Koʼẽmbotaitéma hína, ha Pedro angeténte onega tres veseha Jesúspe. Umi kuimbaʼe Sanedrinpegua oñembyatypa kuri upe pyharépe ohusga hag̃ua Jesúspe, ha koʼág̃a katu ohopa upégui. Péro pe viernes koʼẽmba rire, oñembyaty jey hikuái. Oiméne ohechaukase guaʼu ohusgaha hikuái Jesúspe de fórma hústa, pórke pe pyhare ojapo kuri hikuái peteĩ huísio ilegál. Upéi ojegueru Jesúspe henondepekuéra.

Haʼekuéra oporandu jey chupe ojapóma haguéicha ange pyhare: “Ndéramo pe Cristo, ere porãntema oréve”. Jesús ombohovái: “Haʼéramo jepe peẽme, ni mbaʼevéicharõ ndapegueroviamoʼãi. Ha che aporandúramo peẽme, ni mbaʼevéicharõ ndapejemoʼãi chéve mbaʼeve”. Upéicharõ jepe, Jesús ipyʼaguasu ha nonegái haʼeha pe Yvypóra Raʼy, ojeprofetisa haguéicha Daniel 7:13-pe. Haʼe heʼi: “Koʼág̃a guive katu pe Yvypóra Raʼy oguapýta Ñandejára ipuʼakapáva deréchape” (Lucas 22:67-69; Mateo 26:63).

Haʼekuéra oporandu jey: “¿Nde piko hína upéicharõ Ñandejára Raʼy?”. Jesús ombohovái: “Peẽ voi ningo peje che haʼeha”. Ohendúvo upéva, umi kuimbaʼe Sanedrinpegua heʼi Jesús otakyha Ñandejárare, ha oipuru upéva ikóntrape ojukauka hag̃ua chupe. Haʼekuéra heʼi: “Nañaikotevẽvéima testígore” (Lucas 22:70, 71; Marcos 14:64). Upémarõ oipokua chupe hikuái ha ogueraha pe governadór rrománo Poncio Pilato rendápe.

Judas Iscariote ohecha ojeguerahaha Jesúspe Pilato rendápe, ha oñemeʼẽvo enkuénta oñekondenaha Jesúspe, ostorvaiterei chupe ikonsiénsia ha ojedesespera. Péro oñarrepenti rangue ipyʼaite guive ha oñemoag̃ui jey Ñandejárare, haʼe oho ontregase jey umi 30 monéda de pláta ojepaga vaʼekue chupe. Heʼi umi saserdóte prinsipálpe: “Ajapo vai atraisionávo ko kuimbaʼe hekoporãvape”. Péro umi saserdóte ipyʼahatãva ombohovái chupe: “¡Mbaʼevetéko oréve, ejecha nde!” (Mateo 27:4).

Upémarõ Judas omombo umi 30 monéda de pláta pe témplope, ha ombyaive hag̃ua la isituasión, oho ojesuisida. Judas oñapytĩ peteĩ pióla peteĩ yvyra rakãre ha oñehaʼã ojejuguy, péro pe yvyra rakã opẽ ha Judas hoʼa pe ita apytépe, hete oñembojaʼo mbytépe ha hyekuesẽmbaite (Hechos 1:17, 18).

Pyharevete ojegueraha Jesúspe Poncio Pilato palásiope. Péro umi hudío ndoikeséi upépe, pórke opensa oñemongyʼataha Ñandejára renondépe ojeheʼáramo umi ndahaʼéivare hudío. Upéva oikóramo hesekuéra, pe 15 de nisán ndaikatumoʼãi hoʼu hikuái umi mbaʼe ojepreparáva pe Pan Ilevaduraʼỹva Areterã, ojefesteháva avei pe Páskua ndive.

Pilato osẽ hendapekuéra okápe ha oporandu: “¿Mbaʼe ivaívapa peẽ peje ojapoha ko kuimbaʼe?”. Haʼekuéra heʼi: “Ko kuimbaʼe ndahaʼéirire peteĩ mbaʼe vai apoha, ndoroguerúi vaʼerãmoʼã ne rendápe”. Pilato ohechakuaa haʼekuéra ojopysenteha chupe, upémarõ heʼi: “Peguerahána chupe ha peẽ voi pehusga pende Léi heʼiháicha”. Umi hudíore ojekuaa porãiterei ojukaukaseha Jesúspe, heʼívo: “Ore ndovaléi rojuka avavépe” (Juan 18:29-31).

Añetehápe ningo haʼekuéra ojukáramo Jesúspe pe Páskua aja, heta hénte opuʼãta ikontrapekuéra. Péro oakusáramo Jesúspe opuʼãha pe goviérno rrománo kóntrape, umi rrománo ikatu ojuka chupe, ha upéicha haʼekuéra opyta guaʼúta sin kúlpa pe puévlo renondépe.

Umi líder rrelihióso nomombeʼúi Pilátope haʼekuéra okondenamaha Jesúspe heʼi haguére haʼeha Ñandejára Raʼy. Péro koʼág̃a oakusa hikuái chupe ótra kosaitére. Haʼekuéra heʼi: “Ko kuimbaʼe oiko ombotavy ore retãyguakuérape ha heʼi ani hag̃ua ojepaga pe impuésto Césarpe. Ha oiko avei heʼi ijehe haʼeha Cristo, peteĩ rréi” (Lucas 23:2).

