Vom La Na’am Tuuma Zamesegɔ Viisegɔ Gɔŋɔ
SEPTEMBER 6-12
NAAYINƐ TUULUM YƐLA | TƐƐNHEGƆ 33-34
“Basɛ Ti Yehowa Dɛna Ho Suka Zɛ’an ‘Daarewoo’”
it-2-E 51
Yesurun
Ku dela Israeldoma na’asegɔ yu’urɛ. Greek Septuagint la poan, “Yesurun” dela yelebire n pa’alɛ hon nɔŋɛ nɛra ti ba lerege de ti “suunre n kɛn” nɛra. Ba yuun yi’iri Israeldoma “Yesurun” la, yuun nari ti la tiɛ ba ti ba dela Yehowa nɛreba ti a biŋe nɔɔrɛ la ba ti la me nara ti ba tara sarum soŋɔ. (Tɛ 33:5, 26; Isa 44:2) Tɛɛnhegɔ 32:15 poan, ba dekɛ Yesurun tum tuuma la tuntula. Israeldoma la n yuun wan tuɣum vɔna ba vom ti la makɛ la ba yu’urɛ Yesurun la, ba yuun zaɣesɛ ba Naaŋɔdaana la ba Faara la mɛ.
rr-E 120, daka
Nyɛ Soŋerɛ Ta’an Tiresum Ze’ele
To tɛra ti yuun kɔbesi zo’e zo’e ge ti Ezekiel dabesa la nyaa paɛ la, nɔdɛ’ɛsa Moses yuun yeti Yehowa ka yeen tara la paŋa wan ta’an faaɛ a nɛreba basɛ ge a kɔ’ɔn bɔta ti a faaɛ ba basɛ mɛ. Moses yuun yeti: “Vom Zan’an Yenɛ la n de ho sokazen’en ge a nu’uhe boe la ho teŋa tɛ’ɛla ho.” (Tɛɛ. 33:27) Sira, biɣɛ biɣɛ saŋa poan to san zusɛ Yehowa ti a soŋɛ tɔ, a wan gurɛ tɔ, faaɛ tɔ yeledaaŋɔ la poan ti to ta’an tiresum ze’ele.—Eze. 37:10.
w11-E 9/15 19 ¶16
Kɔ’ɔn Ŋmibera Zɔta
Wuu Abraham la, Moses yuun ka nyɛ ti Naayinɛ pu’ulumbiŋa la tum tuuma a vom dabesa poan. Israeldoma la n yuun kɔ’ɔn maasena ti ba kɛ̃ Pu’ulumbiŋe Tiŋa la, Naayinɛ yuun yele Moses yeti: “Ho wan ze’ele la kenkɛleŋa ge nyɛ teŋa la, ge ho kan kɛn teŋsɛka te mam dekera bɔ’ɔra Israel nɛreba wa poan.” Moses la Aaron sunsua n yuun nyie la nɛreba la tubekirega la, yuun basɛ ti ba “ka tare sakerɛ sera la [Naayinɛ] Israel nɛreba la nɛŋan ban daa ta bɔna Meriba Kades kolehe la.” (Tɛɛ. 32:51, 52) Moses giila yuun kɔ’ɔsɛ mɛ ti a sunsua nyie? Aayi. A yuun kã bo nɛreba la mɛ ge ki’ilum a sɔsega la yeti: “Kan’an bɔna hom, Israel, wa zuo. Ane n ane wo hom, dɛna nɛreba te Na’ayenɛ mɛŋa fan ba bahɛ? Enŋa n de ya pɛɛn tɛ’ɛlega la ya soŋora ge dɛna ya nyeema so’a.”—Tɛɛ. 33:29.
Vo’osum Poan Yɛla
it-2-E 439 ¶3
Moses
Moses yuun dela yuun 120 ge nyaa ki. Baabule la tɔɣɛ eŋa n yuun tari paŋa se’em la ti: “La a korogerɛ mea zan’an te a nini ka sagom bii a paŋa ba’ahɛ.” Yehowa yuun laaɛ en la zɛ’an ti nɛnɛra ka mina la zina. (Tɛ 34:5-7) Daanse’ere, wana wa wan gu Israeldoma la ti ba kan kɛ̃ baɣa kaabegɔ poan kaabera a yɔɔ la. La niɛ peelum ti, Kolekpabɛ’a la yuun boti a dekɛ Moses kum la eŋɛ la bala. Yude, se’em n yuun de Yezu Krista suɔ la a podɔla la, yuun yeti: ‘Naayinɛ soŋera Mikael se’em n de malekadoma nɛŋadaana la yuun ŋmɛ la nɔkpe’ene la saɣena yɛhera la se’em n wan dekɛ Moses iŋa la, a yuun ka toore en la kã’a be’ero. A yuun yeti, Naayinɛ wan gãkɛ hɔ.’ (Yude 9) Moses n yuun ki la, Israeldoma la yuun dekɛ la dabesa 30 kele Moses ge ti Yosua nyaa tari ba yakɛ Kanaan tiŋa la.—Tɛ 34:8.
SEPTEMBER 13-19
NAAYINƐ TUULUM YƐLA | YOSUA 1-2
“Hon Wan Eŋɛ Se’em Nyɛta Nɛŋa Tɔlega”
w13-E 1/15 8 ¶7
Tara Sukpe’ene—Yehowa Boi Me La Hɔ!
