguýpe” (Romanos 7:22, 23).

Por ehémplo, jajecha jave peteĩ situasión ifasilvetahápe ñandéve ñandejapu térã ñaporombotavýramo, nañañemeʼẽi vaʼerã pe mbaʼe vaípe. Ñande ningo ikatu jadesidi mbaʼépa jajapóta. Ha jadesidíramo ñamboyke umi pensamiénto vai, jahechaukáta ñande ñaneonrradoha oĩramo jepe hetaiterei hénte ko múndope ndojaposéiva upéva.

IKATU ÑANEONRRÁDO

Jasegi hag̃ua ñaneonrrádo jajedesidi vaʼerã ni mbaʼevéicharõ nañandejapumoʼãiha ha nañaporombotavymoʼãiha. Ñambyasýramo jepe, koʼág̃arupi heta hénte opensave mbaʼéichapa oñemondéta opensa rangue mbaʼéichapa oaktuáta. Upévare okonveni jave chupekuéra omoĩnte exkúsa ani hag̃ua iñonrrádo. Peteĩ lívro heʼi voi: “Jaʼe porãsérõ g̃uarã ñandejapu mimi jepi, péro ñapensa avei ndajahasaiha la rrája ha ñaneonrradoha” (The [Honest] Truth About Dishonesty). Péro, ¿mbaʼépa ikatu ñanepytyvõ jasegi hag̃ua ñaneonrrádo?

La Biblia oipytyvõma hetápe ohechakuaa hag̃ua mbaʼépa oĩ porã ha mbaʼépa oĩ vai. Upépe jatopa konsého ijojahaʼỹva ñanepytyvõva ñande rekovépe (Salmo 19:7). Por ehémplo, ohechauka ñandéve mbaʼéichapa jaiko vaʼerã ñande rogapýpe ha ñande travahohápe. Avei ñanepytyvõ ñanderekoporã hag̃ua ha ñañemoag̃ui hag̃ua Ñandejárare. Koʼag̃aite peve koʼã konsého ideprovécho opaichagua persónape, noimportái moõpa oiko. Ñañehaʼãramo jalee la Biblia, jajepyʼamongeta hese ha jajapo la heʼíva pype, ikatúta ñaneonrrádo ñande pyʼaite guive.

Koʼág̃arupi heta hénte ijapu ha oporombotavy, ha ñandejopy ñapensa hag̃ua avei haʼekuéra opensaháicha, upévare iñimportanteterei ñaaprende la Bíbliagui. Péro, ¿mbaʼépa ikatu avei jajapove ani hag̃ua jaʼa koʼã mbaʼe vaípe? Ñañemboʼe vaʼerã Ñandejárape ha jajerure chupe tañanepytyvõ (Filipenses 4:6, 7, 13). Haʼe ñanemombaretéta jasegi hag̃ua ñaneonrrádo toiko la oikóva.

UMI MBAʼE PORÃ JAHUPYTÝVA

Hitoshi, oñemensionáva pe primer artíkulope, ohupyty heta mbaʼe porã iñonrrádo haguére. Koʼág̃a haʼe ombaʼapo peteĩ karai omombaʼévandi umi persóna iñonrrádovape. Haʼe heʼi: “Avyʼaiterei ajuhu haguére peteĩ traváho natekotevẽihápe ajapo mbaʼeve omongyʼátava che konsiénsia”.

Oĩ hetave persóna ohechakuaáva ohupytyha heta mbaʼe porã iñonrrádo rupi ha oiko haguére “hekópe opa mbaʼépe”, heʼiháicha la Biblia. Jahechamína algúno ehémplo.

• Ñanekonsiénsia potĩ

  

  “Arekórõ guare 13 áño añepyrũ aiko umi mondaha apytépe ha ambaʼapo hendivekuéra. Haimete kompletoite pe pláta arekomíva agana ajapohápe mbaʼe vai. Kon el tiémpo amenda, ha che ména ha che roñepyrũ rostudia la Biblia umi testígo de Jehovándi. Roaprende Ñandejára Jehováa ndochaʼeiha umi naiñonrrádoivare, upévare rodesidi rokambia roiko lája. Áño 1990-pe rodesidi roservitaha Ñandejárape, rojevautisa ha oiko orehegui testígo de Jehová.” (Proverbios 6:16-19.)

  “Yma che rógape henyhẽte vaʼekue umi mbaʼe amonda vaʼekue, péro koʼág̃a ndahaʼevéima upéicha, ha upéva tuicha chembopyʼaguapy. Aagradeseterei Jehovápe cheperdona haguére umi mbaʼe ajapo vaʼekuére yma. Koʼág̃a ikatu ake trankíla pórke aikuaa Jehová cheguerohoryha, ha ndaipóri mbaʼeve iporãvéva upévagui.” (Cheryl, oikóva Irlándape.)

  

  “Peteĩ karai chekoimeasemoʼã, péro che ndaaseptái. Che patrón ohendúrõ guare la oikóva heʼi chéve: ‘¡Nde reservi rupi Ñandejárape peichaite neonrrádo! Rovyʼaiterei rembaʼapo haguére orendive’. Añehaʼã rupi cheonrrádo opa mbaʼépe chekonsiénsia potĩ Ñandejára Jehová renondépe. Ha péicha ikatu avei amokyreʼỹ che famíliape ha hetave héntepe ojapo hag̃ua avei upéicha.” (Sonny, oikóva Hong Kóngpe.)

• Ñandepyʼaguapy

  

  “Che ambaʼapo kómo asisténte ehekutívo peteĩ vánko kakuaápe. Heta umi ombaʼapóva koʼãichagua negósiope opensa natekotevẽiha iñonrrádo pórke iñimportanteve chupekuéra ogana hetave. La majoría opensa: ‘Mbaʼe la tánto nañaneonrrádoiramo, ñaganavéma guive ha ñaipytyvõma guive opuʼã hag̃ua la ekonomía’. Péro che ajedesidíma asegitaha cheonrrádo toiko la oikóva, ha péicha rupi aiko pyʼaguapýpe. Che patronkuéra oikuaa che ndachejapumoʼãiha hesehapekuéra ni chupekuéra.” (Tom, oikóva Estados Unídospe.)

• Ñañeñandu porã

  

  “Che travahohápe okañy kuri peteĩ merkadería, ha pe enkargádo heʼi chéve chejapu hag̃ua, péro che haʼe chupe ndaikatumoʼãiha ajapo upéva. Ha ojepillárõ guare mávapa umi omonda vaʼekue, che patrón oagradese chéve cheonrráda haguére. Añetehápe ko múndope ñandepyʼaguasu vaʼerã ñaneonrrádo hag̃ua. Péro jajapóramo upéicha umi hénte ojeroviave ñanderehe ha ñanderrespeta.” (Kaori, oikóva Japónpe.)

Ñaneonrrádoramo ningo ñanekonsiénsia potĩta, ñandepyʼaguapýta ha ñañeñandu porãta. ¡Ajépa hetaite mbaʼe porã jahupyty ñaneonrrádoramo!