Pilato ningo Roma rrepresentánte hína, upévare ojepyʼapy ohendúvo Jesús heʼiha ijehe haʼeha peteĩ rréi. Upéi Pilato oike jey ipalásiope, ohenoika Jesúspe ha oporandu chupe: “¿Nde piko hína hudiokuéra Rréi?”. Haʼe oikuaase añetehápepa Jesús ndorrespetái pe léi rromána heʼívo ijehe haʼeha rréi, ha péicha oñemoĩ pe César kóntrape. Jesús oporandu chupe: “¿Ndejehegui reínte piko ere upéva, térãpa oĩ oñeʼẽva ndéve cherehe?” (Juan 18:33, 34). Oiméne haʼe oikuaase mbaʼépa Pilato ohendu raʼe chugui.

Pilato heʼi ndoikuaaiha mbaʼeve Jesúsgui, péro ontendeségui mbaʼépa la oikóva, heʼi chupe: “Chéngo ndahaʼéi hudío, ¿ajépa? Umi ne retãygua ha umi saserdóte ruvichakuéra voi ndegueru che rendápe. ¿Mbaʼe piko la rejapo vaʼekue?” (Juan 18:35).

Umi hudío heʼi Pilátope Jesús heʼiha ijehe haʼeha rréi, ha Jesús oikuaa upe téma iñimportantetereiha, upévare osegi oñeʼẽ hese. Pe governadór Pilato oñesorprende ohendúvo umi mbaʼe Jesús heʼíva upe rire.

Jesús nonegái haʼeha peteĩ rréi. Upéicharamo jepe, heʼi Pilátope Irréino ndoapeligraiha Roma goviérnope. Jesús heʼi: “Che Rréino ndahaʼéi ko mundopegua. Che Rréino haʼérire ko mundopegua che rembiguaikuéra oñorairõ vaʼerãmoʼã ani hag̃ua umi hudío chejagarra. Péro haʼéma haguéicha, che Rréino ndahaʼéi ko mundopegua” (Juan 18:36). Jahechaháicha, Jesús oreko peteĩ Rréino, péro ndahaʼéi ko mundopegua.

Pilato heʼi: “¿Nde piko upéicharõ Rréi?”. Jesús ombohovái: “Ndéma ere che haʼeha Rréi. Chéngo upearã voi anase ha upearã aju ko múndope, aikuaauka hag̃ua pe añetegua. Opavave oĩva pe añetegua ykére ohendu che ñeʼẽ” (Juan 18:37).

Jesús heʼíma vaʼekue voi Tomáspe: “Che hína pe tape, pe añetegua, ha pe jeikove”. Koʼág̃a Pilato ohendúma avei Jesús ouha ko yvy ape ári omombeʼu hag̃ua pe “añetegua” oñeʼẽva Irréinore. Jesús oĩ desidído iñeʼẽrendutaha, tekotevẽtaramo jepe omano. Pilato oporandu chupe: “¿Mbaʼe piko pe añetegua?”. Péro Pilato ndeʼíri upéva oipotágui Jesús ombohovái pe porandu. Chupe g̃uarã ovaléma la ohendúva, ha oĩma ohusga hag̃uáicha Jesúspe (Juan 14:6; 18:38).

Pilato osẽ jey oĩháme umi henteita, ohaʼarõva hína pe Palásio korapýpe. Posívlemente Jesús oĩ Pilato ykére, haʼe heʼírõ guare umi saserdótepe ha umi omoirũvape chupekuéra: “Ndajuhúi mbaʼeve ivaíva ko kuimbaʼére, akondena hag̃ua chupe”. Umi hénte ipochypa ohendúvo Pilato heʼíva. Upévare heʼi: “Ko kuimbaʼe oiko omolesta umi héntepe oporomboʼévo Judea tuichakuére. Oñepyrũ Galiléape ha og̃uahẽma koʼa peve” (Lucas 23:4, 5).

Oime vaʼerã Pilato oñesorprende ohechávo peichaite peve ifanatikoha umi hudío. Umi saserdóte ha umi karai omanda guasúva osegi avei osapukái. Upémarõ, Pilato osẽ heʼi Jesúspe: “¿Nerehendúi piko umi mbaʼe vaieta heʼíva nderehe hikuái?” (Mateo 27:13). Jesús nokontestái chupe. Haʼe ningo oĩ trankílo, ha upéva osorprende Pilátope.

Umi hudío heʼi kuri Jesús oñepyrũha oporomboʼe “Galiléape”. Upépe Pilato oñentera Jesús haʼeha galiléo ha oreko peteĩ idéa ani hag̃ua haʼe ohusga Jesúspe. Herodes Antipas (Herodes el Grande raʼy) ogoverna Galiléape, ha koʼág̃a ou Jerusalénpe pe Paskuarã. Upémarõ Pilato oguerahauka Jesúspe Herodes rendápe. Herodes Antipas ningo ojukauka vaʼekue Juan el Bautístape. Haʼe ohendu kuri avei umi milágro Jesús ojapóva, upévare ou okyhyjeterei openságui ikatuneha Juan opuʼã raʼe umi omanóva apytégui, ha koʼág̃a oñembohéra Jesús (Lucas 9:7-9).

Herodes ovyʼa ojegueru haguére hendápe Jesúspe. Péro ndahaʼéi oipytyvõségui chupe ni oikuaaségui siértopa umi mbaʼe vai ojeʼéva hese. Haʼe ohendu umi mbaʼe Jesús ojapo vaʼekue ha upéva ombokurióso chupe, upévare “ohaʼarõ haʼe ojapo peteĩ milágro” (Lucas 23:8). Upéicharõ jepe, Jesús nomeʼẽi chupe gústo ha ndeʼíri mbaʼevete. Herodes ipochyeterei, upémarõ haʼe ha isoldadokuéra “oapoʼi” chupe (Lucas 23:11). Oñembohory hese hikuái ha “omonde Jesús rehe peteĩ ao porã”. Upéi Herodes omondo jey Jesúspe Pilato rendápe. Herodes ha Pilato ningo yma enemígo vaʼekue, péro koʼág̃a oñoamigoite.