La dela to zamesa Naayinɛ Yetɔɣum la ta’an tara sukpe’ene tuna Naayinɛ puti’irɛ n boti sɛla. Naayinɛ yuun yele Yosua ti a ita la bala eŋa n yuun soe Moses la, Naayinɛ yuun yeti: “Kpeŋe ho mɛŋa ge tara potɛn’ɛrɛ! Ma’ɛn ho mɛŋa dɔla mam pa’alegɔ zan’an te mam yameŋa Moses bo ho la. . . . Behɛ soŋa te ho kaanlɛ Pa’alegɔ Gɔŋɔ wa daarɛ woo. Zamehɛ kɔ bolika la yu’uŋɔ, ge behɛ soŋa nana sɛla woo n golehɛ bɔna ko poan la. Bala wan bahɛ te ya panrɛ.” (Yos. 1:7, 8) Yosua yuun dekɛ ka’aŋɔ wa tum tuuma mɛ, ti la nyaa yuun ‘basɛ ti a pãrɛ.’ Tomam me san ita bala, to wan tara sukpe’ene ge me nyɛta nɛŋa tɔlega Naayinɛ pu’usegɔ poan.
w13-E 1/15 11 ¶20
Tara Sukpe’ene—Yehowa Boi Me La Hɔ!
Gurebisɛ san paara tɔ tingɔŋɔ be’o wa poan, la ni kpe’em mɛ ti to ta’an tara pu’usegɔ n di mi’a bɔ’ɔra Naayinɛ. Ge to ka boi to ma’a. Naayinɛ boi mɛ la tɔ. A Dayɔa la n de tansugere la Zuodaana la me boi mɛ la tɔ. To me tari Yehowa Sɛɛradoma n boi tingɔŋɔ wa za’a waabi poan dɛna 7,000,000 n boi la tɔ. To laɣum naɛ la ba tara sakerɛ mɔɔla yelesoma la bɔ’ɔra nɛreba ge me tɛra to 2013 yuunɛ yetɔɣum zuo la n yeti: “Kpeŋe ho mɛŋa ge tara potɛn’ɛrɛ! . . . Na’ayenɛ la wan bɔna la ho.”—Yosua 1:9.
Vo’osum Poan Yɛla
w04-E 12/1 9 ¶1
Yosua Gɔŋɔ La Yelekpina
2:4, 5—Beni n sɔi ti Arahab yuun pã’asɛ naba la nɛreba la n yuun eeri vɛɛseriba la? Arahab n yuun tari sakerɛ bɔ’ɔra Yehowa la n sɔi ti a yuun pɔ̃sɛ a nyɔ̃ɔrɛ te’ele vɛɛseriba la. Bala la, nɛreba la n yuun eeri Naayinɛ nɛreba ti ba ku ba la zuo ti Arahab yuun ka nara ti a pa’alɛ vɛɛseriba la n boi zɛ’an. (Matu 7:6; 21:23-27; Yon 7:3-10) Yelemɛŋɛrɛ, Arahab n yuun pã’asɛ naba la nɛreba la zuo “n bahɛ te Na’ayenɛ yi’ira en yelemɛŋɛrɛ nɛra.”—Yames 2:24-26.
SEPTEMBER 20-26
NAAYINƐ TUULUM YƐLA | YOSUA 3-5
“Yehowa Kã’ari Bɔ’ɔra La Sɛba N Tari Sakerɛ La”
it-2-E 105
Yordan
Yordan kolaa n ka paɛ Galilee Mɔɣerɛ la kɔ paɛ wuu mita 1 ta paɛ 3 (santira 3 ta paɛ 10) ge ti ka woko me dɛna wuu mita 27 ta paɛ 30 (santira 90 ta paɛ 100). Ge March la April poan ti Yordan kolaa la ni kɔ’ɔn pirɛ ɔlegera ge me kɔ paa. (Yos 3:15) Kolaa la san pirɛ ɔlegera, la kan ta’an eŋɛ ti Israel buraasi, pɔɣesi la kɔma ta’an yakɛ Yordan kolaa la yele yele wuu zɛsɛka n lɛm Yeriko bɔba la. Yeriko bɔba komi’isi la ba’ɛ kpe’em mɛ hali ti sankaŋa la, la dita sɛba n buni ko’om la. Ge Yehowa yuun tum la yelekiresi yuun basɛ ti Yordan kolaa la ga’ɛ ti la dɛna kɛ’ɛŋa ti Israeldoma la nyaŋɛ yakɛ. (Yos 3:14-17) Yuun kɔbesi pooren, yelekirega ana taaba yuun eŋɛ mɛ se’em ma’a ti Elisa yuun dɔla Eliya la, la se’em ma’a ti Elisa yuun bɔna a ma’a la.—2Na 2:7, 8, 13, 14.
w13-E 9/15 16 ¶17
Tara Pupeelum La Yehowa Tiisegɔ Yɛla
To san tara sakerɛ, la wan soŋɛ to la wani ti to dekɛ tomea delum Yehowa? Bisɛ Gulesegɔ la n pa’ali Israeldoma la n yuun ta pɔ̃ra Pu’ulumbiŋe Tiŋa la se’em. Yehowa yuun yele malemadoma la n ziiri nɔbiŋere daka la ti ba keŋɛ ta sige Yordan Kolaa la poan. Ge ba yuun ta pɔ̃ra bini la, ba yuun nyɛ ti kolaa la kɔ’ɔn pirɛ mɛ babegera zɛ’an woo. Israeldoma la wan eŋɛ la wani? Ba wan tĩ la tɛnti kolaa la nɔgbene gura ti ko’om la ta sige ba’asɛ? Aayi, ba yuun dekɛ bamea delum la Yehowa ge me dɔla a pa’alegɔ la. Bem n yuun eŋɛ? Gulesegɔ la yeti: “Malemadoma la nama n ta nɛɛra Yordan Kolaa la poan la, ti ko’om wa n urugure yɛ’a na la ŋmaɛ, . . . ti malemadoma la nɛ kɛ’ɛŋa la poan Yordan Kolaa wa tiŋasuka n lɛm Yeriko bɔba la zɛ’a ti nɛra woo keŋɛ yakɛ.” (Yos. 3:12-17, Contemporary English Version) Bisɛ ba suure n yuun sukɛ se’em la ba yuun nyɛ kokemɔ la n teke ze’ele la! Yelemɛŋɛrɛ, Israeldoma la n yuun doli Yehowa pa’alegɔ la n yuun basɛ ti ba sakerɛ kpe’em.
w13-E 9/15 16 ¶18
Tara Pupeelum La Yehowa Tiisegɔ Yɛla
Yelemɛŋɛrɛ, Yehowa ka tuni yelekiresi bɔ’ɔra a nɛreba zina beere wa ge a kã’ari bɔ’ɔra ba mɛ la ba tari sakerɛ la. Naayinɛ vo’osum la n bo’ori ba paŋa ti ba tuna Na’am mɔɔlegɔ tuuma la tingɔŋɔ wa za’a waabi poan. Krista Yezu n de Yehowa Sɛɛradaana n gani za’a la yuun basɛ ti a podɔleba la baŋɛ ti a wan soŋera ba tuundena wa poan, a yuun yeti: “Bala la, keŋɛ ya teŋhe woo la bahɛ te nɛreba doohe mam. . . . N wan seren bɔna la ya daarɛ woo gura teŋa wa ba’ahegɔ.” (Mt. 28:19, 20) Sɛɛradoma zo’e zo’e n yuun zoti valum bii tara dabeem la, basɛ ti to baŋɛ ti Naayinɛ zilam vo’osum la yuun soŋɛ ba mɛ ti ba tara sukpe’ene ta’an tɔɣera bɔ’ɔra nɛra woo na’am mɔɔlegɔ tuuma la poan.—Kaalɛ Yooma 119:46; 2 Korint 4:7.
Vo’osum Poan Yɛla
w04-E 12/1 9 ¶2
Yosua Gɔŋɔ La Yelekpina
5:14, 15—Ani n de “Na’ayenɛ zaba nɛŋadaana” la? Nabia la n yuun keni kpɛmesa Yosua giila se’em ma’a ti a yuun zabera ti a to’e Pu’ulumbiŋe Tiŋa la, yuun dela “Yelehom la”—n de Yezu Krista n yuun puɣum bɔna saazuo la. (Yon 1:1; Daniel 10:13) Bisɛ la de giilekpeŋere se’em la to mi ti Yezu Krista boi me la Naayinɛ nɛreba zina beere wa ge me soŋera ba ti ba zabera vo’osum poan zaberɛ la!
SEPTEMBER 27–OCTOBER 3
NAAYINƐ TUULUM YƐLA | YOSUA 6-7
“Yese Ho Nini Yeleyooro Bisega Poan”
w10-E 4/15 20 ¶5
Yese Ho Nini Yeleyooro Bisega Poan!
Yuun kɔbesi pooren, Israel nɛra Akan nini yuun pã’asɛ en ti a zu lɔɣese’a ti ba zabɛ vaɛ Yeriko tiŋa poan la. Naayinɛ yuun bo nɔɔrɛ ti lɔɣese’a woo n boi tiŋa la poan la dela ba sa’am ba, san daɣena la tuulum lɔɣeseto ti ba wan dekɛ bo Yehowa ma’a la. A yuun ka’am Israeldoma la ti: “Gu ya mɛhe lɔgɔseto te ya wan sagom la poan. Da loe ya lɔkɔ to poan” bii ya dekɛ sɛla tiŋa la poan. Akan n yuun ka doose nɔɔrɛ wa la yuun basɛ ti Ai tiŋa nɛreba la yuun zabɛ yaŋɛ Israeldoma la mɛ ti ba zo’e zo’e yuun ki. Akan yuun ka sakɛ ti eŋa tum be’em ge nyaa ta gura la se’em ma’a ti ba pelege en la. Akan yuun yeti, “mam daa ta nyɛ” lɔɣɔrɔ la ti mam “daa le’ehɛ zun ba.” Sɛla ti a nini yuun bɔta la, yuun basɛ ti ba sa’am en mɛ la “sɛla woo te a daa tara” la. (Yos. 6:18, 19; 7:1-26) Akan suure yuun boti la sɛla n ka nari.
w97-E 8/15 28 ¶2
Beni N Sɔi Ti Nɛra San Tum Be’em, La Nara Ti Ho Yele?