Jesús ou jeývo Pilato rendápe, haʼe ombyaty umi saserdóte prinsipálpe, umi hudío mburuvichakuérape ha umi héntepe, ha heʼi: “Pene renondépe ambaʼeporandu chupe, ha ndajuhúi ojapo hague umi mbaʼe vai pejéva hese. Ha Herodes ndojuhúi avei, upévarente ombou jey ñandéve. ¡Pemañamína!, haʼe ndojapói mbaʼeve ojejuka hag̃ua chupe. Upévare ainupãkáta chupe harreadórpe ha upéi apoíta chugui” (Lucas 23:14-16).

Pilato opoiseterei Jesúsgui, pórke oñemeʼẽ enkuénta umi saserdóte oenvidiaha Jesúspe ha upévarente omondoha chupe hendápe. Hiʼarive, Pilato oguapy aja pe lugár oporohusgahápe, hembireko heʼika chupe: “Ani rejapo mbaʼeve ko kuimbaʼe hekojojávare, cháke ange pyhare ahasa asyeterei che képe ikáusare” (Mateo 27:19).

Péro, ¿mbaʼéicha piko Pilato opoíta Jesúsgui?

Pilato heʼi umi oipotávape ojejuka Jesúspe: “[Che] ndajuhúi ojapo hague umi mbaʼe vai pejéva hese. Ha Herodes ndojuhúi avei” (Lucas 23:14, 15). Péro koʼág̃a oñehaʼã jey opoi chugui, ha heʼi: “Peẽ pejepokuaa pejerure chéve Páskua jave apoi hag̃ua peteĩ présogui. ¿Peipotápa upéicharõ apoi peẽme hudiokuéra Rréigui?” (Juan 18:39).

Pilato oikuaa porã oĩha préso peteĩ kuimbaʼe hérava Barrabás, ha ikonosídova opuʼã haguére pe goviérno kóntrape, imonda ha oporojuka haguére. Upémarõ Pilato oporandu umi héntepe: “¿Mávaguipa peipota apoi? ¿Barrabás térãpa Jesúsgui, oñehenóiva Cristo?”. Umi saserdóte prinsipál omboliga umi héntepe oñemoĩ hag̃ua Jesús kóntrape, upévare haʼekuéra ojerure ojepoi hag̃ua Barrabásgui. Pilato oporandu jey: “¿Mávapa koʼã mokõigui peipota apoi?”. Umi hénte osapukái: “Barrabás” (Mateo 27:17, 21).

Pilato ombyasy ohendúvo upéva, ha oporandu: “¿Ha mbaʼe piko upéicharõ ajapóta Jesúsgui, oñehenóiva Cristo?”. Umi hénte osapukái hatãvéntema: “¡Ejuka chupe!” (Mateo 27:22). Haʼekuéra ningo oñemotĩ vaieterei ojerurévo ojejuka hag̃ua peteĩ kuimbaʼe inoséntepe. Pilato heʼi chupekuéra: “¿Mbaʼe ivaíva piko ojapo ko kuimbaʼe? Che ndajuhúi haʼe ojapoha mbaʼeve ojejuka hag̃ua chupe. Upévare ainupãkáta chupe harreadórpe ha upéi apoíta chugui” (Lucas 23:22).

Pilato ningo oñehaʼãmbaite opoi hag̃ua Jesúsgui. Upéicharõ jepe, umi hénte ipochy ha hatã hatãve osapukái: “¡Ejuka chupe!” (Mateo 27:23). Umi líder rrelihióso ombohuguyraku umi héntepe, upévare haʼekuéra oipota katuete ojejuka Jesúspe. Hiʼarive Jesús ndahaʼéi ni peteĩ delinkuénte ni asesíno. Haʼe ningo ndojapói mbaʼevete ivaíva, ha oiméne ñanemanduʼa cinco día atrás ojerresivi hague chupe Jerusalénpe Rréiramo. Oiméramo umi idisípulo oĩ upérupi, okirirĩmba ani hag̃ua ojepilla chupekuéra.

Pilato ohechakuaa nokonsegimoʼãiha umi héntendi opoi hag̃ua Jesúsgui. Haʼekuéra ipochy pochyve voi. Upémarõ ojagarra y ha ojepohéi umi hénte rovake, ha heʼi: “Ko kuimbaʼe ruguy oñeñohẽramo, ndahaʼemoʼãi che káusare. Pejecha peẽ”. Upéicharõ jepe, umi hénte noñekalmái. Upéva rangue heʼi hikuái: “Ore ha ore raʼykuéra akã ári tou huguykue” (Mateo 27:24, 25).

Pe governadór omeʼẽseve gústo umi héntepe ojapo rangue pe oĩ porãva. Upémarõ opoika Barrabásgui haʼekuéra ojerure haguéicha. Upéi omboika Jesúspe ha oinupãuka chupe.