Sɛla n sɔi ti la nara ti to ni yele be’em ti nɛra eŋɛ dela, la basɛ ti tansugere la ana la filam. Yehowa Naayinɛ dela filam bii zilam Naayinɛ. A boti la sɛba woo n pu’useri en la ana filam vo’osum poan la ba sareŋɔ poan. Naayinɛ Yelesum la yeti: “Nane ya Na’ayenɛ ge da le bahɛ ya te ya potɛn’ɛra le tɛn’ɛhɛ ya te ya bɔta te ya bɔna bɔŋsɛka taaba te ya daa nan ka sakɛ bo Yesu gee daa bɔna yia saŋa la, ge dene ya toolom nɛreba sɛla woo poan te ya eta wo Na’ayenɛ se’em n yi ya na la n de fa’a se’em la. Ba golehɛ Yenɛ gɔŋɔ la yeti, Dene ya toolomdoma se’ere n sɔe mam Na’ayenɛ ya Yenɛ la dela fa’a.” (1 Peter 1:14-16) Nɛresɛba woo n tuni dɛɣerɔ tuuma bii be’em ni basɛ ti yele n bɔna tasugere la poan. Bala me ta’an basɛ ti Yehowa yese amea tansugere la poan, san daɣena la ba maalɛ yele la mɛ.—Dekɛ makɛ Yosua, a zuo 7.
w10-E 4/15 21 ¶8
Yese Ho Nini Yeleyooro Bisega Poan!
Yelemɛŋɛrɛ Kristakɔma kan yeti konkoma’asum yɛla la innaanɛ poan yɛla kan ta’an eŋɛ ba sɛsɛla. Bala la, Naayinɛ Yetɔɣum la ka’am tɔ ti to tara tomea soŋa la yelese’a ti to bisera ge bɔta. (1 Ko. 9:25, 27; kaalɛ 1 Yon 2:15-17.) Tontɔɔ nɛra Yob yuun tɔɣɛ pa’alɛ nɛra nini n nyɛti sɛla la sɛla ti a bɔta ti la kɔ’ɔn makɛ mɛ soŋa. A yuun yeti: “Mam biŋe la nɔɔrɛ la n nini wa, mam wan eŋɛ la wane dekɛ i beha pɔka la kɔnrehe?” (Yob 31:1) Yob yuun ka yeen zaɣesɛ ti a kan sarena la pɔɣesi ma’a ge a me kan basɛ ti a puti’irɛ kɔ’ɔn ti’isa la yele aŋa. Yezu yuun tɔɣɛ yele wa taɣesɛ mɛ la nari ti nɛra ta’an amea tara se’em yalumtuuma poan ana fa’a, a yuun yeti: “Se’em woo n behɛ pɔka, ge tɛn’ɛha te ka nare ne enŋa gan’anrɛ la ka a potɛn’ɛrɛ poan, pon gan’anrɛ ka mɛ n bala.”—Mt. 5:28.
Vo’osum Poan Yɛla
w15-E 11/15 13 ¶2-3
Sokese’a Ti Nɛreba Sɔkera
Daami sa la, zazabereba yuun ka yaɣesi ge zaberɛ la tinkara. Ba san puɣum zabɛ yue la se’em me, sɛba n ni zabɛ nyaŋɛ la ni kɔ’ɔn vaɛ tiŋa la taresum la ka lɔɣɔrɔ la za’a mɛ. Yeriko daboo la poan, sɛba n tũ’uri tiŋa viisera bisera yɛla la, yuun nyɛ la dia zo’e zo’e tiŋa la poan. Yeledena wa poan la, Biblical Archaeology Review yeti: “Lɔɣeseto ti ba yuun sa’am la, sɛla n yuun zo’e paa dela duɣɔrɔ nyaa taɣela boom. . . . Palestinedoma daami yɛla ti ba yuun tũ nyɛ lɔɣɔse’a la kɔ’ɔn pa’ala la yele ana mea nɔɔ. Daanse’ere ba yuun ta’an tũ mɛ nyɛ kãleŋa ayima bii bayi ge la yuun dela pakerɛ la ba yuun nyɛ boom zo’e zo’e bala la.”
Gulesegɔ la pa’alɛ ti Israeldoma la yuun mi sɛla n sɔi ti ba ka vaɛ Yeriko lɔɣɔrɔ la. Yehowa n yuun bo ba nɔɔrɛ ti ba da dekɛ sɛsɛla. (Yos. 6:17, 18) Israeldoma la yuun zabɛ mɛ la ba, March bii April ŋmaresi la poan se’em ma’a ti ba yuun dekɛ ba dia ba’asɛ la. (Yos. 3:15-17; 5:10) Boom la n yuun boi Yeriko tiŋa se’em la pa’alɛ ti Israeldoma la yuun ka zabɛ la nɛreba la yue, wuu Baabule la n pa’ali se’em la.