Heta ojetortura rire Jesúspe, umi soldádo omoinge jey chupe pe governadór palásiope. Upépe oñembyatypa umi soldádo ha entéronte omaltrata chupe. Ojapo hikuái peteĩ koróna ñuatĩgui ha omoinge iñakãre oñemotĩ hag̃ua chupe. Umi soldádo omoĩ Jesús po deréchape peteĩ yvyra, ha omonde hese peteĩ ao puku pytãhũva, pe oipuruvaichagua umi rréi. Oñembohory hese hikuái ha heʼi: “¡Mbaʼéichapa, hudiokuéra Rréi!” (Mateo 27:28, 29). Upéi haʼekuéra oñemoĩ ondyvu hese ha ohovapete chupe. Ojagarra hikuái pe yvyra omoĩ vaʼekue ipópe, ha oinupã chupe iñakãme pype. Koʼýte ningo oike iñakã pirére umi ñuatĩ orekóva pe “koróna”.

Jesús katu oaguantapa umi mbaʼe vaiete ojejapóva hese ha oñehaʼãmbaite imbarete. Pilato omombaʼeterei upéva ha oñehaʼã jey opoi hag̃ua Jesúsgui. Heʼi umi héntepe: “Pemañami! Agueru peẽme okápe peikuaa hag̃ua ndajuhuiha hese mbaʼeve ivaíva”. Ikatu oime Pilato opensa raʼe umi hénte ombyasytaha Jesúspe ohechávo imoretonpa ha huguypa hína. Upévare omoĩ chupe umi hénte osapukaipáva renondépe, ha heʼi: “¡Péina! ¡Ko kuimbaʼe!” (Juan 19:4, 5).

Jesús itrankílo ha oaguanta oñemaltrata vaipáramo jepe chupe, ha Pilato ohechakuaa upéva. Pilato ohechauka pe oñeʼẽ lájare ohecharamoitereiha mbaʼéichapa Jesús ombohovái upe situasión, ha ohechauka avei ombyasyha la ojejapóva hese.

Pilato oñehaʼãmbaitéramo jepe opoi Jesúsgui, ndaikatúi pórke umi saserdotekuéra ha umi oapojáva chupekuéra ndoipotái. Haʼekuéra oipotánte ojejuka Jesúspe. Ha osapukái: “¡Ejuka chupe! ¡Ejuka chupe!”. Pilato katu heʼi chupekuéra: “Pejagarra upéicharõ peẽ voi pemosaingo chupe yvyráre. Che ndajuhúi hese mbaʼeve ivaíva” (Juan 19:6).

Umi hudío heʼi Pilátope Jesús oñemoĩha pe goviérno kóntrape, péro haʼe opilla ndasiertoiha upéva ha Jesús nomereseiha omano. Upémarõ haʼekuéra opresenta jey pe akusasión ojejapo vaʼekue Jesús kóntrape pe Sanedrínpe. Haʼekuéra heʼi Pilátope: “Ore roguereko peteĩ Léi, ha pe Léi heʼiháicha omano vaʼerã, heʼi haguére ijehe haʼeha Ñandejára raʼy” (Juan 19:7). Upéicharõ, oñepresenta Pilátope peteĩ akusasión pyahu Jesús kóntrape.

Pilato oike jey ipalásiope, ha upépe heta okalkula jey mbaʼépa ikatu ojapo ojepoi hag̃ua Jesúsgui. Haʼe ningo ohechakuaa Jesúsre hetáma ojehugaha, hiʼarive hembireko jepe osoñamba ojejukáta haguére Jesúspe (Mateo 27:19). Koʼág̃a katu umi hudío oakusa Jesúspe “heʼi haguére ijehe haʼeha Ñandejára raʼy”. ¿Mbaʼépa ojapóta Pilato? Haʼe oikuaa Jesús haʼeha galiléo (Lucas 23:5-7). Péro lomímonte oporandu Jesúspe: “¿Moõgua piko nde?” (Juan 19:9). Ikatu oime Pilato oñeporandu raʼe Jesúspa oikove rakaʼe yma yvágape, ou mboyve ko yvy ape ári.

Jesús heʼíma kuri Pilátope haʼeha rréi, péro Igoviérno ndahaʼeiha ko mundopegua. Upévare Jesús okirirĩnte ha ndeʼivéintema mbaʼeve. Pilato orrenegáma Jesús nokontestái haguére chupe, upévare heʼi: “¿Nereñeʼẽmoʼãi piko chéve? ¿Ndereikuaái piko che arekoha autorida apoi hag̃ua ndehegui ha arekoha autorida romosaingo hag̃ua yvyráre?” (Juan 19:10).

Jesús ombohovái chupe: “Ndereguerekói vaʼerãmoʼã mbaʼeveichagua autorida rejapo hag̃ua cherehe mbaʼeve, Ñandejára nomeʼẽirire ndéve. Upévare pe kuimbaʼe chemeʼẽ vaʼekue nde pópe ipekádo tuichave ndehegui” (Juan 19:11). Jesús noñeʼẽi peteĩ persónarente, síno heʼise Judas Iscariote, Caifás ha umi oapojáva chupekuéra orekoveha kúlpa Pilátogui.

Pilato oñesorprende ohechávo mbaʼéichapa Jesús ipyʼaguapy ha norreaksionavaíri, ha okyhyje voi openságui ikatuneha Jesús ou raʼe yvágagui. Upévare oñehaʼã jey ojepoi hag̃ua chugui. Péro umi hudío heʼi peteĩ mbaʼe oipyʼapýva chupe. Haʼekuéra oñepyrũ jey oamenasa ha osapukaipa Pilátope: “Repoíramo pévagui, nde ndahaʼéi César amígo. Oimeraẽ heʼíva ijehe rreiha, oñemoĩ hína César rehe” (Juan 19:12).