OCTOBER 4-10
NAAYINƐ TUULUM YƐLA | YOSUA 8-9
“To Zamesɛ La Bem Gibeondoma Yele La Poan”
it-1-E 930-931
Gibeon
Naɛ La Yosua. Yosua saŋa la poan, Hividoma n yuun kɛ̃’ɛri Gibeon tiŋa la. Tiŋa wa yuun laɣum dɛna la Kanaan tisi bayopɔi la poan ayima ti Israeldoma maasum ti ba sa’am ba la. (Tɛ 7:1, 2; Yos 9:3-7) Ba yuun le yi’ira Gibeondoma wa la Amoridoma, Kanaandoma la yu’urɛ ayima n bala. (2Sa 21:2; dekɛ makɛ Pin 10:15-18; 15:16.) Gibeondoma la ka ani wuu Kanaandoma la, bamam yuun mi ti hali la ba paŋa la za’a la, ba kan ta’an zabɛ la Israeldoma la sɛla n sɔi la Yehowa yuun zaberi mɛ bɔ’ɔra ba. Gibeondoma la n yuun ta wum ti Israeldoma la zabɛ nyaŋɛ Yeriko la Ai tisi la, ba yuun tum la nɛreba n ze’ele Hividoma tisi sitã poan n de Kifira la Beerot la Kiriat Yearim (Yos 9:17), ti ba keŋɛ Yosua zɛ’an Gilgal tiŋa poan ta biŋe nɔɔrɛ la Israeldoma la. Gibeon nɛreba ti ba yuun tum la—yuun yɛ la lɔɣɔzɔra, pirɛ taɣɛwɛma, tara linkɛɣesi, boripɔ̃’ɔsa la boroboro kɛ’ɛsi n pĩilum—nyaa yeti bamam ze’ele la zɛ’an n zaaɛ, bamam puɣum ka pɔ̃ra Israel dinedoma la bɔba. Ba yuun tɔɣɛ pa’alɛ Yehowa n sa’am Egypt la Amoridoma nadoma Sihon la Og se’em mɛ. Ge ba yuun dekɛ yɛm tum tuuma la zuo, ba yuun ka tɔɣɛ sɛla n eŋɛ Yeriko la Ai tisi la, sɛla n sɔi la ba “zen’an n zaan” la zuo ti ba ka wum yele aŋa. Israel nɛŋadoma la yuun geele ba yele la mɛ soŋa ge nyaa sakɛ biŋe nɔɔrɛ la ba ti ba kɛ̃’ɛra.—Yos 9:3-15.
w11-E 11/15 8 ¶14
“Da Dɔla Ho Mɛŋa Mi’ilom”
To ka di mi’a la zuo, to za’a waabi hali la keendoma za’a nari ti ba bisɛ soŋa ge da pɔ’ɛ Yehowa la sɛla woo ti ba yeti ba eŋɛ poan. Bisɛ Yosua, se’em n yuun soe Moses, la Israel nɛŋadoma la n yuun eŋɛ sɛla se’em ma’a ti Gibeondoma la yuun parum ti bamam ze’ele la zɛ’an n zaaɛ na la. Yosua la a nɛreba la yuun ka soke Yehowa baŋɛ ge kɔ’ɔn biŋe nɔɔrɛ la ba. La boi bim ti Yehowa yuun sakɛ mɛ ge a yuun basɛ ti ba gulesɛ yele wa biŋe mɛ ti la dɛna ka’aŋɔ bɔ’ɔra tomam zina beere wa.—Yos. 9:3-6, 14, 15.
w04-E 10/15 18 ¶14
“Keŋɛ Ta Kae Teŋa La”
Nɛreba la ti ba yuun tum la yeti: “Ho yamehe wa ze’ele la teŋsɛka n zaan wa’an la Na’ayenɛ ho Yenɛ la yu’urɛ kantɛ wa zuo.” (Yosua 9:3-9) Ba lɔɣɔrɔ la ba dia la yuun sirum pa’alɛ ti ba ze’ele la zɛ’an n zaaɛ na ge Gibeon tiŋa la yuun kɔ’ɔn dɛna la miila 20 [30 km] la Gilgal tiŋa. Yosua la nabiisi la n yuun sakɛ la zuo, ti ba biŋe nɔɔrɛ la Gibeondoma la, la ba tisi la. Gibeondoma la yuun zoti la kum zuo n sɔi ti ba yuun eŋɛ kalam biŋe nɔɔrɛ la? La daɣɛ bala ge la tuɣum dɛna se’em dela, ba boti la Israel Naayinɛ la te’ele ba. Yehowa yuun to’e Gibeondoma la mɛ ti ba nyaa “dɛna dɔɔŋmateba la koziireba bo Israeldoma la zan’an la Na’ayenɛ kaanbegɔ zen’an” la ge me laɣesa dɔɔrɔ biŋera kaabegɔ daka bimbine la zɛ’an. (Yosua 9:11-27) Gibeondoma la yuun kɔ’ɔn kelum siregera la bamea tuna Yehowa tuuma la. Daanse’ere basɛba yuun dela Netinimdoma la n yuun ze’ele Babilon tiŋa lebena soŋɛ ti ba mɛ pu’usegɔ deo la. (Ezra 2:1, 2, 43-54; 8:20) Tomam me ta’an tiregɛ tɔɣesa ba ge me siregera tomea tuna Naayinɛ tuuma ta’an tara suma’asum la en.