Pilato onohẽ jey Jesúspe okápe ha omboguapy chupe pe lugár oguapyhápe umi ojehusgátava. Haʼe heʼi umi héntepe: “¡Pemañami! ¡Pende Rréi!”. Haʼekuéra katu oñepyrũ osapukái: “¡Ejuka chupe! ¡Ejuka chupe! ¡Emosaingo yvyráre!”. Pilato heʼi chupekuéra: “¿Pende Rréipe piko peipota amosaingo yvyráre?”. Umi hudío hetáma ohasa asy umi rrománo poguýpe, ha upéicharõ jepe umi saserdóte ruvichakuéra ombohovái: “César añoite la ore rréi” (Juan 19:14, 15).

Pilato ipyʼaju, upévare ojapo umi hudío heʼíva ha omanda ojejuka hag̃ua Jesúspe. Umi soldádo oipeʼa Jesúsgui pe ao pytãhũ omonde vaʼekue hese, ha omoĩ jey hese ijao joʼaha. Upéi omeʼẽ hikuái Jesúspe oraha hag̃ua pe yvyra pohýi.

Koʼág̃a viernes 14 de nisán, ha pyhareve asajéma. Jesús ndokevéi jueves pyhareve guive ha hetáma anga osufri. Ajeve voi ningo oforsáma chupe oraha hag̃ua pe yvyra pohýi. Upévare umi soldádo oovliga peteĩ kuimbaʼe ohasávape hína upérupi oraha hag̃ua pe yvyra. Ko kuimbaʼe héra Simón ha ou peteĩ siuda héravagui Cirene, opytáva Áfricape. Heta persóna osegi Jesúspe, ijapytepekuéra oĩ ojepytiʼanupãva ombyasyetereígui la oikóva ha hasẽ soro ohóvo.

Jesús heʼi umi kuña hasẽvape: “Kuñanguéra Jerusalengua, anivéna penerasẽ cherehe, penerasẽ pendejehe guei ha pene membykuérare. Cháke oúta umi ára ojeʼetaha: ‘Ovyʼa umi kuña naimembýiva, ikatuʼỹva imemby, ha umi nomokambúi vaʼekue mitã’. Upévo oñepyrũta heʼi hikuái umi montáñape: ‘¡Peʼa ore ári!’, ha umi sérrope: ‘¡Oremoʼãmína!’. Péicha ojapóramo hikuái pe yvyramáta hovyũ jave, ¿mbaʼépa oikóta pe yvyramáta ipiru vove?” (Lucas 23:28-31).

Jesús okompara hína umi hudíope pe yvyramáta ipirúvare ohóvo. Ha heʼi koʼág̃a pe yvyramáta hovyũ gueteriha, pórke haʼe oĩ gueteri hendivekuéra, ha oĩ gueteri avei heta hudío ojeroviáva hese. Péro koʼã hénte ojeipa vove ijapyteguikuéra, umi hudío omanóta espirituálmente, haʼetéta pe yvyramáta ipirúva. Ha añetehápe oĩta heta oñembyasýva ha hasẽ soróva umi rrománo ohundi vove umi hudíope.

Jesúspe ojegueraha pe lugár ojejukatahápe chupe ha mokõi mondahápe. Pe lugár héra Gólgota, térã Akãngue Renda, ha namombyryguasúi pe siudágui, pórke ikatu ojehecha “mombyry guive” (Marcos 15:40).

Jesús ha umi mokõi mondahágui ñepyrũrã ojepeʼa ijao, ha upéi oñemeʼẽ chupekuéra víno oñembojeheʼáva mbaʼe ro ha mírrare. Upe tiémpope ojepuru ko dróga ani hag̃ua umi hénte oñandueterei pe dolór, ha amalisia umi kuña Jerusalengua la opreparáva pe vevída. Umi rrománo opermiti oñemeʼẽ upéva umi ojejukátavape. Péro Jesús oprovaʼimi rire pe víno, orrechasa. ¿Mbaʼérepa? Pórke haʼe oĩse konsiénte ohasávo ko pruéva ijetuʼuetéva. Ohechaukase iñeʼẽrenduha ipyʼaite guive omano meve.

Upéi oñemoñeno Jesúspe pe yvyra ári (Marcos 15:25). Umi soldádo oklava chupe ipo ha ipy. Hasyeterei ningo chupe umi klávo oikévo pe hoʼo ha hajyguére. Upéi katu omopuʼã hikuái pe yvyra ha hasyetereivéntema Jesúspe ijeridakuéra, pórke pe hete ipohýi ha omondoro umi erída. Péro ni upeichavérõ Jesús ndojaʼói umi soldádope. Upéva rangue oñemboʼe Itúvape: “Che Ru eperdona chupekuéra, ndoikuaáiko pe ojapóva” (Lucas 23:34).

Umi rrománo ningo oklava jepi peteĩ távla pe yvyra ojepurúvare oñemosaingo hag̃ua pe mbaʼe vai apohápe, ha ojeskrivi hese mbaʼe krímenpa ojapo raʼe. Koʼág̃a Pilato ojapouka peteĩ távla heʼíva: “Jesús Nazaretgua, hudiokuéra Rréi”. Ha ikatu hag̃uáicha entéronte ontende, ojeskrivi evréo, latín ha griégope. Oskrivikávo upéva, Pilato ohechauka odespresiaha umi hudíope oinsisti haguére ojejuka hag̃ua Jesúspe. Umi saserdóte prinsipál ojeplagea ha heʼi: “Anína rehai: ‘Hudiokuéra Rréi’, ehai guei haʼe heʼi hague: ‘Che hína hudiokuéra Rréi’”. Péro Pilato ndoipotavéima umi hudío oipuru chupe, ha ombohovái: “Pe ahai vaʼekue, opytáma amoĩ haguéicha” (Juan 19:19-22).

Umi saserdóte ipochyeterei ha orrepeti jey umi akusasión opresenta vaʼekue Jesús kóntrape pe Sanedrín renondépe. Ndareíri ningo umi ohasávante oñakãmbovava, oñembohory ha otaky Jesúsre heʼívo: “¡Mba! Nde ndaje aipo reitypáta kuri ko témplo ha remopuʼã jeýta tres díape. ¡Eguejýna upéicharõ pe yvyrágui rejesalva hag̃ua!”. Avei umi saserdóte prinsipál ha mboʼehára leipegua heʼijoa: “Toguejýpy pe yvyrágui koʼág̃a pe Cristo, Rréi Israelgua, ikatu hag̃uáicha rohecha ha roguerovia” (Marcos 15:29-32). Umi mokõi mondaha oĩva Jesús ykére jepe oñembohory hese, hiʼarive haʼe añoite hína pe inosénte oñekondena reietéva.

Umi cuatro soldádo rrománo oĩva upépe avei oñembohory Jesúsre. Amalisia haʼekuéra hoʼu hína kuri víno hái, ha koʼág̃a ombohasa guaʼu jepi Jesúspe ojediverti hag̃ua hese, pórke oikuaa haʼe ndaikatuiha ojagarra mbaʼeve. Avei opuka hikuái pe távla oĩvare pe yvyráre Jesús akã ári, ha heʼi: “Ndéramo añete umi hudiokuéra Rréi, ejesalvána ndejupe voi” (Lucas 23:36, 37). ¡Ñapensamíntena upe oikóvare! Umi hénte oñembohory pe kuimbaʼe ohechaukávare pe tape, omboʼévare pe añetegua ha omeʼẽvare jeikove. Hiʼarive reiete omaltrata chupe hikuái. Upéicharõ jepe, Jesús ndojaʼói ni nomaldesíri umi hudío omañávare hese, ni umi soldádo rrománo oñembohorývape hese, ni umi mokõi mondaha oñemosaingóvape ijykére. Haʼe osufrietereíramo jepe, oaguantapaite koʼã mbaʼe vaiete.

Umi cuatro soldádo ojagarra Jesús ao joʼaha, ombojaʼo cuatro hendápe, ha osortea hikuái oikuaa hag̃ua mávapepa otoka káda párte. Pe ijao iguypegua katu iporãiterei voi, “noñembovyvýi síno ojetehe de unoite”. Upévare umi soldádo heʼi: “Ani ñamondoro, jasorteántena, jadesidi hag̃ua mávapepa opytáta”. Péicha okumpli hikuái peteĩ profesía heʼíva: “Oñembojaʼo hikuái che ao joʼaháre, ha che ao iguypegua katu osortea” (Juan 19:23, 24; Salmo 22:18).

Upe rire, peteĩva umi mondaha oĩva avei pe yvyráre, ohechakuaa Jesús añetehápe haʼeha peteĩ rréi. Ojaʼo pe iñirũme ha heʼi: “¿Nde piko upéicharõ nderekyhyjeiete voi Ñandejáragui, rejekastigáramo jepe ko kuimbaʼéicha? Ñande ningo ñamerese voi jajekastiga japagapa hag̃ua ñane rembiapo vaikuére. Péro haʼe ndojapói mbaʼeve ivaíva”. Upe rire ojerure asy Jesúspe: “Nemanduʼákena cherehe reike vove ne Rréinope” (Lucas 23:40-42).

Jesús okontesta chupe: “Añetehápe haʼe ndéve koestedía: Reiméta chendive pe hardín neporãvape”. Jesús ndeʼíri chupe oĩtaha pe Rréinope, síno pe paraísope (Lucas 23:43). Ko promésa ningo idiferénte pe ojapo vaʼekuégui ijapostolkuérape. Haʼe opromete chupekuéra oguapytaha trónope hendive pe Rréinope (Mateo 19:28; Lucas 22:29, 30). Oiméne ko mondaha hudío ohendúma vaʼekue Jehová ojapo hague peteĩ paraíso oikotahápe kuri Adán, Eva ha ifamiliakuéra. Ha koʼág̃a haʼe omanóta, péro orekóma esperánsa oikóvo pe paraísope.

Koʼág̃a hína asaje, las dócerupi ha “oñepyrũ iñypytũmba oparupiete ko yvy ape ári, las trésrupi peve” (Marcos 15:33). Péro ndahaʼéi iñypytũmbáva oiko rupi peteĩ eklípse, pórke umi eklípse oiko lúna nuéva jave. Ha koʼág̃a hína pe Páskua tiémpo, ojejapóva lúna llénape. Hiʼarive umi eklípse jave sapyʼaiténte la iñypytũ, péro koʼág̃a iñypytũ unas kuánta órare voi. Upéva ohechauka porã Ñandejára voi omoypytũmbaha.

Ñapensamíntena mbaʼeichaitépa oiméne oñemondýi umi oñembohorýva hína Jesúsre. Pytũ aja gueteri, cuatro kuña oñemboja Jesús oĩháme. Umíva hína Jesús sy, Salomé, María Magdalena ha apóstol Santiago sy hérava María.