Vo’osum Poan Yɛla
it-1-E 1030
Lu Yule
Yehowa n yuun dekɛ lɔɔ la bo Israeldoma la, ba yuun san ni ku nɛrebɛ’ɛsi basɛba, ba ni lu ba mɛ yule dɔɔ zuo ti la pa’alɛ ti la dela “Yenɛ nɔpɔtɛ” ge me wan basɛ ti nɛra woo nyɔɣɛ yɛm. Ba yuun san ni dekɛ nɛra lu yule dɔɔ zuo, la dela ba yakɛ en laa ge ti yinɛ nyaa lui. Ba san basɛ en ti a bɔna nyu’uŋɔ la bala ta yelegɛ beere, a wan sa’am tiŋa la ti Naayinɛ dekɛ bo Israeldoma la. (Tɛ 21:22, 23) Israeldoma la yuun dela ba dɔla pa’alegɔ la, hali nɛra la san puɣum daɣena Israel nɛra.—Yos 8:29; 10:26, 27.
OCTOBER 11-17
NAAYINƐ TUULUM YƐLA | YOSUA 10-11
“Yehowa Yuun Zabɛ Po’ɛ Israeldoma Mɛ”
it-1-E 50
Adoni-zedek
Se’em ma’a ti Israeldoma la yuun zabera ti ba faaɛ Pu’ulumbiŋe Tiŋa la, Adoni-zedek n yuun de Yerusalem naba. Adoni-zedek yuun naɛ mɛ la W bɔba nadoma la n boi Yordan la ti ba laɣesɛ taaba zabera la Yosua. (Yos 9:1-3) Ge Hividoma la n yuun ze’ele Gibeon tiŋa la yuun biŋe la suma’asum nɔɔrɛ la Yosua. La wan eŋɛ se’em ti nɛreba basɛba kan welege bamea ta pa’asɛ dinedoma la poan la, Adoni-zedek yuun eŋɛ la nɔyinɛ la Amoridoma nadoma banaasi la za’a ge nyaa isige ta zabɛ la Gibeondoma la. Yosua yuun maasum mɛ keŋɛ ta zabɛ soŋɛ Gibeondoma la ti nadoma la banuu la, la ba lengima la za’a yuun zɔ ta kɛ̃ Makeda taŋa yoko poan. Yosua mea n yuun ku Adoni-zedek la nadoma banaasi la, ba lengima la nɛŋan nyaa dekɛ ba yule. Ba yuun nyaa yakɛ ba mɛ lobe basɛ taŋa la yoko poan ti la dɛna ba yɔɔ.—Yos 10:1-27.
it-1-E 1020
Sakuga
Yehowa tabelɛ dekɛ ba tum tuuma mɛ. Sakuga dela sɛla ti Yehowa tabelɛ dekɛ eŋɛ pa’alɛ eŋa n tari paŋa se’em ge basɛ ti a puti’irɛ sirum tum tuuma. (Ym 148:1, 8; Isa 30:30) Sansɛka ti a yuun pɔsɛ dekɛ sakuga tum tuuma dela too buyopɔi la poan n yuun sige Egypt tiŋa la. Sakuga la yuun sa’am ba vatɔ, ba tiisi ge me ku nɛreba la dusi la ti Israeldoma la bɔna fai Gosen tiŋa ti sɛsɛla ka eŋɛ ba. (Yɛh 9:18-26; Ym 78:47, 48; 105:32, 33) Pooren, Pu’ulumbiŋe Tiŋa la poan ti Yosua yuun dɛna Israeldoma nɛŋadaana la, Yosua yuun soŋɛ Gibeondoma la mɛ. Yehowa yuun dekɛ la sakuga sa’am Amoridoma la se’em ma’a ti ba nadoma banuu la yuun zabera la Gibeondoma la. Dadendaarɛ la, sakuga la yuun ku ba zo’e mɛ gana Israeldoma la mea n yuun ku ba se’em la.—Yos 10:3-7, 11.
w04-E 12/1 11 ¶1
Yosua Gɔŋɔ La Yelekpina
10:13—La eŋɛ la wani ta’an eŋɛ bala? “Sɛla boe kpe’em bo Na’ayenɛ,” se’em n Naam saazuo la tingɔŋɔ wa la? (Pin’ileŋɔ 18:14) Yehowa san bɔta, a ta’an eŋɛ tingɔŋɔ wa eŋa n boti se’em ge basɛ ti wuntɛɛŋa la ŋmarega la kan vurege ti nɛreba baŋɛ. Bii a ta’an basɛ ti tingɔŋɔ la, la ŋmarega la kan kena kaara taaba ge ti wuntɛɛŋa niisum la ŋmarega peelum kelum paara tingɔŋɔ la. La san puɣum dɛna la se’em me, “dabaherɛ ka tabelɛ wona la daan dena” wa asaala zi’irego poan.—Yosua 10:14.
Vo’osum Poan Yɛla
w09-E 3/15 32 ¶5
Sokese’a Ti Nɛreba Sɔkera
Ba yuun tɔɣɛ gɔnɔ toseto Baabule la poan ge ti ba yuun tara ba tuna tuuma la, ka pa’alɛ ti Naayinɛ n basɛ ti ba gulesɛ a. Ge Yehowa Naayinɛ n basɛ ti ba dekɛ a “yelehom” la biŋe soŋa ti la bɔna “wuuha.” (Isa. 40:8) Sira, Yehowa n boti yelese’a la ti a basɛ ti la bɔna Baabule gɔnɔ 66 la poan ti la soŋɛ tɔ ti to ‘kumesɛ tomea ta’an tum tuunɛ woo.’—2 Tim. 3:16, 17.