Apóstol Juan oĩ avei Jesús sýndi, oñembyasyetereíva hína “pe yvyra Jesús oñemosaingoha ypýpe”. María omaña anga pe imemby omongakuaa ha omokambu vaʼekuére. Ohechávo mbaʼeichaitépa imemby osufri, ‘oñandu peteĩ espáda puku oikuturamoguáicha’ chupe (Juan 19:25; Lucas 2:35). Jesús osufrietereíramo jepe, ojepyʼapy isýre. Upévare oñehaʼãmbaite omaña hag̃ua Juan oĩha gotyo, ha heʼi isýpe: “¡Che sy, koʼág̃a guive péva hína ne memby!”. Upéi heʼi idisípulope: “¡Koʼág̃a guive haʼe hína nde sy!” (Juan 19:26, 27).

Jesús onkarga hína idisípulo haʼe ohayhuvévape okuida hag̃ua isy viudamíre. Jesús oikuaa iñermanokuéra ndojeroviaiha hese. Upévare onkarga Juánpe oñangareko hag̃ua isýre, pórke haʼe nombofaltamoʼãi chupe mbaʼeve, ha oipytyvõta chupe osegi hag̃ua ojerovia Ñandejárare. ¡Ajépa iporãite pe ehémplo Jesús omoĩva!

Hesakã jey rire, Jesús heʼi: “Cheyʼuhéi”. Ha péicha okumpli peteĩ profesía (Juan 19:28; Salmo 22:15). Jesús opilla Itúva ndoproteheveimaha chupe upe moméntope, ikatu hag̃uáicha ojehechauka mbaʼeichaite pevépa haʼe iñeʼẽrendu. Jesús heʼi hatã: “Elí, Elí, ¿lamá sabaktaní?”. Amalisia haʼe heʼi upéva idióma araméope, ha heʼise: “Ñandejára, Ñandejára, ¿mbaʼére piko chereja rei?”. Umi oñemboʼýva ijypýpe, ohendúvo upéva oñepyrũ heʼi: “Pehendumi, ohenói hína Elíaspe”. Peteĩva ijapytepekuéra odipara, omyakỹ peteĩ espónha víno háipe, omoĩ peteĩ takuárare ha omeʼẽ chupe hoʼu hag̃ua. Péro oĩ heʼíva: “Pehejána jahecha oúpa Elías omboguejy chupe” (Marcos 15:34-36).

Jesús heʼi: “Ajapopaitéma nde rejerure vaʼekue chéve” (Juan 19:30). Añetehápe, haʼe ojapopáma la Itúva onkarga vaʼekue chupe ojapo hag̃ua ko yvy ape ári. Upéi Jesús heʼi: “Che Ru, nde pópe aheja che rekove” (Lucas 23:46). Péicha Jesús ohejáma Jehová pópe hekove, ha oĩ segúro omoingove jeytaha chupe. Haʼe ojeroviaiterei Itúvare, ha heʼipávo upéva oñakãity ha omano.

Upéi oiko peteĩ terremóto, ha umi ita oñembojaʼopa. Hatãitereígui pe terremóto, umi panteón oĩva Jerusalén ypýpe ojavripa ha osẽmba umi teʼongue. Umi oĩva upérupi ohechávo umi teʼongue, oho oike “pe siuda marangatúpe” ha omombeʼu umi mbaʼe ohecha vaʼekue (Mateo 12:11; 27:51-53).

Jesús omano rire, pe kortína oĩva pe témplope, odividíva pe Sánto ha pe Santísimo, osoro mbytetépe yvate guive yvy peve. Upéva ohechauka Ñandejára ipochyha umi ojuka vaʼekuéndi Itaʼýrape. Ha ohechauka ojavrimaha avei pe tape ogueraháva pe Santísimope, orrepresentáva hína pe yvága (Hebreos 9:2, 3; 10:19, 20).

Umi hénte okyhyjepa. Pe ofisiál oñenkarga vaʼekue ojejuka hag̃ua Jesúspe heʼi: “Añetehápe, ko kuimbaʼe haʼe raʼe Ñandejára Raʼy” (Marcos 15:39). Haʼe oiméne oĩ raʼe Pilato okondenárõ guare Jesúspe. Upérõ ningo umi hénte oakusa kuri chupe heʼi haguére ijehe haʼeha Ñandejára Raʼy. Ha koʼág̃a pe ofisiál oñekonvense siérto hague la Jesús heʼíva, ha ohechakuaa avei haʼe ndojapói hague mbaʼeve ivaíva.

Heta persóna avei okyhyje ohecha rire koʼã mbaʼe oikóva, upévare “oho upégui, oñembyasy ha ojepytiʼanupã ohóvo hikuái” (Lucas 23:48). Oĩ avei heta kuña ojeroviáva Jesúsre ha oviaha vaʼekue hendive. Haʼekuéra omaña mombyry guive, ha opokoiterei hesekuéra la ohecháva.

Kaʼarúma hína pe viernes 14 de nisán. Oikévo pe kuarahy, oñepyrũta sábado 15 de nisán. Jesús omanóma, péro umi mokõi mondaha neʼĩra gueteri. Pe Léi ningo heʼi umi ojejukávare yvyráre: “Peñotỹ vaʼerã heʼongue upe ára upévape, ani peheja osaingo pe pyhare pukukue” (Deuteronomio 21:22, 23, ÑÑB).

Pe viernes kaʼaru haʼe hína pe tiémpo “Ojepreparaha sabadorã”. Upe kaʼarúpe umi hénte ojapopáma umi tembiʼu ha opa mbaʼe oikotevẽtava, ndaikatumoʼãiva ojapo pe sábado aja. Pe kuarahy oike rire oñepyrũta peteĩ “sábado guasu”, térã sábado dóvle (Juan 19:31). ¿Mbaʼéicha rupípa upéva? Pórke pe 15 de nisán haʼéta hína pe primer día ojefestehatahápe pe Pan Ilevaduraʼỹva Arete, oduráva siete día. Pe primer día haʼekuéra opytuʼu vaʼerã voínte haʼeramoguáicha sábado, noimportái mbaʼe díapa hoʼa (Levítico 23:5, 6). Péro ko vuéltape kavalete pe primer día hoʼa voi peteĩ sábado.