OCTOBER 18-24
NAAYINƐ TUULUM YƐLA | YOSUA 12-14
“Pu’usa Yehowa La Ho Suure Za’a”
w04-E 12/1 12 ¶2
Yosua Gɔŋɔ La Yelekpina
14:10-13. La boi bim ti Kaleb yuun dela yuun 85 ge a yuun yeti ba bo en tuunkãtɛ n de wuu a zabɛ sa’ɛ nɛresɛba n yuun boi Hebron tiŋa la. Anakimdoma la n yuun kɛ̃’ɛri tiŋa wa poan—ba me yuun dela nɛrewaɣela. Yehowa n yuun soŋɛ en ti a zabɛ nyaŋɛ ti Hebron yuun nyaa dɛna suka tiŋa. (Yosua 15:13-19; 21:11-13) Kaleb makesonɛ la kpemese la to giila ti to da zɛɛna tomea la tiokrasi tuunkãra ti la nara ti to tum la.
w06-E 10/1 18 ¶11
Sakerɛ La Naayinɛ Zoolum N Basɛ Ti To Tara Sukpe’ene
Sakerɛ daɣɛ ki’ima. To san “lem” yelemɛŋɛrɛ la bisɛ, ‘nyɛta’ to zusega woo leregere ge me mina Yehowa n pa’ali to yelese’a to vom poan la pa’alɛ ti to sakerɛ la zo’ori mɛ. (Yooma 34:8; 1 Yon 5:14, 15) To mi soŋa soŋa ti Yosua la Kaleb yuun tari la sakerɛ zo’e zo’e la ba yuun nyɛ Naayinɛ itisoŋɔ la. (Yosua 23:14) Geele yele aŋa wa bisɛ: Ba yuun 40 goo la poan kenɛ la, sɛla yuun ka eŋɛ ba, wuu Naayinɛ n yuun pu’ulumbiŋe se’em la. (Kanlɛ 14:27-30; 32:11, 12) Ba yuun bo ba la tuunkãra yuuma ayoobi la poan ti Israeldoma la yuun zabera la Kanaandoma la. Ba’asegɔ la, ba yuun tari la vom somɔ la imma’asum ge me yuun nyɛ ba tɔ̃tɛ. Bisɛ Yehowa n yuun kã bo sɛba n tari sakerɛ ge me tara sukpe’ene pu’usa en se’em la!—Yoshua 14:6, 9-14; 19:49, 50; 24:29.
Vo’osum Poan Yɛla
it-1-E 902-903
Gebal
Yosua saŋa la, Yehowa yuun dekɛ “Gebaldoma zen’an la” laɣum pa’asɛ la tinse’esi ti Israeldoma la wan ta soe. (Yos 13:1-5) Nɛresɛba n tɔɣeri zɛregera la kɔ’ɔn loe la yeledena ti la ka makɛ, se’ere n sɔi la Gebal tiŋa boi la Israel N bɔba zãzaarɛ (c. 100 km [60 mi] Dan N bɔba) ge ti la me yuun ka laɣum pa’asɛ Israel sɔ’ɔlum la poan. Gɔnmi’ileba basɛba yeti, daanse’ere geere n boi Hebru gulesegɔ wa poan ge nyaa yeti la yuun ta’an dɛna ti gulesegɔ la dela “tinsɛka n lɛm Lebanon” la bii ‘pɔsɛ bilam ta paɛ Gebaldoma bɔba.’ Ge la nari ti to le tɛra Yehowa n pu’ulum sɛla biŋe ti la bɔna Yosua 13:2-7 ti la dela ba eŋɛ sɛla ta’an nyɛ dɛ. Bala la Israeldoma la yuun ka ta’an soe Gebal tiŋa la, bamea tubekirega la zuo.—Dekɛ makɛ Yos 23:12, 13.
OCTOBER 25-31
NAAYINƐ TUULUM YƐLA | YOSUA 15-17
“Te’ele Ho Tuulum Tɔ̃tɛ La”
it-1-E 1083 ¶3
Hebron
Israeldoma la n yuun kelum zabera la Kanaandoma la n yuun boi tiŋanɔɔren bɔba la, Hebron tiŋa nɛreba la ba naba (daanse’ere se’em n yuun soe Hoham la), yuun ki mɛ. (Yos 10:36, 37) La boi bim ti Yosua n yuun de Israeldoma nɛŋadaana ti ba yuun zabɛ nyaŋɛ Kanaandoma la ge ba yuun ka nyaŋɛ basɛ ti lengima bɔna tiŋa la poan bisera ba. La niɛ peelum ti Israeldoma la n yuun boi zɛ’an kayima zabera la, ti Anakimdoma la le malum maasum bamea Hebron tiŋa ti ba zabɛ to’e tiŋa la. Bala zuo ti Kaleb (bii Yuda dayɔɔsi la ti Kaleb yuun dɛna ba nɛŋadaana la) yuun le isige zabera la ba. (Yos 11:21-23; 14:12-15; 15:13, 14; Ke 1:10) Yuda buuri la poan, ba yuun dekɛ tiŋa la bo la Kaleb ge ti pooren ti Hebron yuun nyaa dɛna suka tiŋa. Ku me yuun le dɛna la malemadoma tiŋa. Ge “[Hebron la ku] sengehe” la ku tinbibisi la yuun dela Kaleb denɛ.—Yos 14:13, 14; 20:7; 21:9-13.