Upémarõ umi hudío ojerure Pilátope omopẽka hag̃ua hetyma Jesúspe ha umi mokõi mondahápe. ¿Mbaʼérepa ojerure hikuái upéva? Pórke péicha omano pyaʼevéta hikuái. Umi ojeklaváva pe yvyráre ningo oñepytaʼã lénto ikatu hag̃uáicha orrespira, péro oñemopẽvo chuguikuéra hetyma, ndaikatuvéima ojapo upéva ha sapyʼaitépe ipytupa ha omano. Umi soldádo oho ha omopẽ umi mokõi mondahágui la hetyma, péro omañávo Jesúsre ohechakuaa omanomaha, upévare nomopẽi chugui hetyma. Péicha oñekumpli pe profesía heʼíva: “Ñandejára oñangareko ikanguére, ha ni peteĩva noñemopẽi chugui” (Salmo 34:20, NM).

Ojasegura hag̃ua hikuái Jesús omanomaha, peteĩ soldádo oikutu chupe peteĩ lánsape ikostílla paʼũme, “ha osẽ chugui tuguy ha y” (Juan 19:34). Péicha oñekumpli avei ótra profesía heʼíva: “Omañáta hikuái upe haʼekuéra oikutu vaʼekuére” (Zacarías 12:10, NM).

Peteĩ kuimbaʼe “ipláta hetáva” Arimateagua, hérava José ha haʼéva avei pe Sanedrinpegua, ohecha kuri ojejukárõ guare Jesúspe (Mateo 27:57). Ko karai “hekojoja ha imbaʼeporã”, ha “ohaʼarõ avei Ñandejára Rréino”. José ningo “Jesús disípulo vaʼekue, péro nomombeʼúi avavépe okyhyje rupi umi hudíogui”. Ha pe Sanedrín okondenárõ guare Jesúspe, haʼe ndoapojái chupekuéra (Lucas 23:50; Marcos 15:43; Juan 19:38). José oñembopyʼaguasu ha ojerure Pilátope Jesús retekue. Pilato ohenoika pe ofisiál orekóvape ikárgope ojejuka hag̃ua umi oñekondenávape, ha oporandu chupe omanómapa Jesús. Upéi Pilato ontrega Jesús retekue Josépe.

José ojogua líno iporã ha ipotĩ asýva, ha omboguejyka Jesús retekue pe yvyrágui. Upéi olia chupe pe línope ikatu hag̃uáicha ojeprepara oñeñotỹ hag̃ua. Nicodemo, “pe oúma vaʼekue peteĩ pyharépe Jesús rendápe”, ou oipytyvõ chupe (Juan 19:39). Haʼe ogueru 33 kílorupi mírra ha aloe oñembojeheʼapyréva. Haʼekuéra olia porã Jesúspe pe téla orekóvape koʼã mbaʼe hyakuã asýva, ojepokuaaháicha voi umi hudío oprepara pe kuérpo oñeñotỹ hag̃ua.

Namombyryiete upe lugárgui, José oreko peteĩ sepultúra itakuápe neʼĩrava ojepuru. Upémarõ haʼekuéra ogueraha omoĩ upépe Jesús retekue. Upéi omboty hikuái peteĩ ita guasúpe pe sepultúra entráda. Koʼã mbaʼe ningo pyaʼe ojejapopa oñepyrũ mboyve pe sábado. Amalisia María Magdalena ha Santiago sy, hérava avei María, oipytyvõ chupekuéra oprepara hag̃ua Jesús retekue oñeñotỹ hag̃ua. Koʼág̃a haʼekuéra apúrope oho “oprepara umi mbaʼe ryakuã porã ha umi aséite hyakuã asýva”, ikatu hag̃uáicha omoĩve Jesús retekuére ohasa rire pe sábado (Lucas 23:56).

Al ótro día, pe sábado, umi saserdóte prinsipál ha fariseokuéra oho Pilato rendápe, ha heʼi hikuái: “Oremanduʼa ningo hína ko tekove japu heʼi hague omano mboyve: ‘Tres día rire añemopuʼã jeýta’. Upévare roipota remoĩmi oñangareko vaʼerã pe panteón rehe tres día aja, ani ág̃a ou idisipulokuéra omonda hetekue ha upéi oiko heʼi umi héntepe: ‘¡Oñemopuʼã kuri omanóva apytégui!’. Ha ko japu ivaivéta hína pe heʼi vaʼekuégui ñepyrũrã”. Pilato heʼi chupekuéra: “Peraha umi soldádo ha tapeho peñatende peẽ peikuaaháicha” (Mateo 27:63-65).

Pe domingo pyharevete, María Magdalena, Santiago sy hérava María, ha hetave kuña ojeroviáva avei Jesúsre, ou pe sepultúrape ha ogueru umi mbaʼe hyakuã asýva omoĩ hag̃ua Jesús retekuére. Tapére haʼekuéra heʼi ojupe: “¿Máva piko oipeʼáta ñandéve pe ita ombotýva sepultúra juru?” (Marcos 16:3). Péro oiko kuri peteĩ terremóto, ha Ñandejára ánhel omborroda mombyry pe ita guasu. Umi guárdia katu ndaiporivéi, ha pe lugár oñemoĩ hague Jesúspe nandíma.