it-1-E 848
Pɛ̃regɛ Ba Ti Ba Tuna
Yamesi ti ba yuun ni “pɛnregɛ ba te ba tona” (Heb., mas) se’em la, yuun boi mɛ Baabule saŋa la, se’em ma’a ti ba yuun ni ta zabɛ nyaŋɛ tiŋa. (Tɛ 20:11; Yos 16:10; 17:13; Es 10:1; Isa 31:8; Fab 1:1) Israeldoma la n yuun boi Egypt tiŋa la, ba kpɛ’ɛndoma la yuun pɛ̃regeri ba mɛ ge namesa ba ti ba mɛta dia biŋeri zɛ’ɛsi n de Pitom la Arameses. (Yɛh 1:11-14) Ge bamam me n yuun ta paɛ Pu’ulumbiŋe Tiŋa la, ba yuun tuɣum nara ti ba doose Yehowa nɔɔrɛ zabɛ la Kanaandoma la ge ku ba la, Israeldoma la yuun pɛ̃regɛ ba mɛ ti ba tuna yamenɛ tuuma. Bala yuun basɛ ti ba pã’asɛ Israeldoma la mɛ ti ba kaabera baɣa. (Yos 16:10; Ke 1:28; 2:3, 11, 12) Naba Solomon yuun kelum pɛ̃regera Kanaandoma yaasi n de Amoridoma, Hitidoma, Perizidoma, Hividoma la Yebusdoma ti ba tuna yamenɛ tuuma.—1Na 9:20, 21.
it-1-E 402 ¶3
Kanaan
La boi bim ti Kanaandoma zo’e zo’e yuun nyaŋɛ piɛ mɛ zaberɛ la poan ti ba ka sɔna ba bisera ge to wan ta’an yeti “Na’ayenɛ n dekɛ teŋa woo la te a pɔ te a wan dekɛ bo ba sɔyaabdoma la” bo ba mɛ. Ba me wan tara “vo’ohogo bɔbɔrɛ woo” ti la pa’alɛ ti “Na’ayenɛ nɔsoma la te a biŋe la Israeldoma te a eŋɛ bo ba la, deyena me ka gee ka tom bo ba.” (Yos 21:43-45) Israeldoma la n yuun boi ba tiŋa la poan la, ba dinedoma la yuun ka ta’an eŋɛ ba sɛsɛla, sɛla n sɔi la dabeem n yuun tari ba. Naayinɛ yuun puɣum yele mɛ ti a wan sa’ɛ Kanaandoma la “finfiinhe” la wan eŋɛ se’em ti goo dusi la da le wi’ɛ daboo la poan. (Yɛh 23:29, 30; Tɛ 7:22) Hali la Kanaandoma la n yuun tari zaberɛ lɔɣɔrɔ n di mi’a se’em la, wuu zaberɛ toroto la kɛɛrenɔ la, Israeldoma la yuun san ka eŋɛ kalam ta soe tiŋa la, bala ka le dɛna Yehowa yele la eŋa n biŋe nɔɔrɛ la ba la. (Yos 17:16-18; Ke 4:13) Ge Israeldoma la n yuun zabɛ nyaŋɛ tisi fii la pa’alɛ la ba tuba n yuun kperɛ la zuo.—Kan 14:44, 45; Yos 7:1-12.
Vo’osum Poan Yɛla
w15-E 7/15 32
Hon Mi?
Daami Israel tiŋa yuun dela goo wuu Baabule la n pa’alɛ se’em la?
BAABULE la yeti, Pu’ulumbiŋe Tiŋa la zɛ’ɛsi ase’a yuun kɔ’ɔn dɛna la goo ti tiisi “buge” bim. (1 Na. 10:27; Yos. 17:15, 18) Ge sɛba n tɔɣeri zɛregera la san nyɛ zɛ’an la n ani se’em zina beere wa la, ba ta’an ti’isa buyi buyi.
Life in Biblical Israel gɔŋɔ la yeti “daami Israel goo yuun kɔ’ɔn tara la tiisi zo’e zo’e gana zina beere wa.” Kunkuma la zuto yuun kɔ’ɔn dɛna la Aleppo pine (Pinus halepensis), evergreen oak (Quercus calliprinos) la terebinth (Pistacia palaestina) tiisi. Bɔ̃’ɔrɔ poan, zɛse’esi n boi zɔa tilum la Mediterranean Bɔba la, kinkasi tiisi (Ficus sycomorus) me yuun kɔ’ɔn buge bim mɛ.
Plants of the Bible gɔŋɔ la yeti, Israel zɛ’ɛsi ase’a ka tari tiisi nananawa. Bem n ta’asɛ wana wa? Gɔŋɔ la yeti yɛla ase’a n ta’asɛ ti la ita fii fii ge nyaa basɛ ti la niɛ peelum ti: “Nɛreba ŋmati tiisi la mɛ ba eeri zɛ’ɛsi ti ba kɔɔra la zuo, ŋmata mɛta ba yɛa, ŋmata duɣera bala n ta’asɛ ti tiisi la ka le ba’ɛ bɔna bim la